Dagur - 06.03.1957, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudaginu 6. marz 1957
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudögum.
Galddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f;
Settir skör lægra
ÞEGAR N ÁTTÚRUH AMF ARIR loka land-
leiðum, brjóta og slíta síma og raflagnir og við er-
um sviftir nútíma þægindum um stundarsakir, er
sem okkur sé kippt inn í fortíðina, inn í myrkrið,
kuldann og einangrunina, sem herjað hefur land
okkar á öllum öldum íslandsbýggðör; Hinir
tæknilegu hlutir, sem veita okkur mestu Íífsþæg-
indi nútímans, lúta í lægra haldi og samgöngu-
kerfið, sem er lífæð héraðsins, lokast.
Daglegu lífi og framleiðslu er hér svo háttað, að
samgöngustöðvun, jafnvel um stuttan tíma, veldur
fljótlega neyðarástandi.
UM ÞESSI MÁL, og þó sérstaklega vetrarsam-
göngurnar, var nýlega rætt á fjölmennum fundi
bænda úr héraðinu. Það kom glögglega fram, að
norð'enzkir bændur sitja við annað og lakara borð
en stéttarbræður þeirra á Suðurlandi, hvað að-
stoð ríkisvalasins í samgöngumálum snertir. Eru
þessi mál gerð að umtalsefni nú, vegna þess að
samanburðurinn er auðveldur á Suður- og Norð-
urlandi, þar sem móðir náttúra hefur skipt snjón-
um af óvenjumiklum jöfnuði milli þessara lands-
hluta. Ríkisvaldið hefur aftur á móti haft annan
hátt á, og^kal nú sýnt fram á það með nokkrum
rökum
í Eyjafjarðarsýslu annast ríkið snjómokstur
á tvehn vegarköflum. Liggur annar þeirra frá
vegamótunum norðan Brunnár við Akureyri
og austur yfir flatlendið að Kaupangi. Hinn
liggur frá Akureyri að Þórustaðagili norðan í
Moldhaugahálsi. Mun þetta vera um 12—15
kin. leið samtals, lauslega ágizkað. Auk þessa
sér hið opinbera um veginn Akureyri—■
Reykjavík og kemur þar Eyfirðingum til
góða, vcgurinn fram Öxnadal. Þetta er þó að-
eins ávinningur þegar suðurleiðln cr opin til
umferðar. Því að þcgar heiðarnar lokast á
vetrum, er Öxnadalsvegur ekki á sérstöku
áhugasvæði vegamálastjórnar. >
Aðalvegir um héraðið, sem mest kapp er lagt á
að halda akfærum, eru hreinsaðir. á kostnað við-
komandi hreppa að hálfu og að hálfu af því opin-
bera og hefur svo verið um langt skeið.
En bregðum okkur nú til Suðurlandsins. —
Þar kostar ríkið algerlega allan snjómokstur
á leiðinni Reykjavík—Vík í Mýrdal. Á þeirri
lcið einnig veginn til Eyrarbakka, og í öðru
lagi frá Selfossi um Grímsnes til Laugarvatns.
Ennfremur vcginn frá Reykjavík til Akraness.
Ættu þessi dæmi að vcra allglögg til saman-
burðar.
Við þann samanburð, sem hér er gerður, bætist
svo það, að á hinum örskömmu leiðum hér nyrðra,
sem ríkið telur sér skylt að halda opnum, án að-
stoðar, er Akureyrarflugvöllur. En litlu sunnar í
Eyjaíirði eru tyær opinberar stofnanir: Kristnes-
hæli að vestan og Húsmæðraskólinn að austan.
Njóta þær stofnanir engrar ofrausnar af ríkis-
valdinu, hvað snertir þetta mál og væru báðar
innilokaðar í snjóatíð, ef hrepparnir hlypu þar
ekki undir bagga.
ÞAÐ ÆTTI AÐ VERA skýlaus krafa Eyfirðinga
og Þingeyinga, að ríkið tæki á sína arma hreins-
un veganna framan við Akureyri, þá er tengja
nefndar stofnanir við Akureyri.
