Dagur - 23.03.1966, Blaðsíða 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1160 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Áhri! sfjórnar-
andsföðu
SUMIR SEGJA, að stjórnarandstað-
an á Alþingi hafi lítil ahrif á löggjöf
iandsins. En reynslan sýnir stundum
annað, eins og nýleg dæmi sanna.
Fyrir 8 eða 9 árum fluttu Fram-
sóknarmenn, undir forystu Ólafs
Jóhannessonar, tillögu til þingsálykt
unar um lífeyrissjóð fyrir alla lands-
menn og liafa haldið því máli vak-
andi síðan. Viðreisnarstjórnin lét sér
lengi fátt um þetta finnast, en sendi
þó að lokum einn af fyrrverandi
ambassadorum sínum til útlanda til
að leita ráða um þetta mál.
Ambassadorinn kom heim með
þær fréttir, að löggjöf af þessu tagi
væri ýmist gengin í gildi eða á undir-
búningsstigi annarsstaðar á Norður-
löndum. Og nú verður ekki betur
séð en að stjórnarliðið ætli að aug-
lýsa forgöngu sína í þessu máli fyrir
bæjarstjómarkosningamar á næsta
vori.
Misjcfn aðstaða
HÉR á landi voru árið 1963 starf-
andi 56 lífeyrissjóðir, þar á meðal
lífeyrissjóður opinberra starfsmanna.
Sjóðsfélagar samtals 1400 það ár og
hefur f jölgað síðan. Talið er að eign-
ir þessara 59 sjóða verði um 1200
millj. króna um næstu áramót, og er
það mikið og vaxandi fjármagn, ef
takast mætti að tryggja það gegn eldi
verðbólgunnar.
I>eir, sem tryggðir eru í lífeyris-
sjóðunum, fá ellilífeyri og örorku-
bætur, sem miðast við ujjphæð starfs-
Iauna og starfstíma og almannatrygg-
ingabætur að auki. Svona trygging
kostar mikið fé árlega, sem hinir
tryggðu og launagreiðendur og e. t.
v. einnig hið opinbera verða að
leggja af mörkum. En núverandi fyr-
irkomulag. þegar minnihlutinn nýt-
ur lífeyrissjóða en aðrir ekki, skapar
mjög misjafna aðstöðu hjá gömlu
fólki og öryrkjum, eftir því hvaða
starf þeir hafa stundað á þjóðarbú-
inu. Starfsemi lífeyrissjóða er líka
örugg aðferð til fjármagnsmyndunar
í landinu, ef þjóðin ber gæfu til að
skapa heilbrigða stefnu í efnahags-
málum.
Ætla má, að t. d. iðgjökl bænda
yrðu að greiðast að einhverju leyti
með álagi á landbúnaðarvöruverð,
þar sem notendur landbúnaðarvar-
anna eru hinir raunverulegu vinnu-
veitendur bændanna.
HELGI VALTYSSON :
SAGÁN UM HÚSNESS-ÁTÖKfN
- Alúminíumverksmiðjan á Húsnesi -
ii.
Inngangur að Húsness-
pistlunum
í niðurlagi fyrri greinar minnar
í „Tímanum11 (24. ágúst 1962)
sagði ég „frændum mínum“
eystra frá því, að þá um vorið
hefði Svissnesk-frönsk stóriðn-
aðar- og banka-samsteypa,
AIAG Compadec, sem ætti al-
úm-verksmiðjur víðsvegar um
heim, leitað hófanna um ríkis-
leyfi í Noregi til stofnunar mik-
illar alúm-verksmiðju á Hörða-
landi í Vestur-Noregi.
Var brátt tiltekið óskasvæði
til staðsetningar slíkrar verk-
smiðju, sem norskir milligöngu
menn sóttust eftir, en það var
Húsnes í Harðangri sunnan-
verðúm, utarlega. Er þetta all-
víðlent landbúnaðarsvæði í
einu fegursta héraði „Harðang-
urs hins furðu fríða“ (eins og
Wergeland og Matthías komast
að orði), er Kvinnhérað nefnist,
en fyrrum „Kvennahérað“. Þar
er Húsnes ræktunarvænlegasti
hlutinn. ' Þegar um aldamót
kvað mikið að jarðrækt og
landbúnaði í Kvinnhéraði:
„1911—15: mikil nýrækt, auk
þess garðyrkja og aldinrækt
margvísleg11.
