Dagur - 27.10.1954, Blaðsíða 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 27. ckíóber 1954
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88. — Sími 1166.
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 60.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Óvissan um stjórnarsamstarfið
EKKI ERU það ný tíðindi, heldur alþekkt og
gamalkunn staðreynd, að tónninn í aðalmálgögnum
núverandi samstarfsflokka í ríkisstjórn, Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokksins, hefur um langt
skeið verið á |)á lund, að engu er líkara en að blöðin
hafi géngið að því sem kappsamlegast að búa les-
endur sína og fylgismenn undir það, að stjórnarsam-
starfið yrði rofið innan skamms og efnt til nýrra
kosninga, þar sem þessir flokkar berðust af fullri
hörku og lilííðarleysi hvor í annars garð urn kjör-
fylgi almennings í landinu, löngu áður en yfirstand-
andi kjörtímabil er þó til enda runnið. Þeir, sem
bezt mega um þetta vita, munu þó yfirleitt telja, að
ekkert endanlegt sé um þetta ráðið, og að ýfingar
blaðanna gefi þannig — a. m. k. að vissu rnarki —
nokkuð villandi mynd af ástandinu, því að vel
kunni svo að fara, að stjórnarflokkarnir láti sitja við
,,kalda striðið" eitt fyrst um sinn og lialdi að öðrtt
leyti sæmilega friðinn og samstarfið sín á milli enn
um stund.
ENDA ÞÓTT svo kunni að fara, að stjórnarsam-
vinna þéssara tveggja ílokka endist eitthvað lengur
en blaðaskrifin gætu þótt benda til, er það þó alveg
ljóst, að livorugur flokkanna mun telja það góðan
kost að vinna með hinum, eins og nú er komið mál-
unum, heldur þykist þeir hvor um sig aðeins knúinn
til* samstarfsins a£ illri nauðsyn og í því skyni að
forða þjóðinni frá stjórnleysi og fullu pólitísku upp-
lausnarástandi á viðsjárverðum tímum. Hitt er og
öldungis víst, að hvenær sem Sjálfstæðisflokkurinn
teldi sig í fullri alvöru sjá liilla undir ráðning þess
fagra valdadraums, að flokknum tækist að ná fullum
þingmeirihluta í nýjum kosningum, mundu forráða-
menn hans naumast hika við það stundinni lengur,
að steypa þjóðinni út í vægðarlaust kosningastríð,
hvað sem alþjóðarhagur kynni að bjóða að öðru
leyti. l'yrir síðustu kosningar reyndu málgögn flokks-
ins eftir megni að telja lesendum sínum trú um, að
slík-ur möguleiki væri raunverulega fyrir hendi. Og
nú upp á síðkastið eru þessi sömu blöð iðulega'tekin
að yntpra á þvf, að í næstu kosningum verði að gera
þennan valdadraum að veruleika.
NÚ VÆRI þetta aðeins harla eðlileg og algerlega
lýðræðisleg hugmynd, ef flokkurinn vissi sig eiga vax-
andi kjörfylgi að fagna og traust almennings í land-
inu. En því fer raunar svo fjarri sem verið getur.
Undanfarna áratugi hefur þessi flokkur einmitt þvert
á móti alltaf verið að tapa, bæði trausti fólksins og
kjörfylgi. Það er alkunnugt, að árið 1933 hlaut Sjálf-
stæðisflokkurinn 48% allra greiddra atkvæða í al-
þingiskosningunum þá. Árið 1937 hlaut hann 41%,
og árið 1946 aðeins 39%. Og í síðustu kosningum
hlaut Sjálfstæðisflokkurinn aðeins 37% greiddra at-
kvæða, svo að á síðustu tveimur áratugunum hefur
fylgi flokksins þannig lirapað úr 48% niður í 37%
af heildartölunni, eða með öðrum orðum hefur hann
týnt nálega 23% af hlutfallslegu fylgi sínu, eins og
það var við upphaf þessa tlmabils, þegar vegur flokks-
ins var livað mestur lijá kjósendum í landinu.
