Dagur - 29.02.1964, Blaðsíða 2

2
- BÆNDUR HÖFÐA HÁL.,.. mannfjöldinn á ísundi
(Framhald af blaðsíðu 8).
löggjöfinni. Engum blandasf
hugur um, að við aðrar stétt-
ir hefði aldrei verið farið út í
slíkt ævintýri.
Rpssi skattlagniog á sér ýmsa
fo;mælendur?
Já, og þeir halda því fram,
þptt ekki sé í alvöru, að Stofn-
lánad.eildarskatturinn sé hlið-
stæður Fiskveiðasjóðsgjaldi, er
sjpvarútvegurinn greiðir. Þetta
er hin rr.esta fjarstæða. Fiskveiðj
sjóðsgjaldið er tekið af rekstr-
inum, af óskiptu fiskverði, en
ekki af umsömdu kaupi sjó;
manna. Þetta er því ósambæri-
legt við Stofnlánadeildargjald
bændanna.
Þý, telur að þessi launaskattur
hafi ekki verið nauðsynlegur?
Þeir, sem halda því fram, að
þessi launaskattur á bændur
þafi verið óhjákvæmilegur, fella
um leið hinn þyngsta áfellisdóm
yfir núverandi stjórnarstefnu, ef
hún þarf að lögleiða þá ný-
þreytni, sem aldrei hefur þekkzt
fyrr hér á landi; að landbúnað-
urinn eigi sjálfur að byggja sig
upp með eigið fé, þrátt fyrir
hina rómuðu velmegun almenn-
ings og ört vaxandi sparifjárinn-
eign landsmanna. Launaskatt-
urinn eykur líka dýrtíðarspenn-
una, sem m. a. mun hækka
mjólkurlíti'ann um 10 aura í út-
sölu vegna þessarar löggjafar.
Og þetta á sér stað á sama tíma
og stofnlán landbúnaðarins eru
stytt og vextir hækkaðir, og
stuðningur við landbúnaðinn
minnkaður stórlega.
Hvað er Stofnlánasjóðsgjaldið
hátt á meðahbóndanum?
Sé miðað við vísitölubúið,
þarf hver bóndi nú að greiða
hvoi'ki rneira eða minna en
5000.Q0 krópm\”'áHs áílegáv seth '
beint stéttai'félagsgjald að með-
töldu Búnaðai'málasjóðsgjald-
inu. Getur hver og einn sagt sér
það sjálfui', að hér er of langt
gengið- Verða því allir bændur
að sampinast í þeirri baráttu,
sem nú er hafin, til að hi-inda
þessari skattkúgunarstefnu, sem
virðist vera einn liðurinn í
þeirri speki í pfnahagsmálum
þjpðarinnar um þessar mundir,
að það þui'fi að þi'engja kost
landþúnaðarins svo hann verði
ekki áfram enn meiri hemill á
hagvextinum í landinu, eins og
talað hefur verið um að undan-
förnu.
Hyað SPgirhu um fjárfpstinguna
í Iiöíuðborgmni — miðað við
syeitiynar?
Ég held það detti engum í
hug, sem líta hin mörgu verzl-
unarstórhýsi við Suðurlands-
brautina, spm upp hafa risið á
síðustu árum og kostað hefur
jafnvel tvöfalt meira en öll fjár-
festingin í landbúnaðinum, og
sem Búnaðarbankinn hefur lán-
aþ fé til — að fé skorti í land-
inu, til að gera Búnaðarbankan-
um kleift að gegna hlutverki
sínu fyrir bændastéttina, ef því
fé væri ráðstafað í þágu atvinnu
lífsins úti um land. Flestum
bændum mun virðast það eðli-
legra, að vei-ja tekjum mótvii'ð-
issjóðs, sem fær tekjur sínar
gegnum landbúnaðinn, og jafn-
vel hluta af innlánsfé sparisjóðs-
deildar Búnaðarbankans til efl-
ingar iánasjóðum landbúnaðai'-
ins, í stað þess að skerða lögboð-
in laun bænda, eins og hin nýju
lög um Stofnlánadeildina gera
ráð fyi'ir.
