Dagur - 25.04.1959, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 25. apríl 1959
UITSTJÓKI.
E R L Í N Ci L R I) A V í 1) S S <> N
A Ufí i
JÓN SAmC’ELSSON
Árgangurinn kostar kr. 75.00
Kiaðid lu'inur út á iiiiðvikttdogum og
Itiiij'aitliígitm, Jic'gar cíni siauda lil
CjaUUlagi <r 1. júlí
KUENTvr.UK Oims HJÓUNSSONAR H.F.
Óáfoyrg stefna stjóriiarinnar
Eftir fjögurra mánaða setu núverandi ríkis-
stjórnar komu fjárlögin fyrst til umræðu á Al-
þingi, en stjórnin fékk margendurtekna greiðslu-
heimild þingsins á meðan stjómarflokkarnir réðu
ráðum sínum í skugganum. Ljóst er, að hinar
ýmsu ráðstafanir stjórnarflokkanna, sem Alþingi
fékk ekki einu sinni að fjalla um, svo sem upp-
bætur, niðurgreiðslur o. fl., nema stórkostlegum
fjárupphæðum, sem eftir er að afla tekna til.
Gizkað er á, að í raun og veru vanti um 250
milljónir króna til að endarnir nái saman á fjár-
lögunum. Ríkisstjórnin gerir ráð fyrir því nú, að
ná a. m. k. 50 milljónum af þjóðinni í nýjum álög-
um. Það eru efndirnar á margendurteknum lof-
orðum Emils Jónssonar um það, að engar nýjar
álögur þyrfti. Þá tekur stjórnin þá sjóði, sem
vinstri stjórnin skilaði af sér. Tekjuafgangur rík-
issjóðs frá 1958 var um 50 milljónir. Þessu er
kastað í dýrtíðarhítina og það sem á vantar til að
koma fjárlagafrumvarpinu saman, er einfaldlega
gert með því að hagræða tölum, svo sem hækka
tekjuáætlunina um rúmar 60 milljónir að mestu
leyti út í loftið, en afsakað með því að inn skuli
fluttar lúxusvörur svo sem með þurfi til að ná
þessari upphæð. En það þýðir auðvitað, að inn-
flutning nauðsynjavara verður að minnka að sama
skápi og er það mesta glapræði.
Enn fremur á svo að lækka ýmis útgjöld og er
það í samræmi við loforð Emils forsætisráðherra
um sparnað í ríkisrekstri og lét ekki illa í eyrum.
En sparnaðurinn er í því fólginn að minnka verk-
legar framkvæmdir úti um land. Undir þennan
sparnaðarlið er til dæmis stöðvun rafvæðingar-
innar að miklu leyti. En eins og kunnugt er, fyr-
ii-skipaði stjórnin algera stöðvun um áramótin og
í framhaldi af því er svo 43% niðurskurður á
þessum lið fjárlaganna. Hér er um hrein svik við
landsbyggðina að ræða og algerða stefnubreyt-
ingu. Þurfa menn nú ekki framar vitnanna við um
hug stjórnarflokkanna til þessa máls, þótt báðir
hafi þeir reynt að þakka sér hinar miklu fram-
kvæmdir undanfarið. Hér á Akureyri verður
drátttarbrautin, sjúkrahúsið og Menntaskólinn
fyrir barðinu á hinu breytta stjórnarfari, sem allt
markast af takmörkuðum skilningi á þörfum
fólksins, sem byggir landið utan höfuðstaðarins.
Núverandi ríkisstjóm lagði áherzlu á það tvennt
í upphafi göngu sinnar, að breyta kjördæmaskip-
uninni og leysa efnahagsmálin.
Stjórnarflokkarnir fengu stuðning Alþýðu-
bandalagsins til kjördæmabreytingarinnar og
einnig að nokkru til þeirrar afgreiðslu fjárlaga,
sem nú er viðhöfð. Enda eru þessi mál nátengd
að því leyti að bæði eru þau hnefahögg á dreif-
býlið. Afnám gömlu kjördæmanna á svo að gera
kaupstaðaflokkunum enn hægara fyrir að láta
kné fylgja kviði.
