Dagur - 02.03.1960, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 2. marz 1960
D A G U B
5
Magnús Pélursson, kennari, sjölugur
SíðastliSin Í0 ár hefur Akureyr-
ingum gefizt kostur á að sjá mann
einn vasklegán teinréttart og hlauþ-
andi við fót, jáfhvel upp iiinar
bröttu brekkur á Akureyri. Þannig
birtist hann Akureyringum fyrir 40
árum, og þannig er hann enn í dag,
þótt sjötugur sé. Þetta er Magnús
Pctursson, kennari við Barnaskóla
Akureyrar, sem liefur stundað
kénnsíu í 47 ár, og þar af 41 ár á
Akuréyri, en fastur kennari við
BarnaskóÍa Akúreýrar hcfúr hann
verið í 36 ár, eða frá haustinu 1924.
Mun enginn hafa vérið þar kennari
sí'o mörg ár.
Magnús Pétursson er fæddur 26'.
febrúar árið 1890 í Geirslilíð í Borg-
arfirði syðra. Faðir hans var Pétur
Þorsteinsson bóndi Jrar, en móðir
hans hét Helga Guðriður Jónsdótt-
ir frá Akranesi.
Áriit 1910—1912 stundaði Magn
ús nám við Alþýðuskólann á Hvít
árbakka. Búlræðingur frá Hvann-
eyri varð hann vorið 1913. Þá tók
hann þátt í ntörgum námskeiðum
næstu ár: Kennaranámskeiði 1914,
námskeiði fyrir leikfimikennara á
Hvanneyri 1913, og í Reykjavík
1922 og oftar. Þá var hartn á handa
vinnunámskeiði á Akureyri árið
1921. Síðan hefur harin sótt fjölda
námskeiða og verið óþreytandi að
afla sér meiri menntunar, einkum í
öllu því, er lýtur að handiðju. Árin
1913—1919 var hann kennari við
Hvítárbakkaskólann, en þá flytur
hann til Akureyrar og stundar |>ar
fyrst smábarnakennslu, en verður
síðan fastur kennari við Barnaskóla
Akureyrar haustið 1924 og liefur
verið það óslitið síðan. — Þetta er
langur kennaraferill, en nú, Jregar
Magnús stendur á sjötugu, virðist
hann ennjxi ganga með óskertum
starfskröftum að kennslu sinni, og
enn er hann hinn sami glaði og
ljúfi kennari og félagi og liann var
fyrst er ég kynntist honrim fyrir 30
árum.
Auk kennslunnár hefur Magnús
oft stundað ofurlítinn búskap, og
leikfimiflokk hafði hann um langt
skeið, sem mikið þótti kveða að.
Auk Jáess kenndi hann allvíða sund
á fyrri árum.
Flaustið 1918 kvæntist Magnús
úrvalskoriu, Guðrúnu Bjarnadóttur
frá lllugastöðum, Engihlíðarhreppi
í Húriavatnssýslu. Þau hjön eign-
uðust 6 börn, eina dóttur og fintm
syni, er öll liafa komizt til mennta.
Börn Jreirra hjóna eru þessi: Sverrir
Hermann, nú kennari og námsstjóri
í Minneapolis í Bandaríkjunum,
Haraldur Bragi, uppeldisfræðingur,
nú kennari í Minneapolis, Ingi-
bjiirg Ragnheiður, íjrróttakennari,
nú við hjúkrunarnám, Bjarni Við-
ar, hagfræðingur, Ragnar Magni,
klæðskerameistari, nú búsettur í
Kaliforníu, og Gunnar Víðir, við-
gerðarmaður skrifstofuvéla í Rvík.
Þau Magnús og Guðrún áttu
miklu barnaláni að fagna, en sii
hamingja var ekki nein tilviljun.
