Dagur - 02.04.1960, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Laugardaginn 2. apríl 1960
JÓN JÓNSSON SKJALDARSTÖÐUM:
Jónas Hallgrímsson og Þóra
Eftirfarandi atriði um Þóru
Gunnarsdóttur féllu úr frá-
sagnarþáttum mínum um Jónas
Hallgrímsson, sem birtust í síð-
asta jólablaði Dags og síðar.
Þóra Gunnarsdóttir var fædd
á Esjubergi á Kjalarnesi 4. febr.
1812. Guðrún Jónsdóttir, móðir
hennar, hafði verið þjónustu-
stúlka hjá biskupshjónunum
Geiri Vídalín og Sigríði konu
hans, og þar kynntust þau Gunn-
ar faðir Þóru, sem fjölda mörg
ár var skrifari biskups. Munu
þau hafa verið heitbundin, hvað
sem því hefur valdið að þau
sögðu sundur með sér og Guð-
rún fluttist af heimili biskups, er
högum hennai' komið sem fyrr
segir.
Guðrún Jónsdóttir mun hafa
verið væn kona og vel að sér
gjör. Hún var dóttir Jóns bónda
í Skildinganesi, nafnfrægs for-
manns og útvegsbónda, bróður
Guðmundar Jónssonar lögréttu-
manns í Skildinganesi.
Guðrún giftist síðar manni,
sem Jónatan Jónsson hét og
bjuggu þau möi'g ár á Æsustöð-
um í Mosfellssveit.
Gunnar tók dóttur sína að sér
og kom henni í fóstur á Mógilsá
og Brautarholti til ársins 1821.
Þá fór hún til dvalar á heimili
Sigurðai' Thorgrímsens landfó-
geta, kölluð fósturbarn. Þar er
hún þangað til hún flytzt með
föður sínum norður að Laufási.
Er sýnt að hún hefur notið
fyllstu umönnunar á heimili
landfógeta og sjálfsagt verið lát-
in læra þar allar kvenlegar list-
ir, sem heldra fólki þótti sæma á
þeirri tíð.
Vorið 1828 fær Gunnar Lauf-
ásprestakall eftir fráfall Gunn-
ars föður síns og hófst þá ferða-
lag þeirra feðginanna í fylgd
með Jónasi Hallgrímssyni, sem
var kunnugur leiðum norður
fjöll'. Jónas og Þóra munu hafa
verið mjög samrýmd á ferðalag-
inu og sjálfsagt heitbundist, því
að talið er að Jónas hafi beðið
sr. Gunnar um Þóru sér til handa
áður en þeir skildu á Steinsstöð-
uin; en prestur tekið því fálega.
Er því augljóst að Þóra hefur
vérið ástmær Jónasar og mun
svo talið vei'ða meðan íslending-
ar kunna hið hugljúfa ástar-
kvæði sem Jónas orkti eftir
skilnað þeirra Þóru.
Á orði hefur verið að Gunnar
SKÁKMAÐUR
Ingimai' Jónsson dvelur nú við
íþróttanám í Leípzig í Austur-
iÞýzkalandi. í frístundum sínum
hefur hann kynnzt skáklífinu í
borginni, og er orðinn meðlimur
:í einum skákklúbbnum og hefur
hann teflt á 1. borði fyrir klúbb-
inn út á við. Fyrir nokkru keppti
þessi við 8. sterkasta klúbb
Dresdenborgar, var tefld 4föld
umferð, og stóð Ingimar sig vel,
hann vann allar sínar skákii', og
var þessi frammistaða mjög róm-
nð í blöðum Leipzigborgar.
prestur hafi gift Þóru gömlum
presti, en það er misskilningur,
sem nú skal greina.
Þóra giftist 9. okt. 1834 sr.
Halldóri Björnssyni á Eyjadalsá
í Bárðardal og síðar á Sauðanesi.
Sr. Halldór var mikilhæfur mað-
ur í hvívetna. Hann var lengi
prófastur í Norður-Þingeyjar-
sýsluprófastsdæmi. Hann var 14
árum eldri en Þóra, þá rúmlega
hálffertugur og tæplega hægt að
kalla það gamlan mann; en hann
var ekkjumaður. S'onur hans af
fyrra hjónabandi var sr. Björn,
er lengi var í Laufási, gáfumaður
og skáld gott. Hann lét byggja
upp allan bæinn í Laufási, sem
enn stendur. Sonur hans var Þór-
hallur biskup, f-aðir Tryggva sál.
forsætisráðherra og Dóru konu
Ásgeirs Ásgeirssonar forseta.