Kvinnhérað er um 790 ferkm
og íbúar um 5300 (1925). Er
það eitt fegursta fjallahérað
Harðangurs, sem kunnur er ís-
lendingum í sögu og ljóði, og
Kvinnhérað ætti a. m. k. að
verða minnisstætt íslenzkum al-
menningi síðari ára. Þar er hið
forna og glæsilega ættaróðal og
barúnssetur í Rosendal, sem
Árni G. Eylands, fulltrúi, segir
svo greinilega frá í ritlingi sín-
um, stórfróðlegum og bráð-
skemmtilegum: Strákurinn frá
Stokkseyri, sem varð biskup í
Björgvin og barún í Rosendal.
(Sérprentun úr blaðinu Suður-
land, Selfossi 1962).
Upptök þessa niáls og sterk-
asti áróður mun hafa stafað frá
norsku samsteypunni SNA
(Suður-Noregs Aluminiumsfé-
lag), sem á þennan hátt mun
hafa viljað færa út kvíarnar
með aðstoð erlends fjármagns.
Enda gengu samningar og mála
leitanir í nafni þess.
Furðulegt þótti, hve þetta
mikla mál sigldi liraðbyri um
þjóðmála-sæ þings og stjórnar,
þrátt fyrir allmiklar deilur þeg-
ar í upphafi, átök og andmæli,
bæði heima í héraði og á Hörða
landi yfirleitt, sökum staðsetn-
ingar hinnar væntanlegu nýju
verksmiðju. Var um það deilt
hart og lengi, og er sá þáttur
sögunnar mjög athyglisverður,
a. m. k. þeim sem ófróðir eru
á þessum vettvangi. En það
taldi ég „frændur mína og
landa“ eystra. Enda kennir hér
margra grasa. Mun ég víkja að
því síðar.
Á Stórþingi Norðmanna varð
allheitt í kolunum um hríð, og
lá við hneyksli, þar sem norsk
blöð gengu hart í skrokk þeirra
stjórnarvalda, sem hér áttu
hlut að máli, og töldu m. a. að
iðnaðaráðherra hefði í máli
þessu farið á bak við ríkisstjórn
ina á ýmsa vegu. En um það
skal hér ekki rætt frekar.
Aðvörunarorð til Norðmanna
á þessum vettvangi mætti ef til
telja ummæli Nils Ramm, for-
stjóra H/F. Norsk Aluminium
Company í yfirlitsskýrslu hans
1963. Skýrir hann þar frá m. a.
horfum í alúmvinnslu í Noregi
og víðsvegar um álfuna. Hafi
þörfin fyrir alúmmálm og notk-
un hans ekki orðið eins mikil
og við var búizt 1950 og næstu
árin þar á eftir. En t. d. árin
1955—-1960 hafi verið búizt við
miklu meiri notkun, svo alúm-
verksmiðjur hafi fært út kvíarn
ar, og liggi nú fyrir miklar
birgðir alúms á Vesturlöndum,
bæði hráefni og hálfunnið. Af-
leiðing þess hafi orðið: rekstrar-
hömlur, birgðaþensla og verð-
kapphlaup.
Ramm forstjóri kemur víða
við í ummælum sínum, en seg-
ir að lokum að full ástæða sé
til „að beita gætilegri bjartsýni
við aukningu alúminvinnslunn-
ar í Noregi, halda þar beina
braut að vel athuguðu máli, í
fullu samræmi við vaxandi söiu
skilyrði og markaðs-þróun. Og
varast að ýta' undir nýjar fram-
kvæmda-áætlanir, sem orðið
gætu alvarlegir keppinautar á
frjálsu sölutorgi (markaði) þess
iðnaðar sem við höfum þegar
stofnað til og framkvæmt. . . . “
Eins og alkunnugt er, hafa
Norðmenn allmikla reynslu og
misjafna á þessum vettvangi.