EF MÖGULEIKAR flokksins til kosningasigurs
og fulls þingmeirihluta væru einhverjir, hlytu þeir
þannig að byggjast að verulegu leyti á gallaðri kjör-
dæmaskipan og kosningalögum, en í annan stað á
sundrung og samtakaleysi andstöðuflokkanna. Um
hið fyrra atriðið er J)að að segja, að Sjálfstæðismenn
eru nú steinhættir að minnast nokkru sinni á „höfða-
töluregluna" frægu, sem þeir rómuðu svo mjög fyrir
nokkrum árum sem hið rétta og sanna form fullkom-
ins Jringræðis og lýðfrelsis! Sömuleiðis munu „stciktu
gæsirnar" góðu — uppbótarjringmennirnir — fremur
vera orðnir Jryrnir í augum flokksins en nokkurt góð-
gæti, svo sem þær voru þó upphaflega. Skýringin er
ósköp einföld og sú hin sama í báðum tilfellunum:
„Höfðatölureglan" var góð og ágæt, og sömuleiðis
uppbótarþingsætin, á meðan Sjálfstæðisflokkurinn
naut af Jressu „lýðræði" allra gagna og gæða. En
hvorugt fyrirbærið er lengur til fyrirmyndar, eða
raunar þolandi, eftir að svo er kom- ■ bjarga fleytunni í landvar, svo að
komið, að þessi „flokkur allra j hún geti fengið viðgerð og „klöss-
flokka" hefur ekki framar a£ því j un“ eftir öll þau stóru og þungu
veruleg not — og stundum jafnvel áföll/Aem lnin liefur hlotið nú að
skaða — í sínu eigin valdabrölti. undanförnu.
UM HIÐ síðara atriðið, sem á
var drcpið hér að framan — sundr-
ung og samtakaleysi andstöðuflokka
„Sjálfstæðisins" — er Jrað í sem
skemmstu máli að segja, að mjög
er það hörmulegt, að öll alþýða
manna á íslandi skuli ekki geta
gengið fram sem einhuga og órjúf-
andi fylking gegn hvers konar ein-
ræðisbrölti og sýndarmennsku, sem
á síðustu tímum liefur sett svip sinn
svo rnjög á þennan flokk, að vilja
innsta hrings og ráðandi klíku á
því óðalssetri. En eins og stendur,
blæs ekki byrlega fyrir slíkri sam-
stöðu. Kommúnistarnir eru auðvit-
að fyrirfram dæmdir úr leik, Jrar
sem reynslan hefur margsýnt ])að á
undanförnum árum, að þeim getur
enginn treyst, nema húsbændur
þeirra í Moskvu. Og Aþýðufokkur-
inn er eins og stendur ekki sjófær
að neinu leyti, þar sem allt lians
lið getur engu sinnt nú um sinn,
öðru en því að standa við dælurnar
og freista Jress e£ verða mætti, að
ÞAÐ ER því Framsóknarflokk-
urinn einn, sem á er að treysta til
viðnáms Jrví, að Sjálfstæðisflokkur-
inn geti ldotið hér algert sjálfdætni
og cinræði með tilheyrandi afglöp-
um og óstjórn. Eins og sakir standa
verður Jressu viðnámi helzt komið
við nú um sinn með nokkru sam-
starfi og samstöðu [jessara tveggja
flokka um stjórn landsins á viðsjár-
verðum tímum. En allir J)air, sem
átta sig á þessum staðreyndum og
vilja framhald sæmilega lýðræðis-
legra stjórnarliátta á íslandi, skyldu
vera viðbúnir J)ví, að Sjálfstæðis-
flokkurinn leggi hvenær .sem er út
í J)að harla tvísýna ævintýri, að
reyna að lirifsa til sín öll völd og
mannaforráð í landinu, og bregði
J)á allir þeir, sem ekki vilja verð-
launa þennan braskaraflokk fyrir
frammistöðu hans að undanförnu,
hart og skjótt við til sóknar og varn-
ar undir merkjum þess eina flokks,
sem J)ar getur komið til greina sem
samstæð og sigurvænleg heild.
BREYTINGAR A ÚTVARPS-
DAGSKRÁNNI
Leikritin á sunnudögum.
UM LEIÐ og vetur gekk í garð,
var útvarpsdagskránni nokkuð
breytt. Veigamesta breytingin er
vafalaust sú að leikritin verða
flutt á sunnudagskvöldum í stað
þess að vera flutt á laugardög-
um, eins og venja hefur verið.
Sennilega taka margir þessari
breytingu fegins hendi, vegna
þess að það mun mjög algengt
að fólk sæki skemmtanir eða létti
sér ofurlítið upp á laugardags-
kvöldum en vilja gjarnan vera
heima á sunnudögum og njóta
næðis og hvíldar. Þeim sem
þannig er farið er þessi breyting
dagskrárinnar kærkomin. Stuðlar
hún líka að þeirri góðu venju,
sem flestir mættu í heiðri hafa,
að búa sig vel undir önn og erfiði
vinnuvikunnar, með því að vera
heima hjá sér á sunnudagskvöld-
Samfelld dagskrá.