Srima dag, sem Þóra giftist,
gekk faðir hennar að eiga Jó-
hönnu Gunnlaugsdóttur Briems,
sýslumanns á Grund í Eyjafirði.
Hún var ári yngri en Þóra; en
Gunnar kominn yfir fimmtugt
og aldursmunur þeirra yfir 30 ár.
Mun það. hafa valdið ruglingi um
aldur þeirra prestanna.
Á brúðkaupsdag þeirra klerk-
•anna var mikið um dýrðir í
Laufási. Fjöldi boðsgesta og svo
framvegis. — Svaramaður sr.
Gunnars var Bjarni amtmaður
Thorarensen á Möðruvöllum, en
svaramaður Jóhönnu var Olafur,
bróðir hennar, timburmeistari á
Grund. Svaramaður Þóru var
Gunnar faðir hennar. Svaramað-
ur sr. Halldórs var sr. Sigurður
Árnason á Hálsi í Fnjóskadal.
Hann gifti brúðhjónin.
Séra Halldór og Þóra bjuggu
stórbúi á Eyjadalsá, síðan á
Sauðanesi. Mun Þóra hafa verið
elskuð og virt af öllum þeim, er
henni kynntust.
y
Þegar eg minntist nokkurra
ættmanná Jónasar Hallgrímsson-
ar í grein í Degi í vetur, var
mér ekki kunnugt að kona Egg-
erts Laxdals kaupmanns á Ak-
ureyri, var Rannveig Hallgríms-
dóttir, TómasSonar frá Steins-
stöðum, og því náskyld Jónasi
Hallgrímssyni. Hún var alsystir
þeírra bræöra, Júlíusar á
Munkaþverá og Valdimars á
Litlahóii.
Kona Júlíusar hét Kristín,
dóttir Jóns bónda og alþingis-
manns á Munkaþverá. En eg
mun hafa nefnt hana Margréti.
Þetta bið eg lesendur Dags að
taka til athugunar.
Jón Jónsson, Skjaldarstöðum.
Leiðrétting. í Eyfirzkum þáttum
Jóns á Skjaldarstöðum um Jónas
Halgrímsson í Degi 6. febrúar sl.
hefur orðið línubrengl, þar sem
hann telur upp börn Páls í
Möðrufelli, á að standa: Kristján
á Ytra-Gili í Eyjafirði, Anna,
ekkja Garðars sál. Þorsteinssonar
alþingismanns, Guðný, kona
Halldórs Guðlaugss. í Hvammi,
og Dýrleif, • kona Ara Guð-
mundssonar frá Þúfnavöllum,
þeirra sonur er Páll Arason o. s.
frv.
„Þriggja-barna-kerfið“
Frnmhaljd af 3. síðu.
Þáttur núverandi ríkisstjórnar
er sá cinn að grípa tillögur
nefndanna ,hækka þær yfirleitt
dálítið, bæta við þær „þriggja-
barnakerfinu“ og taka þær síðan
í heild til sinna þarfa við að
draga úr áhrifum af sínum eigin
óþurftarverkum í garð hlutað-
eigandi bótaþega.
Breytingarnar á tryggingarlög-
gjöfinni eru því að þessu sinni
mestmegnis gerðar til að draga
úr versnandi hag bótaþega og
geta þar af leiðandi ekki talizt
til sannra framfara í trygginga-
málum þjóðarinnar.
Aukning bótanna er gerð til
að ganga upp í samhliða tilbúna
kjaraskerðingu.
NÆR EKKI TILGANGl
SÍNUM. •
Mest vitnar ríkisstjórnin til
þess, að hún auki fjölskyldubæt-
ur, enda er á þeim lið um hæstu
fjárfúlgu til aukningar að ræða,
en það stafar af því, að teknar
eru upp fullar fjölskyldubætur
með 1. og 2. barni, að talið er, í
nýjum framlögum um 100 miHj.
kr.
Eitthvað er orðið að, þegar talið
er nauðsynlegt að greiða fullar
tryggingarbætur með 1. og 2.
barni. Enginn vafi er á því, að
þær bætur falla ekki í hverju
tilfelli í skaut þeirra, sem mesta
þörf hafa og harðast verða leikn-
ir af kjaraskerðingarráðstöfunum
ríkisstjórnarinnar.
