Dagur - 17.09.1958, Blaðsíða 4

<i4
DAGUR
Miðvikudagínn 17. sept. 1958
h

DAGUR
Aðalritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Meðritstjóri:
INGVAR GÍSLASON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurim kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júlí
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Þeir létu undan síga
ÞEGAR SJÁLFSTÆÐISMENN voru komnir í
þá úlfakreppu að vera fylgjendur útfærslu fisk-
veiðitakmarkanna, en á móti þeirri ríkisstjórn,
sem nú situr og framkvæmir reglugerðina um 12
sjómílna takmörkin, var úr vöndu að ráða. —
Snemma sumars héldu æðstu menn flokksins
fund um málið og hversu með skyldi farið af
þeirra hálfu, sem stjórnarandstæðinga. Þar var
samþykkt að fyrsta boðorðið skyldi vera það, að
vinna á móti ríkisstjórninni eftir megni í land-
helgismálinu á sama hátt og í efnahagsmálunum.
Þar með var teningunum kastað og verri kostur-
inn valinn. Sá kosturinn valinn að nota helgasta
sjálfstæðis- og framtíðarmál þjóðarinnar, land-
helgismálið, til að rógbera pólitíska andstæðinga
í ríkisstjórninni. Aldrei hefur lítilmannlegri
ákvörðun verið tekin í jafn alvarlegu og þýðing-
armiklu hagsmunamáli landsmanna hjá nokkrum
stjórnarflokki.
Á nefndum fundi var hinn aldni þingmaður
Borgfirðinga, Pétur Ottesen, og reis hann úr
sæti, er þessi ákvörðun var tekin og mótmælti
slíkri niðurlægingu Sjálfstæðisflokksins með
þeirri röksemd, að landhelgismálið væri ekki
flokksmál, heldur sameiginlegt hagsmunamál al-
þjóðar, sem öllum stjórnmálaflokkum bæri að
vinna að eftir megni. Bað hann flokksbræður sína
að varðveita heiður flokksins og framtíð þjóðar-
innar og vinna að framgangi stækkunar fiskveiði-
takmarkanna. Síðan gekk hann snúðugt af fundi
og skellti hurð. En þessi Pétur hafði engin lykla-
völd og flokkurinn gat launað honum áminn-
inguna þegar íslenzku þingmennirnir, þeirra á
meðal Pétur Ottesen, stóðu ferðbúnir til að
þiggja boð rússneskra yfirvalda um nokkurra
daga dvöl í Sovétríkjunum. Flokkurinn ákvað að
Pétur skyldi sitja heima og því borið við að fjórir
menn voru teknir af lífi í Ungverjalandi að und-
irlagi Rússa. Sú ástæða varð þeim mönnum ráð-
gáta, sem jafnframt hugleiddu, að á síðari ríkis-
stjórnarárum Ólafs Thors fluttist mjög verulegur
hluti íslandsverzlunarinnar til böðla fjórmenn-
inganna. Og þeir höfðu þó vissulega meira á sam-
vizkunni, svo sem pólitísk fjöldamorð og
þrælkunarvinnu milljóna manna.
Blöð Sjálfstæðismanna, nær undantekningar-
laust, höguðu málflutningi sínum í samræmi við
landráðssinnaða afstöðu foringjanna og með þeim
árangri að helztu andstæðingar landsins í land-
helgisdeilunni prentuðu orð Morgunblaðsins upp
í sínum áróðri gegn útfærslu íslenzkrar fiskveiði-
lögsögu og gerðu að sínum orðum. Blöð Sjálf-
stæðismanna víttu allar aðgerðir ríkisstjórnarinn-
ar í landhelgismálinu og kröfðust fundar utan-
ríkisráðherra Atlantshafsbandalagsins til að semja
um málið. Sjálft lapti Mbl. og prentaði eina til
tvær þýddar greinar á dag úr erlendum og hat-
römum andstæðingablöðum landhelgismálsins og
án athugasemda.
Á meðan á þessu stóð, undirbjó ríkisstjórnin
framkvæmd reglugerðarinnar um 12 mílurnar,
bæði með því að koma á framfæri hinum íslenzku
sjónarmiðum út á við og inn á við með nauðsyn-
legum undirbúningi sjálfra framkvæmda laganna.
