Dagur - 08.01.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudagitm 8. janúar 1958
UM DAGINN
OG YEGINN
FRÉTTIR í STUTTU MALI
Tíðin vanstillt, fólkið stilít.
Veðráttan var kvikul mjög og
mislynd um jól og nýár að þessu
sinni. Á aðfangadag var sunnan
hvassviðri og 5 stiga hiti og
rigning öðru hvoru. Vatn rann
hvarvetna í stríðum straumum
um götur bæjarins. Þegar á dag-
inn leið kólnaði og um kvöldið
var komin ein versta stórhríð,
sem menn muna, þótt frostlítð
væri. Var vindurinn þvervestan,
snjókoman gífurleg og veður-
hæðin svo mikil að tæpast var
stætt. Komust menn naumlega
miili húsa og var lögreglan beð-
in aðstoðar víða. i bænum að
koma fólki heim til sín. Lágu
a. m. k. einu sinni fyrir yfir 30
hjálparbeiðnir á Lögregluvarð-
stofunni í einu og gerði hún sitt
bezta til aðstoðar.
Skemmdir í Krossanesi.
í þessu ofsaveðri urðu nokkr-
ar minni háttar skemmdir í
bænum, cn í Ivrossanesi reif þak
af mjölskemmu, þurrldofti og
olíugeymi síldarverksmiðjunnai'
og reykháfur brotnaði. Unnu
flestir smiðir bæjarins að því á
jóladag og annan dag jóla, að
gera við skemmdirnar og mun
tjón ekki hafa orðið á mjöli eða
öðrum vörum svo teljandi sé,
vegna þess hve skjótt var við
brugðið um viðgerðir.
Síðustu daga ársins hlóð niður
miklum snjó og varð þung færð
á bæ og héraði. Á gamlárskvöld
var mokhríð og hægur ar.dvari.
Brennurnar biðu betri tíma, cn
ílugeldnrnir lýstu upp bæinn um
miðnætti. Dansleikir voru haldn-
5r að venju og voru vel sóttir en
fátt fólk var á götunum og lítils
óróa gætti meðal unglinga.
Sameiginlegur markaður
Evrópuþjóða.
- Fyrsta janúar gekk í gildi samn
ingur Beneluxlandanna, Vestur-
Þýzkalands, ítalíu og Frakklands
um sameiginlegan mai'kað. Var
þetta tilkynnt fyrir nokkru. Er
þetta talið mikilvægt spor til
sameir.ingar Evrópu og hefur
verið fagnað víða um heim. Ráð-
gerð eru miklu víðtækari banda-
lög í Evi'ópu, þar sem tollmúrar
og hvers konar verzlunarhömlur
„Islandsk hotelmamU
Sagt cr frá komu farþegaskipsins
„Bergensfjord" frá Bandarík jummi.
Hreppti skipið hið versta veður á
leiðinni, svo að margir farþegar
slösuðust. Birt er viðtal við nokkra
þeirra. m. a. aldursforsetann, frú
Emilie Winther, sem er 89 ára göm-
ul og fór nú sína 25. ferð yfir At-
lantshafið. Var gamla konan hin
hrattasta og lét vel yfir förinni.
Hún liafði farið ycstur til ]>ess að
heimsaekja dóttur sína, 3 barna-
Iiiirn og 2 barnaharnabörn, cn dótt-
ir. hennar er gift „med en islandsk
liolelmand i Staten Island, N.Y.“
Kannast nokkur við fólkið?
skulu afnumdar inn á við og þátt
tökuríki standi saman sem ein
heild. Verði ísland meðal þátt-
tökuríkja, má búast við ger-
breyttum sjónarmiðum í fram-
leiðslu og viðskiptum og raunar
fyrir því, þótt þau vcrði þá með
öðru sniði. Með víðtækum tolla-
bandalögum má svo búast við að
sameiginlegur gjaldmiðill verði
upp tekinn og fleiri breytingar
gerðar til að auðvelda viðskiptin
inn á við.
Eignatjónið nær 90 milljónir.
í síðasta hefti Samvinnutrygg-
inga um öryggis- og trygginga-
mál, segir, að tjón manna á eign-
um þeirra á síðastliðnu ári, þ. e.
1956, hafi numið 89,6 milljónum
króna. Þar af um 38 milljónir
vegna bruna og bifreiðatjóns.
Sjótjón nema 58.7 millj., flug-
vélatjón um 300 þús. Þessar
miklu upphæðir hafa 9 trygg-
ingafélög bætt. Eignatjónið mun
þó áreiðanlega vera langt um
meira í þessum sömu greinum.
