Dagur - 29.05.1965, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Þörfin fyrir
búvörurnar
í SAMTALI við Þjóðólf segir Gunn- ]
ar Guðbjartsson formaður Stéttar-
sambands bænda m. a. svo:
„Það er mjög mikils um vert, að
menn geri sér grein fyrir því, hver
jiörf íslenzku þjóðarinnar fyrir land-
búnaðarvörur verður í næstu fram-
tíð. Ég hef gert um þetta áætlun
næstu 35 ár fram í tímann. Hún er
að vísu lausleg en byggist á hlutfalls-
legri fólksfjölgun eins og hún hefur
verið síðustu árin. Við síðustu ára-
mót voru íslendingar tæp 190 þús-
und og með svipaðri fólksfjölgun og
verið hefur undanfarandi áratugi
verða fslendingar um aldamótin 385
þúsund. Megin fólksfjölgunin verð-
ur í þéttbýlinu, ef að líkum lætur,
þó að ég voni og trúi J>ví, að þannig
verði búið að sveitunum að |>ær hald-
ist í byggð og }>ar verði einhver ör-
lítil aukning. En þetta J>ýðir það, að
við verðum að auka mjólkurfram-
leiðsluna úr 100 milljónum lítra
eins og hún var s.l. ár í 220 milljón
lítra rúmlega til þess að fullnægja
innanlandsþörfinni. Þetta er gífur-
leg aukning, — miklu meiri en orðið
hefur síðustu 35 árin í landinu. Ár-
ið 1930 voru 21 þúsund kýr í land-
inu, núna í ár eru J>ær 41 þúsund
tæplega, aukning um 21 þúsund
gripir. Að vísu heftir orðið veruleg
magnaukning miðað við hvern grip
á J>essu tímabili vegna bættrar með-
ferðar og kynbóta og er sjálfsagt að
taka tillit til þess. En til að ná þessu
mjólkurmagni, sem gera verður ráð
fyrir að þurfi um aldamót, J>arf að
Ijölga kúnurn um 35 til 40 þúsund
eða nær tvöfalt miðað við }>að, sem
fjölgað hefur síðustu 35 árin. —
Þetta sýnir, hve geysilegt átak [>arf í
landbúnaðinum til að íullnægja
þörfinni, og þó er hér ekki reiknað
með neinum varaforða, sem er }>ó
óhjákvæmilegt til að mæta misjöfnu
árferði og sveiflum í framleiðslunni.
Varðandi sauðfjárframleiðsluna lít-
ur dæmið }>annig út, að við þurfum
að fjölga fénu á þessu tímabili um
400 Jtúsund eða 50—00% miðað við
}>ann fjárstofn sem við höfum núna,
en á síðustu 35 árum hefur fénu
fjölgað um 11%. Afurðauakning
undanfarandi áiy hefur orðið meiri
en nemur fjiilguninni vegna aukins
fallþunga og í J>essari áætlun minni
geri ég ráð fyrir afurðaaukningu sem
ncmur 30% á vetrarfóðaraða kind,
]>. e. a. s. að vetrarfóðruð kind skili
20—22 kg af kjöti á markað.
(Framhald á blaðsíðu 7).
Handritin eilífu
Aðrir lögfræðingar líta hand-
ritamálið öðrum augum, og ef
til vill einnig umboðsmaðurinn
prófessor dr. jur. Hurwitz, en
hann bætir við:
— Spurningin er ekki lög-
fræðileg heldur fyrst og fremst,
hvað sé sögulega réttlátt og bezt
grundvallað frá tilfinninga-sjón-
armiði: — Setjum öðrumegin
þröngt takmarkaðan hóp fræði-
legra áhugamanna um að varð-
veita handrit þessi í dönskum
höndum (áhuga sem aðallega
mætti fullnægja með ljósmynd-
un handritanna), og setjum svo
hinumegin þjóðarósk um að
færa íslandi afur dýrmæta eign
til heimahaganna. Þannig horf-
ir málið raunverulega við, og
úrslitin ættu ekki að vera svo
erfið frá dönsku sjónarmiði,
sem þau virðast vera. Það velt-
ur á að láta víðsýni vera þröng-
sýni þyngri á metunum.1)
Nú er það verkefni nefndar-
innar og þjóðþingsins að velja
og ákveða afstöðu sína milli
þessara andstæðu vísindalegu-
og lögfræðilegu skoðana á mál-
inu og ganga síðan til atkvæða-
greiðslu um málið, og þá auð-
vitað að ljá engum áróðri eyra,
hvorki frá vísindalegu, alþýð-
legu né norðurlanda sjónar-
miði.')