Og er þetta var skráð, var Hús-
ness-áróðurinn orðinn all „drjúg
ur á lensinu“.
Það var harla glæsileg mynd
sem SNA brá upp af þessari
nýju, voldugu samsteypu á Hús
nesi. Frumsamningurinn hljóð-
aði uppá 100 milljónir norskra
króna, og skilyrði Stórþingsins
voru, að 50% hlutafjárins væri
norskt hlutafé. Helmingaskipti
lét vel í eyrum, enda talið alger-
lega háskalaust á allan hátt. Er-
lenda samsteypan hafði fengið
þau vilyrði hjá Iðnmálaráðu-
neytinu, að seldist eigi allur
hinn norski hluti, skyldi er-
lendu samsteypunni heimilt að
halda því, sem afgangs yrði.
Nú varð reyndin sú furðulega
og óvænta, að af 50 milljón
króna hlutabréfunum norsku
seldust aðeins 4,6 milljónir, og
eftir sat AIAG Compadec með
fangið fullt af norskum hluta-
bréfum, eða 95% hlutafjárins.
Talið var að þessi óvænt lé-
legu úrslit væru m. a. því að
kenna, að norsku fjármagni
voru boðin miklu lélegri kjör
en hinni erlendu samsteypu. En
hún hafði hins vegar þegar
tryggt sér allríflega forvexti, en
norskir hluthafar gátu engra
vaxta vænzt fyrr en að 5 árum
liðnum.
Hvort ummæli Nils Ramms
forstjóra NAC hafa nokkru vald
ið á þessum vettvangi, skal hér
ósagt látið. Q
EIN af kunnustu listakonum
landsins, frú Helga Weisshap-
pel, opnar málverkasýningu í
Landsbankasalnum á Akur-
eyri laugardaginn 26. marz
kl. 3. Þar sýnir hún 26 mynd-
ir. Flestar eru vatnslitamynd-
ir, en einnig nokkrar olíu-
myndir.
Frú Helga er nýkomin heim
frá Danmörku og hafði þá rit-
að undir samninga um sýning-
ar þar í haust, ennfremur í
Helsingfors. En hún hefur
víða sýnt málverk sín á undan
förnum árum, bæði í Evrópu
og í Bandaríkjunum á sam-
sýningum og sjálfstæðum sýn-
ingum.
Geyslr læíur
KARLAKÓRINN GEYSIR hef-
ur æft af kappi undanfarið, und
ir stjórn söngstjóra síns Árna
Ingimundarsonar. Æft er tvisv-
ar 'til þrisvar í viku. Auk þess
hefur nú starfað með kórnum
um skeið ítalski söngkennarinn
góðkunni Sigurður Franzson
(Vincenzo Demets), sem starf-
að hefur í Reykjavík um nokk-
urra ára skeið við sívaxandi vin
sældir. Hefur hann prófað og
þjálfað hvern einstakan Geysis-
mann með mjög góðum árangri.
Geysir áformar að halda sam-
söng á næstunni, en hann hef-
ur ekki látið til sín heyra í þrjú
ár. Hafa ýmsir örðugleikar ver-
ið í vegi fyrir því, m. a. veikindi
söngstjóra um tveggja ára
skeið. Kórnum hafa bætzt all-
margir nýir kraftar á þessu
tímabili, er nú koma fram með
kórnum í fyrsta sinn. En alls
eru kórmenn 42.
Söngskráin er með léttu og
nýstárlegu sniði. Fá laganna
hafa áður verið sungin af kór
hér í bæ, m. a. er nýtt lag eftir
ungan Akureyring, er ekki hef-
ur kvatt sér hljóðs hér áður.
Textinn er eftir heimamann.
Undirleikari er frú Þórgunn-
ur Ingimundardóttir. Aðrir
hljóðfæraleikarar með kórnum
eru: Guðni Friðriksson, Hannes
Frú Helga
uð á Akureyri n.k. laugardag
Weissappel sýnir 26 rayndir jj|
v.
askJ
'■r*
fil sín heyra
Arason og Stefán Halldórsson.
