Dagur - 06.04.1963, Qupperneq 4

4
5
RENTUKAMMERIÐ
í ARNARHVOLI
FYRIR 100 árum var fjármálastjóm fs-
lands suður í Kaupmannaliöfn. Sú stofn-
un var kölluð rentukanuner. Rentukamm
erið hafði mjög einkennilegt ríkisbókhald
fyrir ísland. Ríkisjóður var ekki talinn
eiga einn landssjóð, heldur marga. Hver
sjóður hafði sínar tekjur og sín gjöld,
svo og sérreikning, sem ekki var alltaf
upp á marga fiska. Þetta margra lands-
sjóðakerfi hélzt þangað til Alþingi fékk
fjármálin í sínar hendur 1875 og eimdi
eftir af því lengur.
Þessir sjóðir hétu ýmsum nöínum:
Jarðabókarsjóður, Kollektusjóður, Al-
þingissjóður, sem bar kostnað af þing-
haldi og innheimtu alþingistolla, lælína-
sjóður, spítalasjóður, viðlagasjóður o. s.
frv.
Þegar Alþingi fór að semja fjárlög,
stóðu fjárlaganefndarmenn, t. d. Grímur
Thomsen, í nokkrum stympingum við
umboðsmann konungs, landshöfðingjann,
til þess að fá þessa mörgu sjóðreikninga
á hreint og eru umræður um það efni í
þingtíðindum fróðlegar fyrir fjármálaráð
herra nú á tímum.
I núverandi fjármálaráðuneyti íslands,
sem er til húsa í Amarhvoli í Reykjavík,
hefur Gunnar Thoroddsen, þingmaður
Reykjavikur og fyrrum borgarstjóri, ráð-
ið ríkjum síðan á ofanverðu kjördæma-
byltingarárinu 1959. Þessi fjármálaráð-
herra er nú orðinn frægur fyrir það, að
umsetning fjárlaga hefur í hans tíð hækk
að úr 1146 millj. kr. upp í nálega 2200
milljónir króna (áður vom fjárlög búin
að hækka um 260 milljónir króna á Emils
-árinu). Hann varð líka á sínum tíma
frægur af spamaðarfyrirheitunum marg-
nefndu, 59 talsins, sem hann gaf út eða
lét gefa út á árinu 1960—1961, þótt af
efndum þeirra hafi hingað til farið litlar
sögur, svo sem ýmsum öðrum fyrirheit-
um, sem síðar kunna að verða rædd.
En eitt snjallræði hefur þessi hug-
kvæmi ríkisráðsmaður tekið upp í sinni
tíð: Að skipta ríkissjóðnum i nokkra
smærri ríkissjóði, eins og rentukammer-
ið gerði fyrir 100 ámm. AJ hinum smærri
ríkissjóðum má nefna ríkisábyrgðasjóð,
skólabyggingasjóð, spítalabyggingasjóð,
lögreglustöðvabyggingasjóð, byggingar-
sjóð Keflavíkurvegar o. s. frv. Handa
þessum sjóðum, sem hér hafa verið
nefndir, er nú búið, eða verið að sam-
þykkja 160—170 millj. kr. lánsheimildir
á yfirstandandi Alþingi.
Hjá rentukammerinu var að jafnaði
talið tap á öllum sjóðum fslands, og var
það tap óspart notað til rökstuðnings því,
að fsland væri byrði á kammerinu og
gæti ekki staðið á eigin fótum. Hjá Gunn
ari Thoroddsen í Arnarhvoli er þessu
hagað á annan veg. Nýju ríkissjóðirnir
lifa allir á lántökum. En 2200 milljón
króna sjóðurinn, sem enn ber heitið rík-
issjóður, losnar við þau útgjöld, sem
væm bókuð hjá honum, ef hinum ríkis-
sjóðunum hefði ekki verið komið upp,
en þeir greiða með lánsfénu. Með þessu
móti kemst aðal-ríkissjóðurinn hjá því
að sýna greiðsluhalla, enda finnst víst
ráðherranum það leitt afspumar, þegar
álögumar, sem hann innheimtir hafa vax-
ið eins óðfluga frá ári til árs og raun er
á, og em komnar vel áleiðis á þriðja
milljarðinn.