Spjall Edvard Jensens, sam-
kvæmt bók Laurings, — um
gyðinglegu handritin sem við
eigum, er gamalt hrekkjabragð.
Handritamálið skapar ekkert
fordæmi. Vér höfum aldrei ver-
i, í neinu stjórnarfarslegu sam-
bandi við ísrael, en aftur á
móti við ísland sem fjarlæga ný-
lendu, sem vér sviptum rétti
og varðveizlu með einokunar-
verzlun og duglausum og gráð-
ugum stiftamtmönnum. Tvisvar
lá við að við seldum landið, til
Þýzkalands og Englands, og er
íbúatala landsins þvarr um
helming af fjölda þess er áður
var, kom jafnvel til mála að
flytja afganginn hingað til að
rækta Józku-heiði. Á þessum
hörmungarárum var það, að
Svíar og Danir kembdu íslenzku
handritin úr þjóðarhárinu.
Hér er svo einnig um að
ræða lokaskil milli tveggja
landa, sem áður voru stjórnar-
farslega tengd öldum saman.
Edvard Jensen spjallar um
harðsoðnar kröfur af .íslendinga
hálfu. — Ég bið hann að skýra
mér frá þeim íslenzku stjórnar-
skjölum, eða dagblöðum, þar
sem minnst er á kröfu? Óskir,
') Herra Gunnar Christrup
hæstaréttarlögmaður, sem nú
hefir tekið að sér málsókn gegn
ríkisstjórninni á vegum Árna-
safns í Handritamálinu, virðist
skorta allmikið á víðsýni þess-
ara tveggja hálærðu lögfræð-
inga Dana (sbr. Alf Ross í fyrra
tbl.). Mun hann þurfa rækilega
á „þröngsýni“ sinni að halda,
áður en yfir lýkur! — Þýð.
2) Úrslit atkvæðagreiðslunnar á
Þjóðþinginu eru þegar kunn. —
Þýð.
tilvísanir og áskorauir. — Ég
man það ekki. — Eu kröfur af
íslands hálfu? Þegar afhend-
ingarhugmyndinni hafði verið
hreyft af Dana hálfu, var að-
eins eðilegt að íslendingar
skráðu og tiltækju nákvæmlega
óskir sínar á þessum vettvangi,
hve víðtækar ættu að vera. Og
1 JÖRGEN BUKDAHL j
I — NIÐURLAG — 1
sjálfsagt var þá og, að eldri
Edda og Flateyjarbók teldust
þar með.
(Svo eru nokkur orð um
Ferðasýninguna víðsvegar um
Danmörku: Vandreudstillingen
— en því er sleppt hér. — Þýð.)
Að lokum er það svo lýðhá-
skólinn, — herra Jensen er for-
stöðumaður Heimatrúboðs-há-
skólans í Börkop. Annars staðar
hefir hann látið í Ijós álit sitt á
sameiginlegri áskorun háskól-
anna um afhendingu handrit-
anna, sem á sínum tíma var
send stjórninni. Um 98% há-
skólanna tóku þar höndum
saman, og síðan mikill fjöldi
háskclakennara. Þetta var auð-
vitað mjög eðlilegt frá sögulegu
Norðurlanda-sjónarmiði hinna
dönsku háskóla. Jensen for-
stöðumaður telur þetta ekki
mikils virði og metur það tæp-
lega jafnmikils virði sem upp-
hlaup vísindamannanna. Og
látum svo vera.... Hann nefn-
ir stúdentana fjóra, sem sendir
voru út af örkinni til að rjúfa
þennan annars samfellda há-
skólamúr, — á eigin vegum eða
annarra veit hann ekki. —
Þessi litla krossferð heppnaðist
EITT af vandamálum Alþingis
um þessar mundir er það, hvort
leyfa skuli minkaeldi í landinu
að nýju, eða ekki, en um það
eru nokkuð skiftar skoðanir
innan þings sem utan, ekki síð-
ur en í flestum öðrum málum
og er raunar mót von, þar sem
hér er um hið mesta þrifnaðar-
og nytjadýr að ræða, ef dæma
má af fenginni reynslu íslend-
inga.
