Dagur - 14.10.1959, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 14. október 1959
D AGUR
Kceru Eyfirðingar.
Samkvæmt stjórnarskrárbreyt-
ingu þeirri, sem hlaut fullnaðar-
samþykki á sumarþinginu, eiga al-
mcnnar kosningar til alþingis að
£ara fram nú í haust „og falla um-
bofi þingmanna niður á kjördegi".
Sunnudaginn 25. þ. m. hætti ég því
að vera.þingmaður ykkar, enda fá-
ið þið þá ekki lengur að kjósa ykk-
ar sérstöku þingmenn, eins og ver-
ið Iieíur, heldur er nú Eyjafjörður
sameinaður Akureyri og Þingeyjar-
sýslum báðum í eitt kjördæmi, en
ég hei aldrei verið þingmaður ann-
arra en ykkar. Þetta var gert á móti
vilja meiri hluta ykkar, eins og
kosningarnar í vor sýndu greini-
lega, en ekki tjáir að deila við dóm-
arann. Eg verð ekki í kjöri í þess-
um kosningum, því þó cg harfleyft
að setja nafn mitt í 12. sæti á lista
Eramsóknarflokksins í Norður-
landskjördæmi eystra, er það ekki
að vera í kjöri, því síðasti maður á
listanum kemur ekki á neinn hátt
ttl greina í kosningunum. Eg gaf
þctta leyfi aðeins til að undirstrika
áframhaldandi fylgi mitt við flokk-
inn, þó það hefði auðvitað ekki
þurft.
; Þegar kosningarnar fara fram og
þingmannsumboð mitt fcllur nið-
ur, eru liðin full 36 ár síðan þið
kusuð mig fyrst á þing. Eg segi þið,
Jfvi að þótt mjög margir þáverandi
kjósenda séu nú horfnir úr þessum
heimi, hafa börn þeirra og barna-
börn tekið við. Hef ég verið þing-
maður Eyfirðinga lengur en nokk-
ur annar á undan mér og ekki eru
nema örfáir menn, sem hafa átt
lengri setu á Aiþ'ingi frá því þáð
var endurreist fyrir 114 árum (mið-
að við þinghald). Eg var tiltóiiilcga
ungur maður,- þegar ég var fyrst
kosinn á þihg, enda var ég af sum-
vim kallaður ,.óskrifað blað", þó
hafði ég töluvert fengizt við félags-
mál þá þegar, verið starfandi f ung-
mcnnafélagi, átt nokkur ár sæti í
sveitarstjórn mi.nnar sveitar, var í
sýslunefnd og í stjórn K. E. A. Eg
var því nokkuð þekktur um hérað-
ið, enda hefði ég ekki náð kosn-
ingu að öðrum kosti, því þá átti
það enn langt í land að farið væri
að kjósa flokkslista og ekki þýddi
fyrir aðra að bjóða sig fram til
þings en þá, sem nutu töluverðs
persónulegs trausts. Það munaði
mjóu að ég næði kosningu í fyrsta
sinn sem ég var í kjöri, aðeins 5
atkvæðum, en síðan hef ég verið
endurkosinn 12 sinnum með miklu
og öruggu fylg'i, nú síðast í vor.
Fyrir það mikla fylgi, sem þið ey-
firzkir kjósendur hafið veitt mér á
umliðnum árum, og það traust,
scm þið hafið sýnt mcr, ekki ein-
asta flokksbræður mínir, helclur
einnig margir fleiri, þakka ég ein-
læglega.
Þegar ég varð þingmaður fyrir
36 árum, var hér margt eins og ver-
ið haíði um aldaraðir áður. Gömlu
torfbæirnir stóðu þá víðast enn,
nýrækt var lítil og túnin víða þýfð,
þjóðvegur lá þvert yfir héraðið frá
Öxnadalsheiði og sem leið liggur
austur yfir Eyjafjarðará, en ekki
var hann akfær nema út á Mold-
haugaháls. Akfært var einnig inn
að Saurbæ, en Eyjafjarðarbraut var
þá sýsluvegur. Hafnarmannvirki út
með firðinum voru þá svo að segja
engin. Gagnfræðaskóli var á Akur-
eyri og barnaskólar í kauptúnun-
um, en í sveitunum var aðeins far-
kennsla, húsmæðraskóli var enginn
í héraðinu. Spítali var á Akureyri,
en Kristncshæli ekki til. Landssím-
inri lá urii hluta héraðsins og nokkr-
ar landssímastöðvar voru komnár,
en enginn „sveitasími", rafveita
engin, nema Glerárstöðin fyrir Ak-
ureyri. Svona mætti lengi telja. —
Nú er öldin önnur. Nú liggja
akfærir vegir um allar byggðir Eyja-
íjarðar, reisuleg íbúðarllús eru á
flestum bæjum, einnig peningshús
og hlöður, túnþýíið er horfið og
nýrækt mikil, búin mikið stærri en
áður og flest erfiðustu störfin eru
nú unnin með vélum. Töluverðar
hafnarbætur hafa verið gcrðar í Ól-
afsfirði, Dalyík, Grímsey, Hrísey
og Hauganesi, sem veita ólíkt betri
skilyrði til sjósóknar en áður var,
þó enn þurfi um að bæta. Myndar-
legir skólar hafa risið viðsvegar um
héraðið, svo-og féiagsheimili. Nú
er verið að rafvæða héraðið, þó
nokkur afturkippur hafi orðið í því
efni og margir hafi orðið að bíða
og séu að vonum orðnir langeygð-
ir eftir rafmagninu. Þannig hafa
framkvæmdir til bættra lífskjara.
aukinna þæginda og menningar-
mála haldist í hendur hér í hérað-
inu á þingriiannsárum mínum.
