Dagur - 05.10.1955, Qupperneq 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 5. október 1955
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Halnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
og á laugardögum þegar ástæða þykir til.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
J
Tvískipt efnahagsaðstaða
í HINNI SKÖRULEGU grein Jóhannesar Nor-
dals hagfræðings um efnahagsmálin, sem birtist í
síðasta hefti tímarits Landsbankans, er svo að orði
komizt, að frumskilyrði til þess að stöðva núverandi
óheillaþróun í verðlagsmálum og treysta fjárhags-
grundvöll þjóðfélagsins, sé að draga úr hinni gífur-
legu fjárfestingu og eftirspurn innanlands. Til þess
að hefja slíka endurreisn þarf, að áliti hagfræðings-
ins, að draga mjög úr útlánum bankanna og bæta
afkomu ríkissjóðs. Hér skal ekki að sinni rætt um
afkomu ríkissjóðs né möguleika til þess að lifa
eftir kenningum hagfræðingsins að því leyti. Aðeins
á það minnt, að litlar líkur eru fyrir því, að af-
koma ríkissjóðs geti orðið með nokkru móti viðun-
andi eins og nú horfir í þróun verðlagsmála. En öll
þjóðin stendur undir afkomu ríkissjóðs, og þar verð-
ur eitt yfir alla að ganga. Nokkru öðru máli gegnir
með útlán bankanna. Sá samdráttur í lánastarfsemi,
sem um er rætt í tímariti Landsbankans, er ekki á
sama hátt mál allrar þjóðarinnar. Allsherjar sam-
dráttur á lánastarfsemi bankanna mundi koma mjög
ranglátlega niður. Ef miðað er við ástandið í dag
er sú gífurlega fjárfesting og lánastarfsemi, sem
hagfræðingar segja að sé að kollsteypá efnahags-
kerfi þjóðfélagsins, að lang mestu leyti á einu
landshomi. í fjórðungunum fyrir vestan, norðan og
austan er ekki um að ræða neina þá fjárfestingu,
sem heilbrigðri efnahagsþróun stafar hætta af.
Þessir landshlutar hafa verið í svelti að því lánsfé
til framkværhda varðar um langt árabil, og úr
þeim málum hefur lítið raknað á síðustu tímum.
Sumar bankastofnanir reka þannig lagaða peninga-
starfsemi úti á landi, að þær safna sparifé fólksins
þar og ávaxta það suður í Reykjavík. Frá þeim
kemur ekki grænn eyrir til framkvæmda í atvinnu-
lífinu. Veðlán þeirra eru helzt til bílakaupa nú um
sinn. Útflutningsframleiðsla heyrist þar ekki nefnd
innan veggja. Hvernig má nú rétta við þjóðarhag
með því að segja slíkum bankastofnunum að draga
að sér hendina?
ÚTI UM LANDIÐ er hvorki um að ræða mikla
fjárfestingu né gífurlega eftirspurn eftir vörum og
vinnuafli. Þar ríkir þvert á móti atvinnuleysi suma
tíma ársins. Þar er almennur skortur á fé til þess
að leggja í atvinnuframkvæmdir og efla útflutnings-
framleiðsluna. Þar er alls ekki um að ræða neina
möguleika á því að bankar dragi úr útlánastarfsemi.
Slíkt mundi stefna rakleitt að því að leggja allt at-
vinnulíf þar í rústir og auka enn hinn ískyggilega
fólksflótta úr byggðum landsins suður að Faxaflóa-
höfnum. Viðreisnarstarfsemi úti á landi hlýtur að
byggjast á auknu fé til atvinnulegrar uppbyggingar.
Ástandið nú um sinn er með þeim hætti, að nauð-
synlegustu atvinnuframkvæmdum heldur við að
stöðvast vegna fjárskorts, enda þótt ekki sé um að
ræða stærri fjárhæðir en þarf til að reisa hálfa aðra
villu á Laugarásnum í Reykjavík.
