Dagur - 16.04.1958, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 16. apríl 1958
D AGUR
5
Pétur í Reynililíð sextugur
Farfuglarnir koma
Stelkurinn
Eg sá Pétur í Reykjahlíð fyrst,
þegar hann var tæplega tvítugur
að aldri. Við settumst þá á sama
hekk í Bændaskólanum á Hvann
eyri. Eg minnist þess, að þeir af
nýsveinum skólans, sem þá vöktu
mesta athygli nemenda og kenn-
ara, voru Þingeyingarnar Skúli
Kristjánsson frá Sigríðarstöðum
í Ljósavatnsskarði og Pétur
Jónsson í Reykjahlíð við Mývatn.
Ef til vill hefur það valdið ein-
hverju um ,að þeir voru „Þing-
eyingar“. Það eitt hefði þó dugað
þeim skamma stund til þess að
halda þeim á hærra þrepi. En
það kom fleira til. Þeir tóku
strax í byrjun forystuna við
námið, stóðu framarlega í félags-
lífi skólasveina og sýndu atorku
til hvaða starfs, sem þeir gengu.
Við fullnaðarpróf frá skólanum
voru þeir einnig ofjarlar okkar.
hinna. Okkur fannst þess vegna
stórt skarð höggvið í okkar fá-
menna hóp, þegar Skúli varð
herfang „hins hvíta dauða“ að
fáum árum liðnum.
Eg kynntist Pétri í skólanum
sem herbergisfélaga, nánasta
samstarfsmanni í félagsmálum
skólans og vinnufélaga við sum-
arstörfin hjá Halldóri Vilhjálms-
syni skólastjóra. Það var unnið
kappsamlega við heyskapinn á
Hvanneyri og Pétur í Reykjahlíð
var þar, sem annars staðar, fram-
arlega í fylkingu. Það orð fór jtf
Hvanneyringum, að þeim „fyndu
kraftinn í sjálfum sér“ og færu
ekki dult með. Þetta var okkur
kunnugt og við færðum það
skóianum til tekna. Það mun og
almennt viðurkennt, að þessi
skóli hafi átt drjúgan þátt í því
að gera mannsefni að þjóðnýtum
mönnum. Eitt er víst, að sjaldan
eða aldrei mun okkur hafa fund-
ist við eins „færir í flestan sjó“
eins og þegar við lögðum af stað
frá skólanum með það veganesti,
sem hann lagði okkur til.
Það eru nú orðnir margir, sem
hafa á einhvern hátt komizt í
kynni við bóndann, verkstjórann
og gestgjafann Pétur Jónsson í
Reynihlíð við Mývatn. Flestum
mun vera ljóst, að það hefur
þurft kapp og kraft til þess að
láta það allt verða að veruleika,
sem nú má sjá í Reynihlíð. Til
þess að byggja upp frá grunni
stórbýli, láta tvö strá vaxa, þar
sem áður óx eitt, reisa einnig og
reka veglegt gisti- og veitinga-
hús og jafnframt þessu annast
verkstjórn við vegagei'ð á víð-
áttumiklu landsvæði, hefur vissu
lega þurft meira en meðal hæfi-
leika og starfsþrótt. Þeir munu
]íka verða margir fleiri en ná-
grannarnir, sem með hlýhug og
þakklæti minnast húsbændanna í
Reynihlíð í tilefni af sextugsaf-
mæli Péturs Jónssonar.
Pétur er fæddur í Reykjahlíð
18. apríl 1898 og hefur ætíð átt
heimili á sínu ættaróðali. Hann
er kvæntur Þuríði Gísladóttur
frá Presthvammi í Aðaldal. Hef-
ur hún áunnið sér mikla hylli og
orðstír í hlutverki sínu við rekst-
ur gisti- og veitingahússins í
Reynihlíð.
Reykjahlíð hefur ætíð verið
talin meðal höfuðbóla landsins og
Reykjahlíðarætt meðal hinna
merkari ætta héi' á landi. Hefur
hún lagt þjóðinni til marga góð-
kunna forystumenn á ýmsum
sviðum. Pétur Jónsson hefur sagt
mér, að öll landareign Reykja-
hlíðar sé talin vera að flatarmáli
um það bil eins og öll Árnessýsla.