Auk þessa, er okkur mörlend-
ingum verulega sýnt um alla
loðdýrarækt, enda höfum haft
af henni hagnað og allan sóma.
Að vísu telja sumir að inn-
flutningur minka og búseta
þeirra í landinu, muni reynast
öllu meiri plága en sjálf mæði-
veikin, sem útlit er fyrir að tak-
ast muni að útrýma með ærn-
um tilkostnaði, þar sem minka-
plágunni muni aldrei útrýmt
verða með neinum þekktum ráð
um eða væntanlegum. En þeir
sem þannig hugsa og tala, eru
efalaust nöldurseggir og stækir
svartsýnismenn, enda fær hið
ekki, — eins og áður voru að-
eins 2—3 háskólar andstæðir af-
hendingu. Og ef til vill enn einn.
Úr þessari sigurför sinni gengu
þeir svo fram fyrir nefndina,
þar sem hr. Jensen hefir verið
áheyrandi að frásögn þeirra. —
En hann þvær hendur sínar af
þeirri sök að hafa sent þetta
litla árásarlið: hann sver og sárt
við leggur, að hvorki andstæð-
ingar málsins á þjóðþingi eða í
nefndinni hafi sent þá. Gott er
þetta að vita, þótt auðvitað verði
þetta að teljast óhugsanlegt. Ef
til vill hafa þeir alls ekki verið
sendir, en hafi á einhvern hátt
hlotið opinberun um hið eina
rétta í þessu flókna máli, og
hafi því lagt af stað til að
kveikja sannleikans ljós meðal
hinna fávísu í myrkri.
í nemendariti frá Heimatrú-
boð-háskólanum í Hoptrup sé
ég, að þar hafa stúdentarnir
einnig komið, en án þess að
valda þar nokkurri vakningu.
Samherji herra Jensens, Axel
Nielsen forstöðumaður skólans,
lýkur lýsingu sinni á heimsókn-
inni með þessum orðum:
„Mér virðist þetta vera hluti
af sorgarsögu, að við gátum
ekki orðið sammála 1961. Og
sorgarleikur þessi myndi full-
komnast, ættum við nú að
leggja málið fyrir hæstarétt, —
og ef til vill jafnvel fyrir dóm-
stólinn í Haag, áður en úrslit
náist. Þá er aðeins að vona, að
fsland sýni þann skörungsskap
og drengskap sem okkur skort-
ir, og segi: — Að svo stöddu
látum við óskirnar bíða. Tím-
inn er okkar megin og vinnur
með okkur. — Alþýðlegt frjáls-
lyndi mun einn góðan veður-
dag vinna á þjóðar-stærilæti.“n
nýja minkainnflutningsmál dá-
góðan byr í sölum Alþingis.
Þó virðist einhver vona í
sumum, sem annars fylgja mál-
inu og var þess getið í þing-
fréttum í kvöld, að flutt hefði
verið breytingatillaga við frum-
varpið, þess efnis, að takmarka
eldisleyfi við þau svæði lands-
ins, sem minkur er nú búsettur
á og virðist þetta afar skynsam-
legt. Að vísu halda minkavinir
því fram, að nú á dögum sé
engin hætta á að minkar sleppi
úr búrum og því allar varúðar-
ráðstafanir óþarfar, en að mink-
ar hyggi á frekara landnám en
orðið er, dettur sjálfsagt engum
í hug, enda auðvelt með nýjum
lögum, að viðlagri dauðarefs-
ingu, að banna þeim slíkt með
öllu.
Vonandi auðnast víðsýnum
þingmönnum að ráða fram úr
þessu mikla vanda- og velferð-
armáli þjóðarinnar á farsælan
hátt svo sem flestum öðrum.
í maí 1965
S. E.
Atliyglisverð tillaga
9
Árbók Þingeyinga
FYRIR skömmu kom út sjötta
hefti af Árbók Þingeyinga, —
myndarlegt rit, um 230 lesmáls-
síður.
Ritstjóri er Bjartmar Guð-
mundsson, en í ritnefnd með
honum séra Páll Þorleifsson á
Skinnastað og Þórir Friðgeirs-
son, Húsavík.