ÞEGAR RÆTT ER UM að stöðva núverandi
þróun í verðlagsmálum og traustari grundvöll efna-
hagskerfisins, verður að hafa í huga, að mjög ólík
aðstaða ríkir í landinu. Við Faxaflóa keyrir fjár-
festing úr hófi. Frelsið, sem ríkisvaldið veitti í því
efni, af helzt til mikilli bjartsýni á mannlega nátt-
úru, hefur verið herfilega misnot-
að. Hlutfallið x milli þess fjár-
magns, sem bundið er í útflutn-
ingsatvinnuvegunum annars vegar
og byggingum og verzlun hins
vegar, mun allt úr skorðum. Hlut-
fallið í milli fjárfestingar úti á
landi og í Reykjavík og grennd
mun heldur aldrei hafa verið óhag
stæðára fyrir þjóðfélagið en nú.
Fram hjá því verður naumast
gengið lengur, að efnahagsaðstað-
an í þjóðfélaginu er orðin tvískipt.
I umræðum um nýjar ráðstafanir
og endurreisn þarf að taka tillit
til þeirrar örlagaríku staðreyndar.
„Bóndi í Þingó og kaupakona í
Mývatnssveitó . . . .“.
UNGA KYNSLÓÐIN þekkir nú
naumast lengur þau góðu gömlu
lög og ljóð, sem voru á hvers
manns vörum fyrir fáum áratug-
um. Ljóðin, sem nú eru sungin eru
af öðrum toga. Hér kemur eitt hið
nýjasta, kyrjað í útvarp og úr öðr-
um hverjum grammófón þessa síð-
ustu daga. Það heitir Hæ Mambó,
og hljóðar þannig:
„Sem unglamb heim eg aftur sný
úr orlofsferð til Napolí,
fríðari hvergi karl leit kvennafans,
þótt kynni eg hvorki þeirra dans
né sönginn
hæ mambó, mambó, Italianó,
hæ mambó,
mambó Italianó.
Sí, sí, sí, þú ert Sikileyingur?
Gettu betur góða, gamall bóndi úr
Þingó.
Hæ mambó.
Þar er nú líf í landi.
Hæ mambó.
Og skáldin óteljandi.
Hæ mambó.
Yrkja ótal vísó,
ást og lof og prísó,
til okkar daladísó
svo ástar heitó
er ekki nema í Mývatnssveitó.
Og heyrðu, mig vantar kaupakonó,
kannske hef eg vonó?
Ef þú heldur heim með mér,
heila drápu kveð eg þér....
Hæ mambó, mambó Italianó,
hæ mambó.
Mambó Italianó.
Hó, hó, hó, . . . í haust er hættir
sláttó
dátt og kátt í réttó, dans við
stígum, sæl og þéttó....
Mambó Italianó."
Nemurðu spekina? spurði Þór-
bergur um árið. Skilja menn þetta
tungutak? Varla verða skáldin í
Mývatnssveitó né annars staðar i
Þingó ofboð ástar heitó eða uppi
með mikið prísó, ef þau nema
þessa speki á annað borð. En
þetta er íslenzka dagsins, annó
1955.
Athugasemd frá Ferðaskrifstofu
ríkisins.
Þorleifur Þórðarson, forstjóri
Ferðaskrifstofu ríkisins, hefur
skrifað blaðinu eftirfarandi:
„í BLAÐI yðar hinn 24. ágúst
sl. látið þér í „Fokdreifum" stór
orð fjúka í garð Ferðaskrifstofu
ríkisins. Þér teljið, að F. r. eigi
sök á því, að skemmtiferðaskip
hafa ekki lagt leið sína til Akur-
eyrar á seinni árum. Þér gefið í
skyn, að hún misbeitii aðstöðu
sinni og að lokum komist þér að
þeirri niðurstöðu í grein yðar, að
hún mismuni landshlutum í starf-
semi sinni og eigi því ekki rétt á
sér og þurfi að hverfa.
I tilefni þessa vildi eg mega
gera nokkrar athugasemdir og
leiðréttingar á misskilningi, er
gætir í umræddri grein.
