Dagur - 22.12.1963, Blaðsíða 30

30
JÓLABLAÐ DAGS
skipti þarna nema sá, sem átti þar sæti
og varð hann þá að gera sín viðskipti í
heyranda hljóði þarna í „pyttinum“, á
Hjilli kl. 9 til 1 hvern virkan dag.
Aðalatvinnan þarna á skrifstofunum
var fyrri part dagsins að taka við pönt-
unum viðskiptavinanna og koma þeim
á framfæri upp í „pyttinn" til miðlar-
ans. í hverri skrifstofu var salur, þar
sem verðskráningin var lesin af tækinu
og skrifuð upp á veggtöflurnar. Þarna
söðnuðust menn saman á morgnana,
ræddu um viðhorfin í hveitimálunum
og hvað bezt væri að gera þann daginn.
Sjaldan voru menn sammála um gróða-
möguleikana, enda byggðist þessi starf-
semi á því. Þeir, sem héldu að hveiti-
verðið mundi hækka — og hugðust
kaupa til að geta grætt á að selja hærra
síðar — voru kallaðir „bolar“ (Bulls).
Hinir, sem héldu að það mundi lækka
v.oru kallaðir „birnir“ (Bears). Eftir
miklar vangaveltur og bollaleggingar
var loks ákveðið hvað gera skyldi og
pöntun gerð eftir því. En um leið og
hver maður gerði sína pöntun, vai;ð
hann að leggja fram ákveðna upphæð
í peningum f.yrir hver þúsund bushel
(1 bushel — cá. 27 kg.), sem hann
pantaði, sem tryggingarfé. Ef þessi við-
skipti gengu honum mót, svo að trygg-
ingarféð glataðist, voru þau umsvifa-
laust gerð upp, því samkvæmt lands-
lögum gat miðlarinn ekki krafist
greiðslu á skuld, er orsakaðist af svona
tapi, umfram það tryggingafé, er hann
hafði undir höndum. Hann varð því að
verja sjálfan sig með því, að loka þess-
um viðskiptum, strax og tryggingaféð
var þorrið. — Seinnipart dagsins var
aðalvinnan fólgin í því, að reikna út
tap eða gróða þeirra viðskipta, er miðl-
arinn hafði gert um daginn og færa þa'ð
í bækur viðskiptavinanna. Sérstök
deild, svokölluð „Clearing Iiouse“, var
í byggingunni,- er rannsakaði öll kort
miðlaranna yfir kaup og sölu daglega
eftir lokun „pyttsins", til að sjá um
að það væri allt rétt fært — magn og
verð þess, sem seldi nákvæmlega sama
og þess, sem keypti, — var strax leið-
rétt ef vart varð við mistök. Einnig sá
þessi deild um fjárhagsuppgjör milli
miðlaranna daglega.
Maður kynntist þarna möi-gum mönn-
um, þar á meðal nokkrum íslenzkum,
sem komu dags daglega á skrifstofuna
til að braska. Sumir voru lítilþægir,
voru ánægðir ef þeir gátu nurlað sam-
an svosem 10 dollurum á dag eða svo.
Þeir voru daglegir gestir, stundum svo
árum skipti hjá okkur. Ég hefi grun um
að þeir hafi, sumir hverjir, enga aðra
atvinnu stundað, en getað séð sér far-
boða með þessu þótt töp kæmu inn í
milli. Aðrir voru stórtækari, spiluðu
um stórar upphæðir en með vafasöm-
um árangri. Sumir töpuðu öllu sínu,
hurfu um tíma, en komu oftast aftur
jafnskjótt og þeir höfðu unnið sér eitt-
hvað inn, svo mikið aðdráttarafl hafði
þessi starfsemi. Sumir vildu veiða ein-
hverjar upplýsingar um markaðsútlit-
ið upp úr okkur starfsmönnunum, fá
hjá okkur „tips“ því þeir héldu að við
værum öllum mönnum fróðari um slíkt,
en við höfðum auðvitað ekki meira
hugboð um það en hver annar. Einn
landi minn trúði mikið á drauma sína.
Hann var alltaf að dreyma birni eða
bola. Þegar hann dreymdi bolann kom
hann alltaf til okkar og keypti hveiti,
þegar hann dreymdi björn, seldi hann.
Ekki mun hann þó hafa verið neitt
rikari þegar hann hætti þessum við-
skiptum en þegar hann byrjaði. Þetta
gekk svona á víxl fyrir honum og hélt
honum við efnið. Einn kunningi minn
byrjaði dag nokkurn að braska þarna,
alveg vita ókunnugur öllum leikregl-
um. Hélt hann því áfram um tíma og
græddi vel. Steinhætti þessu allt í einu
og fór heim til íslands fyrir peningana,
sem hann hafði náð þarna í. Var hann
heima í eitt til tvö ár, en kom svo
vestur aftur og byrjaði um leið aftur
að braska hjá okkur og með jafngóðum
árangri og í hið fyrra skiptið, græddi
aftui' vel og hafði vit á að hætta þeg-
ar hann var búinn að græða vissa upp-
hæð og mér er nær að halda að hann
hafi aftur haldið heim til íslands fyrir
þá peninga. Svona gekk þetta fyrir
mönnum þarna í byggingunni um fjölda
ára. Kauphallarviðskiptin blómstrúðu
dag frá degi og margir græddu en fleiri
töpuðu — allt þangað til brotið mikla
kom 29. október 1929, sem varð upphaf
kreppunnar upp úr 1930.
Ég man enn eftir þessum degi og
þeirri „panik“, sem greip um sig í
Hveitikauphöllinni hjá okkur ekki síð-
ur, en á verðbréfamarkaðinum í Wall
Street í New York og í öðrum kaup-
.höllum víðsvegar um álfuna. Ekki man
ég þó eftir neinum sérstökum fyrir-
bi'igðum í sambandi við verðútlitið
þennan dag, sem gæti orsakað það, að
yerðið félli niður úr öllu valdi, en þetta
gerðist. Það voru mikil læti og fyrir-
gangur í „pyttinum“ þennan dag, sér-
staklega, er leið að lokum, því stór-
kostlegar fj.árupphæðir voru í veði hjá
hvei-jum miðlara og viðskiptavinum
þpirra, en þeir voru flestir búnir að
tapa ti'yggingafé sínu undir lokun og
því „seldir út“. Sumir gátu þó bætt við
tryggingafé, sem þeir svo töpuðu næsta
dag eða daga. Vei'ðið hélt áfram að
falla, með smávegis tilburðum til hækk-
unar endrum og eins, sem ekkei't varð
úr, unz það var komið lægra en það
hafði nokkux-ntíma verið skráð, exr vei'ð
skráning hveitis í Kanada mun hafa
byrjað fyrir um það bil hundrað árum.
Um allar jarðir voru menn, sem töpuðu
öllu sparifé sínu og hættu að gefa sig
að svona viðskiptum framvegis. Blóma-
skeið þessarar starfsemi var búið.
Kreppa, heimsstyi'jöld og stjórnarráð-
stafanir settu smiðshöggið þar á. Ríkis-
stjórnin afnam épákaupmennsku á
hveiti, en ábii'gðist bændum lágmarks-
vei'ð fyrir það. Ég heyri sagt að nú
sé aðeins leyfilegt að spekúlera með
hafra, bygg og rúg — svokallaður
„coarse grains" eða grófari kornteg-
undirnar, sem alltaf hefur vei'ið miklu
minna af en hveiti. Er starfsemi þessi
ekki nema svipur hjá sjón við það,
sem áður var.
En bændurnir þarna á Sléttunum
lialda emr áfram að yrkja jörðina og