Dagur - 22.11.1958, Blaðsíða 5

Laugardaginn 22. nóvember 1958
D A G U K
5
Fóðurfegundir og fóðrun naufgripanna
Pétur Gunnarsson tilraunastjóri hafði fram-
sögu urn |>essi mál á síðasta bændaklúbbsfundi
Bæjarsfjórn iáfi rannsaka
jðrðhifasvæði í nágrenninu
r
Oiafur Jónsson flufti erindi á fundi Hííseigendaféiags
Akureyrar um jarðhifa - Fundurinn skoraði á bæjar-
sfjórn Akureyrarkaupsfaðar að iáfa rannsaka jarðhifa-
svæði í nágrenni bæjarins með hífaveifu fyrir augum
Síðasti Bændaklúbbsfundur,
sem haldinn var mánudaginn 17.
nóvember, fjallaði um fóðurteg-
undir og vetrarfóðrun búfjárins,
sérstaklega mjólkurkúnna. Pétur
Gunnarsson flutti framsöguræðu
og svaraði mörgum fyrirspurn-
um. Þótti koma hans hin bezta.
Fundarstjóri var Árni Jónsson.
Hér verða, eins og stundum
áður, endursögð nokkur atriði úr
erindi frummælanda, samkvæmt
ósk þeirra bænda, sem ekki eiga
heimangengt eða búa í fjarlæg-
ari sveitum.
Nokkur atriði úr ræðu Péturs
Gunnarssonar:
Fóðrun mjólkurkxia.
Fóðrið þarf að fullnægja nær-
ingarþörfinni, ella nýtist afurða-
getan ekki til fulls. Fái kýrnar of
lítið fóður, lækkar nytin og þær
leggja af. Of mikið fóður veldur
fitu. Kúahirðirinn þarf að þekkja
fóðurþörfina og fóðurgildi hinna
einstökur fóðurtegunda.
Orkuþörf og efnaþörf.
Kolvetni og fita fullnægja
orkuþörfinni. Þessi fóðurefni
geta þó ekki nema að mjög litlu
leyti leyst hvert annað af hólmi.
Auk þeirra er þörf á eggja-
hvítu, steinefnum og bætiefnum.
Eggjahvítan myndar vefi og
vöðva líkamans og eggjahvítuna í
mjóikinni. Hún getur brunnið í
líkamanum, en er of dýrt fóður.
Steinefnin eru aldfei orkugjafi
Ca og P og m. fl. steinefni eru
nauðsynleg fyrir blóð og bein-
myndun o. fl. Bætiefnunum hef-
ur ekki verið mikill gaumur
gefinn til þessa, en þýðing þeirra
verður æ augljósari.
Fcðurþörf, viðhald og
framleiðsiufóður.
Viðhaldsfóðrið heldur geldri
'kú í óbreyttu ástandi. Viðhalds-
fóður íslenzkra kúa er talið um
3,3—3,5 FE. Kýr, sem vegur um
400 kg. þarf 200 gr. af meltanlegri
eggjahvítu á dag.
Afurðafóður er til mjólkur,
fósturmyndunar, holda o. s. frv.
Þörfin fyrir afurðafóður fer eftir
efnainnihaldi mjólkurinnar, sem
kýrin skilar. Fyrir hverja FE,
sem kýrin fær fram yfir við-
viðhaldsfóðrið, á hún að skila 2,5
kg. af 4% feitri mjólk. Kýrin
þarf um 60 gr. meltanlega eggja-
hvítu fyrir hvert kg. mjólkur.
Þurrhcy og vothey.
Þurrhey og vothey er aðal-
fóðrið hér á landi, og ber auðvit-
að að nota það í eins ríkum mæli
og mögulegt er. Heyfóðrið fer
batnandi með aukinni heyverk-
unartækni, vegna þess einnig að
fyrr er byrjað að slá og meiri
áburðui' er notaður. En aukin
áburðarnotkun hefur mjög mikil
áhrif á eggjahvítumagn heyfóð-
ursins. Rannsóknir á heyinu
sýna, að það inniheldur mjög oft
12—14% eggjahvítu. Hér er tað-
an sennilega eggjahvíturíkari og
þá þarf ekki eins eggjahvíturíkt
kjarnfóður.