Þau örlög réðust að verulegu leyti
á hinu ágæta heimili þeirra. Þó að
Jrar væri oft nokkur fátækt, ríkti Jiar
jafnan mikil reglusemi, hlýja og ást-
ríki samfara glaðlyndi og góðum
heimilisanda. Þetta var grundvöllur
barnalánsins.
Fyrir nokkrum áruni síðan rnissti
Magnús konu sína, én á síðastliönu
hausti kvæntist hann aftur. Seinni
kona hans er Margrét Jónsdóttir,
skáldkona, sem er landsþekkt fyrir
ljóðabækur sínar og fleiri ritstörf.
Þótt Magnús Pétursson hafi aldr-
ei orðið neinn toppmaður á venju-
legan mælikvarða, þá ér þó saga
lians ævintýriö um fátæka drenginn,
sem ruddi sér braut, ekki með lang-
skólanámi heldur með sífelldu námi
í áföngum, og varð þrátt fyrir allt
áhrifamaður á sínu takmarkaða
sviði. Þeir skipta nú orðið Jjúsund-
um drengirnir, sem Magnús hefur
með starli sínu og kennslu búið
undir lífið. Það haía stundum verið
til dálítið baldnir dréngir í Barna-
skóla Akureyrar, þótt Jreir hafi ætíð
verið fáir, en þegar Jjeir voru komn-
ir í leikfimisalinn eða handavinnu-
stofuna til Magiiúsar, þá voru Jjeir
jafrtari éiris ög sakláús lömb. Hann
hafði fágqetlega gott lag á að skapa
Jiannig andriimsloft í kennslustofu
sinni, að öllum liði vel. Það gerði
meðal ániiars lians glaða og hlýja
framkoma. Ekki þykir mér trúlegt
að nokkur drengur hafi skilið við
Magnús Péturssön öðruvísi cn með
hiýjum og þakklátum hug.
Árás á samvinnulélögin
Þrátt fyrir Jjröng lífskjör hefur
Magnús ætíð verið vakandi maöur.
Hann varð snemma fyrir sterkum
áhrifum frá ungmennafélagshreýf-
ingunni, og J>au áhrif hafa enzt
honum ævilangt. Hann tileinkaði
sér ungur allt Jrað bezta, sem hún
hafði að bjóða. Enda starfaði hann
um fjölda ára af líl'i ög sál íyrir
þennan félagsskap. Hann er ágæt-
lega máli farinn, vel ritfær, skáld-
mæltur vel, Jjótt hariri auglýsi það
ekki að jafnaði. Af starfi sínu í ung-
ménnafélagsskapnum - hefur hann
vafalaust tileinkað sér }j:í þjónustu-
lund og Jjégnskap, sem einkennt
hafa öll störf hans fram á Jjennan
dag. Og af þrjáfíu ára samvinnu
við Magnús Jjekki ég engan, er taki
honum fram í Jjessum fágætlega
v'érðniætú dygðum.
Magriús liefur aldrei sótzt eftir
neinum vegtyllum né hirt um að
auglýsa verðleika sína, en harin
hefur ætíð unnið öll sín störf af
hljóðlátri trúmennsku, og jafnan
miklu meira en skyldustörlin. I
hinní helgu bók, biblíunni, standa
þessi orð: ,,Biðji einhver Jjig að
ganga með sér eina mílu, þá gakk
með hónum tvær.“ Magnús er eirin
Jjeirra manna, sem aldrei telur eftir
sér að ganga seinni míluna. — Með
slíkunr mönnum er gott að vera og
gott að vinna.
Þótt Magnús gengi eigi langskóla-
leiðina, er hann þó vel menntur
iriaður. — Hann átti tvo drauma á
yngri árurn: Að komast í skóla og
eignast bækur. Skólanámið var stutt
en haldgott. Bækur varð hann lengi
vel að neita sér um, en nií á seinni
árum, eftir að börnin komust upp,
rættist einnig sá draumur. Hann á
nú Stórt og verðmætt bókasafn, lík-
lega eitt hið stærsta í eigu kennara,
sem hefur orðið að spara hvern eyri
alla sína ævi. Það væri hægt að
skrifa eriri léngra mál um Magnús
Pétursson. Hann er svo óyenjuleg-
ur maður á marga lund og svo hug-
þekkur öllúfti- Jjeim, sem kynnast
honum og hafa samstarf við hanri,
en nú veröur senn staðar numið.