Það íiggur í augum uppi, að
útreikningar ríkisstjórnarinnar
mn áhrif fjölskyldubótaliækkun-
arinnar á hag fólksins til jaínað-
ar eru mjög ónákvæmir og vill-
andi, af því að hækkunin verðiu'
hlutfallslega mest hjá þeim, er
fæst börn eiga.
Með hækkun fjölskyldubót-
anna, eins og hún kemur niður,
er því fremur ólánlega klórað í
bakkann.
HRÍFANDI SÖNGIIR
I fyrrakvöld söng rússneska
sópransöngkonan Nadézhda Kaz-
antséva í Nýja-Bíó á Akureyri.
Undirleikari var Taisía Merkú-
lova.
Söngkonunni’ var afburðavel
te.kið, enda er hún mikil lista-
kona, með mjög fagra og þraut-
þjálfaða rödd. Henni og hinum
ágæta undirleikara bárust blóm.
MÍR efndi til hljómleikanna.
Húsið var ekki fullskipað og
verður að skrifa það á reikning
Akureyringa, sem vöntun á
áhuga fyrir listrænum söng.
Iikir sér við Krist
Krustjoff hefur verið á ferða-
lagi í Frakklandi. Hann gerði
samanburð á sér og Kristi á
fundi með blaðamönnum og
sagði, að kommúnisma og krist-
indómi bæri ekki teljandi á milli.
Það væri þó eitt, sem hann gæti
ekki aðhyllst hjá Kristi, að ef
maður væri sleginn á annan
vangann, ætti að bjóða hinn. Ef
einhver berði mig á vinstri kinn-
ina, sagði Krustjoff, myndi eg
berja hann svo rækilega á þá
hægri, að höfuðið fyki af.
Er naudsyn að
Selurinn hefur verið nátengd-
ur sögu íslands frá upphafi
byggðar. Sæmundur fróði reið
kölska, er var í selslíki, milli
landa og launaði honum með því
að slá hann í hausinn með Salt-
aranum. Á vorum dögum hefur
selurinn, ásamt ýmsum dýrum
öðrum, svo sem minkum og rjúp
um, verið til umræðu í sölum
hins háa Alþingis. .— Eft-
ir miklar deilur var honum
svo úthlutað vernd ríkisins og
má ekki deyða hann nema eftir
mjög ströndum reglum. Rjúpan
aftur á móti var dæmd til að
hlýta örlögum sínum, en fékk
enga friðun. En selurinn, hann
er nú að verða eins konar hvít
kýr hér á landi, þekktur fyrir
það, hve falleg séu í honum aug-
un. En hann hefur líka sínar
skuggahliðar, sem, séu þær skoð-
aðar í ljósi nýrra staðreyitda,
varpa fram þeirri spru-ningu,
hvort ekki sé réttlætanlegt að
láta útrýma sel alveg við ísland.
Fyrra atriðið, sem mælir með
útrýmingu selsins, er það, að
hann étur feikn af fiski, sem ann-
ars mætti veiða og nýta. Áætlað
er, að einn selur éti um 6 kg. af
fiski á dag, en það eru 2,2 tonn
á ári. Mjög varlega áætlað er
það, ef reiknað er með 30—40
þús. selum hér við land. Selirn-
ir við ísland éta því 70—80 þús.
tonn af fiski á ári, en það er um
14% af heildarafla landsmanna
síðastliðið ár. Þetta atriði myndi
nægja til þess að menn gætu
fallist á það, að selnum yrði
fækkað, en ekki tekur nú betra
við, þegar litið er á næstu
skuggahlið, en sú er enn mikil-
vægari fyrir fiskiðnaðinn. Það er
nefnilega talið næstum sannað,
að ormurinn í fiskinum sé tengd-
ur selnum sterkum böndum.