(Framh. á bls. 7).
UM FRÆÐSLUDEÍLD SÍS
Páll H. Jónsson, forstöðumaður Fræðsludeildar
S.Í.S., svarar nokkrum spurningum blaðsins
HÉR var í vikunni Páll H. Jónsson fyrrum kennari á Laugum og
núverandi forstöðumaður Fræðsludeildar SÍS. Á mánudagskvöldið
stjómar hann fræðslu- og skemmtikvöldi, sem Akureyrardeild
KEA efnir til í Borgarbíói. Hann hefur góðfúslega svarað nokkr-
um spumingum blaðsins og fer viðtalið hér á eftir:
Hversu er almennri fræðslu um
samvinnumál hagað?
Fræðsla um samvinnumál hef
ur verið eitt af viðfangsefnum
Sambands ísl. samvinnufélaga
frá stofnun þess. Kjarni þeirrar
starfsemi var frá upphafi Tíma-
rit kaupfélaganna og síðan Sam-
vinnan, fræðslufundir og fyrir-
lestrar um allt land og Sam-
vinnuskólinn. Síðar voru
fræðslumálin sameinuð í eina
deild, Fræðsludeild, sem hlið-
stæð var öðrum deildum Sam-
bandsins. Var Benedikt Gröndal
forstöðumaður hennar.
Hvenær var fræðsludeildinni
skipt?
Eftir að Gröndal lét af störf-
um var Fræðsludeild skipt í
tvennt, Bifröst—Fræðsludeild,
undir stjórn séra Guðmundar
Sveinssonar skólastjóra, þeim
hluta tilheyrir Samvinnuskól-
inn og Bréfaskóli SÍS, tímarit-
in, Samvinnan og Hlynur, Ijós-
myndasafn og fleira, og Fræðslu
deild, sem hefur með höndum
upplýsingar, fræðslufundi, hús-
mæðrafræðslu, kvikmyndasafn
og sýningar og það sem nefnt
hefur verið „sókn og vörn“ í
dagblöðum.
Það kemur fyrir, að kaupfé-
laganna og Sambandsins er get-
ið í blöðunum og ekki alltaf af
nógu mikilli þekkingu og jafn-
vel koma stundum fyrir rang-
færslur, sem þörf er á að leið-
rétta. Þessi síðarnefnda deild er
sú, sem ég veiti forstöðu.
Viltu segja nánar frá starfi þínu
Páll?
Starf mitt er meðal annars
fólgið í því, að fylgjast með því,
sem sagt er um samvinnumál
í blöðunum og leiðrétta, ef með
þarf, skipuleggja fræðslufundi
með kaupfélögunum, mæta á
slíku fundum, ef hægt er, undir-
búa og standa fyrir húsmæðra-
viku í Bifröst, sem orðinn er
fastur liður í starfsemi Sam-
bandsins, svara ýmsum fyrir-
spurnum frá samvinnumönnum
erlendis o. s. frv.
Eru fræðslufundir og hús-
mæðrafundir vel sóttir?
Fræðslufundir og húsmæðra-
fundir Sambandsins og kaupfé-
laganna eru hvarvetna vel sótt-
ir og þeim, sem mæta þar frá
Sambandsins hálfu, mjög ve\
tekið. Ég hef heimsótt nokkra
skóla og sýnt þar kvikmyndií
og talað um samvinnumál. Ná
í þessari ferð kom ég að Laug*
um og Laugalandi og var mjög
vel tekið. Og ég fékk tækifæri
til að ávarpa 300 nemendur
Gagnfræðaskólans hér og sýna
þeim kvikmynd. Það var í Borg-
arbíó, og þessi nemendahópur
var sannarlega prúður og falleg-
ur, eins og nemendur allra
þeira skóla, sem ég hef heim-
sótt.
Þá hafa nemendur úr skólum
í Reykjavík komið til okkar í
Sambandshúsið og átt með okk-
um kvöldstundir við fræðslu og
skemmtun. Þar hefur jafnan ver
ið glatt á hjalla.
