Dagur - 19.06.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Fimmtudaginn 19. júní 1958
a Islands á
Góðir Akureyringar og íþrótta-
menn!
í upphafi var sagt við menn-
ina: Gjöi'ið ykkur jörðina undir-
gefna.“ Eg nota oft þessi og önn-
ur ævagömul ummæli, þegar þau
eru jafnsönn þann dag í dag og
fyrir þúsundum ára. Við þurfum
að hafa okkur öll við, ef á að
þreyta speki við okkar fornu feð-
ur og formæður, Eddu og Biblíu.
!Það mætti þó bæta við þessi um-
mæli öllum hinum höfuðskepn-
unum, lofti, vatni og eldi. Eg nota
þetta viðtekna orð: höfuðskepn-
ur, um hin fjögur „element“, þó
að eg kunni aldrei við það. En
vissulega eru þetta þó höfuð-
skepnur, þegar svo liggur á þeim:
Eldurinn geisar, jörðin skelfur,
loftið titrar og vatnið fossar í
gljúfrum og holskeflum hafsins.
Baráttan við höfuðskepnurnar
hefur þann tilgang, að gera þær
;liundirgefnar“ og láta þær þjóna
lífinu í stað þess að tortíma því.
Höfuðskepnuna verður að temja
til þjónustu við mannlegt líf og
'.batnandi framtíð.
Jörðin er okkar „element", og
okkur eru gefnir fætur til að
standa stöðugir. Vængi hafa
mannanna börn aldrei öðlast —
og þó komum við í gær hingað
fljúgandi um loftsins vegu. Sjó-
inn má sigla og sundríða árnar,
en hvar stöndum vér án farkosts
og færleiks? Hvorki hefur mað-
urinn hreifa, ugga né sporð! Og
þó segja nútíma vísindi, að
mannkynið sé ættað úr sjó, og
hafi skriðið á þurrt land fyrir ör-
ófi alda. Það er eitt til sönnunar
að legvatnið sé sömu náttúru og
sjórinn. Þau tré, sem Askur og
Embla voru gerð af, voru sjó-
takin, segir í Snorra Eddu. En
maðurinn hefur týnt sundinu.
Mér er þó sagt, að Indíánar kasti
aýfæddum börnum í vatn, og þau
grípi strax til einhverra sund-
taka, en ekki veit eg sönnur á
því. Nokkurt upplag eða hæfi-
leiki til að bjargast í vatni hlýtur
þó að vera oss í blóð borinn, því
að ekki tekur það nema nokkra
daga að læra að fleyta sér, en allt
að því heilt ár að læra að ganga,
og þó ekki betur en svo, að kall-
ast sveinstaulaár. Það er raunar
ótrúlegt að nokkur skuli vera,
eða hafa verið, ósyndur frá land-
námstíð og upphafi vega.
Fyrstu aldir íslandsbyggðar
hlýtur sundkunnátta að hafa
verið mjög almenn og getið er
nokkurra stórra afreka. En hvað
iskeður? Þessi lífsnauðsynlega
íþrótt gat samt dáið út í þessu
eylandi úrkomunnar, alsettu ám
og vötnum. Hnípin þjóð þuldi
kotungslegar rímur í köldum
baðstofum, þar sem enginn bað-
aði sig. Þvotturinn eftir fæðing
og fyrir greftrun var látinn
nægja. Eg hef einhvers staðar
lesið ævintýri um vesalings fugl,
sem hafði týnt bæði sundi og
söng. Mér hefur alltaf þótt þetta
svo ömurlegt, en minnir það ekki
einnig á niðurlægingarár okkar
eigin þjóðar?
Sundið mun þó aldrei hafa dá-
ið út eins gersamlega og Geir-
fuglinn. Einstaka undantekninga
er getið. En þær eru eins og
stakar stjörnur í rofi, og allru- al-
menningur drukknaði og dó guði
sínum í landsteinum og við ár-
bakkann ef dýpið var meira en
mannhæð. í okkar sögu er órofa
samhengi milli sundsins annars
vegar og hins vegar frelsis og
rnanndóms. Með Baldvin frá
Hraunum og Fjölnismönnum
hófst baráttan fyrir endurreisn
Alþingis, íslenzkunnar og sund-
kunnáttunnar.
Eg rek þá sögu ekki nákvæm-
lega, en með Páli Erlingssyni,
sem stupdaði kennslu í þrjátíu
ár, var sundið endurreist sem al-
þjóðar íþrótt. Það eiga allflestir,
og vísast þið allir, sem nú þreytið
íslandssund á þessu móti, sund-
ætt sína til hans að rekja í annan
og þriðja lið. Forseti íþróttasam-
bands íslands, formaður Sund-
sambandsins, og sennilega fleiri,
sem hér eru staddir, eru af fyrstu
kynslóðinni. Eg get og hrósað því
happi, að mega teljast í þeim hóp.
