Dagur - 18.08.1954, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 18. ágúst 1954
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88. — Sími 1166.
Blaðið kemur út á hverjmn miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 60.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
velli og við byggingu radarstöðv-
anna úti á landi.
GLÖGGT MÁ á þessu sjá, að
það eru ekki þessar framkvæmdir
einar, sem draga vinnuaflið frá
atvinnuvegunum fram yfir það,
sem var t. d. í fyrra. Hér kemur
vissulega fleira til, og þá ekki
hvað sízt það, hversu mikið er um
byggingar, einkum íbúðarhúsa,
víða um land, en þó fyrst og
fremst í höfuðstaðnum og grennd.
Sízt getur það verið furðuefni
nokkurt, þótt þjóðflutningar þeir
hinir miklu, sem átt hafa sér stað
að undanförnu — og þó aldrei
fremur en nú — til Reykjavíkur
og Faxaflóasvæðisins frá öllum
landshlutum öðrum, valdi ýmiss
konar misræmi, árekstrum og
vandræðum í þjóðarbúskapnum
og þjóðlífinu í heild Það er því
sannarlega mál til þess komið, að
ráðamenn íslenzkir og þjóðin öll
staldri við um stund og athugi
sinn hag að þessu leyti, áður en
lengra er haldið á þessari braut.
Það væri of seint að snúa við og
leita ráða til þess að viðhalda
„jafnvæginu í byggð landsins",
þegar svo væri komið, sem óð-
fluga virðist nú að reka, að allt
þjóðlífið steypist með nokkrum
hætti á annan endann — í áttina
suður að Faxaflóa.
Snður að Faxaflóa
f VIKUNNI sem leið birtist hér í blaðinu aug-
lýsing þess efnis, að piltur nokkur vanur sveita-
vinnu óskaði eftir vetrarvist ,helzt einhvers staðar
í Eyjafirði. í tilefni af þessu hringdi m. a. til
blaðsins góður bóndi á stórbýli einu hér í firðin-
um. Vildi hann gjarnan fá piltinn til hjálpar við
heyskapinn nú þegar, ef þess væri kostur. Bar þá
á góma í þessu sambandi, að mjög væri nú erfitt
orðið að fá nægilegan vinnukraft til sveitastarfa
og það svo, aÍS gildir bændur á hinum beztu jörð-
um ættu af þessum ástæðum fullt í fangi að nytja
tún sín, þrátt fyrir mikinn vélakost til hjálpar við
heyskapinn og enda þótt gott kaup væri í boði.
Væru þess dæmi, að bændur yrðu að leigja hluta
af túnum sínum aðkomumönnum, svo að þau yrðu
öll slegin og nytjuð. Kvað bóndi þessi, að ástand-
ið hefði farið versnandi að þessu leyti ár frá ári
nú að undanförnu, en að sínum dómi hefði það þó
aldrei verið verra í þessum efnum en nú í sumar.
Geta má nærri, hvernig þessu muni háttað sums
staðar annars staðar á landinu, t. d. í útkjálka-
sveitum, fyrst svo erfitt er um vinnukraft til land-
búnaðarstarfa í einni beztu, þéttbýlustu og blóm-
legustu sveit landsins, sjálfum Eyjafirði.
U
Á SAMA TÍMA og eyfirzki bóndinn gaf „Degi“
þessar upplýsingar — sem engan veginn skulu
rengdar að ósekju, og eru heldur engin ný né al-
gerlega óvænt tíðindi — kvartaði t. d. bl. „Verka-
maðurinn" hér í bæ yfir því í síðustu viku, að at-
vinnuleysi fari vaxandi hér, þegar líður á sumarið,
og sé orðið tilfinnanlegt, enda „gangi nú fjöldi
verkamanna atvinnulausir dögum saman, enda
þótt fjöldi manna hafi leitað burt úr bænum“, segir
þar. Flestir munu að vísu taka þessar upplýsingar
blaðsins með nokkurri varúð ,en gera verður þó
ráð fyrir því, að þær séu ekki með öllu staðlausir
stafir. Virðist það þá fullgilt íhugunarefni út af
fyrir sig, hvert stefnir atvinnuþróunin á þessu
svæði einum saman, hvað sem öðru líður, ef land
búnaðurinn í héraðinu á í vök að verjast að halda
í horfinu sökum skorts á vinnukrafti, á sama tíma
og „fjöldi verkamanna" gengur atvinnulaus í
bænum, að því er „Verkamaðurinn“ segir, og látið
! er liggja að því, að tími sé til þess kominn að krefj
ast opinberrar atvinnubótavinnu þeirra vegna.
