Dagur - 09.09.1959, Blaðsíða 8

Bagujr
Miðvikudaginn 9. scptcmber 1959
Fornir siðir auka sjálfsvirðingu
t r
Ur ræðu Poul Petersen lögþingmanns á Olafs-
vöku - þjóðhátíðardegi Færeyinga
í>að er vel viðeigandi um Ól-
afsvökuleyti, að minnast og
nefna dæmi um virðingu fyrir
forniyn siðum. Eyjan Man (Isle
of Man), sem liggur milli Írlands
og Bretlands, er 572 ferm. að
stærð með 60 þús. íbúum og til-
heyrir brezka samveldinu.
Sagan segir, að Man félli und-
ir veldi Noregskonunga á dögum
Haraldar hárfagra um árið 800,
en Godfred Croven konungur
vann hana af Norðmönnum í orr-
ustu á Skagafelli árið 1079 og
gerði Man, ásamt Suðureyjum,
að sérstöku konungdæmi, sem
heldur sér enn í dag innan
brezka samveldisins.
Á eynni Man er það enn siður,
að þingmenn gangi fylktu liði úr
kirkju á þingvöll og setji þar
þing, að fornum, norrænum sið,
á gömlu Jónsvöku, 5. júlí, ár
hvert. — Þingstaður eyjarinnar
heitir á þeirra máli í dag „Tyn-
wald“. — í broddi fylkingar
gengur biskupinn af Suðureyjum
og Man, eins og venja hefur ver-
ið frá fornu fari.
Þess ber að geta, að kristni var
tekin þar, er norræn lög voru í
heiðri höfð og lögleidd á þingi, og
er það talið upphaf þjóðkirkj-
unnar þar, sem og annars staðar
á Norðurlöndum.
Ólafur konungur helgi og arf-
takar hans stofnuðu víða bisk-
upsdæmi í ríki sínu, meðal ann-
ars í Norðureyjum (Hjaltland og
"Orkneyjar) með aðsetur í Orkn-
eyjum. Magnúsardómkirkjan í
Kirkwall (Kirkjuvelli) stendur
enn til vitnis um það. Man og
Suðureyjar voru og eru eitt
biskupsdæmi. Man fékk líka sína
Ólafskirkju eftir dauða Ólafs
konungs helga.
Eyjaskeggjar eru mjög upp
með sér af hinu forna þingi sínu,
sem er miklu eldra en enska
þingið, en það var sett í fyrsta
sinn árið 1042 af Alfred konungi,
the Confessor í Glouiester dóm-
kirkju (112 árum síðar en Al-
þingi var sett í fyrsta sinn á
Þingvöllum við Öxará).
Efnið í þingvöll Manbúa (Tyn-
wald) var tekið úr öllum 17
hreppum eyjarinnar, þar er, eins
og áður er sagt, þingið sett að
fornum sið og lög mælt af munni
fram af lögsögumanni. Það kalla
þeir brjóstlög er þannig eru fram
sögð, (hin óskráðu lög), en lög
voru ekki skráð fyrr en á 12. öld.
Manbúar mótmæltu því árið
1420, er konungur þeirra, John
Stanley, fékk samþykki þingsins
til að skrifa upp brjóstlögin. —
Þinghús og aðsetur þingsins,
ásamt stjórn eyjarinnar, er í höf-
uðstaðnum, Douglas.
Þannig hafa Manbúar varðveitt
norrænar siðvenjur, þó að þeir
séu ekki af norrænu bergi brotn
ir, heldur Keltar að uppruna og
gengu undan Noregskonungi ár-
ið 1079.
Virðing fyrir fornum siðum
gefur fólki samstöðukennd, skap-
ar sjálfsvirðingu og öryggi.
Færeyingar eiga fornanþingstað
í Þinganesi í Þórshöfn. Þar var
aðalþingstaður þeirra. Færeying-
ar áttu eitt af elztu þingum, sem
sögur fara af, en misstu það 1816,
fengu það aftur 1852, en ekki í
sömu mynd, þótt þingstaðurinn
væri fyrir hendi. Lögmann áttu
þeir, en misstu hann 1816, fengu
hann aftur 1948, þá sem formann
landsstjórnar, samkvæmt nýju
heimastjórnarlögunum. Biskups-
stól eiga þeir gamlan, en biskup-
inn misstu þeir fyrir rúmum 400
árum, eða árið 1557 og hafa ekki
endurheimt hann ennþá.
Enn ganga þingmenn þar
fylktu liði úr kirkju á Ólafsvöku
ásamt lögmanni, prestum, pró-
fasti og öðrum æðstu mönnum
landsins, ekki á þingstaðinn
forna, heldur í þinghúsið, sem
stendur í gamla Húsatúni í
Þórshöfn.
Á þeim tíma, sem þinglaust var
í Færeyjum, héldu prestar og
prófastar uppi hinum forna sið.
Þeir gengu fylktu liði úr kirkju á
Ólafsvöku út af Reynisgarði, þar
sem prestafundir voru haldnir.
