Dagur - 29.10.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 29. október 1958
Enn úr ræðu Eysteins.
lierra við fyrstu umræði
Breytt niðurröðun.
Fjármálaráðherra lýsti nokkrum
bréytingum á efnisniðurröðun liins
nýja fjárlagafrumvarps. Sú er hin
helzta, að það verði meginregla, að
allar fjárveitingar, sem heyri ttndir
livert ráðuneyti um sig, standi á
sömu grcin. IVfeð því yrði skýrara
en áður, undir livaða ráðuneyti
fiver liður heyrir. Þannig fær hvert
ráðuneyti sinn fjárlagakafla, svo
sem cr í Danmfirku og SvíþjiVð. og
ber ]>á ábyrgð á honum gagnvart
fjármálaráðuneytinu og Alþingi.
Frumvarpið og vísitalan.
I>á skýrði ráðherrann frá því, að
áætlanir fjárlagafrumvarpsins væru
miðaðar við þá kaupgjaldsvísitölu,
sem í gildi var fram til 1. sept. sk.
En frá því að byrjað var á samrt-
ingu fjárlaganna í júní, hefur það
skeð, að kaupgreiðsluvísitalan lief-
ur hækkað nokkuð Iram yfir það,
■ sem lög sögðu til um og búizt hafði
verið við, eða um 2 stig 1. septem-
ber. Ráðherrann sagði meðal ann-
ars um Jretta:
„Vegna þeirrar óvissu, sem
þannig er ríkjandi í kaupgjalds- og
verðlagsmálum kom ekki annað til
mála en að miða áætlanir frum-
varpsins að svo stöddu við það
ástand, er ríkjandi var, jregar það
var.samið.
I>að skai tekið fram, að ríkis-
stjórninni hefir ltorizt bréf frá
stjórn Bandalags starfsríianna ríkis
og bæja, þat"sem bornar eru fram
kröfur um að hækkuð verði laun
opinberra starfsmanna og vísað til
álmennra kauphækkana, sem orð-
ið hafa. Mun það mál koma til
kasta ríkisstjórnarinnar og Al-
þingis.
Eins og að líkum Ixtur, er þetta
fjárlagafrumvap, mjög miklu
luerra en giklandi fjárlög, enda
þótt miðað sé við vísitölu 183. Var
gerð ítarleg grein fyrir því í fyrra-
vetur, að svo hlyti að verða, að
(íkisútgjöldin hækkuðu, eins og
aðrir greinar yfirleitt, vegna nýju
iaganna um efnaliagsráðstafanir.
I’.r sú hækkun, sem fram kemur
:nú á fjárlagáfrumvarpinu af þeim
ástæðum mjög lík því, sem hag-
iræðilegir ráðunatttar rfki’sstjórn-
arinnar áætluðu í fyrravetur að
verða mundi.
Þá kemur hér einnig til, að ríkis-
átgjöldin hækka á hverju ári
vegna aukinnar þjónustu með vax-
andi mannfjölda og vaxandi at-
vinnurekstri yfirhöfuð. Nægir í
því sambandi að minna á kennslu-
mál, heilbrigðismál og vegamál,
þótt fjölda marga aðra útgjalda-
llokka mætti ncfna.' Hljóta því
fjárlögin að hækka af þessum sök-
tmt. eins og raunar þjóðhagsreikn-
ingurinn mundi gera, ef iill efna-
hagsslarfsemi manna í landinu
væri færð í einn reikning. Þessa
jjróun cr að sjáifsögðu ekki hægt
að stöðva, nema með því að draga
stórlega úr framlögum til fram-
kvæmda eða minnka þá þjónustu,
sem ríkið lætur nú í té.“
Káðdeild og ríkisbúskapur.
Um vöxt ríkisgjaldanna er gjarn-
an mikið rætt, og liafa menn
áhyggjtir af honum. í því sam-
bandi skiptir auðvitað mestu máli,
bversu langt Alþingi viil ganga í
því að samþykkja nýja lagabálka,
sem útgjöld hafa í för með sér,
en hér kemur einnig líka lil greina
Jónssonar f jármálaráð-
[ f járlaga fyrir árið 1959
að fullkomin ráðdeild sé í ríkis-
rektsrinum. . .
