Dagur - 29.03.1958, Blaðsíða 5

Laugardaginn 29. marz 1958.
DAGUR
5
Eyfirðingar hafa fekið forysfuna í naut
griparækfinni
Samband nautgriparæktarfélaga stofnað 1929
Fyrsta sæðingarstöð landsins starfrækt að Grísa-
bóli frá 1946 - Búfjárræktarstöðin að Liuidi
Fulltrúar á aðalfundi Búnaðarsambands Eyjafjarðar
skruppu einn fundardaginn upp að Lundi til að skoða Bú-
fjárræktarstöð Sambands nautgriparæktarfélaga í Eyjafirði
og slóst eg af forvitni í förina, en átti síðan tal við Olaf Jóns-
son ráðunaut sambandsins, sem hefur jujög mikinn áhuga
fyrir þessari starfsemi.
Skjiildur Rcykdal er 14. vetri og elzta kynbótanaut SNE. Hann
skiptir aldrci skapi og er enn í fullu fjöri (Ljósm.: E. Sigurgeirss.).
SNE stofnað.
Án þess að rakin verði saga
SNE, er þó nauðsynlegt að drepa
á nokkur atriði til skilningsauka.
SNE, eða Samband nautgripa-
ræktarfélaga í Eyjafirði, var
stofnað af 6 nautgriparæktarfé-
lögum 1929 (í Hrafnagils-, Öng-
ulsstaða-, Saurbæjar-, Sval-
barðsstrandar-, Glæsibæjar og
Skriðu og Arnarneshreppi). —
Þessi félög voru nýlega stofnuð,
nema í Öngulsstaðahreppi. Þar
var nautgriparækatrfélagið stofn-
að 1917. Síðar gengu svo önnur
félög í sambandið, svo að nú eru
þau 10. Nautgriparæktarfélag
Akureyrar 1936, Búbót í Grýtu-
bakkahreppi 1942 (stofnað 1904),
Nautgriparæktarfélag Svarfdæla
1945 (stofnað 1904), Nautgripa-
ræktarfélagið á Árskógsströnd
1945 (stofnað 1927) og félagið í
Hörgárdal 1947. Þessi félög eru
öll í SNE, nema Nautgriparækt-
arfélagið í Hörgárdal og félagið í
Saur bæ j arhreppi.
En hver er svo árangurinn
af þessari starfsemi?
Hann er sá, að árið 1930—1934
voru 700 fullmjólka kýr á skýrsl-
tim SNE. Þær mjólkuðu til jafn-
aðar 2709 kg. með 3,58% meðal-
fitu, eða 9719 fitueiningar. Þess
ber þó að geta, að mjólkurmagn-
ið var þá þegar farið að þokast
töluvert upp á við.
Árið 1956 eru 1939 fullmjólka
kýr á skýrslum hjá sambandinu
©g þær mjólka að meðaltali 3607
kg. með 3,76% feita mjólk, eða
13586 fitueiningar.
Þegar þessar tölur eru bornar
saman, sjá menn fljótt hina gíf-
urlegu afurðaaukningu. Með
skýrslugerðunum sézt það svart
á hvítu, hvað hver kýr skilar í
afurðum. Skýrslugerðin er und-
irstaða úrvalsins og bændur eru
fljótir að láta þær ráða hvaða
einstaklingar eru settir á vetur.
Úrval og betri fóðrun.
Hér er því þó ekki slegið föstu,
að hin mikla afurðaaukning sé
eingöngu að þakka úrvalinu.
Fóðrunin hefur batnað og fóður-
bætir aukinn.
Árin 1930—1934 voru hverri
kú gefin 177 kg. af fóðurbæti. En
1956 var skammturinn kominn
upp í 442 kg. En segja má með
nokkrum rétti, að þegar góðu
kýrnar einar eru eftir, þarf meiri
kjarnfóðurgjöf. Þegar mjólkur-
hæfni kúnna er aukin með skyn-
bótum og úrvali, þarf auðvitað
jafnframt að sjá þeim fyrir meira
og betra fóðri.
Þótt gott sé og sjálfsagt að láta
rytjurnar víkja úr fjósunum, er
þó langtum þýðingarmeira að
nota góð naut. Fyrrum var slíku
ekki nægur gaumur gefinn. Enda
óhægt um vik á ýmsan hátt. Naut
þau, er leidd voru milli bæja,
urðu vanalega erfið viðfangs, svo
ung að aldri, að ekki var komin
reynsla á kynbótagildi þeirra
þegar þau voru felld.
