Dagur - 01.03.1967, Page 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Súnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Ungmennafélög
FYRIR FÁUM ÁRUM kom það op
inberlega fram, að menntaðir menn
á Akureyri héldu ungmennafélög
sýslunnar dauð fyrir löngu. Var mik
ið að þessu hlegið, en var þó ekki
hlátursefni, heldur miklu fremur
sönnun þess, hve menn eru nærsýnir.
Ungmennafélag Akureyrar varð
ekki langlift og tóku önnur félög
upp merki þess, en ungmennafélög
sýslunnar lifa flest enn og starfa með
meiri þrótti en oftast áður. Um sex-
tíu ungmennafélagar, fulltrúar
hinna 15 sambandsfélaga Ung-
mennasambands Eyjafjarðar, héldu
ársþing samtakanna á Dalvík um
síðustu helgi og létu erfitt færi ekki
á sig fá.
Meðal mála þeirra, sem þingið tók
til meðferðar, var héraðsskólamálið.
Skorar þingið á fræðsluráð sýslunn-
ar og aðra áhrifamenn skólamála í
héraðinu að vinna því stórmáli gagn,
ennfremur að veita öllum börnum
aðstöðu til að Ijúka sínu skyldu-
námi, svo sem að er stefnt. En þing-
ið ræddi líka bindindismál, menn-
ingarlegt skemmtanalíf, minnis-
varða um þjóðskáldið frá Fagia-
skógi, örnefnasöfnunina og margt
fleira auk íþróttanna, sem setur mest
an svip á starf flestra ungmennafé-
laga og Ungmennasambandsins.
Á tíunda hundrað ungmennafélag
ar eru í Ungmennasambandi Eyja-
fjarðar og í mörgum ungmennafélög
um er starfað af kappi að ýmsum fé-
lags- og menningarmálum. Fram-
kvæmdastjóri Ungmennasambands-
ins og íþróttakennarar leiðbeina
æskufólkinu á hinum ýmsu nám-
skeiðum og við undirbúning
skemmtana. Þá hefur ungmennasam
bandið staðið fyrir bindindisfræðslu
í skólum, einnig áfengislausum sam-
komum, stuðlað að eflingu skák-
íþróttarinnar, haldið íþróttamót,
bæði stór og smá, og margt fleira
mætti telja. Ungmennafélögin koma
mjög við sögu félagsheimilanna. Þyk
ir þar raunar ekki allt í sómanum,
og sízt er því mælandi bót, sem þar
er ábótavant. En þar vinna ung-
mennafélögin þó óumdeilanlega
marvísleg félagsmálastörf, sem sómi
er að, en minna er á lofti haldið. Fé-
lagsfundir, kvikmyndasýningar,
söng- og leikskemmtanir, æskulýðs-
dansleikir, kvöldvökur og önnur
skemmtikvöld, önnur en opinberar
danssamkomur, spilakvöld, muna-
sölur og íþróttaæfingar eru viðfangs
efni ungmennafélaganna. Starfsemi
hinna ýmsu félagsheimila beinist æ
meira inn á menningarlega félags-
starfsemi, svo sem upphaflega var
ætlað, og er það vel.
Góð ungmennafélög eru ungu
(Framhald á blaðsíðu 6).
Unga konan virðir fyrir sér laxa úr Hofsá og Selá í Vopnafirði.
LAXVEIÐ ARNAR MÁ SENNI-
LEGA MARGFALDA
Á SÍÐUSTU tímum hafa veiðzt
hér á landi 25 þús. laxar til
jafnaðar á ári. Þessi veiði skipt
ist nokkum veginn til helminga
milli stangveiðimanna og þeirra,
sem veiða í net. Landeigendur
fá sennilega 7—9 milljónir kr.
á ári í leigu fyrir veiðiárnar.
Með þessar tölur í huga er lax-
veiði á íslandi ekkert hégóma-
mál þótt margir brosi að „slíku
sporti“. Og ef um leið er í huga
haft, að laxveiðar má ekki að-
eins auka heldur sennilega
margfalda, er um verulegt fjár-
hagsatriði að ræða.
ísland hefur þá sérstöðu með
al flestra eða allra landa, að
laxinn hefur ekki minnkað,
nema síður væri. Virkjanir og
verksmiðjumengun vatnsins er
lítilsháttar hér á landi, miðað
við þéttbýl lönd og truflar ekki
eðlilega lifnaðarhætti laxfiska
að neinu ráði ennþá. Og við ís-
land er bannað að veiða lax í
sjó og er það viturleg ráðstöfun
stjómarvalda.
Allt frá Þjórsá og vestur og
norður er lax í flestum laxgeng
um ám og hér á Norðurlandi
einnig, allt til Vopnafjarðar og
örlítil laxveiði er í Breiðdal.
Þaðan og allt til Þjórsár er lax-
laust.
Menn hlæja stundum að
áráttu stangveiðimanna og
reikna út útgerðartap þeirra við
laxveiðamar. En þegar leyfi til
þess að veiða á stöng í góðri
laxveiðiá er borgað með 2—3
þúsund kr. á dag og á meðan
landeigendur við laxveiðiá
miða leiguna við eitt þúsund
krónur á hvem veiddan lax,
er mikið í húfi. Á siðari árum
færist mjög í vöxt, að fyrirtæki
kaupi veiðirétt í ám og vötnum
til að bjóða viðskiptavinum fyr-
irtækisins, sem uppbót á mat
og drykk, eða til að gleðja starfs
fólk sitt. Og erlendir menn sækj
ast mjög eftir því að veiða í ís-
lenzkum Iaxám og eiga það til
að bjóða ævintýralegar upp-
hæðir fyrir veiðileyfi.
Leiga laxveiðiánna byggist á
framboði og eftirspum. Yfirleitt
er ekki talin ofveiði í ánum. Og
með því að hjálpa til við upp-
eldi laxfiska, er hægt að marg-
falda göngulaxinn í ánum. Það
er jafnvel hægt, þar sem ekki
Hnúðlax flæktist upp í nokkrar
ár fyrir nokkrum árum. Fiskur
langt að kominn.
eru gönguhindranir, að gera
þær ár að veiðiám, sem ekki
geta af einhverjum ástæðum
alið sinn fisk upp sjálfar. Það er
gert með því að sleppa í þær
laxaseiðunum í göngustærð.
Laxinn gengur þá fljótt til sjáv
ar en kemur þangað aftur, eftir
að hafa notið nægtarbrunna
hafsins og er þá orðinn stór og
feitur. Og lax má auka og jafn-
vel margfalda í þeim ám, sem
lengi hafa verið veiðiár og er
það gert með sama hætti.
Á síðasta ári var um 100 þús-
und gönguseiðum sleppt í ís-
lenzkar ár. Reikna má með því,
að þar af komi 8—10 þúsund
laxar upp í viðkomandi ár þeg-
ar þeirra tími kemur. Ætti það
að auka laxveiðina í landinu
um þriðjung eða meira. í Kolla
fjarðarstöðina gengu í sumar