En Jjað vil ég segja í lokin, að
Barnaskóli Akureyrar hefði verið
stórum fátækari, ef Magnús hefði
ekki helgað honum krafta sína öll
beztu ár ævinnar. Og við stöndum
öll í Jjakkarskuld við þennan yfir-
lætislausa og glaða þegnskapar-
mann. Hann hefur ekki orðið auð-
ugur af Jjcssu ævistarfi, en ég hygg
að hann skilji þó við það á sínum
tíma sáttur við alla og Jjakklátur
guði og góðum mönnum. Og þó að
hann hafi ekki safnað auði, sem
mölur og ryð granda, hefur hann
Jjó verið mikill hamingjumaður. Ög
mér er nær að háldá áð ef Magniis
mætti velja sér ævistarf á ný, myndi
harin segja eins og Pestalozzi á úr-
slitastund: „Ég ætla að verða kenn-
ari.“
Nú er Jjcsí glaðværi, elskulegi og
þjónustúfúsi maður orðinn sjötug-
ur. Lögin kippa nú undan honum
kennarastólnum seinna á þessu ári.
Annars efast ég um að Magnús liafi
hokkurntíriia setzt á stól við kennslu
störf öll sín starfsár. Nú, eftir lang-
an og mjög farsælan vinnudag, get-
ur Magnús snúið sér að bókum sín-
um meir én áður vanrist tími til. Ög
ekki ætti Margrét skáldkona að
verða afbrýðissöm, Jjótt hann halli
sér lítið eitt meira að ljóðadísinni
sinni, sem hann hefur í önn dagsins
orðið að vanrækja.
Magnús er enn beinn í baki og
hvatur í spori, og á honum sjást
lítil ellimörk, þótt hárið sé orðið
fannhvítt fyrir áratugum. Það er
góð viðbót við aðra hamingju lífs-
ins að bera aldurinn svoria vel.
Þakka ég svo að lokum Jjessum
vini mínum fyrir þrjátíu ára sam-
fylgd og samvinnu. Þar hefur engan
skugga borið á. Loks Jjakka ég hon-
um af heilum hug starf hans við
Barnaskóla Akureyrar. Sú Jjjónusta
hefur verið óvenjulega brotalaus.
Ég sendi Magnúsi Jjessa fátæklegu
afniæliskveðju með mikilli virðingu
og Jjökk, og ég er ekki í vafa uiri,
að ég nrá einnig senda hana í nafni
allra samstarfsmanna hans við
Barnaskóla Akureyrar.
Hannes J. Magnússon.
Engin félagsmálahreifing hefur
haft eins gagnger, augljós og bæt-
andi áhrif á efriahag almennings
landinu og samvinnuhreifingin. —
Hugsjón samvinhunnár er félags-
legt jafnrétti og samhjálp, þar serii
maðurinn er settur ofar fjármagn-
inu (gagnstætt hlutafélögum),
steinum rutt úr götu með samein-
uðum og félagslégum átökum, sem
einstaklingi er um megn, og fram-
kvæmdir gerðar fyrir fólkið og af
fólkinu sjálfu með sameiginlegan,
bættan hag fyrir augum. Á al-
þjóða vettvangi er samvinnu-
stefnan talin skjótvirkust til
hjálpar þeim þjóðum, sem enn eru
skammt á veg komnar á sviði efna
hags- og félagsmála.