Ennfremur að ríkið tæki á sína
arma sams konar fyrirgreiðslu á
vegunum frá Akureyri til Dal-
víkur, vestan fjarðarins og veginn
til Grenivíkur, austan fjarðarins.
Að vestan eru mörg þorp, vax-
andi útgerð og verzlun. Má þar
fyrst nefna Dalvík og Hrísey,
með áætlunarferðir á Litla Ár-
skógssand, Hauganes og Hjalt-
eyri. — Austan fjarðarins er
Svalbarðseyri með verzlun og
útgerð og Svalbarðsströnd.
Þennan þátt vegamálanna þarf
að taka til endurskoðunar þegar í
stað og fylgja jafnréttiskröfum
þessum fast eftir. Ef Eyfirðingar
gera það ekki sjálfir, þá verður
það ógert.
Gamanleikur Leikfélags M. A.
Leikfélag M .A. frumsýndi sl.
laugardagskvöld gamanleikinn
Enarus Montanus, en það er
staðfærð þýðing Lárusar Sigur-
björnssonar á hinu kunna og vin-
sæla leikrit Holbergs Erasmus
Montanus.
Holberg hefur oft verið nefnd-
ur faðir danskra bókmennta.
Einhver sagði, að hann hefði
komið til Kaupmannahafnar frá
Bergen og hitt dönsku þjóðina
bókalausa, sezt niður og skrifað
handa henni heilt bókasafn. —
Hann hóf danska tungu til vegs
og virðingar. Um 1700 er sagt að
varla hafi danskt orð heyrzt í
húsum betri borgara í Höfn. —
Menntaður Dani skrifaði bréf sín
á latínu talaði frönsku við döm-
urnar, ávarpaði hundana á þýzku
og greip ekki til móðurmálsins,
nema þegar hann skammaði
vinnufólkið. Holberg gerbreytti
þessu með snilligáfu sinni. Hann
hlóð hillur samborgara sinna
með bókum um sagnfræði, lög-
fræði, stjórnmál, vísindi, mál-
fræði og heimspeki, allt ritað á
snjallri dönsku. Hann orti fjölda
kvæða á tungu, sem lítt hafði
verið reynd til annarra Ijóða en
sálma og danskvæða. Og síðast
en ekki sízt, skóp hann hið
danska leikhús, er síðan hefur
dafnað og þroskazt, „ej blot til
lyst“, leikhús, sem ætíð síðan
hefur verið í fylkingarbrjósti í
framsókn danskrar menntar og
menningar. Líklega hefur enginn
Dani verið þjóð sinni annar eins
aflvaki og aflgjafi og þessi Norð-
maður, Ludvig Holberg.
Erasmus eða Enarus Montanus
er eitt af frægustu skopleikritum
Holbergs og mjög leikið enn í
dag, bæði í heimalandi sínu og
annars staðar. Það fjallar um hið
eilífa vandamál, eðli og gildi
sannrar menntunar. Ef okkur
finnst, að latínurausið í leiknum
sé okkur fjarlægt og óviðkom-
andi, skulum við minnast þess, að
latínan var „enska“ Holbergs-
tímanna. Svona „snobbar“ eins
og Einar á Brekku hafa alltaf
verið til, eru til, og verða ef til
vill alltaf til. Það er jafn-nauð-
synlegt nú og fyrir 200 árum að
stinga úr þeim loftið með broddi
skopsins, og fáir hafa átt það
vopn hvassara eða beitt því fim-
legar en Holberg. Hvort sem
Einar fer með rétt mál eða rangt,
skiptir sannleikurinn hann í' raun
inni engu, bara ef hann getur
orðið ofan á og hlotið viðurkenn-
ingu og notið þess álits, að hann
sé „lærður maður“. Hver hefur
ekki kynnt einhverju svipuðu í
samtíð sinni?
