Dagur - 19.10.1955, Qupperneq 7

Miðvikudaginn 19. október 1955
D A G U R
7
Málverk Kjarvals at ferð þeirra fólaga með kvíguna.
I álfahorginnð húa hollvæffir í frú og
sögn sem verið hafa leiSarljós mikils
lisfamanns
Jón Sveinsson fyrrv. bæjarstj. rifjar
upp æskuminningar frá Borgarfirði
eystra í tilefni af 70 ára afmæli
Jóliannesar S. Kjarvals
Lmgardagmn 15. október átti tistmálarínn góði, Jóhannes
S. Kjarval? 70 ára afmæli. — í tilefni þess tictiir Menntamála-
ráð lslands.e.fna til mikillar listsýningar í Listasafni rikisins i
Reykjavík. Eru þar sýndar um 200 myndir eftir Kjarval, frá
'eldri og yngri árnm, og er myndunum safnað úr einkaeign
og safni rikisrns.
Er þetta ein stærsta málverka-
sýning, sem haldin hefur verið hér
á landi. Mikill mannfjöldi hefur
þegar sótt þessa listasýningu Kjar-
vals. — Hefur verið stöðugur
straumur gesta allt síðan sýningin
var opnuð á afmælisdaginn. Um
helgina komu þar t. d. rösklega
2000 manns. Sýningin verður opin
enn um nokkutra vikna skeið.
Æskuminning að austan.
I tilefni af þessum tímamótum
í ævi Jóhanesar Kjarval hefur
blaðið fengið hjá Jóni Sveinssyni
fyrrv. bæjarstjóra dálitla æsku-
minningu úr Borgarfirði eystra,
þar sem þeir ólust upp sinn á
hvorum sveitarenda Kjarval og
Jón, og fengið hjá Jóni ljósmynd
af málverki eftir Kjarval, sem
ekki hefur verið á sýningum, en er
þó ýmsum kunnugt, því að af því
hafa gengið sögur. Birtist myndin
hér að ofan.
sá eg í fyrsta sinn í Húsavík
(eystra). Það var að vorlagi í
norðaustan snjóbleytu. Eg mun
hafa verið á níunda ári eða tíunda
árinu. Jóhannes hafði verið sendur
suður til að sækja gráan kvígu-
kálf, magran og óhreinan og ótút-
legan. Mér var sagt að fylgja Jó-
hannesi alla leið suður og upp á
Vetrarbrekkur — eða upp undir
heiðarbrún á Húsavíkurheiði, og
reka á eftir kvígunni. Ekki var
flokkurinn fríður. Fyrst gekk Jó-
hannes með flatan hattkúf á höfði,
í lélegri kápu og girtur reiptagls-
spotta. Kvígan á milli og skaut
upp kryppunni í norðaustankrepj-
unni, mögur og ræksnisleg. Eg síð-
astur með einhvern spotta í hend-
inni, og reyndi að halda uppi sam-
ræðum við Kjarval, sem þá var fá-
máll mjög og lét lítið yfir sér, og
reyndi eg að bera mig mannalega,
þótt kalt og ömurlegt væri.“
svo við Kjarval settir, með kú a
milli okkar, allt sællegt og glatt og
ánægt og leikandi í hásumardýrð-
inni, dálítið öðruvísi en er við vor-
um raunverul. í norðaustan-krepj-
unni, þegar þrammað var suður og
upp Vetrarbrekkurnar. Einnig er
inn á þetta málverk sett kirkjureið
álfanna til stóru steinkirkjunnar í
Kækjudal. . . .“
Síðar í erindi sínu komst Jón
svo að orði:
Hollvætlir álfaborgarinnar.
„Margan höfðingsskapinn hefur
Kjarval mér sýndan, og mun eg
seint fá honum full-launað, nema
þá helzt nú um daginn, er eg fékk
hann skipaðan í skipulagsnefnd,
sem gera á framtíðartillögur um
skipulag Alfaborgarinnar heima,
þar sem allir hollvættir Borgar-
fjarðar hafa búsetu, í trú og sögu
frá landnámstíð. Og sveitin okkar
Kjarvals ber nafn af. Þar búa tví-
mælalaust þær vættir, sem verið
hafa Kjarval leiðarljós í lífi hans
og list og gert hann frægastan. . .“
Ungur maður
með góða menntun óskar
eftir atvinnu á Akureyri í
vetur.
Uppl. i síma 1550.
JEPPI
í mjög góðu lagi, til sölu.
Afgr. visar á.
