Dagur - 18.12.1954, Blaðsíða 8

8
D A G U R
Laugardaginn 18. desember 195Æ
Svipasf um í eSdhúsi kommúnista
Afráðið mun nú vera, að þióðin
haldi þessi jól án þess að eiga ný-
lega minningu um eldhúsdag á
Alþingi. Á hreingerning sú að
bíða hins nýja tíma. En ef einhver
skyldi sakna þess, að heyra hljóð-
ið í kommúnistum og nýjustu
samferðamönnum þeirra út af
fjármálum ríkisins, er hægurinn
hjá að fletta upp í Þjóðviljanum.
Þar hefur vei-ið dustað út úi eld-
húsinu nú að undanförnu, í sam-
bandi við 2. umræðu fjárlaganna,
sem nýlega er lokið. Verður ekki
sagt að fróðlegt sé um að litgst.
Helzt mun það þó þykja frá-
sagnarvert, að blaðið telut upp
með nöfnum þingmenn þá, er
greiddu atkvæði gegn nokkrum
tillögum kommúnista um fjárút-
lát úr ríkissjóði. í kringum upp-
talninguna er raðað lýsingarorð-
um, sem hæfa mættu mönnum, er
hefðu tekið brauð frá munni
ekkna og munaðarleysingja.
Fyrir 20 árum var uppi stjórn-
málaforingi vestur í Ameríku,
sem reyndi að komast til metorða
á því herbragði, að heita öllum
landslýð reyktu fleski og steikt-
um eggjum til morgunarverðar.
Attu menn að einblína á þá dýrð,
en ekki tengja hana öðrum
stjórnmálum. Stjórnmálaforingja
þessum lá líka mjög þungt orð til
þeirra, sem ekki vildu aðhyllast
stefnu hans. Þeir voru móti hags-
munum fólksins, sagði hann.
Hann mun því hafa verið á eitt-
hvað svipuðu menningarstigi og
skriffinnar kommúnista hér. sem
vilja láta almenning mynda sér
skoðun á fjármálastefnu ríkis-
stjómarinnar af örlögum ein-
stakra áróðurstillagna. En fólkið,
sem meðtekur stjórnmálaupp-
fræðsluna í Þjóðviljanum mætti
af þessu hugleiða, á hvaða menn-
ingarstigi forsprakkar kommún-
ista ætla að það sé. Gæti það orð-
ið upphaf að merkilegri „siálfs-
gagnrýni“, en sálgreining af því
tagi er nú mjög í tízku í hrein-
ræktuðum kommúnistalöndum.
Það gerðist athyglisverðast við
2. umræðu fjárlaganna, að í Ijós
kom að stjómarandstæðingar sem
heild ,og er þá allt talið, — flokk-
ar og flokksbrot þeirra. — höfðu
enga heildarstefnu í fiármálum
að boða þjóðinni. Fjárlagafrum-
varpið er byggt í beirri skoðun
fjármálaráðherra og flokksmnnna
hans, að hallalaus ríkisbúskapur
sé frumskilyrði bess, að uppi
verði haldið mikilli framleiðslu og
atvinnu í landinu. Þegar á hólm-
inn kom að ræða þessi viðhorf.
tóku stjórnarandstæðingar frum-
varpið, og sneru því þannig við,
að hér væri fyrirsjáanlegt neyð-
arástand í fjármálum ef allar til-
lögur þeirra væru samþykktar.
En öll þessi vinnubrögð eru svo
handahófsleg og tilviljanakennd,
að engu er líkara en þeir viti ekki
sjálfir, hver heildarniðurstaðan af
breytingartillögum þeirra mundi
verða. Þekkjast slílcar aðfarir við
fjárlagaafgreiðslu hvergi í ná-
lægum löndum, og er ófögur
myndin af ábyrgðarkennd ís-
lenzku stjórnarandstöðunnar.
Þegar þannig er um búið,. er
ekki að furða þótt blöð kommún-
ista hafi fátt annað að flytja les-
endum sínum af umræðunni en
nöfn þeirra þingmanna, sem
vörðu fjármálalegt heilbiigði
þjóðfélagsins gegn skæruhernaði
kommúnistískra förumanna, og
lýsir frásögnin vel upp sviðið þótt
með öðrum hætti sé en til er ætl-
ast.