Rammi hinna fornu siða stend-
ur þar enn, og þar er hin forna
mynd smám saman að birtast á
ný. Þingið er fyrir hendi, lög-
maður og hin forna skrúðganga
er enn farin. En enn er eftir að
endurreisa hið forna biskups-
dæmi.
Rætt við Gísla Guðmundsson alþingismann
Hvernig mæta ber eðlilegri fólksfjölgun
1 á Norðurlandi
Knattspyrmimót
Norðurlands
hefst á Akureyri n.k. föstudag
kl. 4 e. h. Þann dag verða leiknir
tveir leikir, aðrir tveir á laugar-
daginn og að síðustu tveir leikir
á sunnudag.
Þátttakendur eru frá Héraðs-
sambandi Þingeyinga, Knatt-
spyrnufélagi Siglufjarðar, íþrótta
félaginu Þór og Knattspyrnu-
félagi Akureyrar.
Núverandi Norðurlandsmeist-
ari er Knattspyrnufélag Akur-
eyrar, og hefur það félag unnið
til þeirrar nafngiftar 5 ár í röð
og nú sér þetta félag um fram-
kvæmd mótsins.
Engu verður spáð um úrslitin,
en víst má telja að keppnin verði
hörð og spennandi.
Gísli Guðmundsson alþingis-
maður var hér á ferðinni um
helgina og flutti ræðu þá á hér-
aðssamkomu Framsóknarmanna
í Eyjafirði, sem mjög var rómuð.
Hann ræddi þar meðal annars
um vöxt þjóðarinnar á næstu
áratugum og kvað Framsóknar-
flokkinn stefna að því, að þjóð-
araukningin í hverjum lands-
hluta gæti numið land í átthög-
um sínum í sveit og við sjó og
haft þar verkefni.
Gísli Guðmundsson hefur átt
sæti á Alþingi í rúmlega 20 ár,
sem þingmaður N.-Þingeyinga
og verður nú í haustkosningun-
um annar maður á lista Fram-
sóknarflokksins í Norðurlands-
kjördæmi eystra, svo sem nú er
nefnt í hinum nýju stjórnskip-
unarlögum.
Dagur átti viðtal það við al-
þingismanninn, sem hér fer á
eftir.
Framfarirnar koma ekki
til okkar eins og happ-
drættisvinningur en
koma samt.
Framkvæmdir við Laugaskóla
Hvítafelli, 25. ágúst.
Heyskapur hefur gengið mjög
vel í Reykjadal, þar til síðasta
hálfan mánuð. Hey eru því mikil
og góð, því að sprettan var fá-
dæma mikil.
Sumargistihúsið að Laugum
hefur verið starfrækt í sumar,
eins og að undanförnu, og hefur
ferðamannastraumur verið mun
meiri en undanfarin ár.
Byrjað er á stórbyggingu að
Laugum. Byggð verður ný borð-
stofa, eldhús og íbúðir við hér-
aðsskólann. En í mörg undanfar-
in ár hefur þurft að tvísetja í
borðstofu skólans vegna þrengsla.
Nýjan veg er verið að leggja
frá brúnni á Reykjadalsá að
austan, vestan við skólann, með-
fram ánni. Þannig á að losa
skólalóðina við mikla umferð og
ónæði. — Mjög miklar umbætur
er verið að gera á íþróttavellin-
Fyrstu umferð á kandidata-
mótinu í Júgóslavíu lauk svo, að
Friðrik Ólafsson tapaði fyrir
Petrosjan. Á þessu mikla skák-
móti, sem gefur sigurvegaranum
rétt til einvígis í skák við heims-
meistarann, keppa 8 efstu skák-
menn heimsins. Eru þeir þessir:
1. Smyslov, Sovétríkjunum, 2.
Keres, Sovétríkjunum, 3; Petro-
sjan, Sovétríkjunum, 4. Pal
Benkö, Bandaríkjunum, 5. Gli-
goric, Júgóslavíu, 6. Friðrik Ól-
afsson, 7. Fischer, Bandaríkjun-
um og 8. Tal, Sovétrikjunum.
um á Laugum. Verður hann
stækkaður og sléttaður og verður
þá af fullkominni stærð. — í
skógræktargirðingu skólans hef-
ur verið plantað miklu af trjá-
plöntum. Er vöxtur þar mjög
góður, einkum á íuru.
Eitt nýbýli er í byggingu, að
Vallholti. Verður það fjórða
íbúðarhús í Stafnshverfinu. Þeir
Stafnsbændur eru búnir að girða
16 ha. lands til skógræktar og
hafa þegar plantað mjög miklu.
Hvað telur þú, Gísli, að gera
þurfi hér á Norðurlandi til að
mæta fólksfjtílguninni á næstu
áratugum?
Hér er sem oftar léttara að
spyrja en svara, segir Gísli. Eg
álít skynsamlegt að gera áætlanir
nokkuð fram í tímann, þó ekki of
langt, því að þá verða þær
úreltar þegar frá líður. Tæknin
éykst og breytist. Atvinnuhættir,
líka og sama er að segja um fl.
