Dagur - 07.09.1955, Blaðsíða 7

MiSvikudaginn 7. september 1955
D A G U R
7
Bræðurnir frá
Grímsstöðum á
leið út í eyju:
Ragnar t. v.,
Jóhannes t. h.
Myndina tók
Björn Björns-
son frá Norð-
firði.
Ragnar á Grímsstöðum hefur merkt 14500 fugla
á 25 árum, og Iiefur fengið fregnir af 6 af hverj-
um hundráð öndum - þær faíía fyrir byssurn
veiðiíiíanna í mörgurn löndum
I næst síðuslu skáldsögu sinni lætur Hemingway lífsþreytta
og veraldárvana söguhetju sína hefja nokkurra daga orlof frá
érilsömu hermennskustarfi í Tríeste, með því að fara á anda-
veiðar í grennd við Feneyjar.
Skotmaður situr í byrgi, á eyju
í mýrlendi, Við birtingu einn
skammdegisdag. Það er kalt í
veðri og skæni á vatni. Andahópar
fljúga.yfir, Styrkar hendur sveifla
byssu og fuglar falla til jarðar.
Ekki getur Hemingway um teg-
und, né heldur, hvort fuglarnir hafi
verið merktii1.' En hánn hefði ekk-
ert þurft að fara út af sviði raun-
veruleikans bótt hann hefði skýrt
lesendum svo frá, að það hefðu
verið skúfendur, sem Cantwell of-
fursti lagði að velli, og um fótlegg
einnar andamömmunnar hefði ver-
ið litill málmhringur, áletraður
með nafni Náttúrugripasafns Is-
lands og ártali.
Mývatnsönd til Feneyja*
Sannleikurinn er, að endur, upp-
fæddar hér á norðurslóðum, leita
suður um höf og álfur er haustar.
Skúfönd, sem Ragnar Sigfinnsson
á Grímsstöðum við Mývatn merkti
sem unga úti í hólma þar á vatrn
inu fyrir nokkrum árum, var ein-
mitt skotin í Togliamento við Fen-
eyjar í desember veturinn eftir.
Ekki veit Ragnar, hvort skotmað-
urinn var lífsþreyttur colonel úr
hernámsliði Bandaríkjamanna í
Tríeste eða einhver annar, en
þannig gerast þær margar sögurn-
ar af íslenzku fuglunum, og engir
kunna betur að rekja þær en þeir,
sem lengi hafa stundað merkingar
fugla hér og tilheyrandi rannsókn-
ir á ferðum þeirra og háttalagi.
Bræðurnir á Grímsstöðum.
Fáir munu sögufróðari af þess-
um efnum en bræðurnir á Gríms-
stöðum við Mývatn, þeir Jóhannes
og Ragnar Sigfinnssynir. Eru þeir
báðir landskunnir fyrir fugla-at-
huganir sínar og þekkingu á ís-
lenzku náttúrulífi. Jóhannes auk
þess víðar kunnur fyrir listfengi í
meðferð pensils og lita. Prýða
myndir hans veggi margra heimila
og nú síðast hið glæsilega félags-
heimili Mývetninga í Skjólbrekku.
— Það var Jóhannes, sem hóf
fuglamerkingarnar, sagði Ragnar
Sigfinnsson, er Dagur hitti hann að
máli á hlaðinu á Grímsstöðum hér
á dögunum, en eg fór svo að
föndra við merkingarnar um ferm-
ingaraaldurinn, og hef haldið því
áfram síðan. Ragnar er nú liðlega
fertugur, og á þeim aldarfjórðungi,
sem liðinn er síðan hann setti
fyrsta merkið um fót á fugli, hefur
hann merkt 14500 fugla, og þó
heldur betur. Þennan morgun, sem
við ræddum saman á Grímsstöð-
um, hafði hann til dæmis merkt
ófleygan gæsarunga úti á Sand-
vatni. Ekki hafði gefist tími til
þess að skrá hann í bók, né heldur
alla merkta fugla nú í sumar.
Þeir bræður merktu fugla fyrstu
árin fyrir danska fuglafræðinginn
Skovgaard, og gerðu slíkt margir
íslendingar á árabilinu 1920—30,
en eftir að Náttúrugripasafnið ís-
lenzka hóf starfsemi á þessu sviði,
hafa þeir merkt fugla fyrir það. En
fuglamerkingar þess hófust 1932.
Skovgaard hinn danski safnaði
markverðum upplýsingum um
ferðir íslenzkra fugla, og lét hann
Náttúrugripasafnið hér hafa gögn
sín um það efni fyrir fáum árum.
Koma athuganir hans því íslenzkri
náttúrukönnun til góða.
Engar stórfelldar breytingar.