Meðal efnis í þessu mikla
riti er grein um Gunnar
Jónatansson bónda á Reykjum
eftir Jón Kr. Kristjánsson, og
önnur um skáldbóndann í Kíla-
koti, Þórarin Sveinsson, eftir
Karl Kristjánsson og minningar
grein um Kristján Jónsson í
Fremstafelli eftir Þórodd Guð-
mundsson. Þá skrifar Pétur
Jónsson grein um Þuru í Garði,
birt eru kvæði Aðalbjargar
Johnson og Þórólfur Jónasson
skrifar Gísla þátt Gíslasonar.
Séra Páll Þorleifsson ritar grein
ina Fer fyrir björg og brotnar
ekki og séra Friðrik A. Friðriks
son gamansama grein, áður
erindi, flutt á skólastjóramóti
1963, er hann nefnir Þingeyjar-
sýsla, og Gísli Guðmundsson
ritar greinina Um byggð á
Langanesi, Þorgeir Jakobsson
ritar greinina Myndun Aðaldals
og Sigurður Egilsson segir frá
brúargerð á Jökulsá og þannig
má lengur telja.
Sérstakur kafli er um árferði
og fréttir úr hinum ýmsu hrepp
um eftir marga höfunda.
Árbók Þingeyinga hefur marg
an fróðleik að geyma, auk
skemmtilegs efnis af ýmsu
tagi- □
JÓNAS FRÁ BREKKNAKOTI:
Um daginn og veginn
iii
ÞÓTT ég hafi fengið „orð í
eyra“ fyrir þessa pistla mína
„um daginn og veginn“ („Dag-
ur“ 1. maí og 15. maí) kemur
hér sá þriðji. Sumra orð voru
líka samþykkjandi og til hvatn
ingar.
Óskaplega hlýtur þjóðarbúið ís
lenzka að vera öflugt, og hafa
yfir miklum auðæfum að ráða,
er sæmilegt er um að vera í öll
um þeim bönkum og bankaúti
búum sem upp hafa komið í
Stór-Reykjavík og út um lands-
ins „hvipp og hvapp“ á síðustu
árum, Þetta hefur sprottið upp
eins og gorkúlur á haug — sýn
ist svo sjálfgefin og auðveld
framkvæmd. Að öðrum þræði
er samlíkingin þó fráleit, því
að hér er oft um hallir og glæsi
legustu salarkynni að ræða, rúm
góð og ágætlega búin. Og þar er
starfsfólkið bæði margt og frítt.
Og eitthvað verða allir að fá
greitt og a. m. k. bankastjórarn
ir mikið, þótt aðalstarf þeirra
virðist nú oft það, að reyna að
troða því inn í kollinn og
„kúnnunum", að ekkert sé í
sjóðnum, „engin leið að lána,
eins og er, því miður!“
Við nýja kjarasamninga verka
lýðsins í landinu og vaxandi
kaupkröfur er oft réttilega á
það bent, að það sé gagnslaust
að spenna bogann of hátt,
heimta meira en þjóðarbúið
framleiðir! En er nú bogaspenn
an mest og hættulegust þar? Er
það ekki eitthvað annað, sem
verstu spennunni veldur? En
hvað um það, — ekki væri sá
bóndi talinn mikill búmaður til
fyrirmyndar „í minni sveit“, er
léti stóran hóp heimilisfólksins
sinna því einu að hagræða pen
ingum búsins: lána út telja og
raða til geymslu, og þó jafnframt
reikna út að búið þyldi ekki að
greiða þeim meira, sem á sjóinn
róa, sauðinn fóðra og kúna
mjólka, hjá þeim, se mað fram
leiðslustörfunum vinna, geti
ekki orðið um neina kauphækk
un að ræða, hvað sem líður
hækkuðu verði á lífsnauðsynj-
um öllum. En sýnilegt segja þeir
að byggja verði góða stofu yfir
þá, sem peninganna gæta og
geymslu fyrir auðæfi búsins —
og til þess verði að fá nokkra
vinnumenn og smiði — frá öðr
um störfum.
Fróðlegt væri nú að vita, hve
margt fólk, hve stór hluti þess
arar litlu þjóðar — lifir af banka
störfum og við byggingu þeirra
stórhýsa á þessum síðustu árum
meðan stöðugt fækkar þeim, er
fást til landbúnaðarstarfa, með
an alltaf sést og heyrist auglýst
eftir góðum flakara, háseta á
góðan bát, fólki til starfa í frysti
húsi ráðskonu í verbúð eða í
sveit o. s. frv. Starfaskiptingin
á þjóðarbúinu er víst harla vafa
söm hverju sem um er að kenna.
við að ráða og ekkert reynt í þá
átt. Hverjir eiga svo að fara í
stóriðjuna — nokkuð þarf nú af
fólki a. m. k. til að koma henni
af stað. Hundruðum saman
flykkjast útlendingar hingað til
lands síðustu vetur, til starfa við
fiskvinnslu o.fl’ — en bara eitt
hvert handahóf líka þar.