1 .1
j ANNARS MUN það algengast, þegar leitað er
skýringa á skorti vinnuafls við framleiðslustörfin
! — sem vissulega er harla ískyggilegt fyrirbæri í
þjóðlífinu í heild nú á dögum — að menn setji
hann í beint samband við það, hversu margir ís-
lendingar vinni nú um sinn á vegum setuliðsins.
Víst er um það, að þetta atriði skiptir miklu máli
í þessu efni, enda ekki ólíklegt, að hlutaðeigandi
stjórnarvöld íslenzk muni af þessum ástæðum láta
sér hægar en ella mundi að ganga eftir því, að
innlent vinnuafl taki þar að öllu leyti við af er
lendu verkafólki, svo sem samningar stæðu annars
til. Þó hefur það nýskeð verið upplýst, að um sex
hundruð færri landsmenn vinna nú við þessar
varnarframkvæmdir en á sama tíma í fyn-a. í
byrjun ágústmánaðar þá unnu rétt um 3 þúsund
íslendingar á vegum setuliðsins ,en á sama tíma í
sumar ekki fleiri en 2387 menn — á Keflavíkur-
Laufás — Eyrarland —
byggðasafnið.
Bréf frá Jónasi kennara frá
Brekknakoti.
ÞVÍ VAR STUNDUM haldið
fram, að Þingeyingar væru
montnir, en nú orðið vita auðvit-
að flestir, að orðrómur sá var
bara sprottinn af smáöfund, -
þeirra, sem óx í augum dugnaður
og annað andlegt og líkamlegt
ágæti Þingeyinganna!! „Nú eru
Þingeyingar bara eins og aðrir
menn, og tæplega það,“ heyrði eg
einn kunningja minn láta út úr
sér nýlega. Eg hlustaði bara á
eins og Akureyringur og lét ekki
á neinu bera. En samt....
ÞINGEYINGUM var það þó
svolítil upplyfting (frá deyfðinni)
í vor og sumar, þegar Eyfirðingar
fóru að „bera víurnar í“ gamla
Laufásbæinn, vildu flytja hann (í
heilu lagi) til Akureyrar og jafn-
vel innlima góðan skika af Þing-
eyjarsýslu. Þingeyingum kemur
þetta (að sumif leyti) ekki svo
,.spánskt“ fyrir sjónir. Það er svo
skrítið, að innst inni finna þeir
stöku sinnum (!) til síns ágætis í
föstu og lausu, andlegu og efnis-
legu, og „Þingeyingar viljum vér
allir vera,“ segja þeir enn, jafnvel
þeir, sem búa inn á Eyjafjarðar-
strönd og vestan í Vaðlaheiði.
(Vissulega eru sýslumörkin ó-
eðlileg.) Þeir halda jafnvel að
grannar þeirra á Galmarströnd
og innar væru ekki frá því að
„skipta yfir“ — ef þeir mættu, þ.
e.: Kallast Þingeyingar, eins og
austanfjarðarmenn. Þeir að vest-
an eiga að vísu sinn Glæsibæ og
Gásir, en hvað mun það á móti
gamla Laufási og Nolli að austan!
En nóg um það.
ÞESSUM TILLÖGUM um
flutning Laufásbæjar (o. fl.) hef-
ur verið mótmælt í ræðu og riti
— eðlilega. Gömlu, íslenzku bæ-
ina er ekki svo auðvelt að flytja.