Það sama má s.egja xun fjár-
festingar- og fjárbruðlsstarfsemi
bankanna í Reykjavík, þar sem
hver einstakur banki keppir við
annan um beztu lóðir borg-
arinnar, og hefur ekki einfalt,
heldur margfalt dreifingarkerfi
í hai'ðvítugustu samkeppni um
allan bæinn til undrunar og at-
hlægis erlendum fei'ðamönnum,
sem til landsins koma. En með
þessari óraunsæu útþenslustarf-
semi, -stöðugri fjölgun banka og
hálaunaðra bankastjóra, banka-
starfsmanna og annars starfs-
liðs, fara milljónatugir, ef ekki
hundruð milljpna, foi'görðum ár
lega af spai'ifé þjóðarinnai', sem
annax'S gæti vei'ið til útlána til
atvinnuveganna og uppbygging-
ar þeirra. Væri næsta fi'óðlegt
fyx'ir viðskiptamálaráðnerra, að
láta fai'a fi'am ýtarlega rann-
sóþn á því hve framleiðnin í
bankakerfinu á hvern starfs-
mpnn vaeii mikil, bprið saman
við landbúnaðipn, svo úr því fá-
ist skorið hvoi't bankarnir eða
bændurnir séu meiri hemill á
hagvexti þjpðfélagsins í dag.
Tfú er bændastéttin að þoka sér
saniap pm sín hagsmunamál?
Það er áreiðanlega vaknaður
skilningur bænda fyrh' þpirri
nauðsyn, að þeir sam.eipi til fulls
krafta sína um félags- og hags-
munamál stéttai'innar, án tillits
til stjpx'nmálaskoðana. Enda ligg
ur við, að aðstaða landbúnaðar-
ins *g tramtíð uncþÍNþyí k0Íh"
in að þptta takist. Samhent og
einhuga bændastétt, getur orðið
sterkas.t.a aflið í þjóðfélaginu í
dag og framvegis, á sama hátt
og áður þegar bændurnir skip-
uðu öndvegi í íslenzkri stjálf-
stæðis- og þjóðfélagsbaráttu.
Hvar er sá bóndi, sem ekki pr
þegar reiðubúinn að leggja fram
krafta sína, að þessu setta
marki: Að endurheimta hinn
glataða rétt og, enn fremur
sjálfstraustið og sjálfsvirðingu
fornrar bændamenningar? segir
Hermóður Guðmundsson að
lokum og þakkar blaðið svör
hans. □
- AKUREYRi...
(Framhald af blaðsíðu 8).
sem sæju síðan um útgáfu á
bæklingnum. Hvað viðvíkur
kynnisfei'ðum og öðru slíku,
gætu fei'ðaskrifstofurnar séð
um þær undir eftii'liti og að til-
hlutan þessarar nefndar.
Með tilkomu þessax'ar nefnd-
ar myndi að sjálfsögðu koma
betur í Ijós, hvað hægt væi'i að
gera til þess að Akui'eyxú gæti
raunverulega kallazt ferða-
mannabær.
Karl Jörundsson.
Mannfjöldinn í landinu 1. des.
s.l. var, samkvæmt bráðabirgða
tölum Hagstofunnar 186.525, þar
af í Stór-Reykjavík 94.181 (5
sveitarfélög) og í ReykjavUc
einni 76.057. Kópavogur er nú
orðinn fjþlmennari en Hafnar-
fjörður.
FÓLKSFJÖLPINN 1 NORÐUR
LANDSKJÖRDÆMI EYSTRA
Fólksfjöldinn í Norðurlands-
kjprdæmi eystra var 20.726 í
sta.ð 20.472 í des. 1962. Fjölgun
því 252, sem er nokkuð undir
meðajfjölgun þjóðarinnar.
Fjölgun er í kaupstöðunum
þyem, fækkun í sýslunum- Sain
kvæmt bráðabirgðatölum, er
skiptingin þessi hinn 1. desemb-
er 1963:
Ólafsfjþrður ...........1030
Eyjafjarðarsýsla ....... 3848

Afcureyri............. 9390
Suður-Þingeyjarsýsla .... 2758
Húsavík ................ 1754
Norður-Þingeyjarsýsla . . 1946
Fjölmennustu sveitarfélög í
sýslunum eru þpssi:
Dalvíkurhreppur ..........943
Raufarhafnarlireppur .... 482
Þórshafnarhreppur ........449
Reykdælahreppur ...... 403
AÖaldælahreppur...........401
Innan við 100 íbúa hafa þessi
sveitaríélög:
Fjallahreppur..............32
Rlutpyjprlireppur .........60
Grímseyjarhreppur .........73
Öxnadalshreppur ...........75
Reykjahreppur ........... 89
Sauðaneshreppur ...........90
HIN NORÐLENZKA KRAFA
Undanfarin ár hpfur þaö ver-
ið almenn krafa hér nyrðra, að
næsta stórvirkjun hér á landi
yprði við Jökulsá á FjöRiun. Lík
ur benda til, að stórvirkjun
vatna í SuðurrÞipgeyjarsýslu
(Laxá, Svartá og Sjfðurá) væri
álíka þagstapð. En mþgulpikar
í þyí sanxbandi þarfnast nánari
athugunar. Það er augljóst mál,
að stórvirkjun syþra, mun
(Framhald af blaðsíðu 5).