Það liggur alveg ljóst fyrir nú, að með haust-
inu, eftir kosningar, þarf að leysa þau vandamál,
sem nú er svikizt um að gera, að afla stórra
nýrra tekna vegna fyrirsjáanlegs halla á þessu
ári. Þá verður ekki hægt að byggja áætlanir á
tekjuafgangi fyrra árs eins og nú er gert og tæp-
lega á innflutningi hátollavara. Þá verður annað
tveggja. Stórkostlegur samdráttur framkvæmda
j eða nýjar álögur.
Missiraskipta-þankar.
Hvort er meira í anda lýðræð-
is að svipta einstaklinga fullu
kosningafrelsi, eða lofa þeim að
halda því og láta þá ráðast, hvaða
fulltrúa til Alþingis hver kjós-
andi velur sér, eftir flokksað-
stöðu hvers og eins hverju sinni?
Þegar rætt er um að skapa
réttlæti, á ekki að gera það á
kostnað réttlætis, svo að úr verði
óréttlæti.
Hlutfallskosningar gagnvart
kjósanda eru skerðing á hans
fulla atkvæðisrétti, þegar kosn-
ingar til Alþingis eiga fram að
fara, en minni hluta sérhvers
flokks kemur sú ráðstöfun sér-
staklega vel.
Já, en er ekki alveg sjálfsagt,
munu ýmsir spyrja, að hugsa
alltaf um minni hlutann, jafnvel
minnsta hlutann, þótt það skerði
persónulega fullkomið atkvæði?
En það tel eg sneiðingu atkvæðis,
þegar eg fæ ekki kosið sérhvern
þingfulltrúa með fullu atkvæði.
Til þess að koma í veg fyrir at-
kv'æðabútun, virðist mér ein-
menningskjördæmi í mestum
lýðræðisanda. Ber þvi að fjölga
einmenningskjördæmum, leggja
niður hlutfallskosningar og af-
nema öll uppbótarþingsæti. Ef
það yrði gert, fengist meiri
flokksfesta á Alþingi og áhrif
vafasamra þjóðhollustumánna,
mundu að mestu eða öllu leyti
hverfa úr sölum þess.
Það er ekki farið dult með, að
minnsta kosti í útvarpi, til hvers
refirnir eru skornir, með frum-
varpi því, sem nú er á siglingu
innan veggja Alþingishússins. —
Tilgangurinn, samantekin ráð,
einungis sá að hnekkja íhlutun
Framsóknarmana, ef unnt væri,
til þjóðfélagsmála á Alþingi.
Það sem er harla einkennandi
við framkomu frumvarps þessa,
er, hversu ólík sjónarmið flokk-
ar þeir hafa á þjóðmálunum, sem
um það hafa orðið ásáttir. Er
engu líkara, en að þeir hugsi sér
allir einhvern leik á borði. Það
er ekki fráleit tilgáta til dæmis
að Sjálfstæðisflokkurinn hyggist
með því geta náð fullum völdum
á stjórn landsins. Alþýðuflokkur-
inn byggist við að geta dulið svo
kjörfylgi sitt, að Sjálfstæðismenn
þyrftu ekki framar að óttast neitt
„Hræðslubandalg“. Alþýðubanda
lagið teldi sér aftur á móti trú
um að geta hóað öllum verkalýð
saman í samstilltan hóp og að
því loknu náð stjórnartaumunum
í hendur sínar. En hvað svo sem
þeir, hver í sínu lagi, hyggjast að
bera úr býtum, þá eru þeir með
frumvarpi þessu að rýra rétt ein-
staklingsins til fullkomins kjör-
frelsis allra flokka.
Sameiginlegar þjóðmálastefn-
ur einstaklinga mynda flokkana.
Að flokkarnir telja misjafnlega
marga einstaklinga, er við engan
um að sakast. Barátta hvers
flokks er að auka fylgi sinnar
stefnu með fjölgun fylgismanna.