Þeir eru af jörðu komnir að
mestu, vaxnir upp í vissu um-
hverfi, og hverfa til hennar á ný
eftir takmarkaðan tíma, komi
ekki sérstakar aðgjörðir til. Inn-
viðu úr gömlum bæ mætti vitan-
lega flytja, séu þeir ekki mjög
skemmdir af fúa. En við þá flutn-
inga myndi koma í Ijós, að um
margt af þeim þarf að bæta. mik-
ið að endurnýja, og svo er grind-
in aðeins beinagrindin, hold og líf
vantar. Það verður ekki flutt úr
stað. Laufásbærinn verður varla
fluttur, hvernig sem til tekst um
viðhald hans og varanleik. En
gott hefðum við af því, íslending-
ar, þessi litla þjóð, sem á fáum
árum hefur svo gjörsamlega
„söðlað um“ — á flestum sviðum,
að eiga sem víðast um byggðir
landsins þau minnismerki feðra
og mæðra, afa og ömmu, þannig
búin heimilistækjum og húsgögn-
um (byggðasöfn), að nokkuð
verði skilin þessa fólks viðhorf til
lífsins, þess aðstaða til glímunnar
upp á líf og dauða.
EITT AF ÞVf markverðasta og
eftirminnilegasta, sem glöggur
ferðamaður sér í glæstri höfuð-
borg Svía, er „Skansen". Þangað
sækja borgarbúar og aðrir, sér til
óendanlegs gamans og fróðleiks.
Þar eru skemmtistaðir ýmiss
konar, í gömlum og nýjum stíl,
dýr og jurtir í úrvali o. m. fl. En
það, sem marga heillar mest, eru
byggðasöfnin: forn húsakynni
þjóðarinnar, smábúgarðar (þ. e.
byggingarnar) úr ýmsum byggð-
um landsins, allt frá Lapplandi
suður á Skán. í sumum eru heil-
ar fjölskyldur við~ sitt bústang, í
öðrum aðeins umsjónarstúlkur í
tilheyrandi „sóknabúningi“, til að
leiðbeina gestunum. Þar má sjá
líf þjóðarinnar um aldir í lifandi
myndum.
BORGARBUAR hafa þörf fyrir
þetta samband við land sitt og líf
þjóðarinnar, ekki síður en þeir, er
í sveitum búa. Akureyringar
þurfa sitt byggðasafn í gömlum
(eða nýjum) bæ, — og verða lík-
lega að bjargast í því efni, án
Laufáss, þótt leitt kunni að þykja.
En hvað er þá til ráða?
-----Alllengi undanfarið hlaut
eg — og hlotnaðist mér — að
dvelja í Fjórðungssjúkrahúsinu
á Akureyri. Meðal annarra góðra
kosta þeirrar stofnunar er óvenju
fagurt útsýni. Hinn frægi Lysti-
garður Akureyrar er þar rétt
norðan við, einn hinn fjölsóttasti
staður, sundlaug, íþróttahöll og
íþróttasvæði meðal talin; kvik-
myndahúsin og danssalurinn er
nú annað heimili — eða eina —
sumra, og reiknast ekki með í
þessu dæmi. Nú er verið að
stækka Eyrarlandstúnið, þar með
varpann og bæjarstæðið. Kunn-
ingi minn frá Reykjavík, sem eg
átti tal við á þessum slóðum ný-
lega, benti á, að nú ætti að byggja
þarna upp gamla Eyrarlandsbæ-
inn. Mér fannst hugmyndin svo
góð, að eg vildi gjarnan koma
henni á framfæri og leggja henni
lið. Eyrarland var merkisbýli, og
á landi þess er mikill hluti bæjar-
ins byggður. Bærinn stendur í
þakkarskuld við býlið.
ÞARNA ÆTTU Akureyringar
að byggja upp sinn gamla bæ að
nýju. E. t. v. eftir því, sem munað
er, að Eyrarland var, eða annarri
fyrirmynd. Fyrir „góð orð og be-
talning“ fengist kannske líkan af
Laufásbænum að fara eftir! Skeð
(Framhald á 7. síðu).
