Dagur - 23.04.1958, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 23. apríl 1958
D AGUR
Krisfneshæli og geðveikraspítaii
Yfirvöld heilbrigðismála á villÍ2;ötum
$sL3a»

Landlæknir og heilbrigðismála-
ráðherra héldu sig hafa fundið
rétta lausn þeirrar lífsgátu að
spara fé. Spara skyldi í kostnaði
við berklahæli og sjá jafnframt
geðveiku fólki fyrir hælisvist. —
Úrlausn þeirra var sú, að leggja
Kristneshæhli niður sem slíkt,
flytja berklasjúklingana þaðan að
Vífilsstöðum og gera Kristnes-
hæli að spítala fyrir geðsjúka. —
Það er virðingarvert að reyna að
slá tvær flugur í einu höggi. Til
þess að hitta betur og Norðlend-
ingar freistist síður til að bera
blak af hinu þrjátíu ára vígi
berklavarnanna á Norðurlandi,
bjóða heilbrigðisyfirvöldin eins
konar skaðabætur. Þau lofa að
byggja berkladeild fyrir nokkra
sjúklinga á lóð Fjórðungssjúkra-
hússins, eins konar útihús þeirrar
stofnunar, og lofa upp á æru og
trú, að taka ekki óða sjúklinga að
Kristnesi.
Norðlendingar þekkja af reynsl-
unni, að fyrr hefur átt að taka
Kristneshæli af þeim. En af því
að það tókst ekki þá, þykir hlýða
að bjóða örlítið í staðinn, eins
konar sárabætur. En þessar fram
réttu sárabætur eru þó ekki
meira virði en svo, að það hlýtur
að vekja undrun manna að þær
skuli vera bornar fram af ábyrg-
um aðilum.
Um nýja lSmanna berkladeild
er það að segja, að staðsetning
hennar brýtur gjörsamlega í bága
við þær viðteknar reglur, að hafa
ekki berklahæli eða berkladeild
í þéttbýli. Það er jafn sjálfsagt að
hafa berklahæli utan þéttbýlis
eins og það er fráleitt að ein-
angra gamalmennahæli. Annars
má það furðulegt heita ef nokkuð
er yfirleitt meint með loforði um
þessa berkladeild, svo fráleitt
sem það er.
Þá er að víkja nokkrum orð-
um að loforðinu um að hafa ein-
ungis í'ólegt fólk á væntanlegum
„kleppi“ að Kristnesi. Auðtrúa
eru þeir, sem álíta að hægt sé að
bægja þeim sjúklingum frá, sem
mesta hafa þörfina fyrir hælis-
vist. Enda væri það vægast sagt
hæpin aðferð.
fjarri. En henni verður að full-
nægja á annan hátt en þann að
níðast á einni af kærustu stofn-
unum á Norðurlandi.
Ennfremur skal á það bent, að
þær reginbreytingar verður að
gera á byggingum Kristneshælis
til að viðunandi megi teljast sem
geðveikrahæli, að skynsamlegra
sýnist að verja þeim fjármunum
til að byggja nýtt gðeveikrahæli
í stað þess að brjóta niður veggi
Kristneshælis og byggja upp aft-
ur. Kostnaður við fyrirhugaða
berkladeild, eins konar útihús
Fjórðungssjúkrahússins á Akur-
eyri, væri ef til vill líka betur
kominn í nýtt geðveikrahæli eða
til annarra heilbrigðismála. Norð
lendingar eru hart leiknir ef á að
afvopna þá í baráttunni gegn
berklaveikinni, þótt reiknislega
sé hægt að benda á, að Vífils-
staðir rúmi alla berklasjúklinga
lsndsins.