Síðasta vígi kommúnista, þegar
þessi mál eru rakin, er fullyrð-
ingin um sívaxandi álögur á
þjóðina og vitna þeir þá í auknar
krónutekjur ríkisins. Undir þeirri
aukningu stendur vaxandi fram-
leiðsla landsmanna, og ætti að
véra öllum fagnaðarefni, en um
skatta- og tollaálögur er þetta að
segja:
Tekjuskattur hefur verið lækk-
aður uin 20—28%.
ToIIar af hráefni til iðnaðar
hafa verið lækkaðir.
Sparifé og vextir af því er
skattfrjólst.
Veitingaskattur er afnuminn.
Fasteignaskattur er nú fenginn
sveitarfélögunum.
Kaffi- og sykurtollur hefur
verið afnuminn.
Söluskattur af bifreiðaakstri
afnuminn.
Fyrningarafskriftir af iðnaðar-
vélum hækkaðar.
Ymsum mun finnast að meira
mætti gera á þessu sviði. En hér
eru kommúnistar ekki að ræða
um það. Þeir eru að berjast við
skattahækkanir, sem hvergi eru
til nema í áróðursgögnum þeirra.
Fyrir bjóðfél°.gið í heild er það
því lítiJl skaði, bótt vísindi af
þessu tagi séu ekki lesin yfir
fólkinu að aflíðandi jólaföstu. Al-
menningi mun vel endast þolin-
mæðin að bíða þess fram á næsta
ár.
örlög húsmæðra-
kennaraskólamálsins
ráðin
Fregnir sunnan um heiðar
herma, að nú séu ráðin örlög
frumvarpsins um húsmaðra-
kennaraskólann. Þingmenn, sem
jöfnum höndum tala við hátt-
virta kjósendur um þörf á
sparnaði og hagsýni og jafnvægi
í byggð landsins, ætla að láta af
hendi rakna nægilegt ríkisfé til
þess að festa skóla þennan til
framtiðar í höfuðstaðnum. — Má
kennslumálastjórnin ekki einu
sinni hafa frjálsar hendur ura
staðarval fyrir skólann, en ekki
var lagabókstafur frumvarpsins
öðruvísi. Með þessari afgreiðslu
hafa nú þessu herrans ári sigrað
fullyrðingar um skólarekstur úti
á landi, sem urðu undir, þegar
ákveðin var stofnun menntaskóla
utan Reykjavíkur. En þá voru
ekki valkyrjur í fylkingarbrjósti
móthérja Kann það að hafa gert
gæfumuninn.
Brautryðjandi í síld-
vciðum hér - Gustav
Evanger - látinn á
Nýfundnalandi
Gustav Evanger er nýlega dá-
inn vestur á Nýfundnalandi, en
þar hafði hann starfað siðustu
áratugina.
Gamlir Eyfirðingar og yfirleitt
Norðlendingar munu kannast við
nafn Gustav Evangers frá þeim
árum, er hann var brautryðjandi
og forgöngumaður á síldveiðum
og síldariðnaði á fleiri stöðum
hér nyrðra. Hafði hann aðsetur
um hríð á Seyðisfirði, síðan á
Siglufirði, Eyjafirði og Raufar-
höfn. Síldarverksmiðja hans á
Siglufirði sópaðist á sjó út í snjó-
flóði, og fórust þar 6 manns, að
mig minnir.
Gustav Evanger var frá Herey
á Sunnmæri fyrir súðvestan Ála-
sund, og var faðir hans þar kaup-
maður. Síðan héldu bræðurnir
tveir áfram verzluninni, byggðu
þar síldarverksmiðju og ráku
mikil fyrirtæki og umsvifamikil á
árum hinnar fyn'i heimsstyrjald-
ar. En svo kom afturkastið og
kreppan mikla eftir á. Bankar
hrundu, auðmenn urðu gjald-
þrota, og margir urðu að láta
reka á reiðanum, eða bjarga sér
eftir beztu getu. Evanger-bræður
urðu fyrir miklu áfalli og stór-
töpum á ýmsa vegu. En ekki
vildu þeir þó gefast upp. Gustav
fór vestur um haf og settist að á
Nýfundnalandi og stofnaði þar
allmikinn atvinnurekstur um
áratugi í útlegð sinni.