Kemur þá hin mikla spurning:
Hvérriig má draga úr þessu gíf-
urlega tjóni? Fyrir litla þjóð ev
þetta mikil blóðtaka, sem freista
verður að ráða einhverja bót á.
Kertaljós á Alþingi.
Stuttu fyrir jól urðu lítilshátt-
ar truflanir á störfum Alþingis
vegna rafmagnstruflana. Þá varð
að gi'ípa til kertaljósa og hrað-
ritarar fengu aftur lítilsháttar
þjálfun í sölum Alþingis, því ekki
var hægt að taka ræður þing-
manna á segulband eins og nú er
orðin venja.
Fjárlög afgreidd.
Rétt fyrir jólin voru fjárlögin
afgreidd tekjuhallalaus. Hafði
meiri hluti fjárveitinganefndar
lagt til að tekinn yrði verulegur
hluti af dýrtíðargreiðslu út af
fjárlögunum, eða um 90 milljónir.
Sá þáttur efnahagsmálanna, sem
þessi fjárhæð var ætluð til, verð-
ur framhaldsþingið ao leysa
ásamt öðrum þáttum efnahags-
málanna. Það hefur vakið þjóð-
arathygli að Sjálfstæðismenn
hafa ekkert lagt til málanna, í
umræðum um fjárlögin, annað en
brigslyrði og nokkrar tillögur til
hækkana á útgjöldum, sem nema
um 25 milljónum króna.
Happdrætti Flugfélags íslands.
Flugfélagið á við mikla fjár-
hagsörðugleika að etja vegna
flugvélakaupa og mikillar fjár-
festingar. Leitar það til þjóðar-
innar allrar í þessu efni með
happdrætti, samkvæmt leyfi
hins opinbera. Félagið efnir nú
til sölu á happdrættisskuldabréf-
um að upphæð 10 milljónir kr.
Verða þau endurgreidd að 6 ár-
um liðnum með 5% vöxtum og
vaxtavöxtum. Hvert skuldabréf
kostar 100 krónur en verður
endurgreitt með 134 krónum
eftir 6 ár. Hvert skuldabréf gild-
ir auk þess sem happdrættismiði
og' nemur upphæð vinninganna
samtals á ári 300 þús. kr. Happ-
drættisskuldabréfin verða til
sölu hjá Flugfélaginu og í bönk-
um og sparisjóðum.
Fjárhagsáætlun Reykjavíkur.
Rétt fyrir jólin lagði bæjar-
stjórn Reykjavíkur fram fjárhags
áætlun fyrir árið 1958. í heild
bækkar fjái'hagsáætlunin um 20
milljónir. Útsvörin eiga að
hækka um 18 milljónir. Hæpið er
talið að þessi áætlun standist,
þótt ekki sé hún sem glæsileg-
ust. Enda eru kosningai' fram-
undan en ekki verður gengið
endanlega frá þessari áætlun fyrr
en eftir kosningar. Nú þegar eru
útsvörin í Reykjavík hærri en
nokkurs staðai' annars staðar á
landinu. Hver reykvískur borg-
ari verður að greiða í bæjarsjóð
að meðaltali yfir 3 þúsund krón-
ur. Til samanburðar má geta
þess, að hér á Akureyri eru út-
svörin rúmar 2 þúsund krónur á
mann til jafnaðar. Síðan Dagur
benti á þessar staðreyndir liefur
engin ,,pokamynd“ um útsvörin í
Reykjavík og öðrum bæjum
landsins verið birt í blöðum Sjálf
stæðismanna. Nokkrir Akureyr-
ingar, sem clvalizt hafa við nám
í Reykjavík, hafa komið á skrif-
stofu Dags og sýnt útsvarsseðla
frá bæjaryfirvöldum Reykjavík-
ur. Námsfólk utan af landi hefur
lent í ræningjaklóm í höfuðstaðn
um og verið beitt furðulegri og
dæmalausri harðýðgi á þessu
sviði.
Eetið
nyrr
rar
bókar
SKRUDDA. Sögur, sagnir og
kveðskapur. — Skráð hefur
Ragnar Asgeirsson. Búnaðar-
félag íslands gaf út 1957.