A LAUGARDÖGUM verður
hins vegar samfelld dag-
skrá um ýms efni. Tistran og
Isol, saman tekið af Einari Ólafi
Sveinssyni, var flutt s. 1. laugar-
dag, laugardaginn fyrstan í vetri.
Var það áhrifamikill þáttur og
vel fluttur. Fleiri slíkar samfelld-
ar dagskrár um söguleg efni
verða fluttar á næstunni.
Sú verður önnur breyting á
dagskránni að þátturinn frá út-
löndum fellur niður en fréttaauki
tekinn upp í staðinn, sex daga
vikunar, eða alla daga nema
sunnudaga.
Erindaflokkar og málfundir.
EFTIR HÁDEGI á sunnudög-
um verða fluttir erindaflokar eða
málfundir, áður teknir á segul-
band. Barnatímar verða kl. 17.30.
Helga og Hulda Valtýsdætur sjá
um hann í stað Hildar Kalman.
Á mánudögum verða spurning-
ar og svör um íslenzkt mál, eins
og verið hefur, kl. 21.30.
Sverrissaga verður lesin.
AÐALERINDI VIKUNNAR
verða á þriðjudögum Þá verður
líka tónlistarfræðsla, sem fyrst
um sinn verður í höndum Páls
ísólfssonar. — Ennfremur lestur
fornrita. Verður Sverrissaga les-
in. Á miðvikudögum verða erindi
kl. 20.30. Þar á meðal óskaerindi,
sem hlustendur kunna að biðja
um. Þá verða harmonikulög, sem
Karl Jónatansson sér um. Sveinn
Ásgeirsson hefur spurningar og
svör í breyttum búningi. Á
fimmtudögum verða kvöldvökur.
Læknisfræði, lögfræði, hagfræði.
NÝR ÞÁTTUR hefst á föstu-
dögum. Er það kynning laga og
höfunda íslenzkra tónverka. Þá
verður á föstudögum, almenn
fræðsla í læknisfræði, lögfræði
og hagfræði. Verður hún hálfs-
mánaðarlega.
Heimilisþáttur verður á laug-
ardögum á eftir óskalögum sjúk-
linga. Þórunn Elfa Magnúsdóttir
les söguna fyrir börnin kl. 18.
Sagan heitir Fossinn og er eftir
Þórunni.
Útvarpssagan verður aðeins
ein og lesin þrisvar í viku hverri.
Hver lestur verður í 25 mínútur.
Af öllu þessu má sjá að nokkr-
ar breytingar verða á heildarsvip
útvparsdagskrárinnar vet.ur. —
Loks er þess að geta, að útvarpið
hefur skorið niður Akuieyrar-
J)áttinn og er það önnur saga.
Hin þögla umferð í
París
Samkvæmt fyrri fréttum, var
gerð merkileg tilraun í umferða-
málum Parísarborgar. Bannað
var að Jueyta bílhorn í borginni,
frá og með 1. ágúst sl. að telja.
Sagt var að borgin hefði á
skammri stundu gjörbreytzt. í
sambandi við breytingu þessa,
komu fyrir margs konar ein-
kennileg atvik. Sýndist hin nýja
reglugerð valda truflun í bráð.
Samkvæmt síðustu fréttum.
hafa verið bornar saman og birt-
ar skýrslur um dauðaslys af völd-
um umferðarinnar, fyrir og eftir
breytinguna. Kom þá í Ijós að all-
mikið hefur dregið úr umferða-
slysunum.
í september í fyrra biðu þar 36
menn bana, en í ár ekki nema 27.
— Öðrum slysum fækkaði einnig
úr 2607 í 1712, miðað við septem-
ber í fyrra og nú.
KOSNINGAR þær til J)jóðþings Bandaríkjanna,
er fram fara 2. nóvember næstk., setja nú æ meiri
svip á amerísku blöðin. Forustumenn flokkanna
birta greinar um stjórnmálin og deila um, hversu
stjórnarflokkurinn og ríkisstjórn Eisenhowers for-
seta hafi staðið í ístaðinu sl. tvö ár. Halda Demó-
kratar uppi harðvítugri sókn á hendur Repúblikön-
um og þykja nú einna helzt horfur á því að stjórnar-
andstæðingar nái meirihluta á þingi. Væri slíkt
harður áfellisdómur yfir forsetanum og stefnu
flokksins í utanríkis- og innanríkismálum. Umræð-
ur þær, er fram fara í blöðunum, eru mjög mál-
efnalegar og prúðmannlegar. Til dæmis um við-
leitni blaðanna til þess að gefa lesendum kost á að
heyra málflutning beggja aðila, er, að helzta
blað Repúblikana, New York Herald Tribune, birtir
nú jöfnum höndum yfirlitsgreinar eftir forustu-
menn Demókrata og Repúblikana. Hafa stjórnar-
andstæðingar eins og Stevenson og Kefauver t. d.^
harðlega gagnrýnt stjórn Eisenhowers í blaðinu nú
að undanförnu, en ráðherrar úr stjórninni og
aðrir forustumenn hafa aftur á móti lofsungið
stjórnina og stefnu Repúblikana.
