Dagur - 27.10.1954, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 27. október 1954
Nokkur minníngároið
Þýðing innfluttra bufjárkynja
í Noregi
(Erindi flutt á N. S. F. móti í Reykjavík 3. júlí síðastliðinn.)
Eftir prófessor S. BERGE.
Magnús Sigbjörnsson lézt á
'Sjúkrahúsi Akureyrar 12. sept. sl.
Hann var fæddur að Surts-
stcnum í Jökulsárhlíð 13. des.
1878, cg dvaldi í foreldrahúsum
fram um tvítug.i aldur. Faðir hans
var Sigbjörn Björnsson bóndi að
Surtsstöðum, en móðir Þórunn
Björg Magnúsdóttir, Jónssonar
Bjarnasonar frá Ekru (dáin
(1815), (þekkt og afartraust
bændaætt um Fljótsdalshér-
að, einkum vestan vatna).
Espólín minnist á Bjarna í árbók-
um sínum, í sambandi við Hjörleif
sterka í Höfn, sem kallaði hann
digra-Bjarna. Þeir höfðu mætst á
■förnum vegi í Útmannasveit og
vikið hvor úr götu fyrir öðrum.
Báðir heljarmenni að burðum,
þreki og öðru atgervi, en skap-
stórir. Jón alþm. á Sleðbriót, sem
Benedikt Gíslason rithöfundur
tekursem fyrirmynd að ísl bónd-
anum, og þekktur var fyrir rétta
hugsun, mælsku og viljafestu, var
þriðji maður frá Bjarna á Ekru,
og einnig Jón Sigurðsson, sem
Guðm. Jónsson frá Húsey, bróðir
Jóns alþm. ,skrifar eftirminnileg-
ast um í frábærri grein í Óðn ! um
1920. Jón sá fluttist til Canada
nokkru fyrir síðustu .aldamót, og
segir Guðmundur, að hann hafi
verið sem sjálfkjörinn ieiðtogi
allra íslendinga, sem bólfestu
tóku sér í landbúnaðarhéruðun-
uin í grennd við Winnipeg, sakir
ráðsnilldar, þreks, góðvilja og
greiðasemi. Móðir Jóns Sigurðs-
sonar var Þorbjörg á Surtsstöð-
um Jónsd., Biarnasonar frá Ekru.
móðir Guðrúnar í Syðri-Vík í
Vopnafivði. miög prúðrar og mik-
ilhæfrar konu, móður Einars E/
Sæm. skógræktarm. og rithöf. —
Sveinn— Bjarnason, faðir minn.
var einnig þriðji maður frá
Biarna á Ekru.
Magnús Sigbjörnsson var hár
og gildvaxinn, en nokkuð stór-
skorinn eins og þeir frændur
fleiri, en óvenju hýr og góðlegur,
með falleg og gáfuleg augu. svo
að af bar og bauð af sér góðan
þökka. Magnús var prýðilega
greindur maður og las löngum.
Hann var stálminnugur og sagði
vel frá. Hann var hagmæltur vel,
en beitti því þó lítt, kunni ágæt
skil bæði á bundið og óbundið
mál. Það var unun að heyra hann
skýra kenningar, rímur og gátur,
fyrir börnum. — Hann var barn-
góður með afbrigðum bæði sínum
börnum og annarra. Það var einn
af hans góðu kostum, — kost-
um. sem þjóðin kann svo
vel að meta. Hún vill að
hinir fremstu menn séu þeim
gæddir. Hannes Hafstein var með
afbrigðum barngóður. Allir
kannast við austurreið Björns'
Jónssonar, eftir jarðskjálftana
miklu 1896, og hin mörgu barn-
fóstur, er hann sá þá um. Jón
Magnússon var frábær barnavin-
ur. Það sagði mér dr. Páll Eggert
Glason, er hann hefði verið sam-
tíma Jóni í stjórnarráðinu, þá
hefði Jón aldrei verið svo önnum
•kafinn, að hann ekki gæfi sér
tíma til að kaupa prentaða pésa,
sem sölubörn komu með í stjórn-
arráðið. Slíkir pésar mynduðu
háan hlaða á skrifborðsendanum
hans. Allir þessir menn voru líka
ágætir og orðnir víðfrægir.
