Dagur - 20.10.1954, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 20. október 1954
DAGUR
5
Framsöau
lariaaatruinvi
:ysfeins Jónssonar
iiS 1955
um
Stóraukio sparifjársöfram landsmanna. Marg-
þættur árangur þeirrar stefnubreytingar;, er
fram var knúin 1949
Lagl fram frv. um náffúruvernd
veir þingmenn Framsóknarflokksins áfíu frumkvæði
að undirbúningi slíkrar löggjafar
í glöggri framsöguræðu Ey-
steins Jónssonar fjármálaráS-
berra, er hann flutti við 1. um-
ræðu um fjárlögin fyrir árið 1955
er þetta m. a.:
Sparnaðurinn hefur aukizí.
Aldrei verður það nógsamlega
hrýnt fyrir mönnum, að til fram-
kvæmda og framfara í landinu
verður ekki annað fé notað en
það, sem landsmenn leggja upp,
að viðbættu því, sem fengið er að
láni erlendis. Þótt sjálfsagt sé að
nota erlent lánsfé til þjóðnýtra
framkvæmda, þá er óhugsandi að
erlendis fáist nema lítið brot af
því fjármagni, sem til fram-
kvæmda þarf.
Það er því sparnaður lands-
manna sjálfra, sem verður að
vera meginstoð framfaranna.
Á verðbólguárunum fór hörmu-
lega með spamað landsmanna,
þrátt fyrir miklar tekjur. Fleira
en eitt kom til. En mestu hefur
vafalaust valdið síhækkandi
verðlag og þar með minnkandi
kaupmáttur peninganna. Svo
óskaplegt varð ástandið í þessu
tilliti, að sparifjáraukningin
komst niður í 20—35 millj. árlega,
ár eftir ár, og eitt ár var meira
tekið úr bönkunum en inn í þá
var lagt.
Á þessum árum voru fram-
kvæmdirnar að verulegu leyti
byggðar á því að éta út erlendar
innstæður þjóðarinnar, erlendum
lánu mog erlendu gjafafé.
Nú allra síðustu árin, eða eftir
1951, héfur orðið á þessu stórfelld
breyting. Má t. d. nefna, að á ár-
inu 1953 jókst sparifé um 186
millj. og á þéssu ári hefur spari-
fé aukizt um tæpar 150 millj. á 7
fyrstu mánuðum ársins. Hér hef-
ur því átt sér stað gjörbreyting til
bóta.
Þessi aukni sparnaður hefur
orðið undirstaða að auknum at-
vinnurekstri og framkvæmdum
og átt sinn þátt í því að stuðla að
auknu jafnvægi í þjóðarbáskapn-
um nú síðustu missirin, eftir að
hans fór að' gæta.
Það er þessi sparifjáraukning,
sem gexár það mögulegt að fá hér
innanlands verulegt fjármagn að
láni, til raforkufrámkvæmda og
íbúðabygginga, svo að dæmi séu
nefnd um áhrif þessara breytínga.
Stjórnarstefnan frá 1950.
Eg mun þá fara fáeinum orðum
um áhrif stjómarstefnunnar, sem
fylgt hefur verið frá 1950, en upp-
haf hennar er að rekjá til þeirra
átaka í stjórnmálum landsins, sem
urðu á árinu 1949.
Þegar átök þessi hófust, var
mest öll framleiðslustarfsemi
landsmanna rekin með halla.
Fjölmargar starfsgreinar lágu al-
veg niðri og tilfinnanlegt at-
vinnuleysi var í þann veginn að
halda innreið sína. Ríkisbúskap-
urinn var rekinn með stórfelld-
um greiðsluhalla, þrátt fyrir gíf-
urlega skatta- og tollaálögur.
Greiðsluhalli við útlönd var
verulegur, erlendar innstæður frá
fyrri árum gjörsamlega þrotnar.
Marshallfé fór í eyðslu. Öll við-
skipti voru heft í fjötra og vöru-
•skortur var svo tilfinnanlegur að
knékrjúpa varð ósjaldan, til þess
að fá brýnusfu nauðsynjar, þótt
menn hefðu fullar hendur fjár.
Sumaiúð 1949 skai'st í odda í
ríkisstjóm þeii’ri, sem þá sat, út
af þessu ástandi og hvað gera
skyldi, til þess að rífa sig upp úr
feninu. Leiddi þessi ágreiningur
til kosninganna um haustið.
Það voru Framsóknarmenn
sem knúðu fram þetta uppgjör.
Árangur þess urðu samtök
tveggja stærstu stjómmá:laflokka
landsins, um þær ráðstafanir,
sem síðan hafa verið gerðar.
Með ráðstöfunum þessa þing-
meirihluta, var framleiðslan leyst
úr dróma og hefur blómgast síð-
an og aukist ár frá ári og þjóð-
artekjurnar vaxið.