í fundargerð bæjaryfirvalda hér
á Akureyri má sjá, að hugmynd
landlæknis og annarra æðstu
manna heilbrigðismála í landinu,
hefur eitthvert fylgi,- Norðlend-
ingar byggðu Kristneshæli með
fádæma dugnaði og fórnfýsi. Þeir
byggðu það sem hæli fyrir berkla
sjúka og sem höfuðvígi þessa
landshluta í baráttunni við
berklaveikina. En er þá þörfin
fyrir slíkt hæli ekki lengur fyrir
hendi? Kristneshhæli er full-
skipað berklasjúklingum, miðað
við síðustu áramót. Hlutverki
þess er því ekki lokið, þótt allar
vonir standi til að þess þurfi sem
skemmst að bíða.
Ekki er hér dregin í efa þörfin
fyrir geðveikrahæli. Því fer
Það sýnist að sumu Ieyti eðli-
legra, að Vífilsstaðir væru rýmd-
ir fyrir geðveikum, en hæfilega
stór berkladeild væri byggð í
nágrenni Reykjavíkur, til dæmis
að Reykjalundi. Með því móti
væri komist hjá að troða rétt
Norðlendinga niður í svaðið og
málið þó leyst á auðveldari hátt.
Ennfremur munu Akureyringar’
byggja gamalmennahæli og losn-
ar þá væntanlega núverandi elli-
heimili að Skjáaldarvík, sem
kæmi til álits sem liður í bráða-
birgðalausn í geðveikramálum, ef
það teldist nothæft til þess.
Stjórn heilbrigðismála hefur
enn ekki fundið hina réttu lausn
og þaðan af síður unnið Norð-
lendinga til fylgis við þá stefnu
að svifta sjálfa sig þeirri aðstöðu,
sem Kristneshhæli hefur veitt í
aldarþriðjung og gerir enn.
E. D.
I smáskömmtmn
Töluverð vakning er sagt að' sé ,1
meðal drykkjumanna á Akureyri um
að ganga í stúku.
Guðmundur Jörundsson mun vera
btíinn að taka „Þorstein þorskabít" á
leigu til síldveiða í suntar. Er sagt, að
hann hafi haft orð á því, að honum
muni þykja óþjált í munni að scgja
í talstöðina: „Halló! Halló! Þorsteinn
þorskabítur kallar."
Framleiðsluvörur iðnfyrirtækja sam-
vinnumanna eru í alfremstu röð sinn-
ar tcgundar hér á landi og standast
fyllilega samanhurð við erlendan iðn-
varning. Iðunnarskórnir með ítalska
laginu hafa hlotið vinsældir.
Akureyringur eru taldir fremur
hrifnir af andatrú. Sunnlenzk kona,
sem húsett er hér í hænum, er sögð
halda miðilsfundi æðioft við góða
aðsókn, auk þess sem utanhæjarmiðlar
koma í heimsókn við og við.
Andatrú er deilumál. Rétttrúnaðar-
menn í kirkju- og sértrúarsöfnuðum
kalla miðilsstarfsemi ókristilegt athæfi
og daðtir við drauga. Efnishyggjumenn
líta á hana scin sturlun, en sjálfir
scgjast andatrúarmenn leggja stund á
sálarrannsóknir.
Sundmeistaramót íslands verður háð
á Akureyri í júní í sumar.
Götur á Akureyri heita Ásahyggð,
Goðahyggð og Vanahyggð. Spurning
er, hvort ekki komi síðar Þursahyggð
og Mannabyggð. Það væri ckki dóna-
legt að heita Jón Jónsson, Þursahyggð
3, eða Jónína hans Jóns, Mannahyggð
I0. Grani.
Klippt og skorið
Gjaldycrisskorturinn og
íhaldið.
Sjálfstæðisblöðunum hefur
lengi að undanförnu þótt það
sætt í munni að tönnlast á
þeim gjaldeyriserfiðleikum,
sem gert hafa vart við sig, og
er á blöðum þcssum að skilja,
að gjaldeyrisskortur sé áður
óþekkt fyrirbæri í cfnahags-
sögu fslendinga.
En mikil er forherðing íhalds-
forkólfanna, ef þeir vilja ekki
kannast við þá alkunnu stað-
reynd íslenzkrar efnahagssögu,
að undanfarinn rúman aldar-
fjórðung, að stríðsárunum und
anteknum, hafa erfiðlcikar í
gjaldeyrismálum sett aðalsvip
á stjórnmálaástandið í Iandinu.