Ragnar á Grímsstöðum segir. að
fuglalíf við Mývatn hafi ekki tek-
ið stórfelldum breytingum síðustu
áratugina, og þótt enginn viti, hve
margar endur gista Mývatn á
sumrin, telur hann þeim ekki hafa
fækkað. Nokkrar breytingar hafa
(Framhald á 11. síðu).
FYRSTI VEIÐITÚRINN.
Eg frétti að vænleg veiðiföng
þeir færu í Laxá að draga.
Svo keypti eg ljómandi laxastöng
og leyfi, í átta daga.
Veiðimannsklæði feikifín,
flugur af ýmsu tagi,
klofháar bússur — og brennivín,
ef eg blotnaði í meira lagi.
Svo leigði eg bíl og léttastrák
og leiðsögumann einn traustan.
Það dugar víst ekkert droll og kák
þá dorgað er fyrir austan.
í fyrsta kasti varð kippur stór,
— eg kútveltist undan straumi.
Nýja stöngin til fjandans fór
með fiskinn stóra í taumi.
Eg skreið upp á bakkann — bússulaus —
bölvaði og hveljur gleypti,
rifinn og óhreinn upp á haus,
— og óðara á hressing dreypti.
Orðinn hreifur eg óðar sá
úrræði góð til bóta:
Stjórnin verður að styrkja þá,
sem stangveiðitapið liljóta.
DVERGUR.
ÆfEa Frakkar é endurlifa söguna
frá Indó-Kína í Norður-Afríku?
,,Það er ekki nema urn tvennt að
gera fyrir Frakka, í sambandi við
Norður-Afríkuinálin,“ segir ninn
kunni blaðamaður Stevvart Alsop
í grein er hann ritar blaði sínu
frá Casablanca nú á dögunum.
„Þeir verða að losa sig við löm-
un og meinsemd í stjórnarfari sinu,
eða horfa upp á Norður-Afriku
fara sömu leiðina og Indó-Kina.“
Þetta þykir blaðamanninum vera
sú lexía, sem hinir hörmulegu at-
burðir í frönsku nýlendunum hafa
kennt umheiminum. Og hann lýsir
síðan því, sem gerzt hefur, i stór-
um dráttum á þessa leið: — Fyrir
tveimur árum tókst franskri hern-
aðarklíku, sem þó starfaði án veru-
legra tengsla við ríkisstjórnina, að
steypaBen Youssef soldáni af stóli.
Þeim fannst hann hafa of mikla til-
hneigingu til þess að hugsa sjálf-
stætt. I stað hans settu þeir á sol-
dánsstól meinleysiskarl að nafni
Ben Arafa.
Samband hans við Frakka verður
e. t. v. bezt skýrt með sögunni um
matseðilinn, en hún er nú þjóð-
fræg suður þar: Skömmu eftir að
Ben Arafa var settur í embætti,
hélt landstjóri Frakka, sem þá var
Guillaume hershöfðingi, opinbera
hádegisveizlu til heiðurs soldáni.
Þegar gestir voru setztir að borð-
um, rétti Guillaume soldáni mat-
seðilinn til yfirlits,fyrir kurteisisak
ir. Ben Arafa brá skjótt við, seild-
ist undir skikkju sína, dró fram
innsigli soldánsembættisins og
skellti því á matseðilinn. Það hef-
ur vissulega þægindi í för með sér,
að samband sé svo náið, en svo
kom í ljós, að það hefur lika sína
galla.
Svo fór, að hinn afdankaði sol-
dán, Ben Youssef, varð allt í einu
það einingartákn, sem Marokkó-
menn hafði alla tíð skort. Hann
varð ímynd þjóðernis- og sjálf-
stæðisbaráttu landsmanna.
ALLA TÍÐ síðan Frakkar sendu
Ben Youssef í útlegð á Madagas-
car hefur ástandið farið hríðversn-
andi. Fyrir allmörgum mánuðum
varð ljóst, að grípa varð til ein-
hverra sérstakra ráðstafana til þess
að halda friði í landinu. Edgar
Faure forsætisráðherra Frakka
sendi þá Gilbert Grandval til Mar-
okkó sem landstjóra, og átti hann
að gera áætlun um, hvað gera
skyldi.
Grandval er í senn hugkvæmur
og áræðinn. Hann hóf starfsferil
sinn með því að kynna sér vand-
lega skoðanir landsmanna, og eru
þar með taldir forustumenn sjálf-
stæðisbaráttunnar, sem hafðir
voru i haldi eða sendir höfðu verið
í útlegð af fyrirrennurum Giand-
vals. Hann komst bráðlega að
þeirri niður stöðu, að um tvennt
væri að gera:
Onnur leiðin var miskunnarlaus
og grimmdarleg kúgun þjóðernis-
vakningarinnar með hervaldi.