Herbergi
Jón Sveinsson lýsti myndinni og
sögu hennar í ræðu, er hann hélt
í Borgarfirði eystra á sl. ári, um
leið og þau hjónin, frú Fanney og
Jón, afhentu sveitinni hálft Bakka-
gerðiskauptún. Ræddi hann í það
sinn um samsveitunga sína frá
fyrstu árum aldarinnar og þar á
meðal Kjarval. En hann er uppal-
inn hjá Jóhannesi Jónssyni í
Njarðvík og síðar í Geitavík
(Skaftfellingur), og börnum hans,
en Jón Sveinsson uppalinn í Húsa-
vík, í hinum enda sveitarinnar.
Kjarval og myndinni hér að ofan
lýsti Jón á þessa leið:
Tveir drengir halda á brattann.
...... Jóhannes minn Kjaival
Mynd af atburði og
æskuminningu.
„Seinna eftir að eg kynntist
Kjarval, minr.ti eg hann oft á
þennan atburð, og bað hann gera
málverk af honum. Kjarval tók
því venjulega á sinn heimspeki-
lega hátt og sló úr og í, en aldrei
kom málverkið. Svo var það þegar
eg varð fimmtugur, að hann sendi
mér eitt sitt gullfallegasta málverk
af innsveit Borgarfjarðar, þar sem
allt er baðað í sól og sumri, með
hinum fegurstu litbrigðum, þar
sem blandast saman líparítljóm-
inn, hinn dökki blágrýtisblámi og
yndisþokki, sem hvílir yfir Borgar-
firði á kyrrlátum, heiðskímm há-
sumardegi. Inn á málverkið erum
til leigu í Hamarsstíg 2.
Uppl. i sima 1369.
Hjónarúm
TIL SÖLU.
Uppl. i sima 2036.
Til sölu:
Pels nr. 42, kvenkápur og
telpukápur. Tækifæriáverð.
Munkaþverárstrœti 21.
Sími 1176.
Moiofov láfinn sefja niður áður en
hann heldur á Genfarfundinn
ÞEGAR MOI.OTOV utanríkis-
ráðherra Sovétríkjastjórnarinnar
heldur að stað á Genfar-fund utan-
ríkisráðherranna nú eftir nokkra
daga, þá fer þar ráðherra, seni með
óvæntum hætti hefur tapað áliti og
áhrifum síðustu vikuna. Ástæða er
til að ætla, að ofanígjöfin, sem
Molotov fékk, og yfirbótin, sem
hann var látin gcra, hafi einmitt
i'erið veitt sem viðvörun um að
hann skyldi gá að sér og athuga,
hvort ekki sé rétt að breyta til í
stjórn og StarfSháttum utanríkis-
mála.
—o—
MOLOTOV birti fyrir skömmu
grein í höfuðtímariti hinna kómm-
únistísku fræða. Þar játaði hann,
að sér hefði orðið illa á í messunni,
er hann hélt því fram í ræðu á s. 1.
vori, að í Rússlandi hefðu enn sent
komið er ekki verið lagðar neiria
undirstiiður hins sósíalíska þjóð-
félags. En flokkurinn hefur liins
vegar haldið því fram, að sú bygg-
ing væri þegar mikil og vegleg höll.
Molotov játaði mistök sín í grein-
inni, en til áréttingar birtir tíma-
ritið ritstjórnargrein og fordæmir
harðlega ummælin, og lætur í ljósi
gremju yfir þeim, og gagnrýnir unt
leið — óbeint að vísu — starlshætti
Molotovs í utanríkisþjónustunni.
—o—
Á VESTURLÖNDUM velta
menn því fyrir sér, hvers vegna
svona ráðning hafi þótt nauðsynleg,
hvers vegna þessi tími hafi verið
valinn, og hvers vegna hirtingiu
hafi verið látin fara Iram opinber-
lega fremur en bák við tjöldin.
Óhugsandi er, að Sovétstjórnin
og Iramkvæmdanefnd kommúnista-
flokksins hafi ekki gert sér ljóst, að
Molotov verður hér eftir áhrifa-
minni. Aðstaða hans á Genfarfund-
jnum — ef Rússar þá láta hann
mæta, er veikari en fyrr. Því skvldi
nú stjórnin veikja þannig fulltrúa
sinn á mikilvægri ráðstefnu?