Einsöngvarar eru: Aðalsteinn
Jónsson, Árni Krisíjánsson, sr.
Birgir Snæbjörnsson, Jóhann
Konráðsson og Sigurður Svan-
Sigurour Demetz Fransson.
bergsson.
Áformað er að syngja í Sam-
komuhúsi bæjarins fimmtudag-
inn 31. marz og föstudaginn 1.
apríl kl. 9 e. h.
Nýlega var haldinn aðalfund-
ur kórsins og kosin ný stjórn,
en hana skipa: Sigmundur
. 'f ■ ■
m*.. .
. * ^ ■
Á æfingu hjá Geysi í Lóni.
Björnsson, form., Ingólfur Krist
insson, varaform., Lárus B. Har
aldsson, ritari, Gísli Magnússon,
gjaldkeri og Ti’yggvi Gunnars-
son, meðstjórnandi.
Geysir á allmarga styrktarfé-
laga, en þarf að eignast fleiri.
Þeir sem vildu gerast styrktar-
félagar geta snúið sér til ein-
hvers úr stjórninni, eða Harald-
ar Helgasonar, K.V.A., sem er
umsjónarmaðúr styrktarfélaga
fyrir kórsins hönd.
Blaðamaður átti kost á því,
að hlusta á kórínn á æfingu á
sunnudaginn. Kórinn er nú
þróttmikill þó noitkra vantaði á
æfinguna. Séra Birgir Snæ-
björnsson ávarpaði fréttamenn,
sagði frá starfi kórsins um þess
ar mundir og fór miklum viður-
kenningararðum ‘um söngkenn-
arann, ítalann Sigurð Fransson,
sem fyrrum var þekktur óperu-
söngvari erlendis en settist að
hér á landi fyrir mörgum árum
og hefur helgað söngnum starf
sitt.
í RÍKl TENÓRANNA
EFTIR að hafa hlustað á nokk-
ur lög á æfingu Geysis, var rætt
við söngkennarann Sigurð Dem
etz Fransson. Hann er ítali frá
fjallabæ í Tyrol — en búsettur
hér á landi, kunnur undir nafn-
inu Vincenzo Demetz óperu-
söngvari, en varð að skipta um
nafn samkvæmt íslenzkum lög-
um. Hann býður af sér hinn
bezta þokka, er hæglátur í fasi,
mildur en ákveðinn og auðséð
að Geysismenn meta hann
mikils.
Hvernig liefur starfið gengið
hér á Akureyri?
Mjög vel, enda fer saman mik
il sönggleði, áhugi fyrir því að
gera betur og dugnaður að
sækja æfingarnar. En það er
ekki hægt að gera kraftaverk á
þrem vikum. Það væri hægt að
komast langt á lengri tíma.
Fjörutíu Geysismenn eru sam-
anlagt mikil hljómsveit ef svo
mæt'ti segja. Hver maður er sér-
stakt hljóðfæri, hið göfugasta
sem til er en einnig hið vand-
meðfarnasta.
Hér á Akureyri hafði hún
málverkasýningu í ágústmán-
uði 1964 og höfðu margir yndi
af.
Frú Weisshappel hefur feng
ið mjög góða dóma alls staðar,
þar sem hún hefur sýnt verk
sín. Hafa listrýnendur hvar-
vetna hælt henni fyrir sérstæð
og aðlaðandi form, heita liti,
sem samræmdir fylla mynd-
flötinn mjúkum, seiðandi
þokka.
Að þessu sinni verður sýn-
ingin opin 8 daga. Akureyring
ar munu fagna þessari sýn-
ingu, enda löngum farið á mis
við að njóta listaverkasýninga
í sínum heimabæ. □
Hvernig er æfingum háttað?
