Dagur - 25.02.1959, Qupperneq 4

4
D A G U R
Miðvikudaginn 25. febrúar 195f
Skrifstoí;i i llaiitm<.lv;Wt !»ll — Sínti IHjG
RITSTJÖRI:
ERLiN’GI! R I) A V í I) S S () N
Vui;lvsingastjoi j:
J Ó N S V M X F, LSSO N
Árgangitrinn kustai kr. 75.00
HlaOiO ketitur út á iniAvikuriögitiu og
laugardctguni, þcgar cftii standa lil
Gjalddagi cr I. júlí
PUENTVF.KK ODDS H|()KNSSONAR H.F.
Nýja stefnan í verki
SfÐUSTU TVÖ TIL ÞRJÚ ÁRIN hafa verið
íslendingum mjög hagstæð á margan hátt. Á sama
tíma og íslendingar hafa þurft að flytja inn er-
lenda verkamenn til að fjölga vinnandi höndum
við framleiðsluna, hefur atvinnuleysi þjakað
„hinn vestræna heim“. Hin jafna atvinna um land
allt stafar fyrst og fremst af því, að stjómarvöld
landsins viðurkenndu í verki hina brýnu nauðsyn
þess, að auka atvinnuskilyrðin sem víðast á land-
inu. Það gerðu þau meðal annars með hafnarbót-
um, fiskiðjuverum, aðstoð við báta og skipakaup,
byggingar og ræktun. Trú manna á ýmsa áður
vanmetna staði fór vaxandi, fólkið hætti að flytja
til Reykjavíkur og nágrennis og vann heima af
kappi að framleiðslustörfum til sjávar og sveita.
Hið gamla orðtæki, jafnvægi í byggð landsins
fékk nýja merkingu og var ekki lengur skrauthjal
í ræðum og riti og ekki aðeins óskhyggja góðra
manna og gáfaðra, sem vita að ísland smækkar
við hvert býli, sem leggst í eyði, hvort sem það er
við sjó eða í sveit.
Jafnvægi í byggð landsins varð raunhæf
stefna þegar vinstri stjórnin var við völd.
Hin gífurlcgu útflutningsverðmæti frá þorp-
uin og kaupstöðum um land allt voru metin
að verðleikum og að þeim stutt með réttlátri
aðstoð. Framleiðsla bændanna, scm grunn-
hyggnir kaupstaðabúar telja vart umtalsverða
nema þann örsmáa hundraðshluta, scm fluttur
er úr landi og þarf að verðbæta, var örvuð
ineð aðstoð, sérstaklega við ræktun á minni
býlunum og ungu fólki gcrt kleift að stofna
heimili í svcit með endurbættri löggjöf. —
Vinstri stjórn Hermanns Jónassonar varð
þannig alþjóð mjög til heilla og höfuðstaður-
inn varð þó ekki fyrir neinum búsifjum og
losnaði við þau niargháttuðu vandamál, sem
fylgja óeðlilega örum fólksflutningi á einn
stað.
En á méðan þessi stefna ríkti urðu þær raddir
háværari hjá stjórnarandstöðunni, sem fullyrtu,
að þörf væri nýrra leiðsögumanna í þjóðmálabar-
áttunni, framkvæmdir úti á landi væru bara póli-
tískar framkvæmdir Framsóknarmanna, sem
væru að kaupa sér kjósendafylgi með fjármunum
þjóðarinnar.
Nýir menn hafa nú setið nokkrar vikur í
ráðherrastólunum, sem eins konar umboðsmenn
íhaldsins. Þeir hafa tekið upp nýja stefnu gagn-
vart hinum dreifðu byggðum landsins. Þeirra
fyrsta verk var það, að greiða niður landbúnaðar-
vörur til neytenda og skapa með því herfilegt
misrétti milli framleiðenda og neytenda.
Munar þetta yfir 2 þúsund krónur á hvert
hcimili yfir árið og hefur þetta verið áætlað
12—15 millj. króna kjaraskerðing fyrir bænda
stéttina, miðað við neytcndur í bæjunum.