Sæðingarstöð.
Með sæðingarstöðinni, sem
stofnsett var að Grísabóli á Ak-
ureyri árið 1946, var verulegt
átak gert í nautgriparæktinni.
Þaðan voru kýrnar sæddar ívax-
andi mæli og á síðastl. ári voru
sæddar þaðan hátt á þriðja þús.
kýr. Með slíku fyrirkomulagi
veltur auðvitað meira á að kyn-
bótanautin hafi góða, arfgenga
eiginleika, þar sem afkvæmi
þeirra eru svo margfallt fleiri en
áður tíðkaðist með sveitanaut.
Og að sjálfsögðu liggur hér líka
hætta fólgin ef illa tekst til um
val nautanna.
Gildi kynbótanautanna kemur
fram í afkvæmunum. Séu kýrnar
undan þeim betri en mæðurnar,
er kynbótastarfsemin á réttri
leið. En eyfirzkir bændur sættu
sig ekki við þá reynslu eina, sem
fæst með því að athuga þær dæt-
ur nautanna, sem aldar eru upp
hér og þar í héraðinu, þar sem
einstaklingarnir hafa mjög ólík
skilyrði, bæði í uppvexti og á
fyrsta mjólkurskeiði. Afkvæma-
rannsóknir og samanburðartil-
raunir þurfti að gera á einum
stað, svo að ekki væri um að
villast, hver áhrif hvert sérstakt
naut hefði.
Búfjárræktarstöð.
Nú hefur stærsta skrefið verið
stigið í nautgriparæktinni með
stofnun Búfjárræktarstöovarinn-
ar að Lundi við Akureyri. Þar
hafa undanfarin þrjú haust verið
settar á vetur kvíguhópar, undan
tveim nautum hvert haust. Þang-
að var haldið, eins og fyrr segir.
Yngstu kvígurnar (38) eru að
Grísabóli. Þær eru ekki undan
völdum mæðrum, en fæddar á
líkum tíma. Feður þeirra eru
Galti og Mýri. Sá fyrrnefndi er
frá Galtalæk og undan hinni
frægu Gráskinnu. Mýri er Mýr-
dælskur að ætt. Kvígurnar eru
mjög frískar og í góðri framför.
Þær eru vel hirtar. Kvígurnar
frá í fyrrahaust (36), eru á Rang
árvöllum. Þær eru einnig undan
tveim nautum, er heita íri og
Týr. fri er frá Þórsmörk á Sval-
barðsströnd, en Týr frá Knarar-
bergi.
Fyrsti hópurinn undir smásjánni.
Elztu kvígurnar (24) eru á
Lundi. Þær eru á þriðja ári og á
fyrsta mjólkurskeiði. Þær eru
Yngstu kvígumar, fæddar síðast-
liðið haust. (Ljósm.: E. Sig.).
undan Ægi frá Eyrarlandi og
Velli frá Stóru-Völlum. Þessar
kvígur, eða ungu kýr, eru vel
þroskaðar orðnai', stórar og þrif-
legar. Þær báru allar á tímabil-
inu frá síðast í okt. til áramóta,
og eru haldnar nákvæmar
skýrslur um þær. Þær eru 12
undan hvoru nauti. Auðvitað er
of snemmt að fullyrða nokkuð
um niðurstöður fyrr en fyrsta
mjólkurskeiðið er á enda. En nú
þegar virðast nokkur atriði
benda í ákveðnar áttir, og líklegt
að hreinar línur verði milli Ægis
og Vallar, nautanna, sem verið er
að prófa á þennan hátt. Dætur
Ægis komust í 14,6 kg. að meðal-
tali eftir burðinn. Dætur Vallar
komust í 12,5 kg., hvort tveggja
miðað við 4% fitu.
Eftir 7 vikna tíma mjólkuðu
„Vorboðinn Ijúfi, fuglinn trúr,
sem fer
með fjaðrabliki háa vegaleysu
i sumardal að kveða kvceðin þin,
heilsaðu einkum, ef að fyrir ber
engil, með húfu og rauðan
skúf, i peysu.
