Dagur - 21.09.1955, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 21. sept. 1955
5
DAGUR
K.A. sigraði með yfirburðum
Norðuriandsmótinu um helgina
ar í góðri framför. Vaeri það því
talsverð keppnisreynsla að fást við
þá. Með vaxandi áhuga fyrir knatt-
spyrnunni hér, þyrfti að koma nýtt
líf í Norðurlandsmótin. — Er það
til athugunar til naesta árs.
- ÚR BÆNUM
(Framhald af 2. síðu).
er á þessa leið: Iðgjald I. flokks
verði 0,60%c, II. flokks \%c, III.
fl. 1,80 og IV. fl. 2,50%o. Sériðgjöld
lækki um 25% og ágóðahluti bæj-
arins verði 25%. Meirihluti bæj-
arráðs lagði til að sæta tilboðinu,
að því tilskyldu, að Brunabótafé-
lagið láni á næstu tveimur árum 1
millj. króna til viðbótar við áður
fengið og lofað lán til aukningar
á vatnsveitunni.
Hannes Sigurðsson dómari óskar
fyrirliða KA-liðsins, Ragnari Sig-
trygéssyni, til hamingju með
sigurinn.
í FYRRADAG lauk Norður-
landsmótinu í knattspyrnu hér á
Akureyri og varð Knattspyrnufé-
lag Akureyrar sigurvegari, hlaut 4
Etig, gerði 13 mörk en fékk aðeins
2 á sig. íþróttafélagið Þór varð
annað, fékk 2 stig, gerði 7 mörk og
fékk 5 á sig, og þriðja varð Knatt-
spyrnufélag Siglufjarðar, fékk ekk-
ert stig, gerði 3 mörk en fékk 16
mörk á sig. Eru það óvenjuháar
tölur.
FYRSTI LEIKURINN fór fram
á laugardaginn og kepptu KA og
KS. Úrslit urðu þau, að KA sigraði
með 10 : 1. Dómari var Hannes
Sigurðsson úr Reykjavík, og
dæmdi hann alla leikina. Annar
leikurinn — og úrslitaleikurinn —
var á sunnudaginn, í milli KA og
Þórs. Sigraði KA með 3:1. Loka-
leikurinn var á mánudag, í milli
Þórs og KS og sigraði Þór með
6:2. '
ÞAÐ ER skaði, að ekki skyldu
fleiri félög taka þátt í mótinu.
Siglfirðingar áttu erfitt uppdráttar,
en hafa góðan tíma til að aefa sig
og undir.búa að jafna metin að ári.
En knattspyrnumenn í • öðrum
kaupstöðum hér nærlendis,- svo
sem Húsavík og Sauðárkróki, aettu
að athuga, hvort það er ekki góð
æfing fyrir þá að sækja mótin hér.
Aðstaða til kappleikja er nú orðin
góð hér á staðnum, og Akureyring-
Sá knattspyrnumaður hér nyrðra,
sem einna mesta athygli hetur
vakið í kappleikjum Akureyrar-
liðsins, er Einar Helgason mark-
vörður. Hlaut hann góða dóma í
Reykjavík fyrir frammistöðuna,
Hann hlaut sérstakt hrós fyrir
spyrnur frá marki og útkast.
Tilþrifamikið ávarp Fjallkon-
unnar eftir Davíð Stefánsson
frá Fagraskógi.
I hinum hugljúfu minningum
okkar hjónanna úr ferðinni til ætt-
jarðarinnar síðastliðið sumar ber,
að vonum, hátt minninguna um tíu
ára afmæli íslenzka lýðveldisins,
sem haldið var hátíðlegt þ. 17. júní
1954 um land allt, og þá sér í lagi
sjálfri höfuðborginni Reykjavík.
Voru hátíðahöldin þar í borg
mjög tilkomumikil, eins og vera
ber, en einna minnisstæðastur
þáttur þeirra mun þó mörgum
verða hin framúrskarandi snjaili
upplestur Gerðar leikkonu Hjör-
leifsdóttur á fögru og tilþrifamiklu
„Ávarpi Fjallkonunnar“, sem
Davíð skáld Stefánsson frá Fagra-
skógi hafði ort í tilefni af lýðveld-
isafmælinu, og Gerður leikkona las
upp af svölum Alþingishússins í
Reykjavík.