Þér haldið því fram, að
skemmtiferðaskip hafi ekki sézt á
Akureyrarhöfn siðan Fe'rðaskrif-
stofa ríkisins tók til starfa. Þetta
er ekki rétt. Ferðaskrifstofa ríkis-
ins hóf starfsemi sína 1936 og á
hverju sumri þar til styrjöldin
brauzt út, komu 2—3 skemmti-
ferðaskip til Akureyrar. Það er
líka rangt, að Ferðaskrifstofan
hafi eitthvert einokunarvald til
móttöku ferðamannaskipa. Það
gilda sömu lög nú um þessi mál og
fyrir stríð. Þeir, sem höfðu ax.nast
fyrirgreiðslu erlendra ferðamanna
fyrir gildistöku laganan um Ferða-
skrifstofu ríkisins geta haldið
þéssari starfsemi áfram enn í dag.
Má benda á, að ferðaskrifstofan
Geir H. Zoega & Son tók á móti
skemmtiferðaskipi, sem kom hér
1952. Ennfremur ber að geta þess,
að nefnd skrifstofa er m. a. um-
boðsmaður eirsnar allra stærstu
ferðaskrifstofu í heimi, sem er
Thos. Cook & Son.
Skýringin á því, að ferðamanna-
skip hafa ekki komið til Akureyr-
ar eftir stríð, finnst í þeirri stað-
reynd, að flest ferðamannaskipin,
sem komu til Islands áður fyrr,
fórust í síðustu heimsstyrjöld.
Enda þótt 10 ár séu liðin frá
styrjaldarlokum, hefur enn ekki
verið fyllt í skarðið. Þýzka skipa-
félög hafa t. d. enn ekki getað haf-
ið skemmtiferðasiglingar til norð-
laégra hafna og brezk skipafélög
hafa aðeins getað sinnt þessum
skemmtisiglingum að litlu leyti
miðað við það, sem áður var. En
það voru fyrst og fremst þýzk og
brezk skip, sem viðkomu höíðu á
Akureyri. Það er því rangt að
halda því fram, að Ferðaskrifstof-
an eða lögin um hana eigi sök á
þvi, að skemmtiferðaskip hafa
ekki komið til Akureyrar undan-
farin ár.
FERÐASKRIFSTOFA RÍKIS-
INS hefur gert ítrekaðar tilraunir
til þes sað hafa áhrif á það, að
þau skemmtiferðaskip, sem hingað
hafa komið undanfarið, stæðu
lengur við en þau hafa gert og að
þau sigldu til norðlægra hafna En
það er ekki í hendi umboðsmanna
skipanna, að ékveða neitt um
ferðir þessara dýru, fljótandi hó-
tela. Hver dagur er dýr og við-
komulöndin mörg. Það er þó rétt
að geta þess, að á þessu sumri
féllust forráðamenn m/s Batory á
að láta skipið sigla til Akureyrar
með 750 farþega. En til mikilla
vonbrigða kom það í ljós, að ekki
var hægt að útvega farkost á Ak-
ureyri nema fyrir rúmlega 400
manns, en það var sett á oddinn,
að allir farþegarnir kæmust á ein-
um og sama degi til Mývatns. Til
þess að leysa málið, lagði Ferða-
skrifstofa ríkisins til, að nokkur
hluti farþeganna færi í bifreiðum
og flugvélum til Akureyrar. Og
væri þessi hópur farþeganna bú-
inn að ferðast til Mývatns, þegar
skipið kæmi norður, en kostnaðar-
ins vegna þótti þessi tillaga ekki
framkvæmanleg.
FULLYRÐINGAR yðar um, að
Ferðaskrifstofa ríkisins mismuni
landshlutum í starfi sínu, eru og á
algerum misskilningi byggðar.