Ég hefi prófað hvern einasta
mann, hvem í sínu lagi og ég
hefi reynt að, kenna þeim að
beita röddinni, gefa þeim til-
finningu fyrir því, að fara vel
með vald raddarinnar. Ég vona,
að ég hafi, áður en ég fer héðan,
kveikt einhvern neista hjá söng
mönnunum í ■ þessa átt, og að
þeir skilji þá betur hlutverk
sitt í kórnum, finni betur hvað
er rétt og rangt, leggi meiri sál
og skynsemi í sönginn. Annars
eru æfingar svo -sem venja er,
séræfingar og samæfingar, eftir
því sem hagfelldast þykir.
Það munu vera allgóðir söng-
kraftar í Geysi?
Já, já, enda erum við nú í
(Framhald á blaðsíðu 2.)
Þessa mynd tók Guðmundur Jónsson í Grímsey í fyrra, um það bil er ísinn lagðist þar að.
Flugvöllurinn í Grímsey lokaðisf aldrei í vefur
FLUGVOLLURINN í Grímsey
liefur verið opinn í allan vetur
og hafa því ekki falið niður ferð
ir Norðurflugs, nema færst til
vegna óveðurs. Og svo kemur
Drangur reglulega til eyjar-
innar.
Við höfnina í Sandvík er stói’-
fenni svo ekki hefur verið hægt
að koma við flutningatækjum
við fram- og uppskipun, en vör-
ur bornar á bakinu. En Gríms-
eyingar voru vel birgir af flest-
um nauðsynjavörum og að því
leyti vel undir veturinn búnir.
Á eyjunni sunnanverðri er snjó-
létt.
Veðráttan hefur verið óstillt
og því minna sóttur sjór en
annars hefði verið. Loðna gekk
að Grímsey fyrir sex vikum og
með henni kom stór og ágætur
fiskur, sem nokkuð veiddist af.
Sjómenn ísuðu fiskinn og fluttu
hann á bátum sínum til Olafs-
fjarðar en sumt var sent með
Drang til Akureyrar og var vel
þegið í fiskhungrinu við Eyja-
fjörð.
Grásleppan er nú komin á
sínar gömlu slóðir, en lítið hef-
ur enn veiðst af henni sökurh
ógæfta. Q1
STORSTUKA ISLANDS (LO.G.T.)
MÓTMÆLIR ÖLFRUMVARPINU
FRAMKVÆMDANEFND Stór-
stúku íslands samþykkti með
samhljóða atkvæðum, á fundi
sínum þ. 1. þ. m. eftirfarandi
ályktun varðandi ölfrumvarp
það, er nú liggur fyrir Alþingi:
Stórstúka íslands (IOGT)
varar alvarlega við samþykkt
frumvarpsins, því að hún telur
víst, að kæmu ákvæði þess til
framkvæmda, mundi það auka
áfengisneyzlu þjóðarinnar að
mun, og er þar þó sízt á bæt-
andi, auk þess sem ástæða er
til að óttast að sala á sterkum
bjór, ef leyfð yrði, mundi drjúg
um auka áfengisneyzlu þar sem
sízt skyldi, svo sem meðal ung-
linga og manna að starfi (t. d.
ökumanna). Q
| Rauðhausafélagið |
Saga eftir
SIR ARTHUR CONAN DOYLE
10

•^>^><^><$><$><$><$><$><^<$><$>^>^><$><$>^>
satt? En má ég kynna þig fyrir herra Merryweather, sem
verður f.élagi okkar í ævintýri kvöldsins.
— Því að nú erum við aftur í veiðiför, kæri doktor, mælti
Jones, atkvæðamikill að vanda. Vinur yðar er hreinasti snill-
ingur við að hleypa svona eltingaleik af stokkunum. En
hann þarf gjarna einhvern gamlan og veiðivanan með sér
til að krya fórnardýrið inni.
— Ég Vona, að það reynist ekki svo, að við séum bara að
elta skottið á skugganum, sagði Merryweather dálítið fýlu-
lega.
