Dagur - 21.07.1954, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 21. júlí 195é
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88. — Sími 1166.
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
j»: Vænlegar horfur í happdrætti
síldveiðanna
í ÞEGAR ÞESSAR LÍNUR eru ritaðar, horfir
allvænlega um aflabrögð síldveiðiflotans hér úti
fyrir Norðurlandi. Söltunarleyfi hefur nýskeð ver-
ið veitt, og fyrstu síldartunnurnar á þessari vertíð
hafa þegar verið fylltar hinu duttlungafulla og
stopula, en þó svo dýrmæta, eftirsótta og lang-
þráða „silfri hafsins", sem borizt hefur á land á
mörgum söltunarstöðvum úr hinni fyrstu verulegu
aflahrotuú þessu sumri. — Jafnvel hér á Oddeyr-
artanga er síldarsöltunarfólkið tekið til starfa.
Dixilslög beykjanna og hróp áhugasamra síldar-
stúlkna, sem kalla í ergi og gríð á tunnur og salt,
kveða nú aftur við á þeim fornu slóðum og minna
á þá góðu og gömlu daga, þegar síldarverkun var
enn snar þáttur í atvinnulífi bæjarmanna. Og
„peningalýktina" úr Krossanesi og jafnvel frá
síldarverksmiðjunum, sem fjær standa og utar við
fjörðinn, leggur aftur með hafgolunni yfir bæinn
og fyllir vit okkar í góðviðrinu, svo að menn tekur
að dreyma stóra drauma um nýja uppgangstíma í
sambandi við verulegan síldarfeng, er berast muni
þjóðinni á nýjan leik og bjarga við mörgum þeim
hlutum, er riðað hafa til falls að undanförnu eftir
tíu mögur ár aflabrests og vandræða.
j
AÐ SJÁLFSÖGÐU veit þó enginn enn með
nokkurri vissu, hvort þessir draumar muni rætast
að þessu sinni, eða hregðast hörmulega, eins og
svo oft að undanfömu, Þekking og reynsla haf-
rannsóknamanna okkar og fiskifræðinga nær enn
svo.skammt, að varlega er á það treystandi, að þeir
sjái þar miklu lengra fram í tímann en aðrir
mepn, enda játa þeir það fúslega sjálfir. En vissu-
lega er það gleðilegt, og vonandi að það gangi eft-
ir, að að þeir þykjast sjá þess ýmis merki, að stór-
um meiri líkur séu nú til þess en löngum áður,
að síldin ætti að geta komizt að landinu. Vísinda-
menn þeir, sem að undanförnu hafa verið við
slíkar rannsóknir austur og norður í hafi, hafa
nýskeð komið saman í Færeyjum til þess að bera
þar saman bækur sínar. Þykja niðursjöður þeirra
'benda. eindregið í þá átt, að hitaskilyrði sjávarins,
átumagn á miðunum og ýmis önnur atriði, er hér
koma mjög við sögp, séu að þessu sinni með þeim
hætti, að líkindi séu til mun betri síldarafla hér
við land á vertíð þeirri, sem nú er hafin, en um
langt skeið að undanförnu.
k>. .
1 ÞÁ HEFUR EINNIG tekizt nú þegar að selja
verulegt síldarmagn á erlendum markaði fyrir
mjög viðhlítandi. verð, og vonir standa til,.að enn
meiri sala geti tekizt, þótt fyrir því sé engin vissa
að svo stöddu. Þátttakan í síldveiðunum virðist og
benda til þess, að útgerðarmenn og sjómenn séu
nú bjartsýnni en t. d. í fyrra á horfurnar í þessum
efnum, ef marka mætti vaxandi fjölda veiðiskipa
og eins hitt, að menn virðast hafa lagt talsvert
meira kapp á það nú en þá að vera snemmbúnir
á miðin. En fleiri ástæður munu vissulega koma
bér til en þær, er nú voru nefndar, í þessum efn-
ijm. T. d. mun það valda nokkru um þetta, að hag-
ur margra útgerðarmanna er betri eftir síðustu
vetrarvertíð en hann var á sama tíma í fyrra.