Mátti því með sanni segja, að þessir aðilar, stjórn
• og stjórnarandstaða hefðust ólíkt að. Stærsti
stjórnmálaflokkur landsins hafði
lagzt svo lágt að þjóna erlendum
málstað gegn framtíð lands-
manna.
Þegar leið að hinum mikla
degi, 1. september, tóku að ber-
ast samþykktir fjöldafunda víða
á landinu, þar sem ríkisstjórn-
inni var vottað fullt traust í deil-
unni um fiskveiðilandhelgina
nýju og hótunum Breta mótmælt
kröftuglega. Þá skeði undrið. —
Réttum tveim dögum fyrir hinn
örlagaríka dag, 1. sept., setti
Stærsta smyglmálið.
NÝLEGA varð stærsta smygl-
málið hér á landi uppvíst. 200
brúsum af spiritus, 101. hver, var
smyglað í land úr Tungufossi og
hafa 40—50 manns komið þar við
sögu á einhvern hátt. Upplýst er
að eigendur 197 brúsanna voru
13, sem áttu frá 4 og upp í 40
brúsa hver. Áfenginu var varpað
í sjóinn nærri landi, þegar
Tungufoss var á heimleið og bát-
ur fenginn til að hirða það upp.
Lágmarkssekt fyrir að smygla
áfengi er 400 kr. á hvern lítra og
persónusekt að auki fyrir að
brjóta lög og nemur hún nokkr-
um þúsundum. Ekki hafa borizt
fregnir af hve marga menn dóms
málaráðuneytið ákærir vegna
máls þessa.
Öll er saga þessi á þá leið, að
undrun sætir að hún gerist í
sæmilega siðuðu þjóðfélagi og
hún hlýtur ennfremur að hvetja
til aukins eftirilts um land allt,
og að fast og vettlingalaust sé
tekið á slíkum málum eftirleiðis.
Göngur og réttir framundan.
ÞESSI MÁNUÐUR hefur, enn
sem komið er, verið hinn hag-
stæðasti fyrir alla þá, sem land-
búnað stunda á landinu norðan-
verðu. Bændur hafa keppzt við
að heyja og gengið vel.
Framundan eru svo göngur og
réttir. Haustlitir setja sinn svip
á allan gróður og er mjög fagurt
til fjalla og heiða. Þangað stefna
gangnamenn með hesta sína og
hunda þessa dagana og þá næstu
og reka fé til rétta. En þótt göng-
ur og réttir séu hið dýrðlegasta
ævintýr þegar vel viðrar, er
margs að gæta.
í nýútkominni reglugerð um
meðferð búfjárf við rekstur og
flutning með vögnum, skipum og
flugvélum, segir m. a. svo:
5. grein. Sýna skal sauðfé
fyllstu nærgætni við smölun og
rekstur og forðast ber að hund-
beita það um nauðsyn fram.
Þegar sauðfé er flutt með bif-
reiðum, skal ávallt hafa gæzlu-
mann hjá því, jafnvel þótt
um skamman flutning sé að
ræða. Bifreiðar þær, sem ætlaðar
eru til stauðfjárflutninga, skal
útbúa sérstaklega til þeirra nota.
Pallgrindur skulu þéttar og
sléttar og eigi lægi'i en 90 sm.
Flutningspall skal hólfa sundur
með traustum grindum í stíur er
rúmi eigi yfir 12 kindur. Dyra-
umbúnaður skal vera traustur og
öruggur. Þegar um langan flutn-
ing er að ræða (yfir 50 km.), skal
flutningspallur vera hólfaður
sundur í miðju að endilöngu, svo
að engin stía nái yfir flutnings-
pall. Á flutnignspall eða stíur
skal strá hæfilega miklum sandi
eða heyi til að draga úr hálku.
Leitast skal við að flytja fé á
meðan dagsbirtu nýtur. Sé því
ekki við komið, skal hafa ljós á
bifreiðapalli, svo að vel sjáist um
allan pallinn á meðan á flutningi
stendur. Til þess að forðast
Morgunblaðið upp nýtt andlit.