Sýning Menntaskólans tókst
yfirleitt vel. Leikstjóri er hin
kunna leikkona okkar Björg
Baldvinsdóttir. Eg hygg, að þetta
sé frumraun hennar í leikstjórn,
og má hún henni vel una. Stöð-
urnar voru yfirleitt góðar, og
vafasamt að aðrir reyndari hefðu
náð meiri árangri eftir stuttan
æfingartíma með óvönu fólki. —
Vandvirkni leikstjórans leyndi
sér ekki, bæði í heildarsvip sýn-
ingarinnar og rækt við smáatriði
hennar. Ef til vill hefði unga
fólkið þó mátt ærslast svolítið
meira.
Margir leikaranna fara vel með
hlutverk sín og enginn illa. —
*Hörður Einarsson leikur Einar á
Brekku. Hann er myndarlegur,
já, næstum fallegur á sviðinu.
Málrómur hans er ágætur og
framsögnin góð. Það er talsverður
vandi að leika þennan kímnis-
snauða „snobb" („snobbar“ eru
ætíð sneyddir allri kímnigáfu)
svo að skemmtilegt sé, en Hörður
kemst vel frá því. Foreldra Ein-
ars leika þau Björn Olafsson og
Anna Katrín Emilsdóttir. Björn
er talsverður leikari, þótt ungl-
ingurinn skíni dálítið gegnum
gervið. Nilla er skemmtileg og
sönn. Drésa fógeta leikur Tryggvi
Gíslason. Framsögn hans mætti
stundum vera skýrari, en fjör
hans og þróttur, leikgleði hans og
blæbrigðaauðgi lyfta sýningunni
allri. Hann er holbergastur allra
leikaranna. Jón Sio urðsson leikur
O
djáknann, að vísu nokkuð öðru-
vísi en eg hefði hugsað mér hann,
en látbragð og framsögn var víða
gott. Þegar Gunnar Sólnes kom
fyrst inn í gervi Jakobs, bróður
Einars, fannst mér hann lélegur
og klaufalegur. En þetta var mis-
skilningur. Þessi sveitadrengur,
fulltrúi heilbrigðrar hversdags-
skynsemi, var Avo sannur hjá
Gunnari, að eg veit ekki hvort
mér þótti nokkur hinna leikar-
anna gera betur en hann.
Oflangt mál yrði að telja upp
fleiri hlutverkanna en öllum eru
þeim gerð hin sæmilegustu skil,
þegar tekið er tillit til þess að
hinir ungu leikarar fgra nú á
fjalirnar í fyrsta skipti.
Leiktjöldin hefur Kristinn Jó-
hannsson málari, gert. Þau eru í
einu orði sagt ágæt. Það var
reglulega óblandin ánægja að sjá
dirfsku, smekk og kunnáttu
Kristins. Það er full ástæða til
þess að óska honum og Akureyr-
ingum sérstaklega til hamingju
með þetta atriði sýningarinnar.
Við þökkum svo Menntaskól-
anum fyrir góða skemmtun og
vonum, að sem flestir Akureyr-
ingar veiti sér þá ánægju að sjá
Enarus Mohtanus, þótt sýningar
geti víst ekki orðið nema fáar
vegna , áfmælissýningar Leikfé-
lags Akureyrar, sem nú mun í
undirbúningi. Leikhúsgestur.
BRÉF TIL KENNARA
Stefán Jónsson námsstjóri hefur góðfúslega tekið
saman ýmis atriði um skólamál til birtingar hér í
blaðinu, auk þess sem námsstjórinn hefur sent
barnakennurum í umdæmi sínu þessar athuganir.
Birtist hér fyrsti hlutinn.
„Á kennarafundum í haust og í viðtölum við
kennara hef eg rætt ýmis atriði, er snerta dagleg
störf í barnaskólunum. — Eg vil í bréfi þessu rifja
upp sumt af því, sem eg hef áður sagt, og bæta við
ýmsu sern eg helzt vildi vekja athygli á. — Bréf
þetta getur svo verið eins og minnisblað til athug-
unar er fundum ber saman, þegar eg heimsæki
skólana.
Fyrst vil eg ræða um kennsluaðferðir í eftirtöld-
um námsgreinum:
I. LESTRARNÁMIÐ.
Þótt öll börn landsins séu skólaskyld 7 ára, sam-
kvæmt gildandi skólalöggjöf, hafa þó mörg skóla-
hverfi strjábýlisins fengið undanþágu frá skóla-
skyldu þar til börnin eru 9 og 10 ára að aldri.