A síðasta þingi beitti ríkisstjórnin
sér fvrir sérstakri löggjöf um ráð-
stafanir til þess að draga úr kostn-
aði við rekstur ríkisins. I þcssum
liigum er svo fyrir mxlt, að ckki
megi fjölga starfsliði við ríkisstofn-
anir né annars staðar í ríkisrckstr-
inum eða ráða í stöðu, sem losnar,
nema Ieitað hafi verið tillagna sér-
stakra trúnaðarmanna. Er einn
jieirra tilnefndur af fjárvcitinga-
nefnd Alþingis, annar af ríkisstjórn-
inni en þriðji er ráðuneytisstjórinn
í fjármálaráðuneytinu. Einnig er
skylt að leita tillagna þessara trún-
aðarmanna, ef stofnun vill auka
húsnæði, kaupa bifreið eða gera
aðrar ráðstafanir, sem auka verulega
rekstrarkostnað. Þá er og í lögunum
ákvæði um, að engar nýjar ríkis-
stofnanir megi setja á lót nema
með lögum, og skal um starfsmanna
Ijölda leita tillagna framangreindra
trúnaðarmanna, ef lögin geynia eigi
fyrirmæli um starfsmannahaldið.
Af þessu sést, að framvegis verður
starfsliði við ríkisstofnanir eigi f jölg
að umfram það, sem lög ákveða,
nema að undangenginni rannsókn
trúnaðarmanna Alþingis og ríkis-
stjórnarinnar. ..
Af hverju hækka fjárlögin?
Vík ég þá aftur að fjárlagafrum-
varpinu.
Heildargreiðslur á frumvarpinu
eru ráðgerðar 898 millj., en á gild-
andi fjárlögum eru heildargreiðslur
ráðgerðar 806 rnillj. Hækkunin cr
því um 91 millj., cn til jress að fá
réttan samanburð, þarf einnig að
taka til greina, að nú cru tcknar út
10 millj. króna, til þess að greiða
niður vtiruverð, sem stóðu á gild-
andi fjárlögum. Utflutningssjóði er
néi áætlað samkvæmt nýju lögun-
um frá í vetur, að standa undir
þessum greiðslum. Raunveruleg
hækkun er því rúmlega 130 millj.
A vegum fjármálaráðuneytisins
hefur verið skoðað vandlega, hverj-
ar rætur þessara hækkana eru, og
hefur verið farið í gegnum hina ein-
stciku gjaldaliði nákvændega með
þetta fvrir augum, og vcrður þá
niðurstaðan sem hér segir:
Hækkun vegna yíirfærslugjalds,
sem lögleitt var í vor, 30 millj.
Hækkun vegna hinnar nýju lög-
boðnu 5% kauphækkunar 26 millj.
IJækkun vegna aukinnar þjón-
ustu, einkum vegna mannfjölgunar
í landinu og svo t. d. aukinnar
landhelgisgæzlu o. II., 30 ntillj.
Hækkun vegna þess, að of lágt
hefur að dómi ráðuneytisins verið
áætlað áður, cn nú reynt að færa
í rétt horf, 25 millj.
Auknar fjárveitingar til fjárfest-
ingar 16 millj.
Vegna ýmissa ástæðna 11 millj.
F.ru ]>ar langsamlega stærslu lið-
irnir vegna áætlaðra aukinna
greiðslna af ábyrgðarlánum og
kostnaður vegna langvarandi sjúk-
dóma.
Samtals verða þetta tæpar ÞIO
millj., en tekjur ýmissa stofnana
vaxa um tæpar 10 millj., og er þá
gerð grein fyrir heildarhækkuninni,
130 millj.
