Dagur - 28.02.1959, Qupperneq 5

Laugardaginn 28. febrúar 1959
D A G U K
5
JÓNAS JÓNSSON frá Hriflu:
Huodefía m Húsmæðraskólann á Ak.
EFTIR síðustu aldamót var mikill
liugur í leiðtogum kvennasamtaka
í Eyjafirði, Þingeyjarsýslu og á Ak-
ureyri um að hrinda i framk'væmd
byggingu húsmæðraskóla á Norður-
landi. Þötti þessum konum hafa
verið óskörulega búið að merkri
stofnun, er lengi hafði starlað að
menntun kvenna á Laugalandi. Var
áhugi mikill fyrir Jressu máli, en
framkvæmdin mistókst. Leitazt var
við að finna skólastað, sem konur
í Eyjafirði,' Akureyri og í Þingeyjar-
sýslu gætu sætt sig við og stutt í
sameiningu. Þingmenn Jjessa tíma-
bils vildu gjarnan vinna með leið-
togum kvenna að þessu máli, en
alltaf brotnaði hlekkur einhvers
staðar í Jressari keðju. Að síðustu
ákvað Alþingi svo, að norðlenzki
kvennaskólinn skyldi reistur að
Kjarna í nánd við Akureyri 5n þó
i sveit. Þingeyskar og eyfirzkar kon-
ur vildu ekki hafa skólann svo ná-
lægt kaupstaðnum. Akureyrarkon-
um þótti Kjarni nokkuð.afskekktur,
enda varð ekkert úr framkvæmd-
inni. Konur höfðu ekki verið sam-
stilltar í Jressu máli á framfarabraul-
inni. Það liðu mörg ár, þangað til
nokkur breyting varð í Jressu efni.
Konur í Þingeyjarsýslu höfðu
nokkra fjársöfnun til stuðnings við
kvennaskóla í liéraðinu. Þing og
stjórn veitti Jreim og brautargengi,
enda reistu þær þá undir iorystu
Kristjönu Péturdóttur frá Gaut-
löndum húsmæðraskóla á Latigum
í Reykjadal. Varð hann mjög vin-
sæll. Venjulega voru 100 umsóknir
um skólavist, en rúm var fyrir 18
námsmeyjar.
Þá Jiótti sýnilegt, að þörf væri á
að bæta við öðrtim kvennaskóla í
Eyjafirði. Laugaland varð fyrir val-
inu. Ahugasalnir Jjingmcnn og kon-
ur í Eyjafirði hrundu í framkvæmd
stofnun húsmæðraskóla á Lauga-
landi. Hann blómgaðist eins og
skólinn á Laugum. Aðsókn var Jrar
líka meiri en unnt var að taka á
móti í byrjun.
Konum á Akureyri þótti sýnilegt,
að enn væri þörí fyrir Jariðja skól-
ann norðanlands. Þær lögðu fram
fé til skólans á Akureyri. Bæjar-
stjórnin á Akureyri og AlJjingi
veittu mikið fé til húsgcrðarinnar.
Skólinn fékk góða lóð í skóla-
liverfi bæjarins og við umferðar-
götu og landrými nægilegt til garð-
ræktar og skóggræðslu. _________
Guðjón Samúelsson húsameistari
teiknaði glæsibyggingu og hafði sér
til stuðnings við innri gerð hússins
og væntanlega húsmæðrakennslu
Jjar, vel menntaða eyfirzka konu,
Rannveigu Iiristjánsdóttur frá Dag-
vefðareyri. Síðan byrjaði skólinn
með dugmiklum kennurum. Að-
sókn var góð, eins og að Laugum
og Laugalandi. Reksturinn gekk
vel í Jrrjú ár.
Þá brast hlekkur einhvers staðar
í umhverfi skólans. Líklcga hefur
saga Kjarna-málsins endurtekizt.
Hið ólijákvæmilega samstarf karla
og kvenna í öllum vandamálum
liafði nú ekki tekizt á þann hátt,
sem með Jmrfti. Nú liætti aðsókn
að skólanum. Nýir kennarar komu
til sögunnar. Það hafði engin áhrif
til úrbóta. Skólinn stóð lítið og
ekki notaður um alllanga stund.