Ríkisvaldið á hvorki að geta
stuðlað að því að lyfta undir
minnihlutaflokka, né koma í veg
fyrir að meirihlutaflokkar geti
fyllilega neytt aðstöðu sinnar,
þótt breytingar yrðu gerðar á
stjórnskipunarlögum lýðveldis-
ins. Minni hluti á alltaf að vera
minni hluti, þangað til hann hef-
ur af sjálísdáðum náð meiri
hluta aðstöðu. Þeirri aðstöðu á
honum að vera frjálst að vinna
að, og það mun honum í lófa
lagið, hvenær sem stjórn og
meirihluti Alþingis bregzt skyldu
sinni, á einn eða annan hátt.
Stjórn og stjórnarandstaða,
kaupmenn og samvinnufélög,
verða ekki umflúin frekar en
gott og illt á landi hér.
„Uppkastinu“, sællar minning-
ar, átti að skella yfir þjóðina
með miklum hamagangi. Afdrif
þess eru ekki gleymd. Sá þjóðin
eftir þeim? Sams konar saga ætti
að endurtaka sig nú um kjör-
dæmabreytingarfrumvarpið.
Ego.
Frá Kvenfélaginu Hlíf
Þar eð Kvenfélagið Hlíf, sem
á og rekur Dagheimilið Pálm-
holt, leitar árlega liðs hjá bæjar-
búum til stuðnings starfsemi
sinni og nýtur nokkurs styrks af
almannafé, telur það rétt að gera
almenningi nokkra grein fyrir
kostnaði við rekstur dagheimilis-
ins. Birtum vér þess vegna hér
sundurliðaðan rekstursreikning
Pálmholts yfir sl. starfsár þess.
Reikningurinn skýrir sig að
mestu sjálfur. Þó skal þess getið
um styrkveitingarnar, að Akur-
eyrarbær lagði fram kr. 20.000.00
og ríkið kr. 7.000.00. Reynt hef-
ur jafnan verið að stilla dvalar-
gjöldunum mjög í hóf, og ber
reikningurinn það ótvírætt með
sér. Námu þau 350.00 kr. á mán-
uði fyrir hvert barn. Reksturs-
hallann hefur félagið hingað til
getað jafnað með fjáröflunar-
starfsemi sinni.
Til ekkju Aðalgeirs Jónssonar.
Frá 21. marz: K. P. kr. 100.00. —
Kvennadeild slysavarnafél., Ak.,
kr. 5.500.00. — N. N. kr. 300.00.
— M. G. kr. 300.00. — M. S. kr.
300.00. — Áheit kr. 50.00. —
Áheit kr. 50.00. — H. E. kr.
100.00. — Þ. E. kr. 100.00. — Alls
hafa borizt til hennar á skrif-
stofu blaðsins kr. 31.602.50.
REKSTURSREIKNIN GUR
Barnaheimilisins „Pálmholt“
frá 1. nóv. 1957 til 31. okt. 1958
T e k j u r :
Dvalargjöld kr. 75.043.00
Styrkveitingar — 27.000.00
Húsaleiga — 2.600.00
Reksturshalli — 49.975.39
kr. 154.618.39
G j ö 1 d :
Laun kr. 72.400.74
Matvæli — 32.509.72
Rafmagn — 2.410.40
Akstur — 18.228.95
Leikföng — 911.51
Búsáhöld — 737.00
Sími — 830.00
A'uglýsingar — 140.00
Slysatrygging — 840.00
Fasteignagjöld — 914.50
Viðhald — 3.481.54
Brunatrygging — 853.50
Ýmis kostnaður — 29.00
Fyrning á leikf. — 2.000.00
Fyrn. á Pálmholti — 14.106.52
Fyrning á innbúi — 4.225.01
kr. 154.618.39
Elinborg Jónsdóttir, form.
Laufey Tryggvadóttir, gjaldk.
r
Urgangsfiskur verður að úrvalsfæðu
Svíar gera vélar er framieiða fiskimjöl
til manneldis
Sænskt firma hefur gert vélar og komið upp
fyrstu verksmiðju heimsins, sem getur framleitt
fiskimjöl til manneldis. Er hér um að ræða mikla
nýjung, sem getur haft hina mestu þýðingu í bar-
áttunni við að brauðfæða milljónir hungraðra
manna.
Fyrirtækið, sem framleitt hefur vélarnar í hina
nýju fiskimjölsverksmiðju hefur haft nána sam-
vinnu við Matvæla- og landbúnaðarstofnun S. Þ.