Af einstökum liðum sem hækka,
þykir mér helzt ástæða til Jrcss að
nefna eftirfarandi:
Kostnaður við rekstur landhelgis-
gæzlunnar er ráðgert að hækki um
8.2 millj. Er það vegna aukins
rekstrarkostnaðar almennt og auk-
innar gæzlu. M. a. er gcrt ráð fyrir
rekstrarkostnaði nýrrar flugvélar á
næsta ári. Ennfremur er settur á
frumvarpið nýr liður á 20. gr., 6
millj. til skijja- og flugvélakaupa,
og kemur þar til viðbótar fé Land-
helgissjóðs. Landhelgisgrzlan hækk-
ar því á Jtessti fjárlagáfrumvarþi
frá því, sem áður hefur verið, um
'14 millj. og'200 þús.
Styrkur til sjúkra manna og ör-
kuntla hækkar um 11.4 millj. frá
því árið 1957. Talsvert er vegna
hækkunar dagpeninga á sjúkrahús-
um, en einnig mjög stórar fjárhæðir
vcgna þcss, að sjúkrarúmum í land-
inu fjölgar sífellt og fleiri sjúklingar
koma þar af leiðandi undir liig um
framfærslu sjúkra manna og iir-
kumla. A ]>að ckki sízt við um
gamla fólkið, sem ])j:iist af ýmsum
ellisjúkdómum og nýtur laganna
jafnóðum og það fær rúm á sjúkra-
lnisi.
Vegaviðhald hækkar tim 11 millj.
Er það þaulathugað mál, að þýðing-
arlaust myndi vera að setja þennan
lið lægri, eins og nú er komið, en
44 millj. Ef það væri gcrt, myndi
það hreinlega leiða til umfrarn-
greiðslna, því að það er ekki hægt
að láta þjóðvegina standa ófæra.
Verður Alþingi að horfast í augu
við, að sífellt aukast útgjöldin til
viðhaldsins, eftir því sem vegirnir
lengjast og umferð vex. En untferð-
in fer sívaxandi og þyngir á við-
haldinu.
Köstnaður við kennslumál hækk-
ar um 21.3 millj. kr. Kemur þar
vitanlega mjög til greina hin al-
menna hækkun, en jöfnum höndum
hin árlega óhjákvæmilcga aukning
þessa stóra útgjaldaliðs. Gert er ráð
fyrir, að bætt verði við 49 barna-
kennurum og 39 gagnfræðaskóla-
kennurum, eða samtals 88 nýjum
kcnnurum í þessuin greinum á cinu
ári. Upplýsir ,fræðslumálastjórnin,
að hér sé ekki um neina óvenjulcga
fjölgun að ræða, heldur það, sem
gcra verður ráð fyrir árlega vegna.
fjölgunar barna á skólaaldri og
ungmcnna í gagnfræðaskólum.
Samkvæmt þessu ntyndi sjálfsagt
ckki íjarri að embættismönnum
vegna kcnnslumála cinna fjiilgi urn
nálega 100 á ári. Bendi ég ekki á
þetta í eftirtöluskyni, því að ekkert
er jafn þýðingarmikið til vclrnegun-
ar og þekking og aftur þekking. Ég
bendi á þctta til fróðléiks og skiln-
ingsauka á ríkisbúskapnum. Ég
bendi á þetta til þess að sýna sann-
girni og snmvizkusemi þeirra, sem
tala um alla hækkun ríkisútgjalda
eins og ódæði og fjiilgun ríkisstarfs-
manna sem afbrot. Vilja ]>eir heklur
láta loka skólum og sjúkrahúsum,
svo að dæmi séu nefnd. Eða er þetta
tal bara markleysa — og það er auð-
vitað hið rétta.
Eramlögin til almannatrygginga
hækka um 11 millj. og 200 þús. Er
þessi hækkun vegna áætlunar um
Ijölgun bótaþega, hækkunar á dag-
gjiildum, sjúkratryggingum og hækk
unar á framlagi til atvinnuleysis-
trygginga vegna kauphækkunar og
mannf jölgunar.
Þessir liðir, er ég hcf nú minnzt
á og mest hafa hækkað, svo sem
framlagið til sjúkra manna og ör-
kumla, framlagið til kennslumál-
anna, vcgaviðhalds og tryggingar-
mála, eru ágæt dænti um, hvcrnig
ríkisútgjöldin hljóta að fara vax-
andi árlega vegna aukins mann-
f jölda og aukinnar starfsemi í land-
inu, nema stézrfelldur niðurskurður
komi til.