Af góðri, snemmsleginni töðu
þarf 1,8 kg. í FE. Sé taðan hrak-
in eða trénuð, þarf allt að 2,8 kg.
í FE. í góðri töðu eru 150 gr. af
meltanlegri eggjahvítu í FE og
um 120 gr. í meðaltöðu.
Kjarnfóður.
Af kolvetnakjarnfóðri má nefna
rúgmjöl, mais, bygg og hveiti-
klíð. Af þessu fóðri þarf um 1 kg.
í FE, og þó meir af hveitiklíði.
Eggjahvíturíkt fóður er síldar-
mjöl, karfamjöl, fiskimjöl og
hvalmjöl og innihalda þessar
fóðurtegundir frá 60—70% eggja
hvítu. Hvalmjölið er ódýras'c.
Gróffóður.
Hve kýr eta mikið heyfóður á
dag fer eftir gæðum þess og teg-
undum, en mun ekki vera meira
en um 12 kg. Ef til vill eta norð-
lenzkar kýr þó meira en sunn-
Ienzkar, og er það ekki rannsak-
að. Samkvæmt tilraunum að
Laugardælum átu kýrnar mest 6
kg. þurrhey og 22 kg. vothey eða
11—12 kg. þurrheys á dag. Á Ási
í Noregi fengust kýrnar ekki til
að eta meira en 2—2,4 kg. af
þurrefni í heyfóðri fyrir hver 100
kg. lifandi þunga. Þegar kýrnar
voru fóðraðar á nýgræðingi jókst
þurrefnismagnið, sem þær gátu
etið, í 2,8 kg. pr. 100 kg. lifandi
þunga. Af þessu má ljóst vera,
að kýr geta ekki mjólkað meira
en um 10—12 kg. á dag af hey-
fóðri einu saman.
Kjarnfóðurkaup.
Kjarnfóðurkaup hafa verið
mjög hagstæð, en kjarnfóðrið
hefur nú hækkað mjög í verði og
því hafa bændur á orði að
minnka kjarnfóðui'gjöfina. Þetta
er þó ekki ráðlegt. Margar kýr
mjólka yfir 20 kg. á dag eftir
burð og þurfa þá allt að 4 kg. af
kjarnfóðri á dag. Margir álíta, að
mjólkurframleiðslan eigi að drag
ast saman vegna offramleiðslu.
En það má ekki verða vegna
vanfóðurnar á mjólkurkúnum.
Ef kýrin gefur 2,5 kg'. af mjólk
fyrir hvert kg. af kjarnfóðri, fá
bændur raunverulega 8 kr. fyrir
kjarnfóðurkílóið eftir núgildandi
mjólkurverði til bænda.
Kýr, sem mjólkar 20 kg. á dag,
þarf 1400 gr. af eggjahvítu, og
fær það úr 7 FE af heyi og 4 kg.
af fóðurblöndu.
Steinefnin.
Af steinefnum þurfa kýrnar
mest af Ca og P.
Vanti þau, veldur það beina-
veiki. En oft er líka vöntun á
magnium og veldur það bráða-
dauða. Mjólkurkýr þurfa mikið
af Ca og P og koma einkennin
fljótlega í ljós þegar um vöntun
er að ræða. Kýrnar verða þá
úfnar í hárafari, stirðar í liðum
og daufar.
Steinefni í heyfóðrinu fara eft-
ir magni af þeim efnum í jarð-
veginum, þar sem heysins var
aflað. Ennfremur fer það eftir
sláttutíma. Magn þessara efna er
miklum mun meira í ungu grasi
en fullvöxnu og úr sér sprottnu.
Ca ei' líka mun meira í heyi af
gömlum tún. en nýræktum og er
munurinn 5:4. Kalsiumkarbonat
er gefið við Ca-skorti, en natri-
umfosfat ef P vantar. Stuarts-
fóðursaltið hefur reynzt hér vel,
en G-saltið er óhagstæðara þegar
Ca vantar í fóðrið. P-skortur
getur valdið kálfaláti og því, að
kýr beiði ekki. Natriumfosfatgjöf
í nokkra daga, 1 matskeið á dag,
eða innspýting með Calsiferóli, 5
sm3 getur oft hjálpað.