framtíðarinnar, þá megum við
ekki óttast samvinnu við aðrar
þjóðir, eða erlend fyrii'tæki.
Innilokaðir getum við aldrei
tryggt þann efnahagslega yöxt,
sem við þurfum að fá. Hagnað-
ur okkar af samvixmu við erlent
fjármagn í stpriðju, fer alger-
lega eftir þeim samningum, sem
gerðir eru þar um. Samningar
gætu orðið okkur mjög óhag-
stæðir og beinlínis innleitt hér
stefnu erlendi'ar fjái-magns-
drottnunar, engu betri en þá,
sem tíðkaðist á dögum einokun-
arinnar. í ö.ðru lagi er nauðsyn-
lpgt, að efnahagskerfi okkar sé
sæmilega sterkt og þekking okk ■
ar, til þess að við getum til-
einkað okkur smám saman þá
þekkingu, spm inn kemur með
slíku ei'lendu fjármagni. Stói'-
iðja sú, sejn /taja^ pr um að
stofna hér á landi á auðvitað að
verða alíslenzk í framtíðinni.
Þannig hefur þrpunin verið í
þeim löndum, sem bezt hafa
haldið á þeim málum.
Samningar við ei'lenda aðila
um stóriðju geta erðið lyftistöng
fyrir iðnvæðingu landsins. En
það vaknar vitanlega sú spurn-
ing, hvort þeii'ri ríkisstjórn, sem
nú situr að völdum, er ti'eyst-
andi til að gex-a þessa samninga.
Sumum finnst kannski, að und-
irlægjuháttur hennar við ei'lend
áhrif, hafi verið nokkuð aug-
ljós.
Við 3Q þús. tonna aluminium-
verksmiðju mundu vinna um
250 manns. Vinnulaun má því
áætla um það bil 250 millj. kr.
á ári. Ef gert er ráð fyrir, að raf
oi'kan verði hér seld á 13 aui'a
kwst. , myndurtx við. fó fyi'ir raf
orkuna um 60 milljónir kr. á
ári. Spluverðmæti fi'amleiðsl-
unnar á erlendum markaði yrði
6—700 milljónir króna á ári.
Ekki vii'ðist óeðlilegt að áætla,
að minnsta kosti 10% af þessu
væri hagnaður og gætu þá skatt
ar og öixnur innlend gjöld oi'ðið
um 115 millj. kr. á ári hvei'ju.
En þess ber þó vitanlega að
gæta, að tekjurnar af raforku-
sölunni myndu, til að byrja með,
fara allar til að greiða niður
raforkuverðið. Því hefur verið
fleygt, að svissneska aluminium
fyi'irtækið, sem áhuga hefur í
þessu sambandi, fari fram á að
fá kwst. á 8,5—9 aura. Að
óreyndu vil ég ekki trúa því,
að á þetta hafi vei'ið eða verði
fallist,, því þetta er töluyert fyi'-
ir neðan fi'amleiðslukostnað í'af-
orkunnar við Búrfell. Fram-
leiðsluvei'ðið mun nú áætlað
12—14 aurar k\yst..
Mesti hagnaður okkar með
slikri stóriðju, er að komast
inn í okkar góðu og ódýru fall-
vötn. Við myndum fá þai'na um
50 þús. kvv. af mikið ódýrari
raforku en við höfum í dag, og
stækkanir oi'kuvei'sins í fram-
tíðinni yrðu á okkar valdi, og
hver áfangi ódýrari hinum
fyrri.
Aluminium, eins og það kem-
ur úr fyi'stu verksmiðjunni er
ekki verðmikið. Það er þá í
klumpum. Síðan taka aði'ar
verksmiðjur við og gera efnið
mjpg verðrxicett með því að
móta það í plötur, stengur og
þess háttar.