Hvort man nú enginn. . .
Gjaldeyrisauður þjóðarinnar
hefur sízt verið meiri þau árin
sem íhaldið var við völd, ncma
á nýsköpunarárunum, þegar
óvenjulegar aðstæður og óeðli-
legt ástand varð til þess að
auka gjaldcyrisinnstæður lands
Sagt á síðasta ári
„Hin sanna hamingja er í því
fólgin að geta verið hamingju-
samur án hamingju. .. . “
Skáldkonan Francoise Sagan.
„Hin sönnu undrabörn vorra
tima eru sextugu karlarnir, sem
enn trúa á réttlæti í heiminum
og skynsamleg samskipti mann
anna.“
Rithöfundurinn Ernest Hem
ingway.
*
„Það er ekki hægt að kaupa
frið á niðursettu verði. . . . “
Eisenhower Bandaríkjaforseti.
„Hin vaxandi tortryggni í heim-
inum hefur sprottið af því aðal-
lega, að mennirnir hafa fengið
fleiri tækifæri til að kynn
ast. ..."
Rithöfundurinn Noel Coward.
Farfuglarnir koma
MARIUERLAN
Maríuerlan er ein af skemmti-
legustu farfuglunum okkar. Hún
er full af lífi og fjöri, þar sem
hún þeytist til og frá í sífélldri
leit að flugum, kvakandi og veif-
andi stélinu, og það er unun að
veita henni athygli, þegar hún
leikur listir sínar í loftinu.
Á dönsku heitir maríuerlan
„Vipsljært“, og mun nafnið vera
dregið af því hversu hún veifar
stélinu án afláts þegar hún geng-
ur eða situr.
Maríuerlan er mjög hænd að
mannabústöðum og er á sífelldu
flögri og hlaupum í kringum
mykjuhauga og gripahús í sinni
sjfelklu leit að flugum og öðrum
skordýrum. Hún er elsk að vatni
og heldur mikið til við sjóinn,
einkum fiskiplássin, þar sem
fiskiúrgangur fellur til og maðka
veitur myndast. Þar er hún í
essinu sínu, á sífelldum þönum á
eftir fiskiflugunum, sem hún
grípur á flugi eða hún grípur á
hlaupum á húsþökum eða öðrum
stöðum.
Oft situr hún á steini úti í
vatni og grípur fiðrildi og flugur,
sem fljúga fram hjá. Hún er há-
fætt og veður oft út í grunnt vatn
til þess að ná í ýmis smádýr sem
þar eru.
Aðalfæða maríuerlunnar er alls
konar smádýr, lirfur þeirra og
púpur, og eins og áður er asgt
getur hún náð þessu í lofti, á
jörðinni og í vatni og stendur
hún þar vel að vígi.
í fyrra heyrði eg til fyrstu
maríuerlunnar hér inni í Fjör
unni 24. apríl. Nú sást fyrsta
maríuerlan á sömu slóðum 13.
apríl og aftur á föstudaginn var.
Sennilega sami fuglinn, því að
þær eru ekki komnar að nienu
ráði svona snemma, og má ekki
búast við þeim að nokkru ráði
fyrr en í byrjún maí. Strax og
maríuerlurnar koma fara þær að
hugsa um varpið og hressa upp á
gamla hreiðrið, því að þær eru
mjög vanafastar og halda tryggð
við sama staðinn ár eftir ár. (Eg
man eftir maríuerluhjónum sem
áttu hreiður undir þakskeggi á
gömlu símstöðinni hér inni í
bænum. Þessi hjón verptu þarna
í sama hreiðrið í 9 ár samfleytt,
þar til dúfur lögðu hreiðrið undir
sig og hurfu þá maríuerlurnar.)
Hreiðurkarfan er gerð úr stráum,
tægjum og mosa, fóðrúð innan
með ull, hrosshári eða fjöðrum.