í öðru lagi samþykkti Alþingi lög um nið-
færslu verðlags og launa, en í þeim þætti
efnahagsmálanna voru bændur sviftir 3,3%
launahækkunar í verðlagsgrundvcllinum með
uppréttum höndum allra íhaldsmanna. En
sumir þeirra hafa á sama þingi rcynt að
spilla því eftir mætti, að hændasamtökin í
landinu cignuðust liúsnæði í Rcykjavík fyrir
hina umfangsmiklu starfscmi sína og ekki
talið bændum það fært fyrir
fátæktar sakir.
Enginn hefur mælt þessum
rangindum bót með nokkrum
rökum. Hins vegar hafa stjórnar-
flokkarnir, sérstaklega Alþýðu-
flokkurinn, hælst um yfir þessu
og talið það þjóðarbúinu kær-
kominn 6 milljón króna sparnað
að svíkja bændur um þessa upp-
hæð líka.
Þannig er hin nýja stefna í
verki, að því leyti, sem hún er
sannanlega fram komin í garð
bændastéttarinnar. Eftir er svo
að sjá, hvernig þessi stefna verð-
ur samræmd öðrum fjandskap
við byggðir og bæi landsins utan
höfuðstaðarins. Fulllvíst má telja,
að fyrirhuguð kjördæmabreyting
eigi þó að verða meginþátturinn í
herferðinni gegn dreifbýlinu. En
hún mun misheppnast þegar
fókið er búið að átta sig á hinni
pólitísku og efnahagslegu gröf,
sem stjórnarflokkarnir ætla því
að steypast í við tvennar kosn-
ingar á þessu ári.
Hálf milljón —
hreinar tekjur.
A fundi Framsóknarfélaganna,
fyrir skömmu, þar sem fjárhags-
áætlun bæjarins fyrir árið 1959,
var til umræðu, gat frummælandi
þess m. a., að tekjur bæjarsjóðs,
utan útsvars, væru harla litlar að
vöxtum og sumir tekjuliðirnir
þannig vaxnir, að segja mætti, að
þeir ætu sig upp. T. d. mætti segja,
að fasteignaskatturinn færi, að
miklum hluta, aftur til greiðslu á
liðum, sem beint varðaði fasteignir
bæjarbúa, svo sem brunavarnir,
holræsagerð o. fl.
Einn tekjulið mætti þó kalla
hreinan tekjulið, en það væru tekj
ur af Afengissölu, Ríkisins hér á
staðnum, sem nærnu rúmri
milj. króna. Hver og einn yrði svo
að gera það upp með sjálfum sér,
hvers virði þessi stofnun og starf-
semi hennar væri bæjarfélaginu
að öðru leyti.
En er það þá alveg víst, að einn-
ig þessi liður, hafi ekki tilhneig-
ingu til að éta sig upp? Mér finnst
að nokkur rök hnígi til þess.
Það liggur nú fyrir, að áfengis-
útsalan hér, hefur selt áfengi fyrir
nálega 13,5 milj. s. 1. ár. Að sjálf-
sögðu hafa Akureyringar einir ekki
lagt fram allt þetta fé. Hingað
sækja til fanga margar og allfjöl-
mennar sveitir og ferðamanna-
straumur er hér all mikill. En Ak-
ureyringar eru heldur ekki neinir
kyrrsetumenn, svo gera má ráð
fyrir, að þeir fórni all verulegum
upphæðum á altari Bakkusar, utan
bæjarins.