Greiðsluhallalaus búskapur
ríkissjóðs hefur stuðlað að auknu
peningalegu jafnvægi í landinu,
stöðugu verðlagi og auknum
sparnaði almennt og orðið til þess
að hægt hefur verið að slaka
stórkostlega á viðskiptafjötrun-
um.
Þessum árangri hefur ekki að-
eins verið náð, án þess að skattar
og tollar hafi verið hækkaðir,
heldur hefur reynzt nægilegt að
lækka stórlega skattaálögur.
Gjaldeyrisástandið hefur farið
batnandi frá því sem áður var,
þannig batnaði gjaldeyrisaðstaða
landsins út á við á árinu 1953 og
er nokkru betri en hún var, á
sama tíma í fyrra.
Ótalið er þó enn það, sem ekki
skiptir minnstu máli. Verðlag í
landinu hefur staðið svo að segja
í stað í 3 ár og mun ekki hækka
sem máli skiptir á þessu hausti.
Er þó hausttíminn hættulegastur
að þessu leyti.
Þetta þýðir að áfram getum við
gei't ráð fyrir að búa við sæmilega
stöðugt verðlag, ef ekki verða
blátt áfram gerðar ráðstafanir til
þess að setja af stað verðbólgu-
hjólið, sem hefur verið stöðvað
til stóraukinnar hagsældar fyrir
alla landsmenn.
Eins og nú er háttað, veltur
mest á þeirri stefnu, sem launa-
samtökin fylgja nú á næstunni í
þessu tilliti.
Nú um sinn hefur talsvert bor-
(Framhald á 7. síðu).
Ríkisstjói-nin hefur lagt fyrir
xingið ítarlegt frumvarp um nátt-
úruvernd, sem þeir Sigurður
Þórarinsson, jai'ðfræðingur, og
Áx-mann Snævarr, prófessor, hafa
samið, en tveir af þingmönnum
Framsóknarflokksins áttu á sín-
um tíma frumkvæði að því, að
hafizt var handa um undirbúning
slíki-ar lagasetningar.
Á Alþingi 1947 fluttu tveir þing-
menn Framsóknai'flokksins, Páll
Þoi'steinsson, þingm. A.-Skaft.,
og Jón Gíslason, þáv. þing. V.-
Skaft., tillögu til þál. um endur-
skoðun laga um veiði, friðun
fugla og eggja o. fl. Tillagan fól
xað í sér, að ríkisstjói'ninni
skyldi falið að láta undirbúa lög-
gjöf um vei-nd staða, sem eru
sérstaklega merkir af sögu sinni
eða náttúru.
í greinai'gerð tillögunnar var
komist svo að orði m. a.:
„Lög um vei'ndun foi'nminja
fjalla um fornleifar, fornminjar
og forngripi, þar sem menn hafa
einhvem tíma lagt hönd að verki,
en ná ekki til þess, sem til er orð-
ið af náttúrunnar völdum, þótt
48/4$ - $
Tillögur um !breyífan
afgreiðslufíma sölubúða
Neytendasamtökin í Reykjavík
hafa nú sent samtökum verzlun-
arfólks og atvinnurekenda tillög-
ur sínar um bi;eyttan afgreiðslu-
tíma sölúbúða í tilefiii sairiningá'-
umleitana þeirra, er nú fara fram
milli þessara aðilá.
í tillögum samtakanna er ekki
gert ráð fyrir auknum vinnutíma
afgreiðslufólks, heldur er fremur
gert ráð fyrir að hann styttist,
verður þó hægt að verzla tveim
stundum lengur dag hvem allt
árið um kring. Er þannig ráð fyr-
ir gert, að matvöruverzlanir verði
á vetrum opnar til kl. 6 e. h., en
kl. 2 e. h. á laugardögum. Skulu
síðan matvöruverzlanir skiptast á
um að hafa opið á hverju kvöldi
til kl. 8 nema á laugardögum til
kl. 4. Mundi hver verzlun ann-
ast þetta á mánaðarfresti. Gert er
ráð fyrir að sami háttur verði á
hafður á sumrin nema á laugar-
dögum, þá loki matvöruverzlanir
almennt kl. 12, en nokkrar víðs
vegar um bæinn kl. 2 e. h.
Að minnsta kosti eitt kvöld í
mánuði séu svo allar aðrar verzl-
anir opnar á kvöldin milli kl. 8—
10, en loki annars kl. 6, nema á
laugardögum kl. 2 á vetrum og 12
á sumrum. Vefnaðarvöru- og
skóverzlanir skulu þó skiptast á
um að hafa opið til kl. 2 á laugar-
dögum á sumrin.
Vetrarmaður
óskast til að hirða sauðfé.