Landhelgismálið.
Eigi vil ég nð þessu sinni ræða
svo um efnahagsmál landsins, að ég
minnist ckki á það mál, sem efst er
í hugum allra Islendinga um þessar
mundir og mcsta þýðingu licftir fyr-
ir framtíð landsmanna, að frelsis-
máli þjóðarinnnr einu undanskildtj.
Þar á ég auðvitað við landhelgis-
málið.
Þegar núverandi ríkisstjórn var
mynduð, sömdu stjórnarflokkarnir
um, að stjórnin skyldi vinna að éit-
færslu fiskveiðilandhelginnar.
Stjórnin ákvað í samráði við
stuðningsflokka sína, að bíða eftir
Genfarráðstefnunni, enda var það
tvímælalaust mjög hyggilcgt. A hinn
bóginn varð ríkisstjórnin og stuðn-
ingsflokkar liennar ásátt um að lífs-
nauðsyn væri að hefjast handa um
útfærslu ]regar eftir ráðstefnuna.
íslendingar lvafa lengi barizt fyr-
ir allsherjarreglu um fiskveiðiland-
helgi, sem fullnægjandi væri fyrir
þá, en árangurslaust.
Ríkisstjórnin var sannfærð um,
að hætlulegt væri að bíða lengur.
Rétti tíminn væri kominn til ])ess
að hefjast handa. Þess vcgna var á-
kvörðun tekin og við liana staðið,
]>ótt mótmæli kæmu og jafnvel hót-
anir frá öðrum þjóðum.
Ríkisstjórnin áleit, að það mvndi
ekki reynast hægt að eyðileggjá
þetta mál með ofbeldi fyrir Jslend-
ingum, þótt reynt yrði. Það myndi
ckki rcvnast unnt til lengdar að
fiska í íslenzkri landhelgi undir
hcrskipavcrnd. Ríkisstjórnin vann
að því öllum árum að kynna þctta
mál sem bezt erlendis, og þegar út-
færslan var gerð, kont í Ijós, að allar
þjéiðir virtu hina nýju landhelgi. þó
að ])ær mótmæltu sumar, nema
Bretar. Þeir hafa mcð hervaldi
reynt að lialda áfram veiðum í
hinni nýju fiskveiðilandhelgi, en
slíkt mun ekki takast til lengdar.
Það licfur reynslan þegar sýnt.
íslendingar meta mikils þær við-
urkenningar, sem fengizt liafa á éit-
færslunni. Þeir munu aldrei beygja
sig Ivrir ofbeldi og fordæma það
eintim rómi. Ef til vill eiga eftir að
verða á vegi okkar í þessu máli enn
ýmiss konar erfiðleikar, og við gct-
um ekki séð allt fyrir í því efni. En
við erum sannfærðir um, að ef við
stöndum sanian um þctta mál, þá
munum við sigra.
Við munum aldrei sætta okkur
við að ókkur sé éirskurðaður í jressu
cfni lakari kostur cn viðurkenndur
er í reynd hjá öðrum þjóðum. Við
munum halda áfram að vinna að
allslicrjarreglu í þessu efni, cr allar
þjóðir hlíti og j)á í trausti ]>css, að
sérstaða þeirra, sem byggja Iífsaf-
komu sína svo mjiig á fiskveiðum
sem við liljótum að gera, verði við-
urkenn d.
Bjargföst sannfæring okkar í ríkis
stjórtiinni um það, að rétturinn sé
okkar megin, að lífshagsmunir þjóð-
arinnar í framtíðinni lægju við, og
að þótt stundum líti éit fyrir annað,
þá myndi þjóðin á iirlagastund iill
sameinast, gerði þáð að verkum, að
hin mikla ákvÖrðun var tekin og við
hana staðið. Tiifum hafnað og fleyg-
■um liafuað, hvaðan sem ]>eir komu
og ekkert látið breyta scttri stefnu.