Pétur Jónsson er mjög fróður um
allt, sem við kemur þessari land-
areign, og óneitanlega hefur
margt verið, og er henni viðkom-
andi. Þar er verulegur hluti hins,
að fornu og nýju, margumtalaða
Ódáðahraun, þar sem útilegu-
menn og alls konar kynjaverur
voru taldar hafa bólfestu um
Sjaldan hefur mér orðið meira
um dánarfregn en dr. Urbancics,
ekki einungis vegna þess að hann
var einn af mínum kærustu vin-
um, heldur vegna þess, að þar er
til moldar genginn maður, sem
öll þjóðin hefur ástæðu til að
syrgja, ég vil segja, mesti at-
hafnamaður á sviði íslenzkra
tónmála síðan Jónas Helgason
leið. Hver, sem í alvöru gerir sér
grein fyrir starfsferli þessa ágæta
manns, og þar að auki útlend-
ings, hlýtur að viðurkenna, að
þar eru fáar og eg vil segja engar
hliðstæður til samanburðar, og
hefðu íslendingar sjálfir þjóð-
hollustu til að taka hann sér til
fyrirmyndar mundu tónlistarmál
okkar áreiðanlega ekki vera í
slíkri svívirðingu, sem raun ber
vitni. Það er ekki einungis að
hann hafi flutt til íslands í lif-
andi flutningi ýmis af stærstu
kórverkum heimsins, svo' sem
J údas Makkabeus, Matteusar-
passion Backs og fleira, heldur
hefur hann látið þýða þau á ís-
lenzku, og meira að segja komið
hrafli úr Passíusálmunum í því
síðarnefnda. Nefnið þið mér
hliðstæð dæmi framkvæmd af ís-
lendingum. Kannske sannast það,
þegar íslenzk samtíðar smá-
mennska og öfundsýki er undir
lok liðin, og aðrar helrænar
landráðs-hvatir, að þessi maður
var okkar mesta happasending á
þessari óöld. Hann virti, af skiln-
ingi og meðfæddri göfugmennsku
aldaraðir. í landareigninni eru
mörg og sérstæð náttúruundur
og, að líkindum, mikil auðæfi í
yðrum jarðar. Það má því með
fullum rétti kalla Reykjahlíðar-
bændur stórbændur, og margt
bendir til, að þar verði í framtíð-
inni næg viðfangsefni við hæfi
mikilvirkra og framtakssamra
manna.
Afmælissgjöfin til Péturs frá
börnum hans var farseðill í för
Flugfélags íslands til Miðjarðar-
hafslanda. Útþráin mun snemma
hafa valdið hugarróti hjá Pétri
eins og hjá mörgum æskumönn-
um, en þá krafðizt annað tímans
og starfsorkunnar. Nú virðist
gamall draumur hafa orðið að
veruíeika, og ekki þarf að efa, að
ferðalagið verður afmælisbarninu
ekki aðeins ógleymanlegt, heldur
einnig aflgjafi til átaka í fram-
tíðarstarfinu. Engar líkur eru til,
að Þuríður og Pétur sitji auðum
höndum næsta áratuginn, eftir
að hann hefur gengið í spor
hinna rómversku riddara og
jafnframt komist í andlega snert-
ingu við blessun páfans.
Eg samgleðst mínum sextuga
skólabróður og sendi jafnframt
honum og fjölskyldunni innilegar
hamingjuóskir.
viðleitni okkar, vesalinganna,
tónskáldanna, og harmaði mjög
það óskiljanlega tómlæti sem
útvarp, einsöngvarar og aðrir
túlkandi kraftar, hafa sífellt sýnt
þeim, sér til ævarandi skammar
og þjóðinni til óbætanlegs tjóns.
Hann gerði okkur íslendingum
skömm til með sinni meðfæddu
og einlægu réttsýni og göfug-
mennsku.
Eg þakka þér, vinur, í nafni
þjóðarinnar (ef um nokkuð slíkt
er að ræða) þitt mikla og þjóð-
holla starf. Guð fylgi þér, vinur.
Þetta er ritað með tárum.
í Guðs friði.
Björgvin Guðmundsson.
íbúð óskast
Óska eftir að fá leigða þriggja
herbergja íbúð um miðjan mai.
— Fyrirframgreiðsla kemur til
grcina. — JJppIýsingar í síma nr.
1871 eftir kl. 5 á daginn.
1 herbergi og eldhús
óskast frá 14. maí. Aðeins tvennt
i heimili. — Afgreiðslan gefur
upplýsingar.
IÍÖRFUDANSLEIKUR
verður í Alþýðuhúsinu föstudag-
inn 18. apríl og hefst kl. 21.
Kvenfél. Baldursbrá.
Það er alltaf nokkur viðburður
þegar fyrsti stelkurinn tyllir tán-
um á Leirugarðinn, og nú hef eg
beðið undanfarna daga eftir að
heyra þetta vel þekkta kvak:
„djuvv, djuvv, djuvvuvv“, sem
gjörbrcytir og færir líf á Leir-
urnar, eftir þögnina þar að
vetrinum. Það er óvíða hægt að
fylgjast eins vel með, þegar
stelkarnir eru að koma á vorin
eins og á Leirunum hér við Ak-
ureyri.