Eg var sendur til- Páls frænda
míns vorið 1902. Þá var hann bú-
inn að kenna sund í Reykjavík-
urlaug við kröpp kjör í tíu ár, og
hafði endurbætt hana endur-
gjaldslaust með eigin handafli.
Veggir voru af torfi og leðja í
botni, en því fylgdi sá kostur, að
geta stundað álaveiðar, þegar við
hleyptum úr lauginni hálfsmán-
aðarlega. Þá þótti okkur vatnið
bezt, þegar kominn var í það
grænn slýgróður. Það var bara
„vitamín“, og ekki veit eg til
þess, allán þann tíma, sem eg
sótti gömlu ; laugihá, áð neinn
sýktist þar af smitun né nokkr-
um krankleika. Þangað var ekki
sótt annað en góð heilsa og létt
lund! Páll var eljumaður mikill
við star.f sitt, umhyggjusamur og
alúðlegur við drengi sína, og
gamansamur. „Eg get lánað þér
þennan sundbol,11 sagði Páll, „það
er gat á hinum, en ekki svo stórt
að þú dettir út um :það.“ Sjálfur
synti hann afbragðsfallega, með
föstum og mjúkum tökum, líkt og
Þorsteinn bróðir hans orti.
Og svo skulum við taka hálfrar
aldar stökk yfir í þennan yndis-
lega sundhvamm, þar sem nú
stöndum við. Það eru mikil um-
skipti orðin, og heiður og sómi
Akureyrar að búa svo að hinni
fögru og þörfu íþrótt vatns og
sjávar. Það hefur verið mér fagn-
aðarefni á ferðum um landið að
sjá, hve víða er vel gert við
sundið og ekki sparaö til. Og alls
staðar finnst mér, að ævistarf
Páls Erlingssonar við hin kröppu
kjör og örðuga aðstöðu, eigi sinn
ríka þátt í breyttum hugsunar-
hætti, bættri aðstöðu og vaxandi
sundmenningu. Eg skal ekki
metast við aðrar íþróttagreinar,
en sundið er jafnt fyrir konur
sem karla, æsku og elli. Það
skapar þrótt og fegurð og breytir
viðureigninni við höfuðskepn-
una í dans við Ægisdætur.
Eg bið forseta Sundsambands
fslands að koma hér til mín og
taka við þessum bikar, sem veita
skal fyrir bezta afrek hvers árs í
sundi, samkvæmt reglugerð, sem
þegar hefur verið út gefin.
Bikarinn skal heita: Pálsbikar,
af þeim ástæðum, sem eg hef
þegar rakið, og mér er það aukin
ánægja, að sá, sem veitir bikarn-
um viðtöku, er sonur Páls Er-
lingssonar og gamall og góður
sundbróðir.
Saddir knaffspyrnumenn
Þessa dagána standa yfir í
Svíþjóð úrslitaileikir heims-
meistarakeppninnar í knatt-
spyrnu, eins og kunnugt er af
fréttum útvarps og blaða.
Keppnisstjórnin sænska fékk
um daginn bréf fr.á knattspyrnu-
sambandinu argentínska, sem til-
kynnir, að þann 1. júní komi til
Málmeyjar með skipi:
500 kg. af nautakjöti,
300 kg. af kótelettum og
250 stk. af kjúklingum.
Tekið var fram í bréfinu, að
þetta megi ekki skilja sem van-
traust á sænskri matargerð,
heldur sé þetta gert af þeirri
brýnu nauðsyn, að argentísku
knattspyrnumennirnir fái ná-
kvæmlega sama mat keppnisdag-
ana og þeir séu vanir að fá í
heimalandi sínu.
Er íslenzkir íþróttamenn hafa
farið til keppni á erlendri grund,
hafa þeir stundum, þegar heim
var komið, haft orð á því, að
maturinn ytra hafi ekki verið
heppilegur, stundum jafnvel of
naumur. Nú kemur í ljós, sem
reyndarmátti vita fyrr, að óþarft
er að hafa áhyggjur af slíku, því
að íslenzkan mat má senda utan
— og nægilega mikið af honum.
Hægt er þv íað gera sér í hugar-
lund, að einhvern tíma vérði
skrifað bréf héðan, svipað hinu
argentíska. Upptalningu matar-
birfðanna mætti hugsa sér þann-
ig:
300 kg. hangikjöt,
200 kg. siginn fiskur,
100 kg. harðfiskur,
50 kg. hákarl,
200 kg. skyr,
250 sviðahausar,
100 blóðmörskeppir og
200 rjúpur.
Þetta er ekki tillaga vor, held-
ur birt hér til umþenkingar fyrir
frömuði og hina fjölmörgu farar-
stjóra framtíðarinnar.