VÍSINDALEGAR hafrannsókn-
ir og fiskifræði eru enn tiltölulega
ungar fræðigreinar, en hafa þó
þegar ráðið ýmsar markverðar
gátur og leyst mikilsverð við-
fangsefni á sínu sviði. Ef til vill
kemur að því fyrr en seinna, að
með aðstoð þessara fræða breyt-
ist síldveiðarnar úr áhættusömu
happdrætti í úrvissan og tiltölu-
lega öruggan atvinnuveg. Víst
væri þess mikil þörf. Við íslend-
jngar eigum þegar álitlegan og
duglegan hóp fræðimanna í þess-
um greinum, og rannsóknarskip
eru gerð út með, æ fullkomnari
tækjum til þess að sinna þessum
viðfangsefnum, bæði sjálfstætt og
í samstarfi við vísindaleiðangra
annarra þjóða. Rétt er og skylt,
að ríkisvaldið og aðrir aðiljar
styðji þessa viðleitni eftir fremstu
getu fámennrar og fátækrar þjóð-
ar. Það mun fyllilega svara
kostnaði, þegar til lengdar lætur,
þótt vísast sé, að síldveiðimenn
okkar verði þó enn um stund
fyrst og fremst að styðjast við,
eigin reynslu, skarpskyggni og
eðlisávísun hins fengsæla. veiði-
manns, er þeir láta úr höfn
hverju sinni til þess að leita
þeirra verðmæta, sem getai reynzt
þjóðarheildinni alliú svo dýrmæt
björg í búi, ef vel- tekst til um
aflabrögðin.
Vinur, sem til vamms segir!
UNGUR OG e. t. v. upprenn-
andi rithöfundur, ættaður úr
Skagafirði, sem eitt sinn átti
heima hér í bænum um noþkurra
ára skeið og var þá um tíma for-
maður í félagi ungra Sjálfstæðis-
manna á Akureyri, en fluttist síð-
ar til Reykjavíkur og er nú rit-
stjóri Æskulýðssíðu Tímans m.
a., ritaði eigi alls fyrir löngu í
það blað ritdóm um nýja ljóða-
bók. Ritsmíð þessi er ekki sér-
lega löng, en í henni tekst rit-
Stjóranum þó að koma því að á
eigi færri en fimm stöðum, að
þrátt fyrir mikla, meðfædda
hæfileika hafi skáldinu (Krist-
jáni frá Djúpalæk) þó aldrei tek-
izt að verða annað né meira, að
mönnum á að skiljast, en meðal-
skussi í ljóðagerðinni, enda sé
það full vorkunn, því að höfund-
ur Ijóðanna hafi ungur orðið fyr-
ir því andlega áfalli að eiga
heima á Akureyri nokkur ár, og
meira en meðal sálarstyrk þurfi
til þess að þola svo niðurþrúgandi
andleg áhrif án þess að láta bug-
ast, ekki sízt þar sem við þetta
sálardrep bætist sú hörmung, að
skáldið hafi, einnig á viðkvæm-
asta aldri, komizt í kynni við
„lýðskóla11 og orðið fyrir áhrifum
einhverrar stefnu, sem ritstjórinn
kallar „skandinavisma", þótt ekki
sé annars alveg ljóst, hvað hann
á við með þeirri nafngift, né
heldur hvemig mannskemmda
áhrifum þeirrar stefnu á ungar,
skáldhneigðar sálir sé annars
háttað.
Orðréttar tilvitnanir í ummæli
verðlaunaskáldsins.
PILTUR ÞESSI vakti nokkra
athygli á sér eigi alls fyrir löngu,
þegar hann varð hlutskarpastur
í smásagna-samkeppni Samvinn-
unnar og var sendur í verðlauna-
skyni fyrir smásöguna „Blástör"
til Miðjarðarhafs á samvinnuskipi
og fyrir fé samvinnumanna. Og
nú er hann, eins og áður er getið,
orðlnn annar ritstjóri Æsþulýðs-
síðu Tímans. Sízt getur það því
verið furðuefni nokkurt,- þótt
íbúar stærsta samvinnubæjar
landsins, og yfirleitt fólkið úti á
landsbyggðinni, láti sig nokkru
varða, hvað slíkur maðpr leggur
til málanna, þegar bókmenntir og
menningarmál ber á góma. En
þar sem ritdómar blaðanna munu
yfirleitt ekki eftirsótt lestrarefni
öðrum en áhugamönnum um
bókmenntir, þykir rétt að koma
þessum talsvert frumlegu skoð-
unum Indriða ritstjóra á fram-
færi við það fólk, sem þær varða
alveg sérstaklega, án þess að
bollaleggja hið minnsta um það,
hvort þær muni réttmætar og
sanngjarnar eða ekki. Ætti hon-
um að vera nokkur greiði með
því gerður að flytja þessu fólki
boðskap hans með orðréttum til-
vitnunum í nefndan ritdóm.