Þá var liugsað um hyggilega ráða-
brfeytni. I Reykjavík hafði um all-
mörg ár starfað húsmæðrakennara-
skóli í kjallara Háskólans. En nú
töldu forráðamenn Háskólans að
Jjeir þyrftu kjallarans við og byggðu
konunum út. Skólann vantaði liús-
næði í höfuðstaðnum. Þá datt for-
ráðamönnum Akureyrar í hug að
láta ríkið fá kvennaskólann við
Þórunnarstræti með hinni ágætu
aðstöðu og áhöldum, ef stjórnin
vildi þá starfrækja þar liúsmæðra-
kennaraskóla. Þetta var búmanns-
ráð, eins og málum var komið og
allmikið framlag af hálfu Akureyr-
arbæjar, en Jjó minna fyrir Jrað, að
ríkið liafði lagt stórfé l'rain til húss-.
ins, eins og ánnarra skóla.
En nú byrjar saga, sem. er broslcg
og sorgleg. Framboð eða gjöf Akur-
eyrarbæjar var ekki þegin. Aðsóps-
miklar konur í Reykjavík héldu Jjvl
last fram, að lnismæðrakennaraskól-
inn gæti livergi Jrrifizt nema í höíV-
uðstaðnum. Engin frambærileg rök
voru færð l'yrir þessari fullyrðingu.
Skólahúsið á Akureyri er eitt hið
fullkomnasta sinnar tegundar, og á
Akúreyri er völ á allri þeirri sér*^
menntun, sem með Jjurfti við hús-
mæðrakennaraskóla. Hér voru end-
urteknar sömu fáránlegu íullyrð-
ingarnar eins og þegar því var hald-
Jónas Jónsson.
ið fram á móti stofnun Menntaskól-
ans á Akureyri, að þar væri ekki völ
á hæfum kennurum til starfsins.
Nú eru, ef ég man rétt, 300 nem-
endur í Menntaskólanum á Akur-
eyri, og stúdentar Jjaðan hafa frá
upphafi staðið jafnfætis stallbræðr-
um sínum úr Reykjavíkurskólan-
um.
Seint myndi Jjeirri kynslóð norð-
lenzkra Jjingmanna, sem létu eyða
þessu máli fyrir sér í Jjingsölunum,
hafa tekizt að stofna menntaskóla
á Akureyri, eins og andstaðan var
harðvitug í því efni, ef þeir lieíðu
ekki lylgt málinu fastar eftir hcldur
en gert var varðandi norðurflutn-
in'g húsmæðrakcnnaraskólans.
En nú er Jjessu lokið þannig, að
Húsmæðrakennaraskóla íslands hef
ur í bili verið liolað niður í mann-
lausa rektorsíbúð í Reykjavík, en
á Akureyri er í hinu glæsilega skóla
húsi ekki um að ræða neitt skéila-
hald af Jjví tági, sem upprunalega
var gert ráð fyrir.
Þo að Jjessi skólastofnun á Akur-
eyri liafi orðið fyrir óviðráðanleg-
um og raunar óafsakanlegum slys-
um, þá hygg ég að úr Jjessu máli
megi bæta, þannig að allir rnegi
vel við una, jalnvel að hlutaðeig-
endur á Akureyri geti komizt að
þeirri niðurstöðu, að síðast hafi
bezta lausnin verið fundin. — Eg
hygg, að brátt muni stefna að því á
Akureýri, að liinn tómi kvenna-
skéili verði tengdur við Gagnfræða-
skólann í bænum og við Mennta-
skólann og hann lagaður eltir Jjörf-
urn ungmenna í bænum, bæði karla
og kvenna. — Ég álít, að innan
skamms muni verða gerð höfuð-'
breyting á skólaframkvæmdum
landsins, Jjannig að öllum karl-
mönnum og öllum stúlkum verði
gert kleift og jafnvel skylt að læra
undirstöðuatriði einfaldrar rnatar-
gerðar og aðra venjulega heimilis-
vinnu, sem fram að Jjessu hefur
aðallega verið í höndum kvenna en
hreinlega matreiðslu og nauðsyn-
legan fataþvott fyrir heimili sín,
ef mcð Jjarf.