Svipuð þróun hefur auðvitað átt
sér stað í ýmsum öðrum héruðum
þessa lands, enda kemur mér ekki
til hugar að þakka mér þessar miklu
framfarir sérstaklega. Þar hafa
margir að unnið: héraðsbúar sjálf-
ir fyrst og frerhst og félagsskapur
þeirra, samþingsmenn mínir og Al-
þingi í heiki sinni. En það gleður
mig þó mikið nú í leiðarlokin, að ég
hef þó' getað lagt þessum málum
ofurlítið lið, bæði sem þingmaður
hcraðsins, sem bankastjóri við Úti-
bú Búnaðarbankans og sem stjórn-
arnefndarmaður í K. E. A. Lið-
veisla mín hefur að vísu verið
minni en ég vildi sjálfur og senni-
lega ekki mjög mikils virði. En þó
mun meðvitundin um það, að hafa
orðið að ofurlitlu liði í þeirri fram-
sókn, sem hér hefur drðið, verða
mér til ánægju í ellinni, sem nú
fer senn að berja að dyrum hjá
mér.
Þegar ég nú legg niður þing-
mennsku eftir 36 ár, er tnargs að
minnast, þó fátt verði hér talið.
Fyrst og fremst minnist ég þá míns
ógleymanlega vinar og samherja,
Einars sál. Arnasonar á Eyrarlandi.
Við vorum samþingsmenn í 19 ár
og samstarfsmenn töluvert lengur.
bæði aður en ég varð þingmaður
og eftir að hann lét af þing-
mcnnsku, allt til æviloka hans, og
samvinna okkar var jafnan slík, að
þar bar aldrei nokkurn minnsta
skugga á. Mér fánnst hann hætta
þingmcnnsku of snemma og vildi
láta hann halda áfram og bauðst
til að vera í baráttusætinu (þá var
hlutfallskosning komin í tvímcnn-
ingskjördæmum), en hann var ó-
fáanlegur til þess. Eg mun geyma
minningu hans í þakklátum huga
til æviloka. Eg minnist einnig með
ánægju samstarfs að málum hcraðs-
ins á Alþingi við þá þrjá samþings-
menn mína, sem síðan hafa skipað
2. þingmannssæti Eyfirðinga, þá
Garðar sál. Þorsteinsson, Stefán sál-
Stefánsson og Magnús Jónsson. Já,
ég minnist fjölmargra vina og sam-
herja hér í héraðinu, sem of langt
yrði upp að telja. Einnig ýmsra
drengilegra andstæðinga.
Eg var kosinn á þing sem fram-
sóknarmaður og hef jafnan verið í
þeim flokki. Skoðanir mínar og
allt lífsviðhorf mótaðist þegar í
æsku af starfi í Ungmennafclögun-
um og mér fannst Framsóknar-
flokkurinn hafa svipaðar hugsjónir
og þau. Eg var líka bóndi og hef
alltaf verið og Verð sveitamaður að
öllu eðli, en flokkurinn hefur óneit-
anlega unnið meira að hagsmunum
sveitanna, heldur en aðrir flokkar.
Eg minnist þess með þakklæti, að
hér í héraðinu hefur undanfarið
aldrei verið nokkur minnsti ágrein-
ingur meðal Framsc')knarmanna um
það, að styðja mig í alþingiskosn-
ingum. Síðast nú f vor voru allir
flokksmenn einhuga um það. Lét
ég það þó í ljós í fulltrúaráði flokks-
ins, að ég væri fús til að hætta,
langaði ckki á sumarþingið. Það
var fyrst þegar farið var að undir-
búa framboð af flokksins hálfu í
hinu nýja Norðurlandskjördæmi
eystra, að ég heyrði aðeins ymprað
á því, að ég kynni að vera orðinn
of gamall til að sitja á þingi. Eg
veit nú, að sú „uppgötvun" var þó
ekki eyfirzk að uppruna, heldur
aðsend. Eg ákvað þa að vera ekki
lcngur í kjöri, hefði áreiðanlega
átt kost á því, e£ ég hefði óskað.
Þetta tek ég fram til að leiðrétta
misskilning, ^sem ég hef orðið var.