Samvinnustefnan við lausn
vandamála?
Ég held að mennirnir hafi
ekki ennþá fundið upp neitt ör-
uggt og einhlýtt ráð til að frelsa
heiminn. En ég sé ekki betur en
sú stefna, sem lengst hefur kom
izt í því, að vera til gagns og
nytsemdar, og jafnframt fjöl-
breytt þroskameðal, sé sam-
vinnustefnan. Frelsi, þekking,
félagshyggja og góðvild eru
hornsteinar kaupfélaganna um
allan heim. Það á að vera hægt
að byggja veglega á þeirri und-
irstöðu, og hefur sannarlega ver
ið gert.
Og hvað er framundan í fræðslu
starfi?
Það sem næst liggur fyrir er
næsta fræðslu- og skemmtikvöld
hjá Akureyrardeild KEA á
mánudaginn kemur. Þar sýni ég
finnska samvinnu- og landkynn-
ingarmynd, „Þýtur í skóginum“.
Ollum sem hafa séð hana þykir
hún forkunnar fögur. Auk þess
minnist ég eitthvað á samvinnu-
mál, svo verður spurningaþátt-
ur og verðlaun veitt fyrir bezt-
ar úrlausnir, og almennur söng-
ur. Ég hlakka til að koma þar.
Strax eftir páska hefst í Rvík
fundur forstöðumanna fræðslu-
deilda samvinuusambandanna á
Norðurlöndum. Þar mætir sinn
maðurinn frá hverju landi,
nema tveir frá Finnlandi, þar
eru samvinnusamböndin tvö.
Þetta er í fyrsta sinn, sem slík-
ur fundur er haldinn hér á ís-
landi. Þeir hafa verið til skiptis
í hinum Norðurlöndunum.
Hinn 13. maí hefst svo hús-
mæðravikan í Bifröst. Umsókn-
ir um hana eru þegar orðnar
margar.
í sumar vona ég svo að verði
allmargir húsmæðrafundir á
vegum Fræðsludeildar og kaup-
félaganna í Þingeyjar- og Eyja-
fjarðarsýslum og víðar.
Hvað finnst þér um Akureyri í
sambandi við þessi mál?
Akureyri er háborg sam-
vinnustefnunnar á íslandi. Það
er í einu ánægjulegt fyrir Kaup
félag Eyfirðinga og leggur einn-
ig miklar skyldur á herðar fé-
lagsmönnum þess. Þeim ber
ekki einungis að halda við þeim
menningararfi, sem synir Krist-
ins Hallgrímssonar, Vilhjálmur
Þór og Jakob Frímannsson
Páll H. Jónsson.
skila, heldur efla hann, finna ný
verkefni og yngja upp gömul.
Og mikið lifandi skelfing hlýt-
ur hin myndarlega kaupmanna-
stétt á Akureyri að vera kaup-
félaginu þakklát, fyrir þá fyrir-
mynd í vöruverði, vöruvöndun
og allri þjónustu, sem það hefur
verið þeim.
Og bæjaryfirvöldin. Þau
hljóta blátt áfram að elska KEA
og Sambandið fyrir öll útsvörin,
skattana, atvinnuna og annað
það frá þeirra hendi, sem orðið
hefur til eflingar þessum merki-
lega menningarbæ. Og svona á
það að vera.
Það er ánægjulegt að minnast
þeirrar góðu samvinnu, sem oft
hefur verið á milli leiðtoga sam-
vinnumanna á Akureyri og
þeirra, sem aðhyllast aðrar stefn
ur, lífsskoðun og sjónarmið.
Nægir að nefna Kristneshæli,
kirkjuna, kirkjuorgelið og skól-
ana.
Samvinna sveita og bæjar?
Á Akureyri má líka sjá mörg
merkileg dæmi þess, hvernig
sveitir og bær vinna saman og
efla hvað annað. Þræðir félags-
hyggju og samvinnu liggja ofan
frá dölum og utan frá ströndum
til Akureyrar og þaðan aftur út
um fögur héruð.