Þess er nú skemmst að minnast,
að konur hafa mjög tekið að sér
störl', sem karlmenn gerðu áður
víða á landinu, bæði í sveitum og
bæjum. Má olt heita alveg ókleift
að fá aðfengna kvennavinnu við
heimilisytörf, ef veikindi ber skyndi
lega að Iiöndum á heimilunum.
Vaknar Jjá sti spurning lijá skyn-
sömu fólki, hvort ekki beri fremur
að eyða nokkru af þeim tíma, sem
nú eyðist hjá ungmennaskóla- og
rnenntaskólanemum við ættartölur
konunga eða byrjunaratriði í mörg-
um tungumálum, sem hafa litlá
[jýðingu lyrir framtíðarlíf þeirra,
sem stundað hafa Jjá menntun.
Það er enginn vafi á því, að inn-
an tíðar verða karlmenn að læra
mörg kvennaverk á sama hátt eins
og konur nema nú og taka að sér
störf, sem áður voru eingöngu í
höndum karlmanna.
Akureyri hcfur að tilefnislausu
orðið fyrir óhöppum, og Jjað tvisv-
ar sinnum í sambandi við sitt prýði-
lega húsmæðraskólahús. En nú get-
ur svo i'arið, að Akureyringár hafi
forystu í aðkallandi vandamáli við
að halda áfram Jjeirri þróun, sem
þar er byrjuð með styttri og lengri
námskeið í þeim anda að hefja
nýtt kennslumálakerfi.
Mætti Jjá svo fara, að hinar yfir-
lætisfullu kvenréttindakonur í
Reykjavík, sem töldu Akureyri
ekki Jjess umkomna að hafa Jjar
kennsíustofnun í matreiðslu, yrðu
síðar að játa, að á Akureyri hafði
gerzt hin nauðsynlegasta og djúp-
tækasta breyting í nútíma kennslu-
málum. Þar hefðu hinir ungu karl-
menn fundið færá leið til að bæta
úr tilfinnanlegri vöntun, sem gætir
nú á [júsundum heimila um land
allt. Karlmennirnjr verða að kunna
mörg dagleg innanhússtörf eða að
leggja heimili sin í rústir. Þessi störf
verða Jjeir að læra á réttan hátt og
ef með þarf að fella úr hatti sínum
fáeinar skrautfjaðrir, sem liingað
til hafa [jótt vera prýði, svo sem
margs konar bókfræði, sem eru
gleymd Jjegar bókunum sleppir.
Það verður ekki vandkvæðum
búndið að ráðstafa góðu skólahúsi
á Akureyri, með því að nota Jjessi
góð'u liúsakynni lil að liefja Jjar
umbætur í lífsvenjum landsmanna,
sem munu verða til gagns og heilla
óbornum kynslóðum.
Bann eða brennivín
í Noregi?
Néi er all-langt síðan atkvæða-
greiðsla var um það í norskum
bæjum, hvort bönnuð skuli eða
leyfð brennivínssala í viðkomandi
bæjum. En nú mun senn líða að
Jjví, að slík atkvæðagreiðsla fari
fram í einum 15—10 bæjum. Átti
kröfum um slíka atkvæðagreiðslu
að vera skilað síðast fyrir Kyndil-
messu (2. febrúar síðastl.). í sumum
bæjum bera bindindismenn fram
kröfu um lokun brennivínssölu,
sem Jjar er, en aftur á móti óska
aörir bæir eftir blessuninni.
Árið 1951 var síðast atkvæða-
greiðsla um brennivínssölu í 20
norskum bæjum, og var þá sam-
Jjykkt lokun I einum bæ, en opnun
í öðrum. Alls voru þá greidd 76,275
atkvæði með brennivínssölu, en
52,106 gegn henni.
lítt verið sinnt af karlmönnum.
Vrði Jjcssí kennsla í lnisstjórn þá
framkvæmd með sérstökum nám-
skeiðum og stefnt að því, að allir
karlmenn geti framkvæmt holla og
víslega.
Fundur í aðaldeild
í kapellunni á mánu-
daginn kl. 8.30 síðd.