Það, sem eg segi í þessu bréfi um lestur og lestr-
arkennslu, miðast því fyrst og fremst við börn á
aldrinum 9 til 13 ára. — Þar sem vorskólar, 7 til 9
ára barna, starfa í kauptúnum og kaupstöðum, mun
eg ræða sérstaklega við kennara í þeim skólum um
kennslu barna á því aldursskeiði.
Þótt svo sé til ætlast, að öll börn, sem byrja
skólanám 9 til 10 ára, séu nokkurn veginn lesandi,
þá vill oft verða misbrestur á því. — Verður því að
eyða miklum tíma í venjulegar lesæfingar. — Velt-
ur á miklu að nokkur fjölbreytni sé í slíkum lesæf-
íngum, annars er hætt við, að þær verði þreytandi.
Eg vil hér nefna nokkrar aðferðir, sem margir
kennarar nota til að auka fjölbreytni.
a) Hvert barn er látið lesa upphátt dálitla grein,
hálfa blaðsíðu eða meir. Öll börnin í kennslustund
hafa sömu bók og taka við hvert af öðru.
Er þetta sú aðferðin, sem mest er notuð.
b) Hvert barn les aðeins eina málsgrein — milli
punkta — og börnin taka við hvert af öðru í vissri
röð án þess að kennarinn nefni nafn barnsins í
nvert skipti — Öll börnin hafa sömu bók. — Þegar
þessi aðferð er notuð, vcrða öll börnin að fylgja lín-
um með athygli og er það mikill kostur.
c) Börnin lesa öll upphátt í einu — kórlesa. —
Líka má láta 4 börn kórlesa í einu og skiptast þá
flokkarnir á. — Lesa skal með hæfilegum hraða og
í þægilegri tóntegund.
c) Hvert barn, sem les, gengur upp að kennara-
borðinu og snýr sér að börnunum og les stutta sögu
eða kvæði Hæfilegt er að 4 til 5 börn lesi í einni
kennslustund. Börnin geta sjálf valið sér lestrar-
efni, eða kennarinn bent þeim á hentugar sögur eða
kvæði. Undir þetta skulu börnin æfa sig vel heima.
e) Lesið í hljóði. Börnin sitja hvert með sína bók
og lesa í hljóði. Þá þurfa ekki öll að hafa sömu bók.
1 lesstofunni á að vera alger kyrrð. Ekki má lesa í
hálfum hljóðum.
í sambandi við hljóðlestur má hafa ýmsar æfing-
ar, t. d. láta leita að vissu orði, greina frá efni þess,
sem lesið er o. fl.
Þessar aðferðir, sem hér eru nefndar, eru miðað-
sr við það, að börnin fleyti sér sæmilega í lestri.
Ef eitthvert barn í hópnum er svo stirðlæst, að það
getur ekki fylgt hinum börnunum í slíkum æfing-
um, er lítil von, að það taki framförum í skólan-
um, nema með aukavinnu kennarans. Gott er að
tala einslega við barnið og skýra fyrir því, að lest-
urinn sé undirstaða alls bóknáms, og stirðlæs nem-
andi sé eir.s og verkfæralaus starfsmaður. Líka þarf
að skýra það fyrir barninu, að vel geti það haft
sæmilegar námsgáfur, þótt því gangi seint að læra
að lesa. Geta má þess, að rannsókn á þúsundum
barna sýni það að um 200 börn af hverjum 100 hafi
lakari leshæfileika en gáfur sýna. — Það eykur
kjarkinn að vita það, að þetta sé ekkert einsdæmi.
Ef kennaranum tekst að vekja áhuga og vilja
öarnsins er mikið unnið. — Með venjulegum lesæf-
ingum eða auk þeirra ,er gott að setja barninu fyrir
örstutta, létta sögu eða auðvelt kvæði og hvetja
það til að æfa þetta vel og lesa svo upp í skólanum.
Það gerir ekkert til þótt barnið hálflæri söguna eða
(Framhald á 7. síðu.)