Grandval sagði frónsku stjórninni,
að slíkt mætti takast um stundar-
sakir, en mundi óhjákvæmilega
leiða til ástands, sem mundi í
mörgu svipað þvi, sem var i Indó-
Kína, er það land var að ganga úr
greipum Frakka. Hin leiðin væri,
að semja við þjóðernissinna, en þó
þannig, að hagsmuna Frakka værj
gætt. Grandval lagði eindregið til,
að þessi leið yrði valin.
En hann benti jafnframt á, að til
þess að slík stefna næði tilgangi
■ sínum, yrði að hafa hraðan á og
framkvæma hlutina óhikað. Fyrsta
skrefið væri að leysa Ben Youssef
úr útlegðinni, flytja hann til
Frakklands og gera stáss með hann
þar. Síðan ætti að setja af Ben
Arafa, og koma á laggirnar rikis-
ráði, sem Ben Youssef sam-
aykkti. Og síðast en ekki sizt, yrði
nú að gera stjórnarbætur heima
fyrir, sem væru meira en orðin ein.
Veruleg völd í innanlandsmálefn-
um yrðu fengin í hendur hæfum
leiðtogum Marokkómanna sjálfra.
Grandval benti frönsku stjórn-
inni á, að allt þetta yrði að ákveða,
og framkvæma að nokkru leyti,
fyrir 20. ágúst í sumar. En á þeim
degi yrðu liðin 2 ár síðan Ben
Youssef var hrakinn frá völdum.
Yrði ekki að gert, mætti ganga að
því sem gefnum hlut, að til blóðs-
úthellinga kæmi, og að þeim lokn-
um, yrðu allir samningar helmingi
erfiðari en ella.
—o—
FAURE forsætisráðherra var
Grandval samþykkur. En lengra
komust málin heldur ekki í tæka
tíð. Þá fór að segja til sín hin al-
menna lömun og meinsemd í
frönsku stjórnarfari
Áhrifamiklir stjórnmála- og
fjármálamenn í Marokkó snerust
heiftarlega gegn Grandval og fyrir-
ætlunum hans. Heima í Frakk-
landi snerust mikilsmegandi her-
foringjar, eins og Juin marskálkur,
og áhrifamenn eins og Georges Bi-
dault fyrrum utanríkisráðherra,
einnig gegn stefnu Grándvals. 1 lið
með þeim gengu síðan nokkrir ráð-
herrar í Faure-stjórninni, svo sem
König hermálaráðherra og jafnvel
Pinay utanríkisráðherra. Og stjórn-
arkerfi Frakka er nú einu sinni
þannig, að svo áhrifamikil and-
staða varð næg til þess að fyrir-
byggja, að nokkuð yrði gert.
í þess stað var rætt um sýndar-
aðgerðir, sem allir Marokkómenn
sáu, að voru ekkert nema orðaleik-
ur og endurtekning á fyrri fyrir-
heitum. Ben Arafa átti að mynda
nýja stjórn á „breiðari grundvelli“.
Allir vissu, að slíkt var utan og of-
an við getu hans. Síðan var leið-
togum Marokkómanna boðið á
fund með frönskum ráðherrum, í
Aix-les-Baines siðast í ágúst, en
fyrirfram mátti vera augljóst, að
það kæmi ekkert nýtt fram. Allir
aðilar þekktu mætavel skoðanir
hver annars.
OG SVO KOM 20. ágúst, og það
sem Grandval spáði, kom allt bók-
staflega fram. Enda þótt ábyrgir
leiðtogar heimamanna gætu forðað
allsherjar uppreist í stórborgunum,
þar sem þeir ráða miklu, dró til
blóðsúthellinga og hryðjuverka
víðs vegar úti á landi, þar sem
áhrifa þeirra gætir síður.
Árangurinn blasir nú við. Ofga-
mennirnir á bæði borð keppast nú
um að fá að ráða stefnunni. Hinir
hægfara leiðtogar innfæddra, eins
og Bobaid og Barka, eiga á hættu
að missa leiðsöguna úr hendi sér
til æstustu hryðjuverkamannanna,
og vafalaust að einhverju leyti í
hendur kommúnista. Og bæði með-
al Frakka í Marokkó og heima fyr-
ir, er aðstaða þeirra, sem krefjast
þess að sjálfstæðishreyfingu Mar-
okkómanna verði drekkt í blóði,
sterkari en fyrr.
Síðan 20. ágúst hefur Norður-
Afríka þokast verulega nær því
marki að verða Indó-Kína númér
(Framhald á 9. síðu)|