„Ungskálda akademían á
Akureyri“.
ÞAR SEGIR svo m. a.: „Krist-
ján (frá Djúpalæk) hefur orðið
fyrir þeirri óheppni að vera bráð-
þroska maður, svo (að) dvöl hans
ungs í lýðskóla og síðar mótunar-
ár á Akureyri ætla að sitja lengur
í honum en gott er. Gáfaðir menn
og skáld, eins og Kristján, hafa
orðið að minnu en hann, þótt slíkt
niðurþrúgandi andlegt uppeldi
eins og Akureyrardvöl og lýð-
skóli lendi ekki á mótunarárum
gljúps hugar hvað eftir annað og
með skömmu millibili." — Rit-
stjóranum, sem glöggt má marka,
er nú orðinn góður Reykvíkingur,
sem lítur djúpt niður á „provins-
una“, fellur illa það skáldskap-
arform, sem hann kallar ',,pro-
vinskveðskap" og.liggur Kristjáni
mjög á hálsi fyrir það, að „hann
leyfir sér stundum að yrkja eins
og meykerling í byggðaljóðum og
tekur sér í munn orð eins og
sumai-fögur sveit og blá berg-
málsfjöll, hrúgildi væminna lýs-
ingarorða, sem prísuð eru í lýð-
skólum og í ungskálda akademí-
unni á Akureyri, þar sem þeir
láta sig ekki muna um að yrkja
löng kvæði um bíómyndir og eru
þjóðlaunuð skáld, fyrir.“ — (Því
skal skotið hqr inn í, milli sviga,
að menn hér í bæ, sem helzt
mega þó eitthvað um þetta vita,
átta sig alls ekki á því, hvað rit-
stjórinn er að fara, þegar hann
nefnir rmgskálda akademíuna og
þjóðlaunuðu ljóðin um bíómynd-
irnar, og væri því sjálfsagt fróð-
legt, ef Indriði vildi svo vel gera
að upplýsa þessi atriði nánar
næst, þegar hann sendir okkur
norðanmönnum kveðju guðs og
sína. Annarra skýringa á þessu
skrifi hans er óþarft að leita, því
að vel má skilja, hvað fyrir hon
um vakir að öðru leyti.)
„Stór maður og svartur í augum.“
ÞEGAR INDRIÐA ritstjóra
finnstKristján skáld allra lágkúru
legastur og andlausastur í kveð
skap sínum. verður honum að orði
í heitri hneykslan sinni og- um
vöndunarsemi: „Þarna kemur
skandinavisminn og lýðskólinn og
Akureyrin í fullum krafti. Maður
gæti allt ,að því lagt hendur á vin
sinn Kristján fyrir þessa linku.“
— En Kristján er ekki alltaf
svona linur, að dómi ritstjórans
Um það segir þar — enn orðrétt
eftir haft: — „Og innan um þetta
allt er snilld. Stór maður og
svartur í augum, mikið skáld og
hvergi sjúkur; maður, sem gefur
skít í skandinavisman(n); lýð
skólamenninguna og Akureyr
(Framhald á 5 síðu)
Heimilisiðnaðarsýningin
í Húsmæðraskólanum
Hvenær kemur byggðasafnið
tii skjalanna?