Magnús Sigbjörnsson var sjálf-
stajður í skoðunu.m, viljafastur og
hugsaði rétt, og átti þar þann
erfðahæfileika Bjarna-ættarinnar
í ríkum mæli. Hann vildi eilgan
of-stóran og éngan of-Iítinn.
Fylkti sér fljótt nndir merki
þeirra, sem kippa vildu þeim aft-
ur, sem oflangt ætluðu fram úr og
skyggja á, en hjálpa þeim upp,
sem troðast ætluðu undir. Vildi,
að gæði lífsins næðu sem jafnast
til allra.
Snemma á árum sínum
var Magnús Sigbjörnsson kosinn
í sveitarstjórn í Jökulsárhlíð, og
orðinn oddviti um 1919. er liann
tók sig upp og flutti hingað til
Eyjafj arðar og Akureyrai. Séð
verður á þessu, að Magnús hefur
snemma notið mikils írausts
sveitunga sinna, og þeirra sem
þekktu hann nánast allt frá æsku,
því að þá voru ekki aðrir kosnir
í sveitarstiórn, en þeir sem nutu
óskipt trausts, sakir æítar, gáfna,
réttsýnis og annarra hæfileika.
Þá voru það ekki .,f!okkar“ eða
..klúbbsr11, sem ýttu mönnunum
fram. Sveitirnar þekktu, þá ekki
til slíkra ,,gersema“.
Eítir að M. S. fluttist hingað
norður, var hann ávallt fremur
fatækur maður og dró sig í hlé.
Bæð.i var, að þá kom afurða-.
verðfallið mikla eftir fyrra stríðið
cg hér var hann öl'lum ókunnur
og mun fyrst í stað hafa litið á sig
sem rótsiltinn og vinafáan, burt-
fluttur frá sinni fæðingarsveit,
sem hann dvelur í frá barnsburði
íram yfir fertugsaldur.
Fyrir austan bjó hann ágætu
búi og var sem ’áðui' se'gir, vel
metinn meðal frænda og sveit-
unga.
Þó var M. S. ávallt veitandi :en
aldrei þiggjándi og til dauðadags
hélt hann sinni kynbornu grtiða-
semi eg gestrisni.
Magnús Sigbjörnsson kvæntist
Jónínu Björnsdóttur, ekkiu Sé<ra
Stefáns Iiaíídórssonar frá FÍof-
teigi. Glæsilegri konu. Þau eign-
uðust eina dóttur baina — Bjarn-
heiði — sem gift er Páli Jónssyni
bónda á Skeggjastöðum í Fellum.
Lifir hún enn hjá dóttur sinni í
hárri elli. Þau M. S slitu sam-
vistum. Síðan stofnaði Magnús
heimili með Bergljótu Guðjóns-
dóttur frá Bakkagerði í Jökulsár-
hlíð, hinni mestu dugnaðarkonu,
er reyndist honum frábær lífs-
förunautur, og bjó með henni til
dauðadags. Magnús og Bergljét
eignuðust þrjú börn, sem á legg
kcmust: Þórunni Björgu, Ingólf
og Helgu. Þórunn Björg er gift
Baldri Ingimarssvni lyfjafræð-
ingi. Ingólfur og Ilelga halda nú
beimili með móður sinni
Oll eru þessi börn M. S. óvenju
vel gerð og geðþekk.
Með Magnúsi Sigbjörnssyni er
genginn rétthugsandi, sjálfstæð-
ur og velviljaður drengur.
Jón Sveinsson.
Eg var ekki búinn að vera lengi
hér í bæ, er eg veitti athygli
röskum manni, prúðum og glöð-
um, en :þó með fulla festu í allri
fi’amkomu sinni og látbragði. Þó
eg þekkti þennan mann ekkert þá,
þá hafði eg löngun t.il að kynnast
honurn nánar, enda átti eg bað
eftir, viö störf og vináttu, sem eg
mun seint gleyma. Eg tel mig hafa
haft mjög gott af þeim kynnum,
því að þau voru mér ætíð til
góðs, því að. maður þessi var
hrcinn og beinn, falslaus og
ákveðinn, en þó var svipur hans
glaður, og öll framkoman ljúf-
mannleg. Maður þessi var Magn-
Ús Sigurbjömsson, Aðalstræti 2
hér í bæ. Hann varð mér meir og
meir kærkomnari cftir því, sem
okkar kvnni jukust, enda hafa fá-
ir komið til mín, sem mér hefur:
verið jafn ljúft að hafa í návist:
minni sem hann. Eg var því
skelfingu lostinn, þegar eg frétti
andlát hans, og hefur mér sjald-
an fundist eg missa jafn mikið og
þá, er eg vissi að okkar fundii'
yrðu ei fleiri á jörðu, því að þeir
voru sannarlega ailtof fáir.