Mætið vel og stund-
HERMANN SIGTRYGGSSON :
Yfirlifsgrein og afmæEi K A
Rítstjóri Dags hefur boðið KA
að birta í blaðinu nokkurs konar
yfírlitsgrein um starfsemi félagsins
1958 og kunnum við honum Jjakkir
fyrir. I grein Jjcssari, sem heita má
al'mælisgrein, [jar sem félagið varð
30 ára á sl. ári, er eins og lesandi
mun sjá, aðeins stiklað á stærstu
steinunum í starfsemi félagsins,
drepið á helztu mót og árangra KA
í Jjcim, íjjróttaferðir og íþrótta-
heimsóknir.
Helztu IJjróttagreinar sem KA
félagar stunda eru Jjessar:
KNATTSPYRNA
Mikill áhugi hefur verið fyrir
knattspyrnu liér á Akureyri, enda
sú íþróttagrein sem hefur verið
stunduð einna mest og átt mesturn
vinsældum að fagna meðal áhorf-
Hermann Sigtryggsson,
form. Knattspyrnufél. Akureyrar.
enda. Undanfarin ár hefur verið
mikið lif í knattspyrnudeild KA og
hefur meistaraflokkur t. d. unnið
Norðurlandsmótið 5 ár í röð og eru
núverandi Norðurlandsmeistarar.
Meistaraflokkur KA tapaði í Akur-
eyrarmótinu fyrir Þór, en KA vann
II. III. og IV. II.. II. og IV. flokkur
KA fór til Reykjavíkur og Hafnar-
fjarðar um mánaðarm. sépt,—okt.
og kepptu við KR og Hafnfirðinga,
unnu tvo og töpuðu tveim. A s. 1.
tveim árum hafa flokkar úr KA
keppt á Húsavík, í Keflavík,
Reykjavík og Hafnarfirði með
ágætum árangri. Ælingar knatt-
spyrnumanna KA hafa verið vcl
sóttar og framtiðaráform dcildar-
innar eru mörg.
FRJÁLSAR ÍÞRÓTTIR
Alls var Jjátttaka í 32. mótum,
scm er langmesta starfsemi hér í
frjálsum íþróttum frá upphafi.
Haldin voru tvö mót fyrir yngri
félaga og [jrjú fyrir konur. Það sem
aúðkenndi Jjetta ár, var dugnaður
í kvennadeildinni, sem fjölmennti
á isl.mótið, sem hér var lialdið, og
fengu tvo ísl.meistara, Jjær Helgu
Haralclsdóltur, í kringlukasti, og
Sigurbjörgu Pálsdóttur, í 80 m.
grindahlaupi. KA vann Meistara-
mót Ak. í 12. skipti í röð. Norður-
landsmótið unnu Eylirðingar, en
KA varð í öðru sæti. Björn Sveins-
son náði ágætum árangri með sigri
á Unglingam.móti íslands, bæði í
100 og 200 m. hlaupi og 3ja sæti í
100 m. á ísl.mótinu. KA sá um
hluta ísl.m.mótsins [j. e. a. s. víða-
vangshlaupið. Heimsmeistari í þrí-
stökki, da Silva, kom hingað á veg-
um IÍA og sýndi hér nokkur stökk.
SKÍÐAÍÞRÓTTIN
Alls voru haldin 19 skfðamót á
árinu og tók KA, að venju, [játt í
öllum Jjeim sem opinber voru. I
Norðurlandsmótinu og Akureyrar-
mótinu lireppti KA flesta sigra af
einstökum félögum. Hlutur KA á
íslandsmótinu, varð hinu stærsti
um margra ára bil, því Magnús
Guðmundsson stóð sig afar vel og
vann tvö íslandsmeistarastig, (í
brtini og alpajjríkeppni) Hjálmar
Slefánsson varð einnig meðal Jjeirra
fremstu í Alpagreinum. Matlías
Gestsson náði Jjriðja sæti í Nor-
rænni tvíkeppni. Magnús Guð-
mundsson keppti á alþjóðamótinu
i Holmenkollen. Hið fyrsta Jirí-
keppnismót hérlendis (Einarsméjt-
ið), svig, ganga og stökk, sigraði
Mattías Gestsson. Hjálmar Stefáns-
son sigraði i Skarðsmótinu á Siglu-
firði. Haldin voru Jjrjú skíðamót
fyrir yngri félaga, er voru mjög
fjölmenn. KA hefur frá upphafi
verið hlynnt byggingu og fram-
kvæmdum öllum við Skíðahótelið í
Hlíðarfjalli <jg varð KA fyrst allra
félaga, til að styrkja byggingu Jjessa,
með Jjví að kaupa hlutabréf í henni,
enda telur KA, að það eigi áð vera
ölluin Ijóst, hve geysi mikil lyfti-
stöng skíðaskáli þessi gcti verið fyrir
vetraríþróttirnar í bænum.