Það virðist því allrar sanngirni
gætt, þó áætlað sé, að Akureyr-
ingar leggi þarna af mörkum full-
an helming t. d. 7,5 millj. Ef miðað
væri við þá tölu, liti dæmiðþannig
út: Af 7,5 milj., sem ég áætla að
Akureyringar leggi inn hjá áfeng-
isútsölunni, fær bæjarsjóður rúm-
lega Vu millj. — í vexti, — en það
versta er, að afgangurinn, 7 millj.,
eru fluttar burt úr bænum, til höf-
uöstöðvanna í Reykjavík. Þó að
ekki sé litið nema á fjárhagshlið
þessa máls, þá má það sannarlega
teljast alvörumál, að fleiri millj.
kr. séu árlega fluttar úr bænum
að nauðsynjalausu. Og nokkur
hundruð þúsund í bæjarsjóð mega
sannarlega teljast hundsbætur.
Því er haldið fram, að bæjar-
búar myndu ekki, að fúsum og
frjálsum vilja, greiða til bæjar eða
ríkis þær upphæðir, sem þeir láta
tregðulaust af mörkum fyrir
áfengi. Það er áreiðanlega rétt. —
Skattgreiðendur telja sig í því til-
felli fullsadda af því, sem þeim
þegar er ætlað. Hvað yrði þá um
þessar geysiupphæðir, sem nú
virðast vera um 1/3 af tekjum
fjárhagsáætlunar bæjarsióðs, ef
þeim væri ekki varið til áfengis-
kaupa? Ekki gufuðu þær upp,
engin hætta á því. Trúlega myndu
þær stuðla mjög að aukinni hag-
sæld bæjarbúa og bæjarfélagsins í
heild, t. d. með betri nýtingu
vinnuafls, færri veikindadögum,
minni framfærslu eða annars kon-
ar styrkja vegna áfengisneyslu. Og
þótt enginn gjaldaliður bæjarins
beri heitið: Vegna áfengisneyslu,
grunar mig sterklega, að ýmsir
gjaldaliðanna beri þess merki, að
upphæð, sem nægja myndi til að
byggja tvo barnaskóla eins og
Oddeyrar-barnaskólann, er eytt í
áfengi. Slíkt lætur sig ekki án
vitnisburðar. Það er því meira en
hæpið að telja þessa % millj.
hreinar tekjur.
Jón Kristinsson.
Valdimar Jónsson
KVEÐJUORÐ.
Valdimar Jónsson, fyrrum
starfsmaður SÍS og KEA á Ak-
ureyri, var til moldar borinn í
Reykjavík 10. febrúar sl.
Hann var fæddur í Stykkis-
hólmi 4. marz árið 1900, en and-
aðist 5. febrúar sl. Eftir fjögurra
vetra nám, fyrst í alþýðuskólan-
um í Hjarðarholti og síðar í skóla
Ásmundar Guðmundssonar nú-
verandi biskups, þá í Stykkis-
hólmi, fór hann í Stýrimanna-
skólann og útskrifaðist þaðan
rúmlega tvítugur'að aldri.
Akureyringar og Eyfirðingar
þekktu Valdimar heitinn sem
hæglátan en traustan og þrosk-
aðan borgara og minnast hans
með þakklátum huga. —
Þeir minnast þess, að Valdimar
stofnaði KFUM hér í bæ ásamt
Björgvin Jörgenssyni, og vissu að
hann starfaði dyggilega við
sunnudagaskólann þau nærfellt
10 ár, sem hann bjó hér. Bóka-
safn átti hann gott og var fróður
um margt, t. d. kirkjusögu Norð-
urlanda og önnur söguleg efni.
Valdimar var dyggur starfs-
maður, traustur í öllum viðskipt-
um og mátti ekki vamm sitt vita
í neinu.
Slíkra manna er gott að minn-
ast við leiðarlok.
Ekkja Valdimars Jónssonar er
Filippía Kristjánsdóttir skáld-
kona og áttu þau þrjú börn.
Dagur sendir ástvinum hins
látna innilegar samúðarkveðjur.
Hermóður fórst með 12 möimum
Þegar öll von var úti um togarann Júlí, sem fórst
með 30 manna áhöfn á Nýfundnalandsmiðum, barst
ný harmafregn: Vitaskipið Hermóður fórst í
Reykjanesröst miðvikudaginn 18. febrúar. Skipið
var á Icið frá Vestmannaeyjum lil Reykjavíkur í
stórsjó og ofviðri.