Ef við eigum af fá útlendinga
til starfa í landinu, er þörfin
brýnust til heimilisstarfa við
landbúnaðinn. Fjöldi góðra býla,
afrek dugandi feðra og mæðra
og ómetanlegur auður, hljóta
að eyðast af fólki, gróðri og
framleiðslu á næstu áratugum,
ef ekki fást þangað ungar, hug
aðar og dugandi stúlkur til
starfa og staðfestu.
Gamall og reyndur bóndi,
þingeyzkur sagði við mig — o.
fl- “ fyrir 30—40 árum: „Það,
sem bóndinn þarf fyrst að eign
ast — með jörð sinni, er góð
hlaða, annað góð kýr, þriðja góð
kona.“ Þetta, eitt og allt er nauð
synlegt bóndanum og sá gamli
höldur vildi það í þessari röð.
Og nú eru þeir í hundraða
tali íslenzkir bændur og bænda
efni, sem þegar hafa hlöðuna og
(Framhald á blaðsíðu 7).

RONALD FANGEN
EIRÍIÍUR HAMAR
Skáldsaga
IKHKBKHSÍHKHKHKH)
42
CHKHKHKHKHSÍHKHKI-
— Má ég setja mig í yðar stól? sagði Fylkir.
— Sitjið þar sem þér sátuð, Fylkir lögmaður, sagði Eirík-
ur og settist sjálfur í gestastól sinn.
Fylkir fann pappírshníf á borðinu og lék með hann stund-
arkorn í fingrum sér. Hann sat þögull um hríð. Nú býr
hann yfir einhverjum brögðum, hugsaði Eiríkur, en að
}>essu sinni skal ég ekki láta hann leika á mig.
— Jaeja, sagði Fylkir allt í einu og lagði frá sér pappírs-
hnífinn. — Sú ákvörðun yðar gleður mig. Það sparar mér
mikil leiðindi og fyrirhöfn. En segið mér eitt: — Hafið þér
tekið þessa ákvörðun í því skyni að hafa frjálsar hendur til
að andæfa mér? Þér hafið sem sé sýnt talsverða tilhneigingu
til þess upp á síðkastið.
— Mér er auðvelt að svara þessu, þar sem ég afdráttar-
laust get svarað nei! Það er allt annað sem fyrir mér vakir.
— Þér mynduð heldur ekki hafa orðið sigursæll í slíkri
orrustu. Ég er sem sé, þótt sjálfur segi, allvoldugur maður,
miklu voldugri heldur en þér gerið yður í hugarlund.
Mér hefir líka skilist, að þér séuð mjög atkvæðamikill
maður, alltof mikilsmegandi.
Fylkir horfði afur á hann, virti hann fyrir sér með þess-
um algerlega óræðu svipbrigðum, sem æstu Eirík svo ógur-
lega.
— Þér hafið þá ákveðið þetta, sagði hann. Það var mál
til komið. Ég hef enda gert yður svo margar bendingar.
—Bendingar? sagði Eiríkur, — þér hefðuð aðeins getað
sagt blátt áfram það sem þér sögðuð áðan, að ég skyldi gera
svo vel að hypja mig.
— Það myndi ég alls ekki hafa gert. Það hefðuð þér sjálf-
ur átt að finna út. Ég hefði aldrei sagt þetta nema sökum
þess að ég reiddist. — Ekki beinlínis, en ég skyldi hafa ýtt
yður út. — Þér heyrið að ég er hreinskilinn.
—En bíðið þér nú við, lögmaður, sagði Eiríkur dálítið
ákafur. Þér hafið þó ekki haft neina ástæðu til að vera svo
óánægður með mig. Árum saman hefi ég unnið hér af öll-
um mætti.
— Já, Hamar, ég játa J>að. Þér voruð hinn allra ákjósan-
legasti maður. Ég var síður en svo óánægður með yður, að
ég var einmitt stórlega hrifinn af yður. En ég var spenntur,
það hefi ég verið frá upphafi.
— Hversvegna?