Eins og getið hefur verið í ís-
lenzkum blöðum og tímaritum
beggja megin hafsins, hefur ríkis-
stjórn Islands sýnt þessu afmælis-
ávarpi þjóðskáldsins þann verð-
skuldaða sóma að gefa það út í
sérstaklega vönduðu riti, prýtt lit-
prentuðum teikningum eftir Ásgeir
Júlíusson, sem falla ágætlega að
efni kvæðaflokksins.
Stofndagur hins endurborna ís-
lenzka lýöveldis, 17. júní, er orð-
inn hinn mikli fagnaðar- og fegins-
dagur þjóðar vorrar, dagur hins
innra og ytra vors í lífi hennar. í
kvæðisbyrjun leggur skáldið Fjall-
konunni í munn þessa faguryrtu
lýsingu á dýrð og gróðurmætti ís-
lenzks vors:
Þegar fagnar þjóðin öll,
þá er bjart um íslands fjöll.
Fornra stöðva vitjar vorið,
vermir landið endurborið,
svo að klökknar klaki og mjöll.
Lofgerð syngur landsins harpa,
leika börn í grænum varpa,
gróðrarmáttur, gömul vé,
glæða lífi blóm og tré.
Þó að vetur þorrakaldur,
þylji margan svartagaldur,
eiga bæði Sól og Saga
sina fögru júnídaga.
Andi fjallsins frjáls og skyggn,
fagnar þeirra dýrð og tign.
Síðan lætur höfundur Fjallkon-
una renna sjónum yfir farinn feril
sinn, ritaðan sorgum og sigrum, og
minnir hún börn sín á hina sögu-
legu arfleifð þeirra í þessum sterku
og markvissu orðum:
Enn má heyra aldaþytinn
æða gegnum söguritin,
heyra íslenzkt brim og bál
bylta sér í minni sál.
Fjallkonan minnir einnig í skálds-
ins orðum, börn sín á hann, sem
leiddi þjóðina til sigurs í frelsis-
baráttu hennar, og á það með
hvaða vopnum hún vann þann sig-
ur undir ótrauðri forustu hans:
Fullhuga, sem fremstur stóð,
fylgdi djörf og stórlát þjóð,
skeytti lítt um hríð né hregg,
hreystilega féndum varðist.
Með viljans stáli, orðsins egg,
íslenzk þjóð til sigurs barðist.
Kjarkur hennar, kraftur, hreysti,
knútinn hjó og viðjar leysti —
íslenzkt frelsi endurreisti.
Enn lætur skáldið Fjallkonuna
minna börn sín á það, fleygum orð-
um og kjarnmkilum, hverja upp-
sprettulind starfsorku og fram-
sóknarhuga er að finna í fjallatign
landsins, allri hinni stórbrotnu
náttúrufegurð þess:
Frelsisþrá og tröllatryggð
tengja fjöll og mannabyggð.
Náttúrunnar kjarnakynngi
kvað sér hljóðs á landsins þingi.
Kjarkinn ólu fossaföllin,
festuna glæddu hamratröllin.
Eldfjöll, lamin köldum kyljum,
klettaborg með sprungum þiljum,
heiðavangur, greyptur giljum —
þetta er forna frelsishöllin.
Hér hefur aðeins verið stungið
við fæti á nokkrum stöðum í þess-
um íturhugsaða og orðsnjalla
kvæðaflokki skáldsins, sem menn
verða að lesa í samhengi, til þess
að njóta hans til fulls. En frá byrj-
un til enda er hann samfelld lög-
eggjan til dáða um varðveizlu end-
urheimts frelsis þjóðarinnar og
dýrkeyptra og dýrmætra menning-
arerfða hennar. Ber kvæðaflokkur
þessi því einnig fagurt vitni, að
þjóðskáldinu, sem nú stendur á
sextugu, er í engu aftur farið um
andríki, vængjaþrótt og sambæri-
lega málsnilld.