Því er oft komið fyrir í holu í
grjótgörðum, undir þakskeggi, í
hlöðum og oft á ólíklegustu stöð-
um. Nú á seinni árum oft í hreið-
urkössum, sem komið er fyrir á
húsum eða í görðum.
Eggin eru tíðast 5—6 og
klekjast út á 11—12 dögum og
eftir um það bil 17 daga yfirgefa
ungarnir hreiðrið. Móðirin liggur
aðallega á, en bæði afla þau fæðu
handa ungunum. Þegar kemur
fram í ágúst eru flestir mariu-
erluungarnir orðnir fleygir og í
september fara maríuerlurnar að
leita burt til suðlægari langa.
Kr. Gcirmundsson.
nianna erlendis. En þá hélt
Sjálfstæðisflokkurinn ekki het-
ur á málum en svo, að við fall
nýsköpunarst jórnarinnar 1946
—47 voru allar innstæður lands
ins uppétnar og byrjað jafnvel
að safna gjaldeyrisskuldum.
. . . haustið 1947. . .
Sjálfstæðisflokkurinn var í
stjórn liaustið 1947, þegar grip-
ið var til róttækari skömmtun-
araðgcrða en nokkru sinni fyrr
og síðar í sögu landsins. Hvers
vegna var skömmtunin upp
tckin? Einfaldlega af því, að
ekki var til erlendur gjaldeyrir
til þess að kaupa nægilegt
magn nauðsynjavarnings hvað
þá aðra vöru. Heldur Sjálf-
stæðisflokkurinn, að menn séu
svo gleymnir, að þeir muni
ckki haustnætur fyrir rúmum
10 árum, þegar fataskömmtun-
inni var skellt á? Ætli ung
hjón, sem voru að hefja bú-
skap, muni ekki eftir því, að
það þurfti skömmtunarmiða til
þess að kaupa húsáhöld,
gluggatjöld og reifar á ung-
börnin? Ætli nokkur, sem þá
var kominn til vits og ára og
enn er á lífi, sé búinn að
gleyma því, að þá þurfti miða
fyrir sápu og öðrum hreinlæt-
isvöruin? Ætli leigubílstjór-
arnir séu búnir að gleyma því,
þegar reglugerð var sett um
takmörkun leiguaksturs, vegna
þess að á þessum stjórnarárum
íhaldsins og vegna afleiðinga af
löngu stjórnartímabili þess ár-
in áður, var ekki til gjaldeyrir
fyrir benzín?
og 1949—50.
Þjóðin er þess vel minnug
enn í dag, enda er ekki langt
um liðið, að miklir gjaldeyris-
erfiðleikar voru hér enn 1950,
þcgar Framsóknarmenn mynd-
uðu stjórn mcð Sjálfstæðis-
mönnum undir forsæti Steingr.
Steinþórssonar. Og ávallt síð-
an hafa gjaldeyrisörðugleikar
vcrið að skjóta upp kollinum
hér á landi, svo að það er ekk-
ert nýtt í’yrirbæri, þótt við
höfum orðið fyrir þcim nokkuð
að undanförnu.
Stjórnartímahilið endaði
með innflutningshöftum.
Um áramótin 1955—56,
nokkru áður en Sjálfstæðis-
menn fóru úr ríkisstjórninni,
þar sem þeir höfðu farið með
viðskiptamálin, var gjaldeyris-
skorturinn orðinn svo tilfinn-
anlcgur, að bankastjórar Lands
hankans lögðu beinlínis til, að
innflutningshöft yrðu upp tek-
in í einhverri mynd.
Ritstjórum íhaldsblaðanna
ætti því ekki að vaxa í augunt,
þótt orðið hafi vart gjaldeyris
erfiðleika nú á þessu ári. Þeir
eru ckkert cinsdæmi og sízt
verri cn oft áður, þegar Sjálf-
stæðismenn hafa ráðið í land-
ínu.
Ingv^ar Gíslason.