SUND
Sundið var ein [jeirra íþrótta-
greina sem mestar framfárir urðu í
á árinu 1958. Ælingar í innilaug-
inni voru vel sóttar og háldin voru
mörg innanfélagsméjt, í ýmsum ald-
ursflokkum. KA t<jk þátt í öllum
opinberum sundmótum hér á árinu
og heppnaðist að sigra aftur Akur-
eyrarmótið og Norðurlandsmótið,
(í Ólafsfirði). Helga Haraldsdóttir
vann Jjað afrek, að vinna í báðum
Jjessum Norðurlandsmótum (’57 og
’58), 50 og 100 m. bringusundin.
Þátttaka varð töluverð lrá KA í
íslandsmótinu í sundi, sem að Jjessu
sinni var lialdið liér á Akureyri.
KA sundfólk setti mikinn meiri
liluta sundmeta ársins og voru Jjar
duglegust Vernliarður Jónsson,
Iíósa Pálsdóttir og Eiríkur Ingvars-
son. Yfir Oddeyrarál syntu 7 ungl-
ingar á árinu, Jjar af 5 tir KA, [jau
liósa og Asta Pálsdœlur, Súsanna
Möller, Björn Arason ogVernharð-
ur Jónsson. Eitthvert fremsta sund-
afrek ársins, vann Asla Pálsdóttir,
sem aðeins 12 ára gömul varð
Norðurhtndsmeistari í 200 m.
bringusundi og synti einnig ylir
Eyjaljörð, eins og fyrr getur. Ar-
angur hennar í bringusundi var
hinn Jjriðji bczti hérlendis á árinu.
Alls komust 6 stúlkur og 6 piltar úr
KA á afreksskrá rneðal 10, þeuu
sundmanna íslands í noþkrufn
greinum.
BADMINTON
Æfingar í badminton hafa um
margra ára skeið verið í lþrótta-
lnisinu, en keppnir, aftur á móti,
legið niðri um nokkurn tíma. Árið
1957 liófst innanfélagsméjt lijá KA,
í badminton, og í kjölfar Jjcss komu
fleiri keppnir og á s. 1. ári munu
hafa verið haldin a. m. k. íjögur
mót. Þar á mcðal Akureyrarméjt í
badminton og hlaut KA alla Akur-
eyrarmeistarana í Jjessari grein, en
Jjeir eru: Gunnar I-Ijartarson í ein-
liðaleik karla, Elin Sigurjónsdóttir
í einliðaleik kvenna, Einar I-Ielga-
son og Gisli Bjarnason í tvíliðaleik
karla og Elín og Gísli í tvenndar-
keppni. I hraðkeppni í badminton
í nóvember s. 1. sigraði Jón Stef-
ánsson, KA.
FIAND KN ATTL EIKUR
Handknattleikur hefur \erið
mjög lítið stundaður í KA um nokk-
ura ára bil, en áhugi fyrir honum
er nú aftur að glæðast og hafa
stúlkurnar Jjar forystuna. Hefur II.
og 111. flokkur stúlkna æft vel og
keppt með góðuni árangri. Arið
1957 fóru [jær í keppniferðalag suð-
ur á land og kepptu við KR og
Hafnfirðinga og töpuðu fyrir báð-
um. S. 1. haust var einnig farið í
ferðalag siiður og nú keppt við II.
11. Hafnfirðinga og Ármanns úr
Framhald á 7. siðu.