Hann lætur Fjallkonuna ljúka
máli sínu með þessum sannleiks-
þrungnu orðum, sem eiga erindi til
barna hennar hvarvetna, og þá
ekki sízt niðurlagsorðin:
Ógnum stríðs og stormabylja
storka þeir, sem orð mín skilja.
Þeim er líf í blóðið borið,
bjargföst trú á landið, vorið.
Blessuð séu börn mín öll,
blessuð þeirra frelsishöll.
Þrýtur hvorki þrótt né vilja
þjóð, sem á sín himinfjöll.
Richard Beck.
BRÉF :
Snorri Þórðarson frá Syðri-Bægisá skrifar
blaðinu um
framtíð þjóðanna
Forystumenn þjóðanna fara svo
að segja daglega milli landa og
heimsálfa til þess að ræða um
heimsmálin hvorir við annan og
reyna að finna grundvöll er byggja
mætti frið á. Eftir fréttum að
daéma gengur þetta misjafnlega og
veltur á ýmsu um samkomulagið.
Tortryggnin er mikil þjóða á
milli, sem von er, eftir ægilegar
heimsstyrjaldir, sem fyrir stuttu
síðan hafa geysað. Því er tæplega
eðlilegt að þær gæti komið sér
saman um að afvopnast, nema að
friðarhugsjónin sé afmörkuð í
ákveðnu formi, sem allar þjóðir
geti verið sammála um að réttlát
sé og best um alla framtíð.
Pólitískt og efnahagslegt
hlutleysi.
Talið er að vér íslendingar höf-
um hagnazt á síðustu heimsstyrj-
öld. Hvernig getum vér ætlazt til
þess að vér getum staðið utan við
styrjaldir og lýst hlutlevsi, en
grætt efnalega á þeim?
Þeir, sem standa hjá í orrustu,
ættu öðrum fremur að vera færir
um að dæma og leggja hið bezta
til málanna án æsinga og hefndar-
hugs. Þarna höfum vér Islending-
ar því góð skilyrði til forgöngu.
Vér erum í Bandalagi Sameinuðu
þjóðanna með fullum rétti. .
Nýjar hugsjónir og þjóðfélags-
form geta allt eins. vel komið fram
hjá fámennri þjóð sem fjölmennri.
Gætu ekki Islendingar nýtt gáfurn-
ar, sem þeir gorta svo mjög af í
ræðu og riti, til þess að finna þetta
nýja þjóðfélagsform? Verst er að
sjálfir standa þeir í innbyrðis deil-
um og illindum, sem rekja má til
fjár- og valdagráeðgi.
Ef Islendingar vilja vera til fyr-
irmyndar, og ef þeir ætla að leggja
eitthvað gott til heimsmálanna,
verða þeir að hætta þessari tog-
streitu um völd og fé, því fremur
sem það er ljóst, að undanfarnar
styrjaldir eiga allar rót sína að
rekja til fjár- og valdagræðgi
þjóða, bæði innbyrðis og út á við.
Þessi togstreita um völd og fé
hlýtur í rauninni senn að vera
dauðadæmd. Hún hefur sýnt
hversu afleiðingar hennar eru al-
varlegar og því skjótar leiðir þessi
streita til algjörrar glötunar sem
vélamenning verður hraðvirkari
og mennirnir lærðari að vísindum
og þekkingu, aðeins til þess að
beita vélum og brögðum þá, sem
þeir vilja hafa undir hæl sínum.
Þetta hlýtur maður að skilja, og
þó helzt þeir, sem með opinber
mál fara.
Ríki sundrungar stefnir til hruns.
Það liggur í augum uppi að taka
þarf vopnin úr höndum þeirra sem
misbeita þeim. Finna verður því
þjóðfélagsform þannig gjört, að
völdum fylgi ekki fé og féi fylgi
ekki völd — þar sem aðeins hinir
verðugu verði fundnir, sem vit
hafa og drengskap til þess að fara
með völd og ráð.
I lýðræðislöndum má ekki vera
hægt að halda völdum með sér-
réttindabrögðum. Þar verður að
vera hægt að treysta þeim mönn-
um, sem kosnir eru af meirihluta
þjóðarinna til þess að fara með
völd og fé.