Magnús var Austfirðiiigur að
ætt og uppruna, og minntist oft
æskustöðva sinna með óblandinni
ánægju og virðingu. Hann var
fæddur á Surtsstöðum í Jökuls-
árhlíð 13. desember 1878 og var
því kominn hátt á 76. árið er hann
hvarf yfir landamæri lífs og
dauða. Hann ólst upp í fæðingar-
sveit sinni og var þar, þar til
hann fluttist til Norðurlands um
1920. Hann var vel greindur mað-
ur, enda voru honum fljótt fengin
trúnaðarstörf í hendur, og var t.
d. oddviti í fæðingarsveit sinni,
ásamt fleiri störfum, því að
hvorki vantaði hann vilja né dug
til að gera sína skyldu til hins
ýtrasta.
Þegar hann kom hingað til Ak-
ureyrar, um 1925, var hann fyrst
ráðsmaður í Nýrækt, en síðan
hefur hann gegnt hér margvísleg-
um trúnaðars'törfum, svo sem
innheimtumaður Rafveitu Akur-
eyrar um langt árabil, og nú síð-
ast umsjónarmaður við jarðepla-
gc-ymslu bæjarins í Grófargili,
og leysti það starf eins og öll önn-
ur störf sín, mjög vel af hendi, því
að trúmennskan, skylduræknin
og fórnfýsin var honum í blóð
borin í ríkum mæli.
Magnúb heitínn var skemmti-
Iegul' maðúr;' hafði sérstaklega
góða frásagnargáfu, og leiddist
manni aldrei að hlusta á hann
segja frá Viðburðum æfiára sinna
og skemmtisögum.
Með Magnúsi er fallinn í val-
inn einn trúasti og dyggasti
starfsmaður þessa bæjar, ög verð-
ur hans skarð vandfyllt, enda
mátti hann aldrei vamm sit.t vita
í neinu, en vildi öllum greiða
gera, og kom hvarvetna fram sem
prúðmenni og sannur maour.
Eg minnist þessa góða kunn-
ingja míns með söknuði og trega,
því að hjá honum fann eg margt
það bezta, sem eg álít að góður
maður hafi, en það er vinarþel til
alls og allra.
Guð blessi minningu hans.
Samstarfsmaður.
Útlenclir og innlendir kven-
skór, með háum og lágiun
hæluin. — Einnig útlendir
kven- og barna-inniskór. —
Fjölbreytt úrval.
Hvamibergsbræðiir
Saumanámskeið
Iicfsí: um næstu mánaðamót
(dag- og kviildtímar).
Jórunn Guðmundsdóttir,
Brekkugötu 35. Sími 1732.
Hér verður endursagt það
helzta úr erindi prófessor Berge,
því að ýmislegt, sem fram kemur
í erindi þessu, getur einnig átt
erindi til okkar. Prófessor S.
Berge er einn af kunnustu sér-
fræðingum Norðmanna í 'búfjár-
rækt.
Skilyrði til búfjárræktar í
Noregi eru að ýmsu leyti sérstæð
og sama má segja um akuryrkju.
Þegar velja á til innflutnings er-
lend búfjárkyn, er ekki um milcið
að ræða sem hentar norskum
skilyrðum.
Frá fornu fari var búfjárrækt
Noi'egs byggð á því að nota
beitiland, sem víða var takmark-
að og lélegt. Á sumrin varð að
afla nokkurs vetrarfóðurs, sem þó
var aðallega ætlað til þess að:
halda lífinu í búfénu yfir þann
tíma- vetrarins, sem það náði ekki
í beit. Hver bóndi hafði eins
margt og mögulegt- var. Fram-
leiðsla kjöts og mjólkur var
byggð á sumarbeit.
Um 1850 var hafizt handa um
skipulega aukningu á arðsemi
búfjárins með ,?tu8ningi norska.
ríkisins, og var þá m. a. hafinn
innflutningur búfjár.