Beinaveikin hefui' aukizt við
það, að kúnum er beitt meira á
ræktað land. Full þörf er á, að
gefa steinefni með beitinni.
Oft vantar steinefni í fóður
geldu kúnna. í geldstöðunni
þurfa kýrnar að safna forða
steinefna í líkama sinn, eftir því
sem hægt er. Séu þær fóðraðar á
heyi einu saman, þurfa þær
aukaskammt af steinefnum.
„Ekkert er of gott handa geldu
kúnni.“
Heysýnishorn.
Af 63 heysýnishornum úr
Fnjóskadal fullnægðu aðeins 9
sýnishornin þörf kunna fyrir Ca,
en 13 fyrir P-þörfinni. Til þess
að steinefnagjöf nýtist, þarf að
gefa lýsi. Aðeins gott lýsi kemur
til greina. Hæfilegt mun, að gefa
eina matskeið á dag allan vetur-
inn.
Þessi lauslegi útdráttur úr
ræðu frummælanda gaf tilefni til
mjög margra fyrirspurna og fjör-
ugra umræðna, sem stóðu fram á
nótt.
Til þess að gefa mönnum ör-
litla hugmynd um það ,um hvað
umræðurnar snerust helzt, skal
hér drepið á nokkur atriði.
Árni Jónsson gerði heysýnis-
horn og rannsóknir á þeim að
umræðuefni, Jón Bjarnason gerði
fyrirspurnir um lýsisgjöf og inn-
spýtingu efna í sama tilgangi,
ennfremur spurði hann, hvort
rannsakað væri hvað borið væri
á túnin, þar sem heysýnishirnin
voru tekin, Gestur Sæmundsson
gerði nokkrar athugasemdii' við
útreikninga frummælanda um
kraftfóður og mjólkurmagn og
ræddi almennt um kjarnfóður-
kaup, Ólafur Jónsson benti á, að
kýrnár þyrftu steinefni allt árið,
meira en þær fengju í beitinni,
og ræddi síðan ýmsa þætti fóð-
urs og hirðingar, Aðalst. Guð-
mundsson hóf mál sitt á því, að
bændur væru vanir misjöfnu ár-
ferði í okkar norðlæga landi og
einnig misjöfnum ráðunautum,
og væri þó hvorugt til að kvarta
yfir. Hann ræddi einnig þær
leiðir, sem, að hans áliti, koma til
greina í búskapnum til að vega
upp á móti minnkandi fóðurbæt-
(Framhald á 7. síðu.)
Húseigendafélag Akureyrar var
stofnað í fyrravetur og er áður
sagt frá stofnfundi og stefnu-
skrá. Fyrsti almennur fundur
þess var haldinn 27. f. m. Þar var
einróma samþykkt tillaga um að
skora á bæjarstjórn Akureyrar-
kaupstaðar að flýta rannsóknum
á jarðhitasvæðum í nágrenninu
með hitaveitu fyrir augum.
Framsögumaðui' var Ólafur
Jónssón ráðunautur. Fer hér á
eftir örstutt og lausleg endur-
sögn úr ræðu hans.
Heil borg hituð með náttúrlegum
jarðliita.
í upphafi ræðu sinnar velti
hann fyrir sér því veikleikans
augnabliki, er hann hefði lofað
að flytja erindi um jarðhitann!
Hann minnti á, að ísland væri
frægast fyrir Heklu og Geysi. —
Ferðamenn, sem nú heimsæktu
landið, undraði mest, að hægt
væri að hita upp heila borg með
náttúrlegum jarðhita. En Hita-
veita Reykjavíkur væri ekki ein-
stök héi' á landi, því að fleiri
staðir hefðu farið að dæmi höf-
uðstaðarins, svo sem Ólafsfjörð-
ur, Sauðárkrókur og Selfoss. —
Samt væri hún talandi tákn um,
að hið ótrúlega gæti skeð í sam-
bandi við jarðhita og jafnvel
væri litið til hennar öfundaraug-
um öðrum þræði.
Orsakir til jarðhita.