Hentugt fyrir eldri mann
eða ungling.
Afgr. vísar á.
mei-kilegt sé á einn eða annan
hátt. Engin almenn lagafyrirmæli
eru heldur til um náttúrufriðun.
Vissir staðii', sem merkir eru
vegna sögulegra atburða eða hafa
til að bei'a náttúrufræðileg sér-
kenni, njóta ekki þeiri-ar verndar
sem vera ber. Hér er því lagt til,
að í’íkisstjórriinni sé falið að láta
undirbúa löggjöf um þetta efni.“
Tillaga þessi hlaut ekki fulln-
aðarafgreiðslu á því þingi, en á
þinginu 1948 var hún flutt öðru
sinni. Þá var hafinn undirbún-
ingur að endurskoðun laga um
friðun fugla og eggja, en sam-
þykkt var svofelld ályktun: „Al-
þingi ályktar að fela ríkisstjórn-
inni að láta undii'búa löggjöf um
vemd staða, sem eru sérstaklega
merkir af náttúru sinni eða sögu.“
Samkv. þeirri ályktun Alþingis
fól menntamálaráðherra, Björn
Ólafsson, þeim Ánnanni Snævarr,
prófessor, og dr. Sigurði Þórar-
inssyni að semja frv. til laga um
náttúruvernd. Hafa þeir nú lokið
því verki og flytur ríkisstjórnin
frumvarpið.
Samkv. frv. skal heimilt að frið-
lýst sé sérstæður náttúrumynd-
anir, svo sem fossa, gígi, hella,
dranga, svo og fundai'staði stein-
gervinga og sjaldgæfra steinteg-
unda, ef .telja verður mikilvægt
að varðveita þær sakir fræðilegs
gildis þeirra eða þess, að þær séu
fagrar eða sérkennilegar. Jurtir
eða dýr, sem miklu skiptir frá
náttúrufræðilegu eða öðru menn-
ingarlegu sjónarmiði að ekki sé
raskað, fækkað eða útrýmt. Enn-
fremur landsvæði, senj mikilvægt
er að varðveita sakir sérstæðs
gróðurfars eða dýralífs.
Samkv. frv. verður stjórn
lessara mála falin náttúruvernd-
arráði, sem hefur aðsetur í
Reykjavík. En eftirlit og stjórn
náttúruverndarmála í hverju hér-
aði skal falið þriggja manna nátt-
úruverndarnefnd. Á sýslumaður
að vera formaður nefndarinnar,
en hlutaðeigandi sýslunefnd kýs
hina nefndarmennina.
í greinargerð frv. er á það bent,
að drottinvald mannkyns yfir
jörðinni hafi í stórum dráttum
gerbreytt gróðri og dýralífi á
flestum landsvæðum. Þjóðgarðar
og ön.nur friðlýst svæði í öðrum
löndum hafa gegnt mjög mikil-
vægu hlutverki um náttúruvernd.
Slíkir þjóðgarðar eru ekki hér á
landi, en fágætar jurtir eða nátt-
úruminjar njóta ekki verndar. f
greinargerð frv. eru nefnd sem
dæmi dropsteinsdrögglar í Surts-
helli, sem verið sé að brjóta niður,
jurtaleifar frá tertíutímanum hjá
Brjánslæk á Barðaströnd, glit-
rósin, sem vex aðeins á einum
stað í Öræfum og klettaburkni,
sem vex aðeins á tveim blettum í
Öræfum og hvergi annars staðar
á landinu. Meiri þörf er aðgætni
í þessum efnum síðan tekið var
að nota stórvirkar vélar við ýms-
ar framkvæmdir.
SJÓORBUSTA.
Erlendum skipum okkar sjó
örðugt reyndist að verja,
en ekki batnaði ástand þó
er illhvelin tóku að herja.
Til allrar hamingju áttum við
úrkosti góða og næga,
vopnað og bjálfað varnarlið
á „Vellinum11 okkar fræga.
Mörg voru skipin mönnuð bá,
margt var bá skotvopn hlaðið.
Aldrei hefur um íslands sjá
orrusta meiri staðið.
Illhvelavaðan af bví beið
afhroð eitt geysimikið,
en herinn snéri svo heim á leið
og hirti ei kjötið né spikið.
Það var hið eina á beirri ferð,
er þótti mér nokkur ljóður,
því kjötinu mátti koma í verð,
og kjötið er matur góður.
Þótt illfiskakjöt sé afbragðs hnoss
er annað bó meira virði —
að fyrir grand, er þeir gjörðu oss,
greypileg hefnd það yrði.
Þá myndu okkar þorskakóð
þroskast og friðar njóta,
ef það spyrðist að íslands þjóð
eti landhelgisbrjóta.
DVERGUR.