— Þer hafið valdið mér miklum vonbrigðum og brugð-
ist mér. Og það voru mistök mín, að ég lét yður hækka o£
ört í fullu trausti, áður en ég var öruggur um yður.
— Öruggur um að ég væri fús til að fást við Berki og
þessháttar náunga?
— Þér megið gjarnan orða það ]>annig. En }>að ber vott
um, að þér skiljið alls ekki neitt.
Hvað skyldi ]>að vera sem ég ætti að skilja, hngsaði Eirík-
ur, hann var enn á ný ósjálfrátt sefjaður inn í sína gömlu
minnimáttarkennd gagnvart Fylki, þótt hann vildi ekki við
}>að kannast, og hann sagði ]>ví:
— Ég hefi undandráttarlaust viðurkennt, að það er margt
við yður, sem ég skil alls ekki.
— Við mig! sagði Fylkir og hló. Nei, Hamar. Þar skjátl-
ast yður, ef þér haldið að ég sé eitthvert merkilegt fyrir-
bæri. Hin mikla yfirsjón yðar, heimska yðar og núverandi
ónýti, er í því fólgið, að ]>ér skiljið ekki að það er öldungis
ófært og ómögulegt að vera tilfinninganæmur og kaupsýslu-
maður.
— Sennilega mun enginn geta ásakað mig fyrir að hafa
verið of tilfinninganæmur, tautaði Eiríkur, en vildi ekki
segja meira og birta Fylki hug sinn allan.
— Nei, }>ér voruð ágætur all-Iengi. Svo lengi, að ég var
tekinn að treysta yður fyllilega. Og þegar ég heyrði fyrsta
andóf yðar viðvíkjandi innheimtumálunum, hugsaði ég sem
svo: — Þetta er bara tilviljun. En ég hefði auðvitað strax átt
að segja: — Nei, hann er ekki nothæfur, og síðan ýtt yður
gætilega út. En sem sagt, ]>að sem ég raunverulega iðrast
og sé eftir er að ég lét yður halda áfram að hækka og hjálp-
aði yður til að eflast allvel að peningum og áhrifum. Það
er alveg ófyrirgefanlegt. Og hefðuð þér beðið aðeins í tvo,
þrjá mánuði með þessa ákvörðun yðar, þá skyldi ég hafa séð
um að þér hefðuð misst þetta allt saman, hverja agnar-ögn.
— Allt voru þetta mín miklu mistök, — og framvegis verður
engum hleypt upp á við í mínum skrifstofum, það getið
þér reitt yður á!
— Þér hefðuð sennilega heldur ekki látið mig „sleppa
upp“, hefði ég ekki átt þessar krónurnar og getað gert firm-
anu þennan greiða í upphafi styrjaldarinnar.
— Nei, það hafði víst sín áhrif.
Eiríki virtist nú gengið allnærri sjálfsáliti sínu og sagði
því:
— Auk þess ætti einnig að viðurkenna, að mína aðstöðu
fékk ég ekki eingöngu með yðar aðstoð. Ég hafði marga við-
skiptamenn sjálfur.
— Já, þér rennduð yður út á við. Þér urðuð skolli dremb-
inn og stærilátur og tölduð yður þegar færan í flestan sjó,
þótt þér á margan hátt væruð hreinn viðvaningur. En ann-
ars dettnr mér ekki í hug að neita því, að þér voruð slingur
og vaskur náungi. En hvað stoðar það? Það er margt slíkra
manna hér í heimi, en samt sem áður einskis nýtir.
— Og það sökum }>ess að þeir eru tilfinninganæmir um-
sýslumenn.
— Já. — Og mér skilst, að þér megið vissulega teljast til
hinna ólæknandi. Þér teljið að viðskipti, fjármál fari al-
þýðlega fram. Að það heyri heima á algengum siðferðileg-
um vettvangi góðs og ills. Ég skal segja yður, að þeir sem
fást við ]>essháttar smávægilegt rugl og vitleysu, þeir fá það
í friði, en J>eir eiga líka að hafa léttan mal og dunda við
sitt. í raunverulegum .viðskiptum valda þeir aðeins töfum
og fávíslegum ruglingi.