Á síðari hlutá 19. aldar var
gerð tilraun með innflutning á
enska kúagyninu Ayrshire, sem
þá var orðið hreinræktað. Um
þennan innflutning urðu miklar
deilur. Um áldamótin var þessi
innflutningur íordæmdur, m. a.
af því að þetta kúakyn þoldi ekki
þá meðferð og aðbúð, sem almenn
var í Noregi á þeim árum. Það
kom þó í Ijós, að Ayrshire-kynið
gaf ágæta raun hjá þeim bænd-
um, sem höfðu góð skilyrði til bú-
fjárræktar og fóðruðu vel yfir
veturinn.
Þegar skilyrðin eru bætt og
meiri kröfur gerðar til búfjárins,
kemur það venjulega í Ijós að
annað hvort verður að breyta
gömlum kynjum eða að flytja inn
ný kyn.
Þegar inn eru flutt erlend bú-
fjárkyn, er það ófrávíkjanleg
regla að þeim vcrður að búa
noklairn veginn sams konar skil-
yrði og í hcimalandi þeirra.
Eitt af því, sem fyrst verður að
athuga, þegar inn er flutt t. d.
kúakyn, verður að gera sér grein
fyrir því, hvaða áhrif hinar
breyttu aðstæðui' hafa á þau.
Það er engan veginn rétt að
gera samanburð á ólíkum kynj-
um undir þeim skilyrðum, sem t.
d. heimakynið býr við, því að það
er engan veginn víst að t. d. sama
fóður hæfi báðum kynjum. Eini
rétti samanburðurinn fæst með
því, að búa þeim kynjum, sem á
að bera saman, hin beztu skilyrði
sem hvoru kyni um sig hentar.
í sambandi vio innflutning á
búfé hin síðari ár hefur það verið
stefna norskra búfjárræktar-
manna að búa innfluttum kynj-
um sem líkust skilyrði og í þeirra
heimalandi, og hefur með því
móti komið hið sama í ljós um af-
urðagetu ög eiginleika hinna inn-
fluttu kynja.
Á árunum 1930—’35 var flutt
inn til héraðsins umhverfis
„Mjösen" sænskt kúakyn (SRB)
af Ayrshire-kyni. Árangurinn af
þessumb innflutningi varð sá, að
nú er þetta aðalkúastofn héraðs-
ins og hefur hann tvímælalaust
verið til mikilla hagsbóta fyrir
hlutaðeigandi bændur.
Á árunum 1935—1939 voru alls
fluttir inn lifandi nautgripir yfir
hálfa milljón. Af þessum inn-’
flutningi.voru 94.3% frá Svíþjóð.
Þessi innflutningur hefur markað
spor í norska búfjárrækt, en hann
hefur ekki orðið til þess að breyta
innlendu kynjunum. Ráðamenn
voru strangir mað þáð að blanda
ekki útlendu}n”lcynj_pTn í þau inn-
lendu.
Norsku kúákynin voru heppi-
leg til þess að v.era alin yfð skil-
yrðin eins og þau'voru og áðúr er
lýst. Þau eru líka ennþá mikið
útbr'eidd í sumum landshlutUm,
svo sem rauðkpllótta kynið á
Vestur- og Austurlandinu.
Þau kúakyn, sem bezt hafa
reynzt af inrifluttum kynjum eru
sænsk (SRB) af Ayshire-kyni og
’þegar er sagt-frá.
Á árunum eftir síðustu heims-
styrjöld hefur vcrið flutt inn all-
mikið af kjötkynjum, en ennþá er
of snemmt að segja um hvaða kyn
reynast heppilegust.
Hér hefur fyrst og fremst verið
getið innflutnings á kúakynjum
til Noregs, en prófessor S. Berge
segir að við alla búfjárrækt í
Noregi (svín, sauðfé, hross,
hayisni o. fl.) hafi innflutningur
markað djúp spor í búfjárrækt-
inni og í mörgum héruðum séu
útlend kyn aðalbúfjáreign bænda.
Árni Jónsson.
Lítil íbúð
á Eyrinni til leigu. Barn-
laust fólk gengur fyrir. —
Upplýsingar í EiðsvaHagötu
7 (að austan).
SÐNNEMA
varitar herbergi um næstu
mánaðamót.
Afgr. vísar á.
Ungimgspilt
vantar til aðstoðar við
sveitastörf. UU]>iýs. gefuv
Björn Júlíusson, sími 13S3.