STÚLKUR vantar mig
til kartöfluupptöku.
JÓN GUÐMANN.
Vér erum lýðræðisþjóð — en
oft hefur þetta farið ,,á skjön“ hjá
oss — þvi miður. Sem þegnar lýð-
ræðisþjóðar og sjálfstæðs ríkis
megum við ekki vera sundurþykk-
ir. Ríki sundurþykkra þegna, „það
hrynur“. ~
Nýtt þjóðfélagsform!
Vér íslendingar höfum margt til
að be.«a, sem stuðlað gæti að því
að vér tækjum upp nýtt og skyn-
samlegt þjóðfélagsform. Vér höf-
um yfirlýst hlutleysi, erum fá-
mennir og höfum almenna mennt-
un framar öðrum þjóðum. Því
skyldum vér ekki ríða á vaðið með
nýtt þjóðfélagsform með það í
huga að öll bandalög þjóða verða
að hvíla á grundvelli þjóðfélag-
anna og grundvöllur þjóðfélaganna
verður því að vera traustur, ef
hægt á að vera að gera sér vonir
um frið milli þjóðanna?
En getum vér fundið nýtt þjóð-
félagsform, sem væri öðrum til
fyrirmyndar?
Eg hef hugsað mér að eitthvert
bezta skipulagið væri stéttaskipu-
lag. Þjóðin skipaði sér í stéttir og
yrði þá hver þegn að vera i þeirri
stétt, sem hann hefði mestar tekjur
úr.
Fjöldi stétta yrði eftir sam-
komulagi og þörfum, og hlyti hver
stétt nafngift eftir starfi stéttar-
innar, t. d. Iðnaðarstétt, Landbún-
aðarstétt, Verzlunarstétt o. s. frv.
Allar stéttir, hve margar, sem
þær eru, verða að vera í jafnvægi,
það er að segja, að þær hafi jafþar
tekjur að meðaltali á hvern sinn
meðlim, þegar öll gjöld hafa verið
tekin til hins opinbera.
Nú hafa stéttirnar misjafnar
tekjur áður en rikið fer að jafna.
Sú stétt, sem hefur háar tekjur,
borgar hlutfallslega meira en sú
stétt, sem hefur lágar tekjur, þar
til jöfnuður er köminn á milli
stéttanna, en þá er búið að greiða
öll gjöld til ríkisins. Komið gæti
til mála að tekjuhæstu stéttirnar
verði að greiða þeim tekjulægstu
uppbætur.
Sambúð stéttanna.
En þess ber að gæta, að tekjum
er ekki jafnað innan stéttanna;
þar þiggur hver sín laun eftir getu
og hæfni.
Nú væri hægt að leyfa stéttun-
um að greiða atkvæði um, hvernig
þær legðu á meðlimi sína. En yrði
ágreiningur, gæti stéttin klofið sig
í tvennt eða fleira, og fært sig
þannig nær jafnaðarstefnu. Það er
að segja, að ef tekjuhá stétt legði
á sig þannig, að sá stóri fengi alltaf
að vera stærri, þá felldi hún alltaf
neðan af sér þá lægstu, þar til að-
eins einn væri orðinn eftir í stétt-
inni. En þá yrði hann að sæta því
að tekjum hans yrði jafnað til
jafns á við meðaltal hinna stétt-
anna.
Sá hagnaður, sem riki maðurinn
ætlaði að hafa af því að vera einn
í stétt, er þá að engu gerður.
Þegar þetta skipulag væri komið
á með þjóðinni, væri sama hvort
krónan væri há eða lág, þá þyrfti
ekki bátagjaldeyri eða kreppulána-
sjóð. Þá mundi hvaða íhaldsskipu-
lag sem væri troðast undir sínum
eigin hæl.
Erfiðast mundi að fá góða og
réttláta menn til embætta — og
allar skýrslur réttar. En tækist
það, gæti þá ekki þetta þjóðskipu-
lag orðið til fyrirmyndar öðrum
þjóðum? — Snorri Þórðarson.