Dagur - 08.07.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Sverrir Áskelsson
MINNINGARORÐ
VEL man ég enn allflesta nemend-
oir úr unglingahópnum stóra og
fríða, sem skráður var til náms í
Gagnfræðaskóla Akureyrar haustið
1930, enda var það fyrsti nemenda-
hópurinn, sem þar kom nokkuð
við sögu, því að skólinn hóf starfs-
feril sinn einmitt þetta haust. í
annan stað var þetta upphafið að
minu eigin starfi við þann skóla,
sem alllangt er nú orðið, því að
segja má, að það starf og þau kynni,
er þarna var í fyrsta sinni til stofn-
að, hafi aldrei að fullu rofnað né
niður fallið síðan. Loks er mér full-
Ijóst, þegar ég fletti nú nemenda-
skránni frá þessu upphafsári skól-
ans og hugleiði í ljósi þeirrar
reynslu, sem síðan er fengin á hart-
nær þrem tugum ára, hversu margt
sveina og meyja úr þessum hópi,
sem að vfsu var stór eftir atvikum
þá, en náði þó ekki fimm tugum
alls — hefur komizt ágætlcga til
manns og þegar mótað djúp og
eftirminnileg spor í sögu sveitar og
samtíðar, liver á sínu sviði að kalla
— að ekki er það skrum ncitt né of-
mæli, þótt ég segi nú, það sem
okkur, kennurunum öllum, fannst
þá, að hópurinn sá var sérlega
mannvænlegur á marga lund og því
minnisstæður að því leyti, þótt ekk-
ert annað hefði komið.þar til, er
gerði árganginn scrstæðan og siigu-
legan í annálum skólans og hugar-
heimum kennaraliðsins.
EINN var þó sá sveinn í þessum
ílokki, er fengri og sögulegri sam-
leið átti 'með skólanum í það sinn
en nokkur liinna nemendanna. Sá
hét Sverrir Askelsson, fæddur að
Þverá í Laxártlal í Suður-Þingeyjar-
sýslu 18. janúar 1916, sonur þeirra
hjóna frú Guðrúnar Kristjánsdótt-
ur og Áskels Snorrasonar tónskálds,
en þaú voru, þegar hér var komið
sögu, flutt hingað til bæjarins fyrir
allmörgum árum, og Áskell stóð þá
þegar mitt í þjóðkunnu starfi sínu
sem söngkennari og söhgstjór.i. Svo
merkar og alkunnar eru þær ættir,
er að Sverri stóðu, og svo margt
gáfu- og merkisfólk á næstu grösum
við hann að ætt og uppruna, að of
langt mál væri að freista þess hér
að nefna það eða lýsa því að
nokkru, enda óþarft, þar sem all-
flestir þeir, sem líklegt er að lesa
muni greinarstúf þennan, muni
kunna á þessu góð skil sjálfir. En
sú er skýring á þeim ummælum
mínum áðan, að Sverrir Áskelsson
hali upphaflega átt lengri og sögu-
legri samtíð með Gagnfræðaskóla
Akureyrar en aðrir þeir, er þar
voru skráðir til náms fyrsta haustið,
að skólinn var fyrstu árin aðeins
tveSgj'a vetra skóli, þannigað burt-
fararprófið, sem stundum var nefnt
„gagnfræðapróf hið mmná“, var þá
tekið upp úr 2. bekk. En fljótlega
bættist þriðji námsveturinn, eða
þriðji bckkurinn, við, og var Sverrir
annar þeirra tveggja pilta, er fyrstir
allra nemenda stunduðu slíkt fram-
haldsnám og luku því öðrum fyrr i
þeim skóla „gagnfræðaprófi hinu
meira“, — báðir með ágætum vitnis-
burði. Fjölmennari en þetta var nú
ekki fyrsti gagnfræðingahópurinn
úr G. A., en góðmennur vissulega,
og þar með var markaður sá áfangi
í sögu þessarar menntastofnunar,
er lengi hélzt, eða allt fram til þess
tíma, að fjórðu árdeildinni var bætt
við til undirbúnings gagnfræða-
prófi því, sem nú er, en það er
önnur saga.