Og þegar gengið er um þenn-
an fallega bæ og horft á hinar
fjölmörgu byggingar og fyrir-
tæki kaupfélagsins og Sam-
bandsins, sem ekki verða seld
eða flutt á burtu, verður Ijós ár-
angurinn af giftudrjúgu starfi
samvinnumanna og hve margt
og mikið þeir hafa að standa á
verði um, segir Páll Jónsson að
lokum.
Dagur þakkar ágæt svör hans
og hvetur félagsmenn til að fjöl-
menna í Borgarbíó á mánudag-
inn kemur.
Enn teknir ölvaðir
við akstur
UM síðustu helgi tók lögreglan
ölvaðan ökumann hér í bæ, sem
einnig ók mjög hart og sinnti
ekki stöðvunarmerki lögregl-
unnar. Einnig tók hún réttinda-
lausan mann við akstur og enn
einn fyrir fáum dögum, fyrir
meinta ölvun við akstur.
Smáir bílaárekstrar hafa orð-
ið á Akureyri að undanförnu,
en ekki orðið slys á fólki. □
Fundur Framsóknarmanna aS Freyvangi
Kaflar úr ræðu Helga
Stöðvun verðbólgunnar. — Bætt
lífskjör.
f framhaldi af því, sem áður
segir af Freyvangsfundinum og
ræðu Helga Bergs við það tæki-
færi, fara hér á eftir nokkur at-
riði úr ræðunni í lauslegri end-
ursögn.
Tvö stærstu Ioforðin.
Nýja stefnan, „viðreisnin“,
hefur nú staðið í 4 ár og það er
komið að því, að landsfólkið
segi álit sitt um hana. Skylt er
að gera upp reikningana alveg
hreinskilnislega. Það getur hver
fyrir sig, áður en að kjörborð-
inu kemur.
Það er hafið yfir allan vafa,
að kjörfylgi það, sem stjórnar-
flokkarnir fengu við síðustu
kosningai’, var að verulegu
leyti út á skýlaus loforð um end
urbætur á efnahagslífinu yfir-
leitt og alhliða endurbætur á ís-
lenzkum stjórnmálum. Mörgu
var lofað og mörg heit gerð,
frammi fyrir kjósendum þessa
lands. Þó munu tvö þessara lof-
orða hafa þótt þýðingarmest og
ráðið mestu um, að núverandi
stjórnarflokkar fengu þing-
meirihluta, sem nægði þeim til
stj órnarmyndunar.
Hið fyrra var alger stöðvun
verðbólgunnar, sem Alþýðu-
flokkurinn gerði að sínu höfuð-
máli og Sjálfstæðismenn tóku
rösklega undir og gerðu að sínu
máli einnig. En sú yfirlýsing A1
þýðuflokksins, að stöðvun verð-
bólgunnar væri ófrávíkjanlegt
skilyrði hans fyrir samstarfi í
ríkisstjórn, var af mörgum tek-
in alvarlega. En ekkert hefur
brugðizt jafn hrapallega, eins og
alþjóð veit.
Sjálfstæðisflokkurinn lagði
aftur á móti höfuðáherzluna á
veginn til bættra lífskjara til
handa öllum almenningi í land-
inu.
Eins og baráttan við verðbólg-
una fór gjörsamlega út um þúf-
ur og forsætisráðherra játaði
svo eftirminnilega síðasta gaml-
ársdag, fór einnig um leiðina til
bættra lífskjara almennings. Hið
fádæma yfirlæti fyrir kosning-
arnar og fyrst á eftir, er öllum
minnisstætt, og svikin enn eft-
irminnilegri. íslenzkur verka-
maður þurfti árið 1959, eftir
stýfinguna, að vinna alla virka
daga ársins, tvær yfirvinnu-
stundir á dag og 17 stundir í
næturvinnu á ári til að hafa þær
tekjur sem vísitölufjölskyldan
var talin þurfa til að lifa af, sam
kvæmt útreikningi Hagstofunn-
ar.