Það er nær' algild regla, að
fyrstu fuglarnir setjast á eða við
Leirugarðinn, og nú vel hægt að
fylgjast með fjölgun þeirra dag
frá degi. í fyrra settist fyrsti
stelkurinn á Leirugarðinn-3. apr-
íl. 9. apríl kom annar til viðbót-
ar. Svo bættist ekkert við fyrr en
14. apríl, en þann dag bættust 16
fuglar við. 15. apríl 4 og 17. apríl
voru þeir orðnir 80—90. 18. apríl
120. — 19. apríl 200 og 20. apríl
voru þeir orðnir svo margir, að
ekki varð komið á þá tölu, og
eins og vant er, voru þeir þá
farnir að dreifa sér víðs vegar.
Stelkurinn er kvikur og lífleg-
ur fugl, sem vekur strax athygli
á sér í hópi vaðfuglanna. Hann er
mjög órólegur, styggur og hávær
og sjaldan kyrr, jafnvel þegar
hann „situr“ þarf hann að hreyfa
sig. Hann kippist snögglega til,
fram og aftur, hnykkir á og fettir
sig á víxl og lætur sýna háu óg
hvellu rödd heyrast í tíma og
ótíma og á öllum stundum dags-
ins og eins á flugi.
Komi maður honum að óvör-
um, þýtur hann upp með ósköp-
um og óhljóðum og vekur athygli
annarra fugla á, að þarna sé ein-
hver á ferð. Stelkurinn er vað-
fugl, sem heldur sig mest við
grunnar tjarnir, á leirum og sönd
um eða á mýrarflóum og öðru
votlendi. Hann tekur fæðuna
mest í grunnu vatni, þar sem
hann nær í holu, án þess að
bleyta fiðrið. Fæðan er ýmiss
konar smádýr, eins og vatna-
skordýr og lirfur þeirra og púp-
ur, vatna- og fjörubobbar, ána-
maðkar og ýmis sjávardýr, sem
hann finnur í leðju og leir, eða
undir reknum sjávargróðri.
Áður en hann yfirgefur Leir-
urnar (hér á Akureyri) er til-
hugalífið byrjað, og líður það
með mikilli háreysti og töluverð-
um óeirðum og eltingaleik af
biðlanna hálfu.
Varpið byrjar oft snemma í
maí og stendur eitthvað fram í
júní, en fer nokkuð eftir tíðar-
fari. Varpstað velur hann sér oft-
ast í mýrum eða flóum. Hreiðrið
er oftast í þurri, sinugróinni
þúfu. Þar gerir fuglinn sér laut,
sem hann leggur nokkur laus
sinustrá í og beygir svo sinuna í
hringa í kringlótt skýli yfir
hreiðurbollann. Eggin eru oftast
4. Klakið tekur 16—18 daga og
liggur móðirin mest á, en faðir-
inn er á varðbergi í nágrenninu.
Ef móðirin þarf að fljúga upp af
hreiðrinu, breiðir hún um leið
sinukragann saman yfir eggin,
svo að erfitt er að finna þau.
Ungarnir eru um mánuð að
verða fleygir og sjálfbjarga. For-
eldrarnir annast báðir um upp-
eldi unganna, leiðbeina þeim í
því að finna fæðuna, en veitast
með ópi og óhljóðum að hröfnum,
kjóum og öðrum illaþokkuðum
ræningjum. Þegar fer að líða á
sumarið leita stelkarnir til sjávar
og safnast þar í hópa og eru
flestir farnir um miðjan október.
Stundum eru þó einstaka stelkar
að flækjast hér í fjörunum langt
fram á vetur.
Kr. Geirmundsson.
Ráðhúsf org
BÆJARSTJÓRN AKUREYRAR hefir samþykkt að
gefa bæjarbúum kost á að gera tillögur um frágang Ráð-
hústorgs.
Tillögum sé skilað fyrir 15. maí n. k. til bæjarverk-
fræðings, sem gefur allar nánari upplýsingar og lætur
þeim, er þess óska, í té uppdrætti.
BÆJARSTJÓRINN Á AKUREYRI
10. apríl 1958.
Kef kaupanda að ibúð
eða húsi í smíðum, helzt fokheldu. — VALDIMAR
SIGURÐSSON, símar 1121 og 2122.
Ármann Dalmannsson.
Dr. Urbancic
MINNINC