SVERRIR ÁSKELSSON er mér
engan veginn -kær og hugstæður
fyrir þá sök eina, að -tilviljun að
kalla réði því, að hann varð með
þeim hætti, sem þegar hefur verið
rakinn að nokkru, eins konar braut-
ryðjandi á þróunarferli stofnunar,
sem mér er sérlega hugstæð og
hjartfólgin. Vissulega var hann þó
sérlega ágætur og minnisstæður
nemandi þá og síðar, er hann sat á
skólabekk hjá mér í Iðnskóla Akur-
eyrar — þessi gálaði og gjörvulegi
sveinn, svo einbeittur og dugmikill
sem hann var við nám sitt, ljúfur
og prúður í allri umgengni, bjartur
yfirlitum og sviphreinn. Kyrrt og
prútt var yfirborðið, en vel vissi ég
þó, að undir því bjó rík réttlætis-
kennd, viðkvæm og. stór lund, heitt
og heilt hjarta. Kærastur og hug-
stæðastur er hann mér þó sem
maður, sem tók því með æðruleysi
og karlmennsku, að lílið lék aldrei
svo dátt við hann, að djörfustu
æskudraumar lians, sem fjölþættar
gáfur og hæfileikar blésu honum í
brjóst, gætu rætzt í bókstaflegum
skilningi. Ég þykist t. d. fara nærri
um það, að unt eitt skeið hafi hann
óskað sér að „ganga menntaveg-
inri", enda hafði hann vissulega
bæði gáfur og atorku til þess mörg-
um frernur, ef svo hefði skipazt.
Listhneigð sú, sem svo rík er í fari
margra ættmenna hans, og hann
hafði vissulega lilotið vænan skerf
af í vöggugjöf, hefur og vafalaust á
stundum kallað hástölum á hann
og hvatt hann óspart til að varpa
af sér hverju oki brauðstritsins og
„hversdagslegrar' ‘ á byrgðarken ndar
að sjá sér og sínum vel farborða á
„veraldlega" vísu — en gerast í þess
stað listamaður, Ijóðskáld eða list-
málari, nema hvort tveggja væri —
þvx að til þess hafði hann bæði
hneigð og góða hæfileika. — En
honum mun engu síður hafa verið
í blóð borið að fara varlega og með
fullri ábyrgðarkennd í sakirnar
hverju sinni, verið óljúft að brjóta
allar brýr að baki sér í þjónustu
hugsýna, sem ef til vill kynnu þó
að reynast draumsjónir einar, hill-
ingar og jafnvel sérgæðingsháttur í
hans augum, þegar aðrar og brýnni
skyldur við hið „hversdagslega" líf,
fjölskyldu og heimili, kölluðu á
krafta hans. Þar vildi hann hafa
fast land undir fótum, þótt hitt efi
ég ekki, að lund bans var slík, að
öllu þessu hefði h'ann fúslega fórn-
að, cf tryggð hans við þær hugsjón-
ir, sem hann taldi sammannlegar,
vafalausar og sígildar, liefði krafizt.
SVERRIR ÁSKELSSON varð því
hvorki „menntamaður" á skólavísu,
né heldur „listamaður" í vcnjuleg-
um skilningi þess harla tvíræða
orðs. Hann gerist húsamálari að
iðn, dugnaðarmaður og listamaður
á þá vísu, ábyrgur og ástfólginn
fjölskyldufaðir, vrnsæll og velmet-
inn borgari í sínum bæ og þjóðfé-
lagi. En þótt hann yrði þannig ekki
„mcnntamaður", varð hann þó
vafalaust menntaður maður, í þess
orðs beztu merkingu. Hann las og
lærði mikið alla tíð, þótt hann sæti
ekki langan aldur á skólabekk.
Hann var hinn eilífi lærisveinn, sí-
leitandi, síhugsandi um vandamál
samtíðar og framtíðar og jafnvel
um hin hinztu rök allrar tilveru.
En í mínum augum er það þó mest
virði og minnilegast í fari hans, að
hann var alla ævi sanri góði og heili
drengurinn, hjartað ávallt jafn
heitt og stórt, hinn sanni listamað-
ur í eðli lians ávallt jafn ungur og
ódrepandi. Og ekki efa ég það, að
þótt hið líkamlega hjarta hans hafi
brostið langt um aldur fram, muni
það negg, er ég á hér við, enn slá,
heilt og trútt, á öðru og æðra til-
verusviði.