Fyrsta verkefni samvinnuhreif-
ingarinnar á íslandi var að brjóta
verzlunarfjötrana af fólkinu og
losa það undan ánauð harðsvír-
aðrar kaupmannastéttar, sem
mergsaug almenning og drottnaði
í skjóli peningavaldsins. Þetta hef-
ur tekizt giftusamlega, og í hverju
héraði landsins eru nú samvinnu-
félög og við hverja höfn hafa þau
félagslega miðstöð fyrir nærliggj-
andi sveitir og þorp.
En samvinnufélögin hafa mætt
fjandskap kaupmannastéttarinnar
frá fyrstu tíð og verið beitt slíkum
fantabrögðum frá upphafi til þessa
Nýjar Kvöldvökur í nýjum búningi
Helga sig nú persónusögu, ættfræði og
öðrum þjóðlegum fróðleik
Nýjar Kvöldvökur hófu göngu
sína fyrir 53 árum og munu því
vera elzta tímarit, sem gefið er út
á Norðurlandi. Fyrstu 10 árin var
séra Jónas á Hrafnagili ritstjóri,
en við tók af honum Ingibjörg
Benediktsdóttir og síðan Þórhall-
ur Bjarnarson.
Árið 1928 keypti Þorsteinn M.
Jónsson ritið og var Friðrik A.
Brekkan þá ritstjóri í fjögur ár,
en síðan mun Þorsteinn hafa ann-
ast ritsttjórn þar til hann seldi
Kvöldvökuútgáfunni ritið 1956.
Þá tóku við ritstjórn Gísli Jóns-
son menntaskólakennari og Jónas
Rafnar, fyrrv. yfirlæknir.
Nýjar Kvöldvökur koma nú í
breyttu formi og eru ritstjórar
fjórir, þeir Gísli Jónsson mennta-
skólakennari, Jónas Rafnar, lækn-
ir, báðir búsettir á Akureyri, Ein-
ar Bjarnason rikisendurskoðandi
og Jón Gíslason fræðimaður, báð-
ir úr Reykjavík.
Breytingunni verður bezt lýst
með eftirfarandi ávarpi útg.:
„Islendingar hafa löngum verið
miklir áhugamenn um ættfræði
og persónusögu, enda höfum við
jafnan átt á þessu sviði hina
ágætustu fræðimenn, bæði lærða
og leika.
Það gegnir því nokkurri furðu,
að hér á landi skuli ekki vera til
neitt tímarit, sem að mestu eða
öllu leyti sé helgað þeim fræðum.
Því er það, að Kvöldvökuútgáf-
an hefur nú ákveðið, að tímaritið
Nýjar Kvöldvökur skuli að lang-
mestu leyti verða vettvangur fyr-
ir persónusögu, ættfræði og ann-
an þjóðlegan fróðleik á svipaðan
hátt og áður voru Oðinn og Sunn-
anfari. Mun þannig með tíman-
um safnast saman í ritinu ættar-
tölur hvaðanæfa að af landinu,
sem gerir mönnum auðveldara að
átta sig á ættum sínum.
Leitast verður við að fá greinar
um menn og konur úr öllum
byggðarlögum landsins og eru all-
ir þeir, sem þannig vilja varðveita
minningu um þá, sem þeim er
annt um, hvattir til að senda rit-
inu afmælisgreinar, ævisöguþætti
og annað skylt efni og myndir,
sem verða birtar eftir því sem
unnt er. Ritstjórar munu sjá um,
að ættartölur þeirra, sem um er
skrifað, verði raktar og birtar
eftir því sem ástæður leyfa.