Það var orðið eldheitt landhelg-
isblað. Þunga almenningsálitsins
hafði tekizt það, sem þingskör-
ungi Borgfirðinga tókst ekki. —
Samt verður seint þveginn sá
pólitíski smánarblettur, sem
helztu talsmenn Sjálfstæðis-
flokksins bera af þessu máli, þótt
þeir að lokum létu undan síga á
örlagastund. Nauðugir gerðu þeir
það, og ekki fyrr en sýnt var, að
það er ekki hægt að kljúfa þjóð-
ina í þessu máli.
hnjask, mar eða meiðsli, skal búa
svo um, að unnt sé að reka búfé
á flutningspall og af honum aft-
ur.
í ofanskráðri grein reglugerð-
arinnar um meðferð búfjár við
rekstur og flutnings eru þörf
ákvæði um lágmarksaðbúnað. En
margt fleira þarf þó að hafa í
huga í meðferð fjárins.
Á það skal bent sérstaklega, að
enn sjást fullorðnir menn í rétt-
um handleika fé af lítilli nær-
gætni og fákunnandi unglingar,
svo sem sum kaupstaðabörn,
hanga í ull á fénu án þess að
þeim sé leiðbeint. Ofan á þetta
bætist svo sá ósiður í sumum
réttum, að víns er neytt í of rík-
um mæli áður en sundurdráttur
er um garð genginn og fer þá
prúðmennska í handatiltektum
sína leið. Þótt á þessi atriði sé
bent, hafa flestir fjáreigendur
ríkan skilning á þeirri tvöföldu
skyldu sinni að fara vel með féð.
— Sú fyrri er siðferðileg
ábyrgð, sem fylgir því að eiga fé
og önnur húsdýr og hin síðari er
fjárhagslegt atriði. Marblettir á
kjöti bera glöggt vitni um með-
ferð dýranna og þeir fella vör-
una í verði. Til mun það einnig
að marblettirnir orsakist af gróf-
um handtökum á sláturstað, en
um það skal ekki rætt frekar að
sinni.
Hrossahópurinn við Valagilsá.
UNDANFARIÐ HEFUR margt
hrossa staðið við girðinguna
framan við Valagilsá í Norður-
árdal í Skagafirði. Þar er hag-
laust með öllu. Vegfarandi taldi
72 hross þar á miðvikudaginn
(Framhald á 7. síðu.)
Skipanir í skólastjóra-
og kennarastöður við
barnaskólana hér
Samkvæmt bréfi frá fræðslu-
málastjóra, er fræðsluráði Akur-
eyrar hefur borizt, hefur Eiríkur
Sigurðsson verið skipaður skóla-
stjóri Oddeyrarskólans og eftir-
taldir kennarar við barnaskólana
hér:
Elín Sigurjónsdóttir, Guðmund-
ur Olafsson, Jens Sumarliðason,
Jón Hilmar Magnússon, Sigurður
Flosason og Sigurður G. Jóhann-
esson.
Skipanirnar eru miðaðar við 1.
september 1958. Allir framan-
taldir voru settir í stöður þessar
sl. ár.
Þá má geta þess, að Hjörtur L.
Jónsson, skólastjóri Glerárskóla,
hefur fengið orlof þetta skólaár,
og hefur fræðsluráð lagt til, að
Árni Rögnvaldsson, áður skóla-
stjóri Árskógsskóla, verði settur
skólastjóri við Glerárskólann.
Baráttan gegn afbrotum unglinga
Skýrsla frá S. Þ. um ástanclið í þessuin efnum
Það er ástæða til þess að gengið sé rösklegar til
verks en verið hefur í baráttunni gegn afbrotum
unglinga. Það þarf að skipuleggja þessi mál betur
og það er þörf fleiri sérmenntaðra manna, segir í
skýrslu, sem Sameinuðu þjóðirnar hafa nýlega birt
um afbrot unglinga í Norður-Ameríku.
í formála að skýrslunni er bent á, að á tuttug-
ustu öldinni hafi áhugi fyrir vandamálum æskunn-
ar aukizt til muna, en að þær varúðarráðstafanir,
sem gerðar séu til þess að koma í veg fyrir lögbrot
æskumanna, beri oft ekki merki innbyrðis ósam-
komulags og skorti sameiginlegan heildarsvip.