SVERRIR heitinn var sá gæfumað-
ur að vera getinn af merkum og
ágætum foreldrum, alast upp í ást-
ríkum og samstæðum systkinahópi
á fyrirmyndarheimili, ávinna sér
traust, virðingu og vináttu allra
þeirra samferðamanna, er höfðu
af honum náin kynni, eignast ágæta
eiginkonu, efnilegar dætur, gott og
myndarlegt heimili, fyrst hér í bæ,
síðar á Akranesi. — Andlátsfregn
hans kom mér, vandalausum, á ó-
vart og varpaði skugga á veginn..
Hversu miklu fremur hlýtur þó
ekki sá atburður að hafa dunið sem
reiðarslag yfir þá, sem honum voru
nánastir — foreldra hans og syst-
kini, eiginkonu lians og ungar dæt-
ur. Fá orð og'fátækleg, hripuð nið-
ur í skyndi, óhugsuð, en af innri
þörf, fá hér engu um breytt og eru
enda harla lélegt eftirmæli, ef þeim
einum væri þar til að dreifa. Auð-
velt væri að vísu að skreyta þessar
línur í lokin með fallegri tilvitnun
í einhver spekiorð um líf og dattða,
forn eða ný. Ég læt mér nægja að
segja í einfaldri einlægni minni:
Sú stærsta gæfa, sem dauðlegum
manni getur hlotnazt, ást, friður og
vinátta, fylgdi þér í lífinu, og hún
mun einnig fylgja þér í jiessu tor-
ræði, sem við köllum dauða, og
jieim, sem eiga góðs tlrengs að
minnast, leggst ávallt líkn með
Jiraut.
Farðu heill og sæll, nemandi
minn og vinur!
Jóhann Frimann.
HEIMA ER BEZT
Júlíhefti Heima er bezt, sem
nýlega er út komið, flytur meðal
annars grein eftir ritstj. um Sig-
urð Jónsson bóndi í Stafafelli og
birtir mynd á forsíðu af honum
og afmælisljóð til hans eftir
Baldur Baldvinsson á Ófeigsstöð-
um, Guðmundur B. Árnason
skrifar um fyrstu för sína úr föð-
urgctrði, Þorsteinn Jósepsson um
Njarðvík og Njarðvíkurskriður,
Jóh. Ásgeirsson um drauma og
svefngöngur og Kr. Ingi Sveins-
son um ferðalög. Þá eru fram-
haldssögur, þáttur fyrir unga
fólkið eftir Stefán Jónsson o. fl.
Nonnahúsið er opið sunnudaga
kl. 2.30-4 e. h.
Miðvikudaginn 8. júlí 1959
ÞANKAR OG ÞÝÐINGAR
Knut Hamsun (1858—1952).
Nokkru fyrir síðustu aldamót
dvaldi Knut Hamsun einn vetur
í París. Er hann kom þaðan
heim til Noregs, spurði einn vin-
ur hans:
„Áttirðu ekki í erfiðleikum
með frönskuna þína fyrstu vik-
urnar?“
„Nei,“ svaraði Hamsun, „ekki
eg, heldur Parísarbúar."
Um aldamótin átti Hamsun
heima í Kaupmannahöfn, og þar
hitti hann því nær daglega einn
landa sinn, rithöfundinn Thomas
Krag. Dag nokkurn lýsti Krag
því yfir, að hann væri nú loks
orðinn svo þunglyndur, að hann
hefði tekið ákvörðun um að
hengja sig.
Hamsun svaraði því til, að sig
hefði alltaf langað óskaplega til
að sjá hengdan rithöfund, og bað
um fá að vera viðstaddur at-
höfnina. Krag gaf samþykki sitt
til þess, og fór Hamsun heim með
honum, fullur eftirvæntingar. —
Fundu þeir félagar heppilegan
gluggakrók í herberginu og út-
veguðu sér snæri, en þegar allt
var tilbúið, fór að koma hik á
Krag, og svo ákvað hann að slá
athöfninni á frest.
Hamsun horfði undrandi og
gramur á vin sinn og sagði bitr-
um rómi:
„Nú, er hún þá svona vinátt-
an þín?“
Henrik Ibsen (1828—1906).
Eitt sinn var Henrik Ibsen á
gangi á-götu í Kristianíu (Ósló),
þungt hugsandi. Allt í einu vatt
sér að honum ungur maður og
sagði hrifinn:
„Nei, þetta er hinn frægi rit-
höfundur, Henrik Ibsen! Eg þori
að veðja um, að þér munið alls
ekki eftir mér.“
Henrik Ibsen tók kurteislega
ofan, leit á unga mannirin og
sagði:
„Þér hafið unnið veðmálið."