Kanadamenn hafa rannsakað
þessi tengsl mjög mikið og kom-
izt að þeirri niðurstöðu, að orm-
urinn klekjist út í selnum, gangi
Utflutningur stóðhesta
Búnaðarþing hefur afgreitt er-
indi landbúnaðarráðuneytisins
um innflutning á stóðhestum til
Kanada, með svofelldri ályktun:
„Búnaðarþing mælir með þvi
eftir. atvikum, að útflutningsleyfi
verði veitt fyrir 4 stóðhestum til
Kanada.“
í greinargerð segir:
„Landbúnaðarráðuneytið hef-
ur með bréfi sínu 18. febrúar
1960 til B. í., óskað meðmæla fé-
lagðsins varðandi útflutning á 4
stóðhestum til Kanada og hefur
stjórn B. í. vísað málinu til Bún-
aðarþings,
Útflutningur þessi byggist á
ósk frá Kanada, vegna áforma
þeirra um að fá héðan um leið
100—200 hryssur og eru kaup á
hryssunum bundin því skilyrði
að stóðhestarnir fáist líka. Áður
hafa verið fluttar til Kanada 47
hryssur.
Þar sem hér er um allgott
verð að ræða miðað við Evrópu-
markað, þykir rétt að mæla með
þessum útflutningi.11
fækka selnum?
niður af honum, sé síðan étinn af
smáfiskum, sem þorskurinn lifir
á (átu) og komist þannig í fisk-
inn, sem við síðan veiðum. Skal
hér látið nægja að benda á rit-
gerð eftir fiskifræðingana D. M.
Scott og W. R. Martin, sem birt-
ist í Journal of the Fisheries
Research Board of Canada, 14.
bindi nr. 6, nóvember 1957. —
Kanadamenn hafa gert tilraunir
með að láta útrýma sel af stórum
svæðum, og ormur í fiski hefur
minnkað að sama skapi á þeim
sömu svæuðm. Ef litið er á mál-
in hér hjá okkur, þá kemur í
ljós, að verstu ormasvæðin eru
við Húnaflóa og Breiðafjörð, en
þar er einmitt mest af selnum.
íslenzkir fiskifræðingar munu
ekki hafa rannsakað þetta mál
að neinu gagni, og eru því jafn-
vel sumir vantrúaðir á tengslin
milli sels og orms. Engar tölur
eru til um það, hve mikið fé það
kostar frystihúsin að láta orm-
hreinsa fiskinn, en ábyggilega
verða milljónir fyrir valinu, ef
reynt verður að gizka.
Ekki má ljúka þessu ráða-
bruggi gegn vesalings selnum án
þess að geta hans hlut.a í þjóðai'-
framleiðslunni. Aðeins skinnin
eru hirt og flutt út. Síðasta ár
voru flutt út um 2.500 skinn að
verðmæti um 1,3 milljónir króna.
(Sjávarafurðadeild SÍS.)
FYRSTU GJAFIRNAR
Fyrir nokkru skýrðu blöðin og
útvarpið frá fyrirhugaðri stofnun
dvalar- og hressingarheimilis í
Kaupmannahöfn. Hafa margir
látið í ljós ánægju sína með
þessa hugmynd og' telja að slíkt
íslenzkt heimili í Kaupmanna-
höfn geti orðið mörgum að liði,
ekki aðeins aldurhnignu fólki,
heldur og ekki síður þeim fjöl-
mörgu sjúklingum, sem leita sér
lækninga þar í borg.
Fyrsta gjöfin, kr. 500.00, af-
henti mér kona úr Hafnarfirði
fyrir tvei-mur vikum, og í dag
kom ein af vistkonunum á Grund
með aðrar fimm hundruð. krón-
ur. Það er ekki nein tilviljun að
fyrstu gjafirnar eru frá konum.
Konurnar hafa ávallt látið sig
mannúðar- og líknarmál miklu
skipta og þær hafa glöggt auga
og viðkvæmt hjarta fyrir því,
sem gera þarf öðrum til hjálpar.
Með þessum línum þakka eg
þeim innilega gjafirnar.
Miklu fé þarf að safna áður en
draumurinn um dvalar- og hress-
ingarheimilið rætist, er eg sann-
færður um, að skilningur þjóðar-
innar á þessu máli er slíkur, að
ekki líði á löngu áður en hægt
verður að hefjast handa um
framkvæmdir.
Gjöfum hér á landi veiti eg
yiðtöku, sem og skrifstofa Elli-
og hjúkrunarheimilisins Grund,
en í Danmörku séra Finn Tulini-
us, Strö Præstegárd, Skævinge,
og hr. stórkaupmaður Jón Helga- '
son, Rádmands Steinsalle 17,
Fredriksberg, Kaupmannahöfn.
26. marz 1960,
Gísli Sigurbjörnsson.