HEIMILISIÐNADARSÝNINGAR þeirrar, sem ný-
lega er lokið,. og haldin var í húsakynnum Hús-
mæðraskóla Akureyrar, hefur að vísu áður verið
lítillega getið hér í blaðinu, en gjarnan mætti henn-
ar vera nánar minnzt, því að hún var allmerkileg
fyrir margra hluta sakir, enda fór aðsókn að henni
sívaxandi, því lengur sem hún stóð, þrátt fyrir
nokkurt tómlæti bæjarblaðanna, og sýnir það vel,
að fólk, sem þangað kom, hefur getið hennar að
góðu, og það hefúr fyllilega þótt ómaksins vert að
skoða hana,
SÝNINGIN var haldin í tilefni af 40 ára afmæli
Sambands nörðlenzkra kvenna, og var munum safn-
að af öllu sambandssvæðinu, og auk þess leitað eftir
munum allt vestur í Strandasýslu. — Gat þar að líta
fjölda muna, sem nú eru gleymdir og hætt er að nota
en aðrir voru fengnir á sýninguna vegna fagurrar
eða listrænnar smíði. Eigi má heldur gleyma munum
þeim, sem fengnir höfðu verið á sýninguna sökum
þess, að þeir eiga sérstæða sögu að baki sér, enda
vöktu þeir ekki hvað minnsta athygli sýningar-
gesta. Má í þeim flokki nefna, af nokkru handahófi
þó, forkunnarfögur og skrautleg axlabönd, sem Þór-
arinn á Bakka, afi Gunnars rithöfundar Gunnars-
sonar, átti á sinni tíð, og.sokkatré Benedikts Sveins-
sonar sýslumanns að Héðinshöfða.
ÞÁ VORU ÞARNA gripir eins og kaffikvörn úr ísl.
steini, margra alda gömul, sem allt til þessa hefur
verið í notkun á Munkaþverá. Þarna var og sýnt
minningarspjald og hálsfesti, hvortveggja gert úr
konuhári, myndarammar úr hrosshári, karfa úr ísl.
tágum. Ennfremur hvalbeinstengur, sem notaðar
voru við skinnklæðagerð í gamla daga, trafaöskjur,
rokkur úr hvalbeini, ævagömul innsigli, fjöldinn
allur af fögrum og fáséðum silfurmunum, svipur,
beizli og ístöð úr látúni. Starkóngur var þarna úr
gömlu reiðbeizli, glóðarker ævafornt úr kopar,
kökupikkur, nálaprikka, útskornar skrínur og öskj-
ur, söðuláklæði forn og sjöl, möttlar, handsaumuð
karlmannablaðka, Mývatnshetta, knippliskrín og
aðrir þjóðlegir og sögulegir munir, sem nú eru sem
óðast að hverfa, og sumir þegar með öllu gleymdir
almenningi.
f ÞESSU SAMBANDI rifjast upp fyrir mönnum sú
spurning, hvenær við Norðlendingar munum eign-
ast okkar eigið byggðasafn. Vitað er, að þegar hef-
ur nokkur gangskör verið að því gerð að safna
munum og minjum, sem vel gætu hæft á slíkum
stað. En gripir þeir af þessu tagi, er sýndir voru á
heimilisiðnaðarsýningunni og stuttlega hefur verið
getið hér að framan, benda ótvírætt í þá átt, að öll
kurl séu engan veginn komin til þeirrar grafar, og
enn. leynist fjöldi merkra gripa af þessari tegund
úti á meðal. almennings, — munir, sem hafa veru-
lega menningarsögulega þýðingu og þurfa að kom-
ast sem fyrst í örugga geymslu, þar sem bæði
heimamenn og gestir eigi að þeim greiðan gang
til þess að sjá þá og skoða í réttu umhverfi. Von-
andi kemst bráðlega meiri skriður á þetta mál en
enn þá er orðið. En það er saga út af fyrir sig og
verður ekki rakin-hér nánar að sinni.
Berjatínsla hafin í Eyjafirði
Berjaspretta virðist ætla að verða með ágætum í
sumar hér um slóðir. Strax um miðjan þennan mán-
uð fóru börn héðan úr bænum og úr Eyjafirði í berja-
mó, og fengu þau flest mikið af berjum, þroskuðum
og stórum. Létu börnin af því, að víða væri þá þegar
orðið krökkt af berjum, og það jafnvel svo, að berja-
landið væri orðið svart og blátt yfir að líta.