I greininni í tímaritinu „Kommu-
nist" kemur það beinlínis fram, að
einstrengingsháttur Molotovs og ó-
bifanleiki í öllum samningum —
en allt þetta þekkja stjórnmálamenn
á Vesturlöndum af langri reynslu
— er líka farinn að fara í taugarnar
á sutnuin æðstu mönnum ráðstjétrn-
arinnar. Vel má vera, að Molotov
hafi verið búinn að fá aðvörun á
bak við tjöldin, en hafi ekki látið
sér segjast. Hann gæti hafa sagt sem
svo, að niaður, scnt hefur aðra eins
reynslu í stjétrn utanríkismála og
hann hefur öðlast, þurfi ckki á ráð-
leggingum að lialda frá neinum.
Einhver slík afstaða gæti hafa leitt
til þessarar opinberu hirtingar.
Þegar litið er á að atriði, sent
Molotov hefur verið Iátinn eta of-
an í sig, virðist það Itcldur lítilfjör-
legt, a. nt. k. í samanburði við
stjéirn utanríkismála. Er því ekki
ósennilegt, að það liafi verið grip-
ið til jress að fá tækifæri til þess að
hirta hann opinberlega. Bein gagn-
rýni í stjórn utanríkismála, gæti
veikt aðstöðu Sovétríkjanna út á
við. Þess vegna hafði atriði, sem
hefur litla pólitíska jjýðingu verið
valið.
—o—
HRÖSUN MOLOTOVS átti sér
stað í ræðu, er hann hélt hinn 8.
íebrúar s. L, jregar eftir fall Malen-
kovs. Þar tók hann svo til orða, að
auk Sovétríkjanna „Jrar scm undir-
stöður sósíalisma hafa jtegar verið
byggðar," væru nú alþýðulýðveld-
in í Austur-Evrópu að stíga fyrstu
skrefin á brauý sósíalisma. I bréfi
sínu til tímaritsins „Kommunist,"
segir Molotov nú á Jressa leið:
„Þessi mistök í lramsetningu leiða
til þeirrar niðurstöðu að ætla mætti
að sósíalískt jtjóðfélag hafi ekki eun
verið skapað í Sovétríkjunum, held-
ur hafi aðeins verið byggðar undir-
stöður sósíalisma .... Þetta er
ekki í samræmi við raunveruleik-
ann, og er í beinni andstöðu við
fjölda áætlana um árangur upp-
byggingar sósíalisma í Sovétrikjun-
um, sem birtar hala verið af flokkn-
um . . Hin fyrri ummæli sín kall-
ar hann ýrnist „mistök i framsetn-
ingu“ eða „fræðilegan misskiln-
ing“ og telur þau „skaðleg“ jjví að
þau hali ruglað menn í fræðunum,
verið í andstöðu við flokkssam-
[tykktir, og hafi „skapað cfasentdir
um að í landinu sé í rauninni sósí-
alískt jjjóðfélag, sem þegar hefur í
grundvallaratriðum verið upp-
byggt.“
—o—
ÞESSI ATRIÐI verða texti
dagsius í ritstjórnargrein „Kommu-
nist“. Þar cru harðlega gagnrýnd
þau mistök, scnt verða til jress að
„gera lítið úr hinum gífurlegu
efnahagslegu ,pólitísku og fræðilegu
framförum jtjóðfélagsins og skipu-
lagsins." Og þar sem flokkurinn
„leggur ríka áherzlu á rétt marx-
istískt mat á aðstöðu kommúnism-
ans í dag“ jtá er „óhjákvæmilegt,"
segir í blaðinu „að hnekkja röng-
unt fræðilegum kenningum sem
byggja á úreltum hugtiikum . .
Ræða Molotovs fjallaði um að-
stöðu og styrkleika Austurblokkar-
innar og vissúlega er ólíklegt, að
hún hafi haft Jrau áhrif, að rugla
menn í fræðunum almennt. Vafa-
samt, að nokkrir hafi tekið eftir
þessum orðaleik nema Jteir, sem
voru að leita að tækifæri til að láta
hann setja ofan.
—o—
í SAMA hefti tímaritsins Kommu
nist, er harðlega gagnrýnt sem and-
marxistíkt athæfi að dýrka personu-
leikann. Það er talið fráleitt, að
nokkur einn foringi geti verið ó-
skcikull leiðtogi. Þarna cr lögð á-
herzla á J)á breytingu, sem orðin
er, eftir tráfall Stalíns og tilkomu
hinnar nýju „sameiginlegu" stjórn-
ar. „Flokkurinn getur ekki jrolað
að vissir lciðtogar einangri sig frá
fólkinu uppi á einhvcrjum liátindi."
Kannske Molotov eigi líka Jtessa
sneið? Hann er Stalíns-maður, af
gamla skólanum.