Nú þarf verkamaður að vinna
alla virka daga, tvær yfirvinnu
stundir á dag og 414 næturvinnu
stundir á ári til þess að ná þeim
tekjum, sem Hagstofan telur
vísitölufjölskylduna þurfa til að
lifa af.
Norðlendingar leystu vandann.
Þetta er nokkur skýring á því,
hve ófriðsamt hefur verið á
vinnumarkaðinum og megn ó-
Bergs. (Síðari liluti)
ánægja ríkir á meðal almenn-
ings yfir þessum stóx-felldu svik-
um stjói’narflokkanna.
Ríkisstjórnin lýsti því yfir, að
hún myndi ekki skipta sér af
verkföllum, þau væru mál
verkalýðs og atvinnurekenda,
enda fylgdi kaup ekki lengur
framfærsluvísitölu. Þetta varð
á annan veg en lofað var, eins
og flest annað hjá hinni ógæfu-
legu ríkisstjórn. Stjói’nin hefur
hvað eftir annað gi’ipið inn í
vinnudeilur, og á svo fljótfæi'n-
islegan og klaufalegan hátt, að
fui’ðu sætir.
Það var hins vegar þjóðar-
gæfa, að norðlenzkir samvinnu-
mennleystu vandann, þegar allt
var komið í óefni. Alþýðusam-
bandið og launasamtökin í land
inu höfðu óskað eftir því við rik
isstjórnina, að hún létti byrðar
almennings á einhvei’n hátt og
skyldi það metið til jafns við
beinar kauphækkanii’. Ríkis-
stjórnin sinnti því engu. Ollum
var Ijóst, að launahækkanir
voru óumflýjanlegar, fljótlega
eftir að „viðreisn“ hófst, svo
grátt hafði hún þegar leikið al-
menning. Synjun í’íkisstjórnar-
innar um einhvers konar úrbæt
ur, var háskaleg. í maí 1961 var
biðlund launasamtakanna þrot-
in og þau beittu verkfallsvopn-
inu. Það var þá, sem aðalfundur
KEA samþykkti að reyna að
leysa vandann og það var gei’t.
Þingeyskir og eyfii-zkir sam-
vinnumenn eiga heiðui'inn af
þeirri sanngjörnu lausn, sem
þar fékkst.
Stjórnin sprengdi rammann.
Samningar þeir, sem þá voru
gerðir, voru að því leyti sérstæð
ir, að þeir voru til tveggja ára.
Og innan ramma samninganna,
var gert ráð fyrir 5 stiga hækk-
un vísitölunnar og tryggt, að
samningarnir héldu gildi sínu
þótt stjórninni tækist ekki að
halda verðbólgunni algei'lega í
skefjum. En stjórnin bar ekki
gæfu til að bregðast skynsam-
lega við þessum nýju samning-
um. Hún sprengdi rammann,
vitandi vits, í hefndarskyni, með
hinni sögufrægu gengisfellingu
í ágúst sama ár. Stjórnin hafn-
aði frá sér hinum dýi-mætasta
aði frá sé rhinum dýi-mætasta
stuðningi, sem henni var lagður
í hendur. Þetta var reginskyssa
sem aldrei verður bætt, og óaf-
sakanlegt fljótræðisvei'k.
Norðlenzkir samvinnumenn
hafa síðan leyst hvei'ja kaupdeil
una af annarri, bæði 1962 og síð-
ast í janúar sl. Þeir hafa haldið
svo vel á málum, að íhaldsat-
vinnurekendur í Reykjavík ann
ars vegar og launþegafélögin
undir áhrifum kommúnista hins
vegar, reyndu ekki að hi'ófla
við þessum samningum, heldur
hafa norðlenzku samningarnir
orðið ráðandi um land allt, þrátt
fyrir allt, sem málgögn þessai'a
manna segja.
Stjórnarsinnar heyja nú harða
baráttu. Baráttan verður því
Helgi Bergs.
harðari, sem málstaðurinn er
verri. Verðbólgan og leiðin til
bættra lífskjara eru málefni, er
stjórnarflokkarnir komast ekki
hjá að svara til saka um. Meðal
þeirra „trompa‘‘ sem stjórnar-
flokkarnir þykjast hafa á hend-
inni um þessar mundir og
hampað er framan í kjósend-
ur, er hagstæð gjaldeyrisstaða.