— Yður er áreiðanlega óhætt að treysta herra Holmes,
svaraði lögreglufulltrúinn með nokkrum þótta. Hann notar
stundum sínar eigin sérstöku aðferðir, sem eru — ef ég má
svo að orði komast, án þess að móðga herra Holmes — að
sönnu helzt til fræðilegar og stundum dálítið fjarstæðu-
kenndar. En hann ér fæddur leynilögreglumaður. Það er
áreiðanlega ekki ofsagt, að a. m. k. einu sinni eða tvisvar,
svo sem í Sholto-morðmálinu og Agra-ráninu, hafði hann
réttari skilning á málunum en sjálf lögreglan.
— Já, já, þér hafið sjálfsagt rétt fyrir yður, herra Jones,
mælti Merryweather lotningarfyllst. Samt játa ég það fús-
lega, að ég sé eftir spilakvöldinu mínu. Þetta er fyrsta laug-
ardagskvöldið í tuttugu og sjö ár, sem ég tek ekki í slag.
— Ég treysti því, sagði Sherlock Holmes, að það komi á
daginn, að í kvöld spilið þér hærra spil en nokkurn tíma
fyrr. Þrjátíu þúsund jjund eru í húfi fyrir yður, herra
Merryweather. Og fyrir yður, herra Jones, er það einmitt
maðurinn, sem yður hefur svo lengi leikið hugur á að kló-
festa.
— John Glay liggur undir ákæru fyrir morð og þjófnað,
innbrot og falsanir. Hann er enn þá ungur maður, lierra
Merryweather, en er þó í fremstu röð brezkra atvinnuglæpa-
manna. Já, mér væri sannarlega kærara að koma á liann
handjárnunum en nokkurn annan glæpamann í London.
Hann er nefnilega harla merkilegur maður, þessi ungi John
Clay. Afi hans var konunglegur hertogi, og sjálfur hefur
hann verið við nám bæði í Eton og Oxford. Hausinn á hon-
um er engu síðri en hendurnar. Við erum alltaf á slóð hans,
en finnum hann aldrei sjálfan. Þessa vikuna frpmur hann
innbrot í Skotlandi, og í næstu viku lýgur hann út peninga
til byggingar munaðarleysingjaheimilis vestur í Cornwall.
Árum saman hef ég verið á hælunum á honum, en aldrei
komizt svo langt að sjá hann í eigin persónu.
— Ég vona, að mér veitist sú ánægja að kynna hann fyrir
yður í kvöld. Ég hef sjálfur haft smáafskipti af John Clay
og er yður fyllilega samdóma um, að hann sé í fremstu röð
stéttarbræðra sinna. En nú er klukkan rúmlega tíu, og tími
kominn til að halda af stað. Ef þið tveir vilduð gera svo vel
að taka fremri vagninn, komurn við Watson í þeim síðari.
Sherlock Holmes var ekki skrafhreyfinn þessa löngu leið
í vagninum. Hann hallaðist aftur á bak í sætinu, lygndi
augunum og raulaði fyrir munni sér lagstúfa, sem hann
hafði heyrt á síðdegistónleikunum. Svona skröltum við
áfram þetta endalausa völunarhús gaslýstra gatna, unz við
ókum loks inn í Farringtonstrætið.
V
— Nti erum við rétt að segja kornnir, sagði vinur minn.
Þessi náungi þarna, Merryweather, er bankastjóri og hefur
mikinn persónulegan áhuga á málinu. Svo fannst mér sjálf-
sagt, að við hefðum Jones garnla með okkur. Hann er bezti
karl, þó að hann sé alger blábjáni í faginu. Og víst hefur
hann einn ágætan kost. Hann er huorakkari en nokkur
bolabítur og fasthe’dnari en humar, ef hann á annað borð
hefur krækt kíónni í einhvern. En nú erum við á leiðarenda,
og þeir bíða eftir okkur.
Við vorum nú á sömu slóðum og við höfðum verið fyrr
um daginn. Við létum vagnana fara og gengum eftir leið-
sögn Merryweathers inn þröngán gang og síðan inn um hlið-
ardyr, sem hann opnaði fyrir okkur. Enn komum við inn í
lítinn gang. Fyrir enda hans blöstu við augúm' miklar qg
traustar járngrindur. Bankastjórinn lauk upp hliði í grind-
Framhald..