Þröstur minn góður, pað er
stúlkan mín.“
UM SÍÐASTLIÐNA lielgi komu
lyrstu skógarþrestirnir liingað í bæ-
inn. Þá hljómaði söngur þeirra úr
trjágarði á norðurbrekkunni. Það
yljaði um hjartaræturnar, og þetta
boðaði það, að vorið væri í nánd
eftir langan snjóavetur.
Undanfarna vetur hefur alltaf of-
urlftill strjálingur af skógarþröstum
orðið eítir hér á véturna, en svo brá
við í vetur, að þeir lnirfu liéðan
allir að undanskildum einum þresti,
sem hér varð eltir. Hart mun verða
fyrir þessa nýkomnu gesti, cn þeir
munu feita í fjörúrnar og ná þar
æti.
Á síðari árum hafa fyrstu skógar-
þrestirnir komið hingað í bæinn
seinast í marz og í byrjun 'apríl, og
hefur svo smátt og smátt bætzt við
þá þar til í apríllok, að flestir þeirra
eru komnir.
Seinni partinn í apríl fara fyrstu
þrestirnir að hugsa fyrir hreiður-
gerð hér í bænum, en ögn seinna
út um sveitir. Venjulega seinast i
maí.
Karlfuglinn velur nú stað, þar
sem hentugt er fyrir hreiður, og
tekur til að syngja, til þess að hæna
að sér kvenfugla, og gefur jafnframt
öðrum karlfuglum til kynna, að hér
Ægisdætur 13,9 kg., en Vallar-
dætur 11,1 kg. að meðalt. á dag.
Eftir þennan tíma er mjólkur-
mismunurinn 17% Ægi í vil.Nyt-
hæsta Ægisdóttirin komst í tæpl.
20 kg .á dag (miðað við 4% f.).
Nythæst Vallardóttir komst ekki
nema í 15 kg. Hér virðist því
greinilegur munur á þessum
tveim samanburðarflokkum, sem
rekja verður til feðranna tveggja.
Næsta haust verða þessar kvígur
seldar, en annar aldursflokkur
tekinn til rannsóknar á sama hátt
og þannig koll af kolli. Þau naut,
sem eignast afurðamestu dæt-
urnar, eru framtíðarnautin. En
hin eru dæmd úr leik.
Glæsilegur árangur.
Á Búfjárræktarstöðinni eru 130
hafi hann númið land. Kveður nú
við nær óslitinn þrastasöngur, dag
og nótt.
Hér í bænum gera þrestirnir sér
venjulega hreiður í trjáni eða runn-
um, oft á gluggasyllu eða í hreiður-
kassa. I skógum verpa.þeir oftast á
jörðu niðri, við trjárætur eða i
kjarri, en sjaldan uppi í trjám.
Hreiðurbotninn er gerður úr
grastægjum, sem þrösturinn lfmir
saman með leirleðju. Síðan er aðal-
hrciðrið gert úr grófum stráum en
fóðrað innan með mjúkum stráum.
Skógarþrösturinn verpir tíðast 5
—6 eggjum, og klaktíminn er um
hálfur mánuður, og eftir um það
bil hálfan mánuð yfirgefa svo ung-
arnir hreiðrið, stundum illa flevgir,
og eru þá hér í bænum í 'sífelldri
hættu vegna katta.
Oft verpa þrestirnir tvisvar, og
cru þá ungarnir stundum rétt að
vfirgefa hreiörið, þegar foreldrarn-
ir eru að byrja á seinni hreiður-
gerðinni.
Þegar fer að líða á haustið, fara
skógarþresdrnir að safnast santan
hér í trjágörðum bæjarins. Fyrst í
stað tína þeir aðallega ánumaðka
og éta ber af ribsrunnum, en þegar
kemur fram í október fara þeir að
gæða sér á liinum girnilegu reyni-
berjum, og fitna Jteir þá á skömnt-
um tíma. Þannig búa þeir sig undir
hið langa flug yfir hafið.
Héðan hverfa skógarþrestirnir í
októberlok og að þvi er álitið er,
dvcljast þeir á Bretlandseyjum yfir
köldustu vetrarmánuðina.
(Framhald á 7. síðu.)
Kr. Geirmimdsson:
Farfuglarnir koma
Skógarþrösturinn