Þeir hafa fengið marga til að
hlusta á þetta, án fullrar yfir-
vegunar.
Um síðustu áramót stóðu
gjaldeyrisreikningar bankanna
780 milljónum betur en í árslok
1958. En hin stuttu vörukaupa-
lán, sem tekin eru nú framhjá
bönkunum af einstaklingum,
námu þá upp undir. 400 milljón-
um. Og erlendu skuldirnar
höfðu aukizt á tímabilinu um
600 milljónir króna. Þessar töl-
ur sýna, að staða þjóðarinnar
út á við í þessu efni er mjög
svipuð og þegar vinstri stjórnin
fór frá völdum i árslok 1958.
Gjaldeyrisstaðan nú, ætti að
vera mun betri, vegna hins á-
gæta fiskafla síðustu árin, og
vegna þess, að ekki hefur verið
ráðizt í neinar stórframkvæmdir
í landinu.
Þá segja stjórnarflokkarnir
með miklu yfirlæti, að sparifé
landsmanna hafi vaxið alveg
dæmalaust mikið á „viðreisnar-
tímanum“. Aukningin sé um
70% fleiri krónur. En það er
bara ekki hægt að kaupa neitt
meira fyrir þær. Sannleikurinn
er því sá, að sparifé landsmanna
hefur sjaldan, eða jafnvel aldrei
á síðari árum, vaxið minna en
á þessum síðustu árum að verð-
gildi, enda tvær gengisfellingar
á umræddu tímabili.
Þá gumar stjórnarliðið af
skattalækkun. Benda þeir ó-
spart á tekjuskattinn, en hann
var felldur alveg niður
af 50 þúsund króna árstekjum
einstaklinga og af 70 þús. króna
tekjum hjóna. Einstaklingurinn
með 50 þúsund króna tekjurnar
losnaði þannig við að greiða
sínar 340 krónur í tekjuskatt.
En maðurinn með 150 þús. kr.
tekjurnar, losnaði við að greiða
19 þús. krónur og þessi tekju-
skattsbreyting kom því tekju-
háum mönnum mjög vel, enda
margt fyrir þá gert, á kostnað
hinna tekjuminni, svo sem þetta
dæmi sýnir ljóslega og ótvírætt.
En þegar talað er um skatta-
lækkanir yfirleitt svo sem stjórn
arblöðin gera oft, er ekki úr
vegi að geta þess, að allir tollar,
beinir og óbeinír, sem ríkissjóð-
ur innheimtir af landsfólkinu,
voru árið 1958 um 575 milljónir,
en eru nú á þessu yfirstandandi
ári um 1831 milljón. Kaup
manna hefur vissulega ekki
hækkað tilsvarandi, það sjá all-
ir, sem vilja sjá.
Siðustu daga er enn montað
af tollalækkunum, samkvæmt
nýkomnu frumvarpi á Alþingi.
Þessi lækkun nemur 40—50
milljónum króna og er því ekki
stórvægileg en þó í rétta átt.
Þegar bráðabirgðasöluskattur
var á lagður, en hann nemur
240 milljónum króna árlega,
var því ákveðið lofað að afnema
hann þegar á næsta ári. í stað
þess hefur hann verið fram-
lengdur öll árin. Nú síðast lof-
aði fjármálaráðherra því að
hann skyldi afnuminn, í sam-
bandi við nýja og nú fram
komna tollalöggjöf. Þetta sveik
ráðherrann. Skattur þessi var
síður en svo afnuminn, heldur
felldur inn í tollafrumvarpið.
Hér er því í raun og veru um
200 milljón króna tollahækkun
að ræða, ef bráðabyrgðasölu-
skatturinn, sem lofað var að
fella niður, er frá talinn.