Við treystum m. a., að inn á við
myndi almenningur í landinu, þeg-
ar mælirinn væri fullur talinn og
í tæka tíð, kveða niður alla sundr-
ung, enda fór það svo.
Ymsir segja, að það væri sannar-
lega ])iirf á því, að jafn iiflug sam-
tiik mynduðust um úrlausnir í efna-
hagsmálum og orðið liafa í land-
helgismálinu, og þá ekki sízt jafn-
stcrkt almcnningsálil um sameigin-
lcgt átak í þeim efnum. Þetta er
hverju orði sannara. Raunar cr ég
sannfærður um; að mjög öflugt ai-
menningsálit myndi styrkja skyn-
samlegar og náuðsynlegar ráðstaf-
anir í efnahagsmálum, ef þau öfl.
er standa að núverandi ríkisstjórn,
bera gæfu til að standa einhuga
saman um úrlausnir og taka for-
UStll.
Að lokum þetta:
Islenzka þjciðin hcfur aldrei átt
jafn mikið af framleiðslutækjum og
hún á nú. Þessi tæki liafa sennilega
aldrei verið betur notuð cn nú að
undanförnu. Aldrei liclur verið jafh
vel búið að framleiðslunni og nú
síðustu misserin, enda allt lram-
leiðslustarf örvazt og staðið með
miklum blóma. Framfarir hafa aldr-
ci verið meiri né örari cn nú, enda
atvinnuleysi verið i'itrýmt, því ægi-
lega átumeini. -■
Yfir Jiessu éilln er ástæða til að
gleðjast. A liinn béiginn cr skylt að
gera sér fulla grein fyrir þvf, að
jrrátt fyrir Jretta cr ástandið í efna-
hagsmálum landsins geigvænlegt.
Niðurrifsöflunum Iicfur orðið sortr-
Icga mikið ágengt í því að rífa nið-
ur og viðhalda verðbólgujiróun, er
■veldur upplausn og lausung og sem
fyrr cn varir getur haft í fiir með sér
stöðvun framleiðslunnar og fram-
kvæmda allra, samdrátt á öllum
sviðum og atvinnuleysi.
Gcgn j)essu niðurrifi er skylt að
rísa og tryggja áfram velmegun og
framfarir. Það er hægt, án þess að
taka nærri sér. Nokkrar fórnir í
bili, en kcmur margfalt aftur, ef
rétt er að farið.
Þau öfl, sem standa að núverandi
ríkisstjórn, ciga að mínum dómi að
gcra það, sem gera jrarf. Þau eiga
að hafa bolmagn til j)ess. Þau eiga
að hafa öll skilyrði til j)ess að gcra
það, sem nauðsynlegt og óhjákvæmI
Icgt er og á þann hátt, að það sncrti
í engu almenning í landinu umfram
það, sem brýnasta nauðsyn krefur.
Þau eiga að geta komið betri skipart
á framlciðslu- og efanhagslíf lands-
ins, er allir hljóta að sjá að þarf að-
koma, svo að velmegun geti haldizt
og framfarir.
Þetta verður að gcra og cr liægt
að gera með samstilltu átaki — og-
jretta eiga einmitt Jreir að gera f
sameiningu, sem standa að núvér-
andi ríkisstjórn.
Kona óskast
til að sjá .um heimili 1—2'
mánuði. Má hafa með sér
barn. Öll þægindi.
Snœbjörn Sigurðsson,
Grund.
Stofuhilla fundin
á veginum í Kræklingahlíð-
Geymd í Syðsta-Samtúni.
Doppótt flauel
Nælonefni
í telpukj’óla
Stíf skjört,
mjög falleg,
á börn og fullorðna.
Undirföt í úrvali
Náttkjólar,
prjónasilki og nælont
Náttföt
á bör.n og unglinga
Ungbariiafatnaður,
margs konar
Nærföt,
fyrir börn og fullorðna
Dökk náttfatáefni
Köflótt skyrtuefni
Gluggat jaldaef ni
nælon, creton og
damask
Kvensokkar
ísabella, saumlausir
og með saum.
Herrasokkar
Sundskýlur
Verzlunin London
Sími 1359.