Ragnar Asgeirsson er fyrir löngu
þjóðkunnur maður. Hann hefur
um fjölda ára verið garðyrk juráðu-
nautur B. í.j ferðazt um allt land
margsinnis, mætt á bændanámskeið-
um og flutt þar fyrirlcstra um garð-
yrkju. Þá hefur hann og oftsinnis
flutt ræður um önnur cfni, þar sem
hann hefur verið staddur á sam-
komum út um, sveitir. Og jafnan
hafa crindi hans vakið athvgli. Er
h.ann því víðkunnur og góðkunnur
sem ræðumaður.
En Ragnar hefur gert mcira.
Hann Jtefur jafnan lieitt næmri at-
hygli að öllu því, er hann hefur séð
og heyrt. Hann hcfur safnað sögum
og vísum, kjarnyrðum og kjarnstök-
um, draumsögum og reimleikasög-
um víðs vegar um land. Safn þetta
liefur liann skrifað í bók, sem hann
nefnir Skruddu og getið þar iteim-
ildarmanna og greint tildrög sagna
og vísna. Mun liann ekki liafa ætl-
að sér að láta safn þctta koma fyrir
augu ahnennings, hcklur liefur
hann viljað bjarga undan stórasjó
tímans sögulegum verðmætum, og
einkum þeim, er fcla í sér lýsingar
sérkennilégra manna. Margar eru
siigur Ragnars með ósviknum
kímnibiæ, því að lionum er sú gáfa
gefin í ríkimi mæli að fella liðna
atburði í farvcg léttrar og kímilegr-
ar friisagnar, þar scni það á við.
Mun öllum þeim, cr kynnzt hafa
Ragnari á ferðum lians, vera í Ijósu
minni, hve vel hann segir frá og
hve ívaf sagna hans er gætt litrík
um blæ.
Nú er þctta sagnasafn komið út
í áðurnefndri bók. Og ]>i>kk sé for-
manni B. í. fyrir að hafa átt þar
frumkvæði. Auk formálsorða Iiiif-
undar, skrifar búnaðarmálastjóri
aðfaraorð. Segist hiifunditr fyrst og
fremst liafa skrifað Skruddu fyrir
sjálfan sig, án ]>ess nð hafa haft í
híiga útgáftt og forðazt langar ætt-
færslur, vitnaleiðslur, ártöl og dag-
setningar eins og heitan eldinn, ]>\ í
að hér sé ekki um „vísindamennsku
að ræða“. Er af þessu sýnt, að Ragn-
ar hefur sneitt hjá allri „kronolog-
íu“, eins og Griindal komst að orði,
og lengra nokkru en ég hefði kosið
mín vegna.
Lengsti kafli bókarinnar, og mér
hugstæðastur að efni, er þáttur Sig-
urðar Helgasonar í Jörfa. Meðan
ég var strákur, kynntist ég rosknuni
manni, er verið hafði ungur á vist
með séra Tómasi Þorstcinssyni á
Brúarlandi. Hafði þá sr. Tómas
sagt ýmsar siigur af hinum sérkenni-
lega Jörfabónda. Hefur sr. Tómas
vnfalaust kynnzt Sigurði á Hítar-
dalsárum sínúm og meðan hann var
á Staðarstað. Var mér því hugleikið
að kynnast Sigurði Helgasyni nokk-
uru nánar. í þætti þessum cr cevi-
rima Sigurðar, ort af honum sjálf-
um í elli. Er sú ríma hin merkasta
lieimild um ævi hans. Auk ]>ess, sem
hann rekur sögu sína að ytra fari, er
í henni furðulega glögg lýsing á
manngerð Sigurðar, styrk hans og
veikleika. Þar gengur höfundur
rímunnar lengra miklu en hann
hefur ællað sér: Hann kcmur þar
„upp um sig“, alveg óvitandi og
óvart. Ymsar fleiri vísur Sigurðar
cru birtar í ]>ætti þessum, og hcfur
Ragnar sótt þar drjúgt til fanga um
Mýrar og víðar. Virðist mér sem
þær heimildir séu sterkum rökum
studdar og hinar merkustu. Sigurð-
ur á Jörfa var faðir sr. Helga, síðast
prests á Melum, ]>ess er málaði
mynd Jónasar skálds Hallgrímsson-
ar.
Þá vil ég næst ncfna þátt smá-
sagna frá Asgrími Ilellnapresti. Er
þar brugðið upp annarri og geð-
þekkari mynd af hipum sérkepni-
lega presti cn hinn dómgjarni s<slu-
maður, Jón Espólín, heldur á íoft
í siigu sinni.