Ríkisstjórnin getur ekki falið
afglöp sín og úrræðaleysi bak
við góðærið. Tekjur þjóðarbús-
ins hafa aukizt mikið, bæði
vegna eindæma afla, og vegna
þess að öðru leyti, hversu vel
var í haginn búið áður. Samt
er keki á síðustu 4 árum ráð-
ist íneina þá stórframkvæmd,
sem jafnað verður til Sements-
verksmiðjunnar, Ábúrðarverk-
smiðjunnar eða meiri háttar raf
orkuvirkjana.
Yfirstandandi kjörtímabil er
hið eina, allt frá 1937, sem ekki
skilur eftir sig neinar meirihátt-
ar stórvirkjanir eða stórfram-
kvæmdir á borð við þær, sem
áður getur. Það er þó vissulega
vilji þjóðarinnar, að ekki sé
staðið í sömu sporum, og sízt af
öllu í miklum góðærum.
Keppa á íslandsmóti
EFTIRTALDIR skíðamenn frá
Akureyri verða keppendur á
Skíðamóti íslands á Siglufirði:
Svið og stórsvig:
rásnr:
sv. st.sv.
Magnús Ingólfsson 16 3
Ottó Tuliníus 8 16
Reynir Pálmason 20 23
ívar Sigmundsson 24 19
Guðmundur Tuliníus 27 27
Viðar Garðarsson 38 34
Eggert Eggertsson 50 49
Reynir Brynjólfsson 45 41
Þorlákur Sigurðsson 42 44
16 menn eru í 1. „grúppu“.
15 og 30 km ganga:
Stefán Jónasson hefur rásnr.
4 í 15 km göngu og rásnr. 8 í
30 km göngu.
Fararstjóri Akureyringanna
verður Hermann Sigtryggsson.
Hermann Stefánsson verður
yfirdómari mótsins. Q
GÍSLI GUÐMUNDSSON,
alþingismaður:
LAND OG
ÞJÓÐ
ÞAÐ ER HVIMLEITT, þegar
mætir menn láta sér um munn
fara, og Iiafa hver eftir öðrum,
að island sé „á takmörkum hins
byggilega heims“. Öðruvísi hugs
aði hinn frægi landkönnuður,
Vilhjálmur Stefánsson, þegar
hann ræddi um „heimskauta-
löndin unaðslegu“ og gaf út bók
með því nafni. Vilhjálmur sá
það fyrir af vizku sinni, að jafn-
vel heimskautalöndin myndu
verða talin byggileg á tækniöld
og að þ ámyndi hið lieilnæma
loftslag þeirra og stórbrotna
náttúrufegurð njóta sín, betur
en fyrr. Hann vissi, að þá yrði
hægt að láta rafsólir lýsa upp
hina Iöngu nótt, sem þar ríkir
mánuðum saman, og á þeirri tíð
mundu börn lieimskautaland-
anna baða sig í skini slíkra
sólna undir dimmleitum stjömu
himni norðurlijarans. Enn eru
heimskautalöndin lítt byggð. Að
því mun þó koma, að byggð
aukist þar.
Við íslendingar þurfum raun-
ar ekki að vera að bollaleggja
um íramtíð heimskautaland-
anna. Því að ísland er svo sann-
arlega ekkert heimskautaland.
Grímsey ein, byggðra bóla, er
rétt innan við mörk hins norð-
læga kuldabeltis, og ber þó raun
ar engin einkenni þess. Hlýr
sjávarstraumur langt sunnan úr
höfum vermir loftslag þessa
lands, og nú á sl. vetri hafa
menn hér fylgzt með veðurfrétt-
um, sem báru það með sér, að
ísland hefur vikum og jafnvel
mánuðum saman verið hlýjasta
landið í Evrópu norðanverðri.
Þar er að vísu um undantekn-
ingarástand að ræða. En hvað
sem því Iíður er óhætt að segja:
fsland er byggilegt land og
meira en það. Það er gott land
og heilnæmt. Á öld tækninnar
mun það áður en langt um líður
reynast svo gott Jand, að ekki
verði mörg önnur betri. Jafnvel
þótt tíðarfar kunni að eiga eft-
ir að kólna um tíma hér, eins
og talið er, að það hafi gert
stundum áður, mun tækni fram-
tíðarinnar kunna við því ráð,
se mkoa í veg fyrir, að áföll
fyrri tíma endurtaki sig, ef ekki
skortir forsjá, m. a. til þess að
hagnýta auðlindir landsins í
tæka tíð.