En til þess að fólksfjölgun geti
orðið hér fyrir norðan, þarf fyrst:
Qg fremst að efla atvinnulífið,
auka framleiðsluna og koma því
þannig til leiðar, að allir hafi
verk að vinna og geti lifað
sæmilegu lífi á vinnu sinni.
Því fleiri, sem að framleiðslunni
vinna, beint eða óbeint, því betri
verður afkoma heildarinnar. En
til þess að efla atvinnulífið þarf
fjármagn. Að því leyti, sem ekki
er hægt að fá féð heima fyrir
þarf að afla þess annars staðar,
innanlands eða utan. Það er ekki
hættulegt að taka féð að láni til
að efla atvinnulífið, a. m. k. ekki
ef um jafna og stöðuga þróun er
að ræða.
En það er ekki hægt að grípa
upp fjármagnið hvenær sem vera
skal, fremur en verðmæti úr
skauti náttúrunnar. Framfarirn-
Framhald, á 5. síðu.
Frá Sjálfsbjörg
Akureyri
Félaginu hafa borizt margar
góðar gjafir og áheit. — Minn-
ingargjafir um látið fólk hafa
einnig borizt félaginu, og eru
þessar:
Til minningar um: Kr.
Hansínu Steinþórsdóttur 200.00
Hallgrím Pálmason .... 100.00
Friðjón Snorrason .... 3000.00
Stefán Randversson .... 110.00
Magnús Árnason......... 200.00
Stefán Árnason ......... 50.00
Unu Hjaltadóttur....... 20.00
Axel Schiöth........... 100.00
Jakobínu Halldórsdóttur 25.00
Kristófer og Guðmund
Bjarnasyni ............ 50.00
Gísla Jónsson .......... 40.00
Steinunni Jónatansdóttur 50.00
Sigurjón G. Stefánsson 1670.00
Björn Eiríksson ...... 50.00
Sigurbjörn Árnason .... 120.00
Aðalfundur Rækfunarfélags Norð
urlands var haldinn á Ak. 28. ágúst
Fundurinn telur brýna nauðsyn á aukinni
fræðslustarfserai í samböndunura á komandi ári
Aðalfundur Ræktunarélags
Norðurlands var haldinn á Ak-
ureyri 28. ágúst. Mætíir voru
fulltrúar frá öllum samböndum í
Norðlendingafjórðungi, og auk
þess frá ævifélagadeild Akureyr-
ar. E'ormaðurinn, Steindór Stein-
dórsson, setti fundinn og stjórn-
aði honum.
Ólafur Jónsson, ráðunautur,
framkvæmdastjóri félagsins,
skýrði frá störfum þess, lagði
fram reikninga fyrir síðastl. ór
_____ ‘mi
og fjárhagsáætlun fyrir árið 1960.
Starfsemi félagsins er einkum
útgáfa Ársrits Ræktunarfél. Nl.
Mikill áhugi ríkti um fræðslu-
starfsemi úti í samböndunum á
komandi ári og í ráði er, að halda
ráðunautafund fyrir Norðurland
í haust hér á Akureyri.
Ur stjórninni átti að ganga
Steindór Steindórsson, en var
endurkosinn. Aðrir í stjórn eru
Jónas Kristjánsson og Ólafur
Jónsson.
Samtals kr. 5785.00
Gjafir og áheit hafa borizt frá
eftirtöldum:
Gjöf frá gamalli konu kr. 500.
— Gjöf frá N. N. kr. 1000. —Gjöf
frá Axel Björnssyni kr. 200. —
Gjöf frá gamalli konu kr. 50. —;
Áheit frá Jóhönnu Magnúsdótt-
ur kr. 100. — Gjöf frá gamalli
konu kr. 50. — Gjöf frá styrktar-
félaga kr. 100. — Gjöf frá gamalli
konu kr. 50. — Gjöf frá Hallfríði
N. N. kr. 100. — Gjöf frá V. Th.
kr. 100. — Áheit frá Ólafi Jóns-
syni kr. 300. — Áheit frá (A) kr.
150. — Gjöf frá öskudagsflokk
kr. 216. — Gjöf frá Ólafi Sigur-
bjÖmssyni kr. 1000. — Gjöf frá
Axel Björnssyni kr. 100. — Gjöf
frá N. N. kr. 30. — Gjöf frá Láru
Pálsdóttur kr. 100. — Gjöf frá
Guðlaugu Steingrímsdóttur kr.
50. — Áheit frá Franz Viðar
Árnasyni kr. 100. — Áheit frá
Stefaníu Ágústsdóttur kr. 150. —
Gjöf frá nemendum Gagnfræða-
skóla Akureyrar kr. 3700.00. —
Samtals kr. 8046.00.
Allar þessar gjafir vil eg fyrir
hönd Sjálfsbjargar þakka, og
biðja þeirn blessunar, sem hafa
látið félagið njóta þess, er þeir
minnast látins vinar og skyld-
mennis. — Emil Andersen.