Hún hvetur ferðamenn, eins og
vera ber, til þess að ferðast sem
víðast um landið, svo sem ferða-
áætlanir hennar bera glöggan vott
um. Upplýsingarit og leiðbeiningar
Ferðaskrifstofunnar, svo og kvik-
myndir, sem hún hefur ýmist látið
gera eða haft áhrif á að teknar
yrðu, gefa það til kynna, að hún
rekur enga hreppapólitík í starf-
semi sinni.“
Fyrst glæparitin - nú ástarsögurnar
VIÐ TÖLUM um spennu og þenslu á þessum
síðustu og verstu tímum. Þenslan í glæpatímarita-
útgáfunni virðist stöðvuð í bili. Markaðurinn ætti
því að vera mettur. En þessi glæparit eru samt alls
staðar fyrir manni. Börnin koma með þetta heim,
segjast hafa fengið það lánað, maður rekst á þetta
sér til angurs á biðstofum. Og meðal annarra orða:
Þið góðu læknar, og aðrir, sem hafið biðstofur: Því
í ósköpunum sjáið þið ekki til þess að eitthvert al-
mennilegt lesefni liggi að staðaldri frammi? Útlend
blöð frá því á stríðsárunum, og glæparit nýja tím-
ans, eru þunn lesning.
Segjum þá að „þenslan" í glæparitaútgáf-
unni sé stöðvuð í bili a. m. k. En eftir er það verk,
að draga úr henni, hrekja þessa starfsemi og ómenn-
inguna, sem henni fylgir, á undanhald. Tilraun Al-
þingis frá í fyrra, með því að draga útgefendurna
fram í dagsljósið, hefur ekki borið sýnilegan árang-
ur.
EN EF STÖÐNUN er á þessum vettvangi, þá er
spenna eða þensla, eða hvað sem hagfræðingar vorir
vilja nú nefna það, í hliðarstarfsemi við glæparita-
útgáfuna. Það eru éstasögurnar. Nú kemur hvert ritið
af öðru með „sannar“ éstarsögur, auðvirðilegustu teg-
und af erlendum reifarasögum, úr ritum, sem ætluð
eru fólki, sem stendur á öðru og lægra menningar-
stigi en þorri íslendinga. Þessi rit taka hinum ekki
fram. Þau eru helzt til þess fallin, að rugla dóm-
greirid ungmenna á réttu og röngu, á menningu og
óménningu. Þau rífa niður það sem heimili og skólar
reyna að byggja upp. Þetta flóð af,,sqra, frá erlend-
um þjóðum, skapar okkur ný viðfangsefni. Við eig-
um ekki að láta þetta afskiptalaust. Um þessi mál á
að ræða opinberlega, þau þarf að taka fyrir í skól-
um, í blöðum og útvarpi, og á sjálfu Alþingi. Prent-
frelsi á að halda í heiðri, en þar fyrir á ekki að slá
af kröfunum um siðmennilegt orðbragð og- mann-
sæmandi boðskap í prentuðum ritum,. ..........
Rit, sem lifa á því að kitla lægsttr iivatir man'rfa, ’
egna upp forvitni um glæpi og ósáemilegt líférni,
ættu ekki að eiga griðland með þessari bókaþjóð, ef
hún vill halda sæmd sinni.
----0---- \
Kunna börnin að tala í síma?
1 Kunna börnin
að tala í síma?
Kunnum við það
sjálf? — Þessari
spurningu verður
hver húsmóðir —
og raunar h v e r
heimilismaður —
,að svara fyrir sig.
Kurteis maður býð
ur góðan dag, er
hann hringir og
fær svar, og hann
segir ævinlega til
nafns síns, áður en hann spyr hvort þessi eða hinn
sé viðlátinn. Kurteis maður spyr gjarnan um líðan og
ástæður þess, sem hann talar við áður en hann ber
upp erindi stit. Hvað ungur nemur, gamall temur.
Kurteisi í síma er víða mjög áfátt. Gott er að kenna
börnum á unga aldri fastar og almennar kurteisis-
venjur, bæði í símtölum og annars staðar. Læri þau
venjurnar ung, endist sá lærdómur alla ævina.
/.
>L>
Ú
rii
i ■ t
í

-«í
ÖH
O
bO
<u
>>
-4-J
o
U
C/3 0S
03 Q
'j—! bO rri 3 <L) rÖ d ’S
O > Gon Maj; rO a h Kali u O c/} 3 S3
CJ