Ræðumaður minntist þess næst
á eldfjöllin og eldgosin og gerði
grein fyrir mismun þeirra og
nýtilegum jarðhita. Hann sagði
að jarðhitinn væri tengdur við
brot eða sprungur í jarðskorp-
unni og hallandi jarðlögum. En
vatnið þyrfti að komast djúpt í
jörð niður til að öðlast þann hita,
að af því yrðu laugar eða hvei'ir,
þegar það kæmi aftur upp á yfir-
borðið. Talið væri að vatnið
hitnaði um eina gráðu á leið
sinni niður í jörðina á
hverjum 30 metrum. Á súrum
jarðhitasvæðum bæri mest á
brennisteins- og leirhverum og
væru þau einkum bundin við þau
svæði landsins, sem eldgos hafa
orðið á eftir ísöld.
í Eyjafjarðarsýslu væri víða
jarðhiti, en hitamagnið mun
minna en til dæmis í Skagafirði
og Þingeyjarsýslu.
Jarðhitinn og sundlaugin.
Ólafur sagði, að fyrst hefði
komið til umræðu í sundlaugar-
nefnd bæjarins 1929, að leita eftir
heitu vatni í Glerárgili ofan við
Akureyrarkaupstaðinn. En þar
er 50 gráðu heitt vatn, sem sund-
laug bæjarins hefur notað til
þessa. Um 1937 var í sömu nefnd
ákveðið að biðja dr. Trausta
Einarsson að rannsaka jarðhita í
nágrenninu. Lá álitsgjörð hans
fyrir árið 1939. Þá hefði verið
stofnuð ný nefnd, innan bæjar-
stjórnarinnar, sagði ræöumaður,
svonefnd hitaveitunefnd.
Laugaland líklegur staður.
Frummælandi sagði, að dr.
Trausti Einarsson hefði haft
mesta trú á Laugalandi á Þela-
möi'k, sem líklegum stað til bor-
unar eftir heitu vatni. Myndi sú
skoðun hans hafa byggzt á því,
að þrátt fyrir óverulegan hita,
sem þá var þar, bentu öll merki
til þess að þar hefði verulegt
jarðhitasvæði verið áður fyrr,
svo sem Þorvaldur Thoroddsen
lýsti eftir rannsókn 1882. Þá
var þar 600 m2 sýnilegt jarð-
hitasvæði ofan við Laugaland,
me,ð 5—6 gömlum hveraholum.
Jarðborun eftir Iieitu vatni.
Borað hefði verið í Glerár-
gili um 1940. 66 m. borhola varð
árangurslaus og önnur 26 metra
djúp hola einnig. Borinn festist í
þeim báðum í fyrrnefndri dýpt
og vai'ð þá að hætta. Síðan var
borað eftir heitu vatni á Lauga-
landi á Þelamörk með stærri bor,
á hól niður við ána. Boruð var
375 metra djúp hola og árangur-
inn varð 3,5 lítrar af 77 stiga
heitu vatni á sek. Vatn þetta kom
á 106 metra dýpi. Þrýstingur er á
þessu vatni. Þessi borun bar já-
kvæðan árangur.
Síðan var svo borað ofan við
Kristneshæli niður í 400 m. dýpi
án árangurs og árin 1947—1949
var borað í Reykhúsum. Ekkert
vatn fannst undir 50 m. dýpi, en
samtals fékkst þarna einn lítri á
sek. Enn var borað á Laugalandi
í Eyjafirði og við Brúnalaug. Á
síðarnefnda staðnum með
nokkrum árangri.
Síðan benti ræðumaður á, að
víðar væri jarðhiti, svo sem að
Hrafnagili og á nokkrum stöðum
við Eyjafjarðarbraut og í minni
fjarlægð frá Akureyri. Hann
áleit, að þær boranir, sem fram-
kvæmdar hefðu verið, skæru
ekkert úr um jarðhitann í grennd
við Akureyri. Margir staðir væru
enn algerlega órannsakaðir.
Þess vegna væri rannsókn nauð-
synlegleg og síðan framkvæmdir,
ef nýjar rannsóknir með full-
komnustu tækjum gæfu ákveðin
fyrirheit. Og' enn minnti hann á
djúpbor þann, sem til er og sagði
að líklegt væri að annar slíkur
yrði fluttur til landsins og væri
þess full þörf.
(Framhald á 7. bls.).