Gustav Evanger var 73 ára að
aldri, er hann lézt. Olafur bróðir
hans er enn á lífi í Esbjerg í
Danmörk og rekur þar verzlun
með lýsi og fleiri fiskiafurðir. —
Og nú er sennilega enginn
Evanger framar í búð . og á
þryggju á Eggjabæjarnesi! En
þar kynntist eg lítilsháttar gamla
föður þeirra bræðra, er eg var á
flakki víðs vegar um Sunnmæri
á æskuárum.
Helgi Valtýsson.
Auknir andlegir fjötrar fyrir austan
járntjald
Nýlega birtu kommúnistablöð-
in víða um heim fregnir af þróun
útvarpsmálefna í kommúnista-
ríkjunum. Við nánari könnun eru
fregnir þessar mjög lærdómsrík-
ar. Þær áttu að sýna vaxandi
notkun útvarps meðal þjóðanna í
austri — og um leið aukna vel-
megun, — en eru jafnframt kynn-
ing á auknu, andlegu ófrelsi þar.
Greint var frá því, að í Póllandi
til dæmis, væri búið að koma upp
1.250.000 „hátölurum" i íbúðum
fólks, til viðbótar við þau 1,4
millj. útvarpstækja, sem fyrir
eru. Svipuð saga er sögð frá öðr-
um kommúnistaríkjum. í Tékkó-
slóvakíu var t. d. búið að setja
upp 200.000 hátalara nú fyrir
skömmu og voru kommúnistar
stoltir af. Hvað segja þessar
fregnir í raun og veru?
„Hátalarar“ þeir, sem hér ræð-
ir um, eru allir á einu kerfi. í
hverju byggðarlagi er pósthús
staðarins miðstöðin og þar er
kerfinu stjórnað. Það ,sem í há-
tölurunum heyrist, er ekkert ann
að en það, sem gengið hefur í
gegnum hreinsunareld áróðurs-
manna kommúnismans, ræður
foringjanna, upplestur úr blöðum
flokksins, upphrópanir og slagorð,
mjög í líkingu við það, sem Ge-
orge Orwell lýsti í hinni frægu
bók sinni „1984“. Nú er bara 1954,
en þróunin í þessa átt er miklu
örari en jafnvel hann dreymdi
um.
Jafnframt því, sem hátölurum
áróðurskerfisins fjölgar í járn-
tjaldslöndum, fækkar raunveru-
legum útvarpsviðtækjum. Ástæð-
an til þess er, að valdhafarnir
kæra sig ekkert um að fólk hafi
undir höndum tæki, sem eru
þannig útbúin, að liægt er að
hlusta á erlent útvarp. í þeirra
augum er hátalarinn allt, sem
þarf. Mikið af útvarpstækjum
þeim, sem í notkun eru fyrir aust-
an tjald, er af vestrænum upp-
runa. Þessi tæki ganga óðum úr
sér, og þess er gætt að flytja ekki
inn varahluti til þeirra. Með þess-
um aðferðum á að fullkomna
kerfið, sem Orwell lýsti, á næstu
árum. Þá verður búið að loka
einu leiðinni, sem almenningur í
þessum löndum hefur til að vita,
hvað gerizt í hinum frjálsa heimi.
Þegar þar er komið, verður
blekkingastarfsemin auðveldari
og þá er friðinum líka hættara en
nokkru sinni fyrr. Þjóð, sem alin
er upp í fáfræði og hatri til ná-
granna sinna, er ekki bezti gæzlu
maður friðarins. Ófyrirleitnir
valdhafar geta steypt henni út í
styrjöld þegar þeim þykir henta.
Þannig er þá einn liðurinn í frið-
arbaráttu kommúnista um þessar
mundir. En hér er enn, sem fyrr,
þögn hjá gæzlumönnum friðarins,
svo sem ,friðarsamtökum kvenna‘
og ,fulltrúunum‘ í heimfriðarráð-
inu. Þessi menningarsamtök sjá
aldrei ógnun við frið og frelsi
nema á Vesturlöndum. Einkenni-
leg tilviljun það.
„Vígslugestur" skrifar á þessa
leið:
„NÚ ER HINN langþráði flug-
völlur við Akureyri tekinn í
notkun. Hann var vígður sunnud.