Hin ógnþrungnu slys verða óbætt. í þeim létu 42
menn líf sitt. Það er mikil mannfórn hjá fámennri
þjóð. Þeir sóttu á djúpið til þess að draga björg í
bú þjóðarinnar og í baráttunni við hamfarir náttúr-
unnar biðu þeir ósigur, sem hetjur. íslenzka þjóðin
þakkar þeim og minnist þeirra mcð virðingu.
„Dagur“ tekur við gjöfum samkvæmt ávarpi því,
sem hér fer á eftir:
ÁVARP
TIL ÞJÓÐARINNAR
„Skammt hefur orðið niilli hörmulegra sjóslysa
undanfarna daga, er togarinn Júlí og vitaskipið
Hermóður hafa farizt með allri áhöfn, alls 42
mönnum. ,
Hafa þessir atburðir vakið sárustu sorg á mörg-
um heimilum og auk þess svipt fjölda rnanns fyr-
irvinnu.
fslenzka þjóðin hefur jafnan verið fús til að sýna
hluttekningu sína í verki við slíkar aðstæður, og
mun svo vissulega enn. Slysabætur ríkisins til að-
standcnda ná skamml og því brýn þörf á nieiri
hjálp til margra heimila, scm eiga við erfið kjör að
búa.
Vér undirritaðir viljum vinna að því, að fjár-
söfnun verði hafin með þjóðinni, til styrktar þeim
sem erfiðast eiga, enda hafa oss þegar borizt óskir
um það, og vér vitum vilja þjóðarinnar.
Prestar eru vinsamlega bcðnir að veita gjöfum
viðtöku, ennfremur blöð Iandsins. — Biskupsskrif-
stofan, Bæjarútgerðin í Hafnarfirði, Vitamálaskrif-
stofan og vér undirritaðir munum einnig veita gjöf-
um viðtöku.
Reykjavík, 21. febrúar 1959.
Ásmundur Guðmundsson, biskup íslands,
Garðar Þorsteinsson, prófastur,
Adolf Björnsson, form. Bæjarútg. Hafnarfjarðar,
Pétur Sigurðsson, forstj. Landhelgisgæslunnar.
Áfengissala
frá Áfengisverzlun ríkisins fjórða ársfjórðung
(1. október til 31. descmber) 1948.
I. Heildarsala:
Selt í og frá Reykjavík. kr. 38.661.733.00
Selt í ogfrá Akureyri kr. 3.725.580.00
Selt í og frá ísafirði kr. 1.469.165.00
Selt í og frá Seyðisfirði kr. 997.723.00
Selt í og frá Siglufirði kr. 1.060.141.00
Samtals kr. 45.894.34ý.00
II. Sala í pósti til héraðsbannsvæðis frá aðalskrif-
stofu í Reykjavík: Vestmannaeyjúar: Kr. 584.043.00.
III. Áfengi til sveitingahúsa selt frá aðalskrifstofu:
Kr. 1.866.665.00.
Alls hefur áfengissala frá Áfengisverzlun ríkisins
numið: Árið 1958 kr. 147.906.128.00. — Árið 1957 kr.
129.223.023.00. — Árið 1056 kr. 98.123.474.00. — Árið
1955 kr. 89.268.887.00.
Það skal tekið fram, að nokkur hækkun varð á
áfengi 1. marz 1958.
Áfengisneyzlan á mann, miðað við 100% árengi,
hefur verið: Árið 1958 1,78 lítrar. — Árið 1957 1,69
lítrar. — Árið 1956 1,29 lítrar. — Árið 1955 1. 45
lítrar.
Áfengissalan nemur á hvert mannsbarn á land-
inu: Árið 1958 kr. 886.00. — Árið 1957 kr. 778.00. —
Árið 1956 kr. 609.00. — Árið 1955 kr. 566.00.
(Eftir heimild frá Áfengisverzlun ríkisins.)
Áfengisvarnaráð,