EINS OG ÁÐUR er greint frá hér í þessum þætti,
er Valdimar Björnsson, hinn góðkunni Vestur-ís-
lendingur, í framboði til öldungadeildar þjóðþings-
ins af hálfu Repúblikana. En núverandi þingmaður
fylkisins, Hubert Humphrey, er Demókrati og er
aftur í framboði fyrir Dembókrataflokkinn. Valdi-
mar Björnsson nýtur mikils álits, en á nú erfitt
uppdráttar í kosningabaráttunni vegna þess að
stefna Eisenhowerstjórnarinnar í landbúnaðarmál-
um er óvinsæl meðal bænda, sem eru fjölmennir í
Minnesota. Er Humphrey því almennt spáð sigri.
Nýlega hefur New Yoi'k Herald Tribune birt tvær
greinar um kosningabaráttuna í Minnesota eftir
einn kunnasta blaðamann Bandaríkjanná, Joseph
Alsop. Fer Alsop þar hinum mestu víðurkenningar-
orðum um Valdimar. í blaðinu 18. október lýsir
hann kosningaleiðangri, er hann fór með. Valdimar
til Kanabec-héraðs. Segir Alsop svo frá m. a.:
„EF MANN langar til þess að fræðást um, hver
áhrif landbúnaðarstefna Eisenhowér-stjórnarinnar
hefur á stjórnmálabaráttuna í Minnesota, erheppi-
legt að fara til Kanabec-héraðs. Eg; köm þarigað í
fylgd með frambjóðanda Repúblikana til öldunga-
deildarinnar, Val Björnssyni (en svo er Valdimar
nefndui" vestra), sem er traustur, skemmtilegur,
gáfaður, harðvítugur en sanngjarn maður og flokki
sínum til hins mesta sóma. Björnsson er íslendingur
að uppruna og lærður í hinum miklu íslendinga-
sögum. Og hann var einmitt að þylja úr hinum
djarfmannlegu frásögnum sagnanna er við ókum
inn í Mora, sem er viðkunnanlegur smábær í
Kariabec-héraði. Það voru heldur en ekki viðbrigði
að koma þar, beint úr brennu Njáls og Bergþóru
og hetjulegum bardaga Skarphéðins fyrir þúsund
árum, því að Mora er hljóðlátur bær og aðalstræti
bæjarins friðsamlegt í skugga trjánna. Við ókum
fyrst á fund ritstjóra vikublaðsins í bænum og sá
ungi og greindi piltur skýrði okkur frá því, hvernig
horfurnar væru. Árið 1952 hlaut Eisenhower 2200
atkvæði í Kanabec-héraði, en Stevenson 1700. í
prófkosningu, sem nýlega var haldin, fékk Valdi-
mar Björnsson 908 atkvæði, en Hubert Humphrey,
frambjóðandi Demókrata, 1250 atkvæði bænda og
verkamanna. „Eg vona að mér skjátlist,“ sagði rit-
stjói'inn ungi, „en eg óttast að þessi úrslit sýni
hvernig landið liggur. Og ef þetta er spegilmynd af
því, er um að kenna, hvernig stjórnin hefur skorið
niður styrkti til landbúnaðarins. Það hefur komið
mjög við hag manna hér um slóðir.“
Síðan greinir Alsop frá pólitískum fundahöldum
og ræðsumennsku Valdimars, en hann lagði einkum
áherzlu á að fólk ætti að styðja Eisenhower forseta
og þá stefnuskrá, er hann hefur birt. Á fundinum
kom fram mikil andúð bænda á landbúnaðarstefnu
Bensons landbúnaðarráðherra. Komst Alsop að
þeirri niðurstöðu, að þótt Valdimar Björnsson sé
hið glæsilegasta þingmannsefni og hafi alla þá kosti
til að bera, sem prýða mega góðan þingmann, muni
landbúnaðarstefna stjórnarinnar reynast honum of-
jarl og Humphrey ná endurkjöri.
ÞANNIG vii'ðast ekki miklar líkur fyrir því að
sinni að maðui' af íslenzkum ættum nái kjöri í öld-
(Frambhald á 11. síðu).