Skýrsluna, sem er samtals 134 blaðsíður, samdi
að mestu dr. Paul W. Tappan, sem er prófessor í
félagsfræði og lögfræði við New York hásskóla.
Skýrslan er raunverulega aukin og endurbætt út-
gáfa af skýrslu um rannsóknir, sem gerðar voru
1952 samkvæmt beiðni Efnahags- og félagsmála-
ráðs Sameinuðu þjóðanna. Áður hafa verið gefnar
út skýrslur á vegum S. Þ. um afbrot í Evrópu,
Suður-Ameríku, Asíu og hinum fjarlægari Aust-
urlöndum. Ný útgáfa af skýrslunni frá Suður-
Ameríku er í undirbúningi.
Afbrot unglinga í Bandaríkjunum og Kanada er
efni þeirrar skýrslu, sem hér um ræðir. Þar er
slegið föstu, að mikill hluti alvarlegra afbrota í
Bandaríkjunum séu framin af ungum mönnum. —
Árið 1956 voru 66,4% allra bílaþjófnaða og 53,9%
allra innbrota framin af unglingum innan 18 ára. I
Kanada voru 70,3% allra afbrota, sem gerð voru í
auðgunarskyn árið 1955, framin af piltum og stúlk-
um innan 18 ára að aldri. Átta árum áður (1947)
var hundraðstalan þó ekki nema 58,8.
Bæði í Bandaríkjunum og Kanada eru gerðar
ýmsar varúðarráðstafanir, áður en unglingum er
varpað í fangelsi eða þeim komið fyrir á hælum.
Algengastar eru aðvaranir, skilyrðisbundnir dómar
og umsjá barnaverndarnefnda. í Bandaríkjunum
hallast menn meira að „óopinberri meðferð án
íhlutunar dómsvaldsins", en gert er í Kanada. Árið
1955 fengu aðeins 2,5% allra, sem komu fyrir dóm-
stólana í Kanada vegna unglingaafbrota, sýknun-
ardóm. Tilsvarandi hlutfallstala í Bandaríkjunum
það ár var um 49%.
í skýrslunni er þess getið, að bæði í Bandaríkj-
unum sem og í Kanada, séu menn farnir að hallast
meir og meir að því, að leyfa unglingum á betrun-
arhælum að klæðast venjulegum fötum í stað ein-
kennisfatnaðar.
Hvað Bandaríkin snertir, segir í skýrslunni, hef-
ur verið forðast að gera of almennar reglur um
meðferð unglinga og afbrot þeirra af ótta við að
mikið vald í þessum efnum safnaðist fyrir á einum
stað, og að áhrif einstakra fylkja myndi þá gæta
minna en ella. Þessi stefna hefur leitt til þess, að
það skortir tilfinnanlega samvinnu milli fylkja í
baráttunni gegn afbrotum unglinga, segir að lokum
í S. Þ. skýrsunni.
Kartöflur í betri umbúðum
Það er að verða almennt fyrirkomulag við sölu
á matarkartöflum erlendis, að þær fást í afvegnum
smáskömmtum í plastpokum, 2—5 kg. hver. Það
nýjasta er, að kartöflurnar eru þvegnar og tilbúnar
til að láta þær í pottinn. Þessi aðferð breiðist óð-
fluga út. Pokarnir eru merktir eftir gæðaflokki, að
undangengnu eftirliti við ræktunina og suðupróf-
un. — Eflaust mun Grænmetisverzlun landbúnað-
arins hafa sölumeðferð kartaflna til athugunar. —
Mun hægt að vinna að henni með hag neytenda og
framleiðenda í huga og að jöfnu.
Bætt sölumeðferð á íslenzku kartöflunum ætti
að geta stóraukið neyzluna og þannig skapað mögu
leika til aukinnar og bættrar framleiðslu. — Kar-
töfluræktin er að vísu ótrygg í stórum landshlut-
um, en góð skilyrði eru þó, þegar á heildina er
litið, til að fullnægja innaanlandsneyzlunni og
raunar langt fram yfir það.
Kartöfluframleiðendur þurfa að haga ræktuninni
meira í þá átt að kartöflurnar þoli strangt gæða-
mat, hvað þurrefni og bragðgæði snertir og á
verzluninni hvílir sú skylda að selja vöruna í góð-*
um umbúðum og girnilegu ástandi.