— FAO — á meðan á tilraunum og undirbúnigi
verksmiðjunnar hefur staðið.
FAO telur, að framleiðsla fiskimjöls til mann-
eldis geti orðið lausnin á því vandamáli hvernig
útvega eigi milljónum manna eggjahvítuefni úr
dýraríkinu á ódýran og hagkvæman hátt.
Fiskur er kjörvara hvað eggjahvítuinnihald
snertir og það er trú þeirra er þessi mál þekkja, að
ef aðeins væri hægt að finna leiðir til þess að flytja
fiskinn óskemmdan heimsálfanna á milli og á hag-
kvæman hátt væri mikið unnið á í baráttunni við
hungurvofuna. I þessu sambandi hafa menn látið
sér detta í hug fiskimjöl til manneldis. Bæði FAO
og barnahjálparsjóður S. Þ., UNICEF, hafa haft
áhuga fyrir framleiðslu fiskimjöls til manneldis og
hafa látið gera tilraunir með framleiðslu og neyzlu
í Suður-Ameríku, Afríku og Asíu.
En hingað til hefur strandað á því, að ekki hefur
tekizt að framleiða fiskimjöl, sem er lyktarlaust og
bragðlaust, en sem hefur næringagildi sitt óskert
°g eggjahvítuinnihald.
Björninn unninn.
En nú er björninn unninn. Hinu sænska fyrir-
tæki hefur tekizt að framleiða fiskimjöl, sem er
laust við fyrri galla þeirrar vöru og hefur alla beztu
kosti fiskimjölsins. Eggjahvítuinnihald hins sænska
fiskimjöls er t. d. 85%, borið saman við 15% í nýju
kjöti og fiski. Hefur hér tekizt að framleiða mjöl,
sem hefur meira eggjahvítuinnihald -en nokkur
önnur matvara. Það er því ekki að furða, að sér-
fræðingar FAO telja að hér sé um að ræða fram-
leiðslu er marki tímamót í næringarsögu mann-
kynsins.
■ !
Til brauðgerðar og fleira.
Manneldisfiskimjölið sænska má t. d. nota til
brauðgerðar, það er einnig hægt að nota það í súp-
ur og sósur, eða gera úr því aðra rétti. Þegar er
farið að tala um eggjahvítubi-auð með 5% fiski-
mjölsinnihaldi. Þetta magn myndi ekki gera brauð-
ið dýrara en það er nú, því það er ekki gert ráð
fyrir, að fiskimjölið þurfi að vera dýrara en hveiti,
eða önnur kornvara.
Slík brauð væru guðsgjöf í löndunum, þar sem
eggjahvítuefni er af skornum skammti í daglegri
fæðu manna. í þeim löndum þar sem meiri eggja-
hvítu er þörf í fæðu manna væri hægt að auka
fiskimjölsmagnið án þess að brauðið bragðaðist
öðruvísi en ella, eða það yrði neytendum dýrara.
Úrgangsfiskur ágætur til átu.
Sænska fiskimjölið er framleitt í lokuðum vél-
um og flutt til eftir lokuðum leiðslum, þannig að
mannshöndin snertir ekki fiskinn frá því að hann
kemur inn á fyrsta stig vinnslunnar og þar til
mjölið kemur út tilbúið.
Til fiskimjölsframleiðslunnar má nota hvaða fisk
sem vera skal, hvort það er fyrsta flokks heilag-
fiski eða hákarl. Úrgangsfiskur, sem ekki þætti
hæfur til annars en fiskimjölsframleiðslu til dýra-
fóðurs yrði að fyrsta flokks manneldismjöli. Það
er því ekki lengur þörf að framleiða fiskimjöls-
hæsnafóður til þess að fá eggjahvítuefni úr eggjum
og kjöti hænsnanna.
Matvæla og landbúnaðarstofnun S. Þ. leggur sem
sagt mikið upp úr þessari uppfinningu, einkum með
tilliti til vanyrktu þjóðanna.
Sænska fyrirtækið, sem hefur einkaleyfi á hin-
um nýju vélum mun hugsa sér að koma upp fiski-
mjölsframleiðslu til manneldis víða um heim.