Mikið hefur verið rastt um
staðsetningu aluminiumverk-
smiðju, og ég tel vafalaust, að
niðui'staða sprfræðinganna sé
rétt, að hentugi'a sé að virkja
Búrfell en Dettifoss. Dettifoss-
virkjun er að visu mjög góð, en
Búrfellsvirkjun ennþá beti'i.
Þptta mun þó sennilega ekki
ráða úrslitum heldur það, að
Suð-vestui'land er að vei'ða
mjög í þöi'f fyrir aukið rafmagn.
Mér finnst hitt þó mikilvægai-a,
hvar verksmiðjan verðui' siaþ-
sett. Það mun vera mjög í at-
hugun að setja verksmiðjuna
niðúr við Reykjavik eða Hafn-
ai'fjöx'ð, að þyí er mér skilst.
Ég tel það mjög slæmt og hina
mestu firru að staðsetja allan
stóran iðnað í Reykjavík. Þjóð-
in vex'ður aldi'ei sjálfstæð þjóð
ef heilir landshlutar leggjast í
auðn. Og sem Reykvíkingur vil
ég vinna að þyí að mynda
þungamiðjur á heppilegum
stöðum um landið allt. Við get-
um kallað það að dreifa þétt-
aldrei gegna því hlutverki, sem
norðlenzk virkjun nxundi gegna
fyrir Norðurland og Austurland
og jafnvel þótt línan yrði lög5
norður frá Búrfelli.
Norðlpnzk virkjun er það tak-
mark, sem stefna þer að, og því
varla tíjiiabært hpr að vera að>
bollaleggja um Búrfellslínu
norður, sem enn stendur ekkc
einu sinni til boða. Q
V-J
býlinu um landið með iðnaðar-
bæjum. Ef það vei'ður gert, vit-
um við líka, að þá blómstrai’
sveitin eða sá landshluti, sem
iðnaðinn fær. Svo framarlega
að aluminiumvei'ksmiðja sé stað
sett við góða höfn og nálægt
einhvei'i'i byggð, er hún jafn vel
sett þar, því framleiðslan er al-
gerlega óhóð innlendum max'k-
aði. Auk þess þax-f ekki að
byggja vei-ksmiðjuna við neina
byggð. Hún getur sjálf myndað
um sig byggð, svo sem dærriin
frá Noregi sýna.
Ef hugsað er að byggja alum-
iniumverksmiðju við Eyjafjörð,
þai'f að leggja háspennulínu
norður yfir hálendið, sem kost-
ar um 100 millj. kr. Það eru
í-aunar smámunir miðað við
heildarkostn^ðmn. Einnig má
hugsa sér virkjun Dettifoss og
tengja hánn við orkukex-fi lands
ips. Ég er fyrii' íxiitt leyti mjög
hlyrxptur því, að lína komi
hingað nox'ður. Ég held að' það
sé afar þýðjngarmikið skref í
jafnvægisátt. Við byggingu al-
uminiuyei'ksmiðju og rafox'ku-
vei-sins myndu vinna um 1000
manns. Það yrði sennilega erf-
iðasti hjallurinn að fá til þess
vinnuafl. En hver stóriðnaður,
sem upp á að byggjast, þarf að
vera liður í allsherjar uppbygg-
ingu atvinnuveganna hér á
landi. En þá uppbyggingu vei'ð-
ur að gex-a á skipulegan hátt.
Talað hefur verið um það lxér,
að reykur frá slíkri verksmiðju
gæti valdið írxiklum skaða. Ég
hef heimsótt slíkar verksnxiðjur
í Noregi og Bandaríkjunum og
ég sá ekkert nema grænt gras
og annqn gróður þar í kring.
Þó þurfa verksmiðjurnar að
hafa sérstök tæki til að taka úr
reyknum þau efni, senx eru
skaðleg fyrir gróður. Þar sem
ég hef komið í aluminiumverk-
smiðjur, eru þessi skaðlegu
óhrif, senx ég lxef heyrt talað
um hér í bænum, engin. Akui'-
eyri er þegar iðnaðarbær og
þungamiðstöð fyrir Norðurland.
Stóriðja hér myndi gera Akur-
eyri að meiri jafnvægispúpkti,
en hún er nú. □