— Afsakið, herra Fylkir. Þér hafið sjálfur eitt sinn haft
„léttan mal“. '
— Já, sei-sei, já! Og forvitni yðar skuluð þér sannarlega
fá svalað. — Yður finnst ég eitthvað dularfullur, en það er
aðeins sökum ]>ess að þér eruð heimskur. Ég átti við mjög
J>röngan kost að búa. Og ég vildi ekki una því. Með yðar
skoðunarhætti gæti ég nú sennilega hafa verið meðhjálpari
heima í sveitinni minni, eða ef til vill komist lítið eitt lengra
áleiðis og orðið kennari Og þingmaður. — Þér hafið for-
vitnast um Börk. Jú, sannarlega, herra Hamar, hann hjálp-
aði mér áleiðis, og ég hefí kvittað þann reikning. Yður þyk-
ir hann óvandaður náungi, en mér finnst hann vera sann-
ur dugnaðarmaður. Hann hefir aflað sér fjár og er efnaður!
Sumpart á kostnað fávitanna heima í sveitinni minni. Og
hvað um það? Og það sem hann hefir grætt á þeim — og
hefir síðan margfaldað — þótt því væri skipt á milli allra
þorskhausanna þarna, þá yrði ekkert úr því, þeir ætu það
allt upp í rúsínugraut og rjómafroðu. En úr þessu hefir
Börkur skapað digran fjárstofn.
— Fjárglæfra- og svika-fjárstofn, já. Og þér mynduð tæp-
lega vilja kynna hann í sæmilegu samsæti.
— Mér ber heldur engin skylda til J>ess, honum líður vel,
þar sem hann er. Ég hefi kvittað fyrir hann, og hann unir
því vel, þegar ég aðeins hleyp undir bagga með honum.
Hversvegna ætti hann ekki að hryggbrjóta bannsettan stór-
þingsmanninn? Þöngulhaus sem gerir graut úr öllu sem
hann snertir á. Einn þessara tilfinninganæmu framkvæmda-
manna! Af hans tagi t'iir og grúir um fjöll og fjörur. Gæti
maður kálað nokkrum }>úsundum slíkra náunga, væri ef
til vill ofurlítið gagn í því. — Og hann skal hljóta gjaldþrot
sitt eins magnað og miskunnarlaust og frekast er unnt. Og
úr því ég hefi nú hleypt úr hlaði: — Bjartur! Hvað ætluðuð
þér yður með því að láta yður detta í hug að sinna hans
málum?
— Þér hafið endaskipti á öllu, Fylkir lögmaður, því að
mig hefði langað til að spyrja: — Hver er ástæðan til þess,
að þér skuluð fyrirfinnast í jafn auvirðilegum félagsskap
sem skipsreiðaranna um daginn? Ég sá að þér blygðuðust
yðar þar.
— Blygðaðist mín þar? — Nei, það er ekki rétt!
— Hvað er þá hið rétta?
— Að þér reyndust vera sá fábjáni, sem brugðist hafði
öllum skiLyrðum samstárfs oklsar. Þér sátuð og höfðuð stöð-
uga gát á mér samkvæmt yðar forsendum, — og það truflaði
mig auðvitað talsvert.
— En J>ér voruð þarna þátttakandi í hreinum þorpara-
brögðum.
— Þarna kernur öll kjaftæðis-hringavitleysan upp úr kaf-
inu. „Þorparabrögð!" — Það er bráðónýtt og hlægilegt í
}>essu sambandi. Þetta er allt yðar eigið siðfræðimat. En sé
það endilega ég, sem þér eruð að grennslast eftir, ]>á skal ég
fræða yðnr um enn eitt: — Ég hefi ekki haft tækifæri til að
velja og hafna. Ég er „sjálfgerður" maður, eins og ég hefi
sagt yður, og enn nánara: — Niðursetningur í lítilli öreiga-
sveit. Þaðan er minn fyrsti sprettur. Yðar upphaf er allmiklu
betra, J>ótt aldrei muni verða neitt úr yður. Alltaf fram að
því er þér komuð hingað í firmað, hafði ég barizt við efna-
hagsleg vandræði og erfiðleika, þar eð ég varð að borga
skuldir með vöxtum og vaxtavöxtum. Og geti það verið
yður nokkurt gleðiefni að vita það, þá hefði ég eflaust alls
ekki fengist við rnargt af mínurn viðskiptum, hefði ég borið
„gildan mal úr garði“ í upphafi. Því }>á hefði þess ekki ver-
ið nein þörf. En ekki sökum þess að ég hafi sett það neitt
fyrir mig siðgæðislega.
(Framhald).