Ég held, að mörgu sveitabam
inu, sem ólst upp við reytings-
engjar og þýfð tún, hafi hlýnað
um hjartarætur þegar tveir
bændur á Norðausturlandi, báð-
ir nú á áttræðisaldri, annar í
útvarpinu í fyrra, hinn í Degi
nýlega — veðramenn og engir
angurapar — létu þann boðskap
frá sér fara, að áður en lyki
myndi kvikfjárlijarðir fslend-
inga margfaldast og héðan verða
útflutningur kvikfjárafurða í
stórum stíl. En það eru ekki að-
eins norðlenzkir og austfirzkir
aldamótabændur, se mnú flytja
boðskap af þessu tagi. Hálærður
vísindamaður, barn þesarar ald-
ar, segir, að hægt sé að græða
landið upp í 600 metra liæð.
Nú er aðeins þriðjungur þessa
lands gróinn. Hina tvo þriðjung-
ana má gera að nothæfu beiti-
landi fyrir búfénaðinn, segir
þessi vísindamaður, og rækta
sumt.
Það getur sjálfsagt átt nokkuð
langt í land, að boðskapur vís-
indamannsins og liinna rosknu
bænda rætist. Sennilega rætist
hann smátt og smátt, en ein-
hvemtíma að fullu. Ýmislegt
annað kann að geta gerzt með
nokkru meiri hraða. íslendingar
eru mesta fiskveiðiþjóð heims-
ins miðað við fólksfjölda. Héð-
an er skammt á mið, og útfærsla
landhelginnar liefur haft áhrif
í þá átt, a ðfæra miðin nær. Afl-
inn, sem berst á land, er mikill
og hefur öll skilyrði til að vera
góður, var rúml. 800 þús. tonn
á s.I. ári. En útflutningsverð-
mæti hans er ekki svo mikið
sem skyldi. Mikill meirihluti
síldarinnar er enn fluttur út
sem rnjög ódýr markaðsvara. í
sambandi við hagnýtingu og
vinnslu aflans eru enn miklir
möguleikar og raunar einnig
til að auka enn sjávaraflann.
Eldi vatnafiska hér ætti að reyn
ast árangursríkt og verður það
sjálfsagt, er stundir líða.
Ullar- og skinnaiðnaður (á-
samt fatagerð) er hér kominn
vel á veg og á óefáð mikla vaxt-
amiöguleika í náinni framtíð.
Svipað má segja um skipasmíði
og trúlega einnig um húsgagna-
smíði o. fl.
Og enn eigum við íslendingar
auðlindir, sem til þessa hafa ver
ið lítt notaðar, miðað við þá
möguleika, sem fyrir hendi eru.
Margar þjóðir uppgötvuðu fyrir
löngu kolanámur eða olíulmdir
í löndum sínum. Þessar námur
eru orkugjafar og orka er und-
irstaða hinna miklu átaka í
tækniveröld vorra tima. Kolin
og olían hafa valdið aldahvörf-
um, skapað auð og velmegun,
stóriðnað og stórveldi. En Island
á kraftinn í hrapi fallandi vatna
og byrgðir af sírennandi heitu
vatni, sem jörðin geymir. Þar
eru kolanámur og olíulindir
þessa lands, og þær í öllum
landshlutum.
Sú þjóð, sem byggir landið á
næstu áratugum, þarf ekki á
ölium þessum orkulindum að
halda. En hún ætti að reyna sig
á því að beizla eitt af hinum
stærstu fallvötnum nú á næst-
unni. Með því ætti hún að gera
tvennt í senn: Auka fjölbreytni
og framþróunarmöguleika ís-
lenzks atvinnulífs í lieild með
því að tileinka sér til viðbótar
því, sem fyrir er, háþróaða fram
(Framhald á blaðsíðu 7).