Að því búnu sneri hann sér við
og hélt áfram göngunni.
Gottfried Keller (1819—1890),
svissneskt skáld.
Gottfried Keller, þótti mjög
gaman að fá sér neðan í því, og
kvöld nokkurt gerði hann það
heldur svona hressilega. Hann
rataði ekki heim til sín og varð
að biðja um aðstoð. Hann vatt sér
að fyrsta manninum, sem hann
sá á götunni, og spurði hann,
hvort hann gæti sagt sér hvar
Keller bæjarritari ætti heima.
— En það eruð þér sjálfur, hr.
Keller, sagði maðurinn undrandi.
— Þér eigið bara að svara því,
sem þér eruð spurður að, sagði
Keller. Eg veit nú vel, hver eg
er — en eg vil fá að vita, hvar eg
á heima!
Rudyard Kipling (1865—1936),
enskt skáld, fékk bókmennta-
verðlaun Nóbels 1907.
Dag nokkurn las Kipling sér
til mikillar undrunar í blaði
nokkru, að hann væri dáinn.
Hann skrifaði ritstjóranum strax
bréf á þessa leið:
— Eg er rétt að enda við að
lesa, að eg sé dáinn. Viljið þér nú
gjöra svo vel að muna líka að
strika mig út af kaupendalistan-
um.
Paul Kriiger (1825—1904), stjórn
málamaður í Suður-Afi’íku, for-
seti í Transvaal 1885—1900.
Einn dag kom æstur Búi til
Kriigers gamla, forseta í Trans-
vaal, og bar sig illa. Maðurinn
hafði nefnilega beðið gestgjafa
nokkurn að geyma fyrir sig 100
pund í gulli, og nú þvertók gest-
gjafinn fyrir að hafa nokkurn
tíma tekið við peningunum.
Forsetinn hugsaði sig um
stundarkorn og sagði því næst:
— Taktu önnur 100 pund,
farðu til gestgjafans og biddu
hann, í viðurvist tveggja vitna,
að geyma þau fyrir þig. Farðu
svo aleinn til hans daginn eftir
og biddu hann að afhenda þér
peningana. Gestgjafinn mun
gjöra það, því að hann veit um
vitnin tvö.
Næsta dag skaltu svo fara með
vitnin til hans og krefjast pen-
inganna. Þá verður leikurinn
tekinn að jafnast, því að nú
nærðu á honum sama takinu og
hann náði 'á þér.
Henry Labouchere (1871—1912),
enskúr blaðamaður.
I
Eitt sinn, er Labouchere vai
ungur maður, sat liánn í klúfcbr
einum í Lundúnum og fræddi
nokkra eldri meðlimi um heims-
ins vandamál, og hvernig skyldi
leysa þau. — Áheyrendunum
gramdist þessi mikla sjálfsgleði,
og loks gat einn þeirra ekld
lengur orða bundizt:
— Ungi maður, eg þekkti
ömmu yðar.
Labouchere stóð á fætur,
hneigði sig kurteislega og sagði:
— Veitist mér kannski sá
heiður að tala við afa minn?
John Pierpont Morgan (1837—
1913), bandarsíkur fjármálamað-
ur og milljónamæringur.
Eitt sinn birti blaðið The
World viðtal við J. P. Morgan
um fjármálaástand Bandaríkj-
anna, og það var eina blaðið í
landinu, sem gat náð tali af hon-
um. Þetta hafði gerzt:
Morgan hataði blaðamenn og
neitaði að ræða við nokkurn
slíkan.
Þegar blaðamaðurinn frá The
World hafði þröngvað sér inn á
skrifstofuna til hans, þá fékk
hann líka neitun.
— Ekkert ónæði! Þér vitið, að
eg tala aldrei við blaðamenn.
En blaðamaðurinn gerðist nú
samt svo djarfur að halda áfram
samtalinu.
— Hr. Morgan, en bandaríska
þjóðin á heimtingu á því að fá að
heyra álit yðar á ástandinu.
— Mér er djöfuls sama um
bandarísku þjóðina, þrumaði
Morgan.
— Þakka yður fyrir, sagði
blaðamaðurinn. Þetta er þriggja
dálka!
— Ha, hvað eigið þér við?
Framhald d 4. siðu.