Kvað gengur að
Alþýðumannmum \
Ræðst á utaiiríkisráðherrann fyrir
að lialda því leyndu, sem birt hefir
verið fyrir löngu
Alþýðumaðurinn 10. þ. m. ræðst með ósköpum á
utanríkisráðherrann fyrir að hafa ekki birt sam-
komulagið, sem gert var milli stjóma fslands og
Bandaríkjanna 26. maí sl„ varðandi varnarsamning-
inn og framkvæmd hans. Ásakanir þessar eru settar
fram í síðari hluta greinarinnar ásamt tilheyrandi
dylgjum í gai'ð ráðherrans fyrir „svik“, „vísvitandi
blekkingar", „afglöp" o. s. frv. Virðist ritstjórinn þá
vera búinn að gleyma því, að hann hefur sjálfur í
fyrra hluta greinarinnar, nefnt flest þau atriði, er
um var samið, og fer þar sýnilega eftir skýi'slu ráð-
herrans í ríkisútvarpinu 27. maí, sem jafnframt var
birt í blöðum. En skýrsla ráðherrans var efnislegur
útdráttur úr orðsendingum, sem fóru milli ríkjanna
á venjulegan hátt, þar sem m. a. var vitnað til fund-
argerða samninganefndanna. Hér var ekki um að
ræða eitt tiltekið skjal til birtingar, en yfirlýsing
ráðherrans birt með samkomulagi aðila og án mót-
mæla, hefur auðvitað sama gildi sem skjal væri. Má
vera, að ritstjóri Alþýðumannsins hafi ekki áttað
sig á þessu.
Það eina, sem rétt er hjá Alþýðumanninum, er, að
reglurnar um takmarkaðar ferðir varnarliðsmanna
hafa ekki verið birtar í einstökum atriðum. Um þær
var ekki gert milliríkjasamkomúlag, heldur form-
lega samið um þær við stjórn varnarliðsins. Þess var
sérstaklega óskað af stjórn varnarliðsins, að þessar
reglur yrðu ekki birtar opinberlega í einstökum
atriðum, enda þótt þær tækju gildi, og þótti ekki
ástæða til að halda því til streitu, þar sem reglurnar
sjálfar eru aðalatriðið en ekki birting þeirra. En
stjórn varnarliðsins færði fram fyrir ósk sinni
ástæður, sem ekki varða íslendinga, heldur Banda-
ríkjamenn eingöngu og hermál þeir’rá. Hinu má svo
gera ráð fyrir, að reglur þessar v.erði flestum kunn-
ar að efni til áður en langt líður, eða jafnskjótt sem
menn gera sér fyllri grein fyrir þeirri breytingu,
sem orðið hefur, og er mjög mikil frá því sem áður
var. Þess má geta, að vegabréfseftirlitið á Kefla-
víkurflugvelli hefst innan skamms, þar sem undir-
búningi er að verða lokið, og eins má gera ráð fyrir
því, að fljótlega hefjist framkvæmdir-við hina um-
sömdu girðingu um völlinn.
Sögusagnir um, að Hamilton hafi stóraukið eða
sé í þann veginn að stórauka fjölda erlendra starfs-
manna, eru með öllu tilæfulausar, en félagið vinnur
að þvj af kappi, að ljúka áður gerðum verksamning-
um sínum hér samkvæmt samkomulaginu, áður en
það fer héðan. Ekkert er kunnugt um það, að Reg-
inn h.f., sem er aðili að Aðalverktökum h.f., hafi
fengið erlent lánsfé að einhverju leyti, en þótt svo
væri, verður ekki séð, að það þurfi að valda neinni
hneykslun. Hingað til hefur það ekki verið talin
nein goðgá hér á landi að taka lán erlendis. Og ein-
kennilegt er, að ritstjóra Alþýðumannsins skuli
standa sérstakur geigur af Hollendingum í því
efni!
-----o----
Sundnefnd Akureyrar eggjar alla sundfæra
bæjarbúa lögeggjan að bregðast ekki þegn-
skyldu sinni og sóma bæjarfélagsins, en synda
200 metrana næstu daga.
„Sundlaug bæjarins er opin frá kl. 8 árdegis til kl.
7 síðdegis, og sundkennararnir eru fúsir til að mæta
þar á öðrum tímum, eftir því sem óskað er af þátt-
takendum, ef þeirra er leitað með fyrirvara. —
Heimasími þeirra er 1384.“
Vegna rúmleysis í blaðinu bíður áskorun frá
sundnefnd bæjarins næsta blaðs.
„Það er beinlínis áfall fyrir sæmd þjóðarinnar, ef
árangur þessarar keppni sýnir ekki framför frá
keppninni 1951.... Samtakaleysi bæjarbúa um
þátttöku í keppninni getur orðið þess valdandi, að
íslendingar bíði ósigur.“