Það hafa ýmsir, og fleiri en cg átti
Vort á, látið í ljósi (íánægju yfir því,
að óg skuli ekki vera í kjöri í haust-
kosningunum. Eg þakka að vísu
þessum mönnum fyrir það traust,
sem í þessu felst, og fyrir vináttu
og tryggð, en eg bið þá lengstra
orða að láta ekki þessa óánœgju á
Bernharð Stefánsson, alþingismaður.
neinn fidtt bi'tna á Frarnsóknar-
flokknuin. Það væri líka í hæsta
máta ósanngjarnt, því eins og áð-
ur er að vikið, er það vegna kjor-
dœmabreytingarinnar að eg hverf
nú af Alþingi, t. d. hefði mér borið
þingseta til næsta vors ef þing hefði
ekki verið rofið, en 2 þingrof á einu
sumri leiddii m. a. af breytingunni.
Sérstakir fylgismenn mínir og vih-
ir ættu því sízt af öllu að vcrðlauna
þá flökká, sem að þvi máli stóðu,
enda veit ég þið gerið það ekki.
Látið heldur Framsóknarflokkinn
njóta þess, aS hann einn allra
flokka barðist fyrir rétti ykkar til
að kjósa úfram ykkar sérstóku þing-
menn, auk alls annars, sem hann
hefur gert fyrir þetta hérað og
landsbyggðina i heild sinni. Vinn-
um að því, að Framsóknarflokkur-
inn fái 4 þingmenn kjörna í Norð-
urlandskjördæmi eystrá. Það er
eina rétta svarið.
Áð lokrim bið ég okkar fagra liér-
aði og ykkur, kæru Eyfirðingar,
allrar gxfu og blessunar á ókomn-
um arum og öldum.
Bernharð Stefánsson.
irlöllur sendar úl li
Fréttatilkynning frá kjarnorkunefnd
Allmiklar tilraunir eru gerðar víða um lönd til að nota
geislavirk efni til að verja matvæii skemmdum við geymslu.
Geislar drepa bakteríur og aðrar lífverur, sem eyðileggja mat-
vælin Og geta einnig komið í veg fyrir spírun a vissum garð-
ávöxtum, þ. e. kartöflum o. fl.
Til að hindra spírun.
Sú matvælategund, sem bezt
hefur gefizt að geisla, eru kar-
töflur, en til þess að hindra spír-
un þarf ekki nema tiltölulega
litla geislaskammta, og bragð
kartflanna breytist ekki við
meðferðina. Reynslan af þessum
tilraunum er nokkuð misjöfn og
fer m. a. eftir kartöfluafbrigði
því sem notað er. Nú er svo
komið, að þess má brátt vænta
að leyft verði hjá öðrum þjóðum
að hagnýta þessa aðferð og hafa
t. d. Rússar þegar leyft það.
Til þess að fá vitneskju um
það, hvernig íslenzk kartöfluaf-
brigði geymast eftir geislun, þarf
að gera tilraunir. í þeim tilgangi
hefur fengist loforð fyrir því að
nokkuð magn af íslenzkum kar-
töflum verði geislað í kjarnorku-
tilraunastöðinni á Risö í Dan-
mörku. Send voru utan nú í
haust 270 kg. af kartöflum. I
sendinguhni eru þessi kartöflu-
afbrigði: Rauðar íslenzkar,
Bintje og Guilauga.
Rýrnun vegna spírunar,
2 millj. kr. vcrðmæti.
Megnið af kartöflunum verður
geislað, en til samanburðar verð-
ur lítill hluti látinn ógeislaður.
Geislaskammturinn nemur um
5000 til 20000 röntgen. Kartöfl-
urnar verða alls ekki geislavirk-
ar við þessa meðhöndlun, enda
er hér um hliðstæðu við venju-
lega röntgengegnumlýsingu að
ræða, sem allir þekkja af eigin
raun.
Heildarframleiðsla íslendinga
af kartöflum er að meðaltali um
10 þús. tonn á ári, og eru ekki til
góðar geymslur nema fyrir lítinn
hluta af því magni. Ef reiknað er
með allt að 5% rýmun vegna
spírunar, að verðmæti 2 millj.
kr. (3.700 kr. tonnið), sést að hér
er til nokkurs að vinna.
Margs konar matvæli geisluð.
Til þess að framkalla geislana
eru notuð ýmis efni og tæki. Al-
gengt er að nota geislavirk efni,
sem framleidd eru í kjarnorku-
reaktorum, svo sem kobalt — 60
eða sesíum — 137, sem bæði
senda frá sér gamma- og beta-
geisla. Auk þess eru notaðir
elektrónuflýtar (acceltratorar),
sem skapa hraðfleygar elektrón-
ur, beta-geisla. Geislatæki, sem
nægja mundu til að geisla þann
hluta kartöfluuppskerunnar, sem
lengst á að geymast, kostar laus-
lega reiknað eina milljón króna.
Erlendis hafa verið gerðar til-
raunir með geislun margra ann-
arra matvælategunda, t. d. korns,
kjöts, fisks og mjólkurafurða. —
Við þessar matvælategundir þarf
Framhald á 7. siðu.