5. des, með mikilli viðhöfn. —
Árla dags var mikil bifreiðaum-
ferð úr bænum og innan stundar
var bílaborg risin við suðurenda
nýja vallarins og austan hans
Veður var stillt og bjart nokkurt
frost. Menn gengu í smáhópum
fram og aftur, meðfram flugbraut
inni, auðvitað í hæfilegra fjar-
lægð. Skyggnishúfur og skinn-
húfur voru teygðar eins langt
niður og hægt var og frakkakrag-
arnir togaðir upp. Virðulegir
hattar voru lagaðir og þeim þrýst
niður á kollana, nokkuð mis-
virðulega eins og gengur. Flestir
voru með hendur í vösum, jafn-
vel þeir, sem vettlinga höfðu.
Bezt voru þeir settir, sem voru
í kuldaúlpum. Þær eru áreiðan-
lega bezt við okkar hæfi á þessu
landi. Jafnvel í jafngóðu veðri og
var þennan dag, kom það vel í
ljós, hve hlýlega maður verður
að vera klæddur, ef úti á að
standa án þess að hafastt neitt að,
er hitað getur.
ÞAÐ ER ALLTAF ömurleg
sjón að sjá kuldalegt fólk. Þetta
er svo sem ekki óalgeng sjón á
útisamkomum. Þar er beðið eftir
því sem koma skal, og stundum
komur það helzt til seint, að því
er manni finnst, og það versta er,
að maður nýtur ekki skemmti-
atriða eða yfirleitt neins, ef
manni ef kalt.
Þennan dag var svo sem ckki
vandi að sjá, hvað til stóð, því
að allra augu störðu til himins.
Að vísu eiga menn að horfa til
himins, en það er bara ekki gert
nema flugvél sé á ferðinni Og
þarna voru tvær flugvélar uppi.
Til þeirra heyi’ðist og allt í einu
skauzt önnur þeirra milli skýja-
bakkanna og hvarf sýnum jafn-
skjótt og hún kom. Smám saman
lækkaði hún flugið og hnitaði
hringa marga yfir flugvellinum
eins og tröllaukinn fugl. Mann-
fjöldinn færði sig, þegar sýnt var
hvorum megin hún ætlaði að
lenda. Margir hnutu, eins og
þeim fer jafnan, sem ekki líta of-
an fyrir,fætur sér. Fyrr en varði
lækkaði vélin flugið og rann inn
á völlin, mjúkt og fallega, og not-
aði ekki nema nokkurn hluta af
1000 metra brautinni, sem búið er
að byggja. Þegar þessi flugvél var
setzt, kom hin í ljós. Lækkaði
flugið og sveif yfir staðnum, á
meðan ráðherrar og aðrir fyrir-
menn stigu úr vél þeirri, er þegar
var til jarðar komin. Höttum var
lyft og heilsað. Gerðu menn nú
það sér til gamans að virða fyrir
sér gestina, og líka að sjá hina
vélina setjast. Eftir litla stund
snertu hjólin völlinn og rann hún
fyrst á tveimur hjólunum, en
settist svo virðulega á afturhjól-
ið líka. Út úr þessari vél kom
líka margt stórmenni. Stefndi
skarinn að bragganum. Þar var
ræðustólinn og þar blöktu fánar
við hún.
Og svo komu ræðurnar hverj-
ar af annarri. Fyrstur talaði
flugmálaráðherra, því að nú eig-
um við flugmálaráðherra, eins og
aðrar þjóðir. Þá hver af öðrum
og að síðustu talaði einn af verka-
mönnum er við vallargerðina
hafði unnið.
ÞEGAR HIN lengi þráða
vígslustund var hjá liðin og hug-
leiddir eru viðbui-ðir dagsins,
verður skýrust í huganum sú
mynd, þegar allir sneru ásjónu
sinni til himins. Skyldi nokkrum
hafa orðið það á að biðja þann,
sem ofar er öllum skýjum, að
blessa þessi mannanna verk,
sem víst eru mikil, en þó ekki
alfullkomin? Ætli hann hafi ekki
litið niður á okkur á þessari
stund, fullur sorgar, að við
mændum eftir flugvélum og dá-
sömuðum mannanna verk, en
hugleiddum ekki þann, sem bæði
gefur og tekur? — Hann hefði
ekki tekið til þess, þó hver maður
og kona hefði vesældardropa á
nefinu. Stundum glitra þeir líka
eins og perlur í hinu daufa skini
desembersólarinnar “