Frá Iðnráði Akureyrar
Iðnráð Akureyrar • hélt aðal-
fund að Hótel KEA sunnudaginrr
8. júní sl. Fundinn sóttu 12 full-
trúar meistara og sveina í ýms-
um iðngreinum. Fráfarandi for-
maður skýrði frá störfum stjórn-
arinnar sl. 2 ár og gjaldkeri lagði
fram reikninga.
Stjórn Iðnráðsins skipa nú:
Formaður: Sigurður Ilannesson,
Grundargötu 7. Varaformaður:
Tryggvi Sæmundsson, Ránargötu
22. Gjaldkeri: Jónas Bjarnason,
Bjarmastíg 11. Ritari: Magnús
Albertsson, Grundarg. 3. Vara-
ritari: Magnús Kristinsson, Víði-
mýri 9.
Rætt við Hjalta Pálsson forstöðumann Véladeilílar SÍS
Innfluiningur búvéla og varahlufa
300 Ferguson-vélar og 77 aðrar dráttarvélar
Gjaldeyrir til verkfærakaupa loks afgreiddur
í vetur, og ]>að sem af er sumrinu liafa bændur vart um
meira rætt en ískyggilegt útlit um innflutning dráttarvéla og
varahluti til ]>eirra, auk annarra nauðsynlegra hluta til land-
búnðarframleiðslunnar, svo sem margar fundarsamþykktar
bera ljósastan vott um.
Blaðið sneri sér til Hjalta
Pálssonar, forstjóra Véladeildar
SÍS, fyrir síðustu helgi, til að fá
sem gleggstar fregnir af þessum
málum bændannna, og varð hann
góðfúslega við þeim óskum að
svara eftirfarandi spurningum
Þau eru efnislega á þessa leið:
Hcfur Véladeild SÍS aukið
umboð fyrir hjóladráttarvélar?
Já, Harry Fei'guson Ltd. og
Masseey Harris voru sameinuð í
eitt fyrirttæki, sem heitirMassey
Ferguson Ltd. Við höfum nú
umboð fyrir þetta fyrirtæki, sem
er annað í röðinni að stærð,
þeirra er slíka framleiðslu hafa
með höndum. Dráttar vélar h.f.
höfðu áður urnboö fyrir Massey
Harris, en Orka h.f.fyrirFergu-
son. Dréttarvélar h.f., sem tók að
sér umboðið, mpn eftirleiðis
hafa betroi aðstöðu til útvegunar
nýrra þarfra tækja, öflugra,
hentugra véla og varahluta.
En hin brennandi spurning nú
er sú, hvenær dráttarvélarnar
koma á þessu sumri.
Eins og bændui' kannast við
ttilkynnti Landsbankinn okkur í
febrúarlok í vetur, að allir þeir,
sem kaupa vildu dráttarvélar,
ættu að greiða útsöluverð þeirrra
inn til bankans fyrir 20. marz sl.
Þetta létum við hlutaðeigendur
strax vita og fyrir 20. marz var
Iijalti Pálsson.
greitt til Landsbankans andvirði
393 traktora. Landsbankinn lét
okkur síðar vita, eða 27. maí, að
bændur gætu fengið traktorana
með 36—37% vei'ðhækkun. Vél-
arnar varu þá pantaðar sam-
dægurs og eru þær væntanlegar
hingað til lands 22.—27. þ. m.
Verða þær 377 samtals, þar af
300 Fergusondráttarvélar. Þetta
er saga málsins í sem fæstum
orðurn, sagði Hjalti.
En varahlutirnir?
Varahlutaskortur hefur verið
gestur okkar of lengi. Mikið vant
ar á að varahl. þeir, sem nú eru
í pöntun, fullnægi þörrfum, svo
að bændur standi ekki uppi með
ónothæfar vélar ,í sumar. Gildir
þetta sérstaklega um beltavélar
og skurðgröfur og verður svo
fram eftir sumri. Skortur vara-
hluta í heimilisdráttarvélar eru
líka tilfinnanlegar. Ástæðan
fyrir þessum- erfiðleikum er
vöntun á rekstursfé og gjaldeyri.
En til glöggvunar á mikilvægi
þess, að Véladeild SÍS fái nauð-
synlega fyrirgreiðslu til starf-
semi sinnar, má geta þess að SÍS
hefur innflutning á 80% allra
landbúnaðarvéla. (SÍS og Drátt-
ai’vélar h.f.).
Varahlutapantanir eru farnar
áleiðis fyrir nokkrum dögum, en
aðrar að fara þessa dagana. Ekki
er hægt að ganga frá pöntunum
fyrr en gjaldeyrir fæst til kaup-
anna.
Vil eg í þessu sambandi, segir
Hjalti Pálsson, þakka Eysteini
Jónssyni, sem oft hefur lagt sig
fram með góðum árangri, þegar
þörf mál hafa staðið alagerlega
föst, eins og með innflutning
(Framhald á 7. síðu.)