Einnig verða birtar sjálfstæðar
greinar um ættfræði frá öllum
tímum ísl. sögu og fléttað inn í
sögulegum staðreyndum og rann-
sóknum, sem þurfa þykir.“
Ritið er 56 lesmálssíður, prýtt
fjölda mynda og ágætlega vandað
að frágangi. Efni þess er meðal
annars: Séra Friðrik J Rafnar
vígslubiskup eftir séra Sigurð
Stefánsson, Friðrik Magnússon
útvegsbóndi eftir séra Sigurð
Einarsson, Valborg Sigrún Jóns-
dóttir frá Flatey eftir Bergsvein
Skúlason, Ingimar Eydal rit-
stjóri og kennar ieftir Hólmgeir
Þorsteinsson, íslenzkir ættstuðlar
eftir Einar Bjarnason, ritdómar
eftir Jón Gíslason, ætt forseta Is-
lands, sjálfsævisaga Jónasar Jón-
assonar frá Hofdölum, framhalds-
saga eftir Þórdísi Jónsd. o. fl.
dags af auðhyggjumönnum, að til
samjöfnunar verður að leyta til
frásagna hinna hugvitsömustu
glæpasagnahöfunda. Kaupsýslu-.
menn og auðjöfrar, sem tíðast taka
sér í munn slágorðin: „einstakl-
ingsframtak" og „ffjáls sam-
keppni“, afneita þessum há-
stemmdu orðum í verki og vilja
ekki keppa við samvinnufélögin
heldur nota pólitiskt vald sitt á
löggjafarþinginu til að knésetja
keppinautinn.
Hinir miklu andstæðingar sam-
vinnufélaganna mynda kjarna
Sjálfstæðisflokksins og ráða þar
lögum og lofum. Nú finnst þeim
bæði mátturinn og dýrðin sín
megin og þá láta þeir ekki drágast
að tauma eitri í bikar samvinnufé-
laganna og skipa þeim að drekka
í botn. I efnahagsfrumvarpinu er
ákvæði um, að samvinnufélögum
sé skylt að afhenda Landsbankan-
um verulegan hluta af sparifé
félagsmanna sinna.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem er
öflugasta tæki auðmahna og
braskara og er hugsjónalegur arf-
taki þeirra manna, sem lengst og
harðast börðust fyrir viðvarandi
verzlunarkúgun á íslandi, sýnir
hér hið gamla hugarfar. Flokkur-
inn hefur notað völd sín á Al-
þingi og í ríkisstjórn til að fremja
þá fáheyrðu ósvífni, að svifta
samvinnumenn umráðum yfir eig-
in sparifé.
Vestrænar lýðræðisþjóðir telja
samvinnuhugsjónina meðal beztu
arfleifða sinna. Ríkisstjórnir
þeirra þjóða, sem skammt eru á
veg komnar í verklegum efnum og
búa undir ógn hungurvofunnar,
veita samvinnufélögin ríflegán
stuðning og telja það fljótfömustu
leið til velmegunar að efla þau
sem mest.
Hér á landi er öfugt að farið
hjá núverandi ríkisstjórn. Hún
viðurkennir samvinnuhreyfinguna
stundum í orði, en hatar hana í
verki og beitir hana ofbeldi strax
og valdaaðstaða leyfir.
Þótt hér hafi aðeins verið drep-
ið á árás ríiksstjórnarinnar á sam-
vinnufélögin hefur hún einnig hug
á að seilast í sparisjóði úti um
land og draga sparifé þeirra til
Reykjavikur. Hin ýmsu héruð
mega hvorki hafa rekstursfé sitt
óskert innan samvinnufélaganna,
né heldur mega sparisjóðir sveita
og kaupstaða ávaxta sparifé borg-
aranna að frjálsum vilja heima
fyrir, heldur verða þeir að afhenda
hluta þess til Seðlabankans í
Reykjavík.
Um Heima er bezt
— Heima er bezt — ég
heiðursgest
hiklaust ætla að telja.
Andans nesti flytur flest
fyrir menn að velja.
— Heima er bezt — og hefur
heimilisrita prýði. [frétzt
Eystra, vestra, syðra sézt,
sem hjá norðurs lýði.
— Heima er bezt — á báruhest
berist lengi veiði.
— Heima er bezt — og hylli
Heillir veg þess greiði. [mest.
JÓHANNES ÖBN á Steðja.