Skrudda geymir ýmiss konar sagn-
ir dulrænna fyrirbrigða, og eru
margar ]>eirra prýðilega sagðar og
hinar athyglisverðustu. Vil ég að-
eins nefna Sporin við Skaftárós,
Svarta kindin og Nú cr hann að
koma á norðan. Er alkunnur á-
gætismaður, Guðmundur Loftsson,
fyrr bankagjaldkcri, heimildarmað-
ur Ragnars að tvcim hinum síðast-
töldu. Nýtur Svarta kindin sín
prýðilega frá penna Ragnars, svo
er hún vel gædd lífi og lit. Þá
gcymir Skrudda dulrænar sagnir af
Sólborgu þeirri, cr mestum beyg olli
Einari skáldi Benediktssyni og síðar
tók sér aðsetur á Stóra-Ilofi. Ilélt
ég lengi, að Sólborgarsögur væru að
mestu hcilaspuni eða skáldskapur,
cn liér birtast ]>.xr mér í gleggri
mynd cn áður. Er síðasti þáttur
þeirra sagna ]>ó beztur, því að banii
greinir frá því, hversu hin ógæfu-
sama sál sncri af villugötum og
komst í sátt við örlög sin.
Ég má ckki eyða rúmi til að tclja
miklu fleiri þætti bókarinnar, ekki
heldur ]>örf. Þar er margt vísna og
sitthvað sagt frá reimleikum, jafn-
vel höggum og hávaða, sem allar
líkur mæla mcð að stafað hafi frá
ósýnilegum verum. Af því að ég
nefni rcimleikasögur, vil ég, í sam-
l>andi við Þorgeirsbolaþátt og i mót-
mælaskyni, þoka Skagafirði frií
þeitn heiðri, að nautkind sú hafi
orðið þar fyrst til eða verið Skag-
firðingum nokkru sinni ánetjuð
sérstáklega.
í bókinni cr margt vísnaog sumar
cftir snjalla liöfunda, m. a. eftir Pál
Olafsson — og eru suiriar þeirra vel
mergjaðar. Hvgg ég, að skiptar séu
skoðanir manna að því er tckur til
römmustu vísna lians, hvort birta
líafi átt ]>ær eða ekki. Og víst er
um það, að varasamt getur verið
að fara um fornar elclstöðvar. Letjgi
lifir í gömlum glæðurn og Icngi
getur lcynzt eldur í ösku, sem valda
má skrámum og' sviða. Eins get ég
ætlað, að áliti manna sé farið um
sitma smæstu þættina í lausu máli,
]>á sem höfundur hefttr lagt minnsta
rækt við. Má vera, að sumum þyki
þcir þynna út þær sögur, sem inn-
taksmeiri cru. Ég legg þar á engan
dóm. Hitt er þó víst, að allar eru
sögurnar hressilega sagðar og skír-
getin afkvæmi Ragnars Asgeirs-
sonar. Eru ]>ær gæddar svo glögg-
um hiifundar-einkenmim, að mér
finnst, þegar ég les þær, scm ég
greini nálægð Ragnars og njóti
sagnanna af vörum hans sjálfs.
Með því að ég vil forða misskiln-
ingi, niá eg'geta þess, að ég tók mér
ekki penna í hönd til þess að skrifa
ritdóm, heldtir til að vekja athygli
á nýkominni, sérstæðri bók, sem er
einkum vel valin til lestrar í skamm-
dcgi. Sá cr máttur mergjaðra reim-
leikasagna.
Y'msar sagnir voru til um Rauð-
skinnu Gottskálks Nikulássonar,
galdraskrudduna alræmdu. Var það
auðvitað í fullu samræmi við al-
mchningsálitið að telja hinn
„grimma biskup" hafa lekið þessa
bók með sér í gröfina, svo að engir
mættu hafa liennar not. Fulla á-
stæðu hef ég til að hakla um Ragn-
ar Ásgeirsson, að sjálfráður hefði
hann ákvcðið Skruddu sinni að
fara sömu leið. En Þorsteinn á
Vatnsleysu og vafalaust fleiri góðir
nienn hafa forðað því, að svo mætti
verða, og er þáð vel.
Kolbeinn Kristinsson.
í kili skal kjörviður
Guðm. Gíslason Hagalín skráði.
Norðri gaf út.
„í kili skal kjörviður11 er ævi-
saga Mariniusar Eskild Jessens
fyrrverandi vélskólastjóra, skráð
af Guðm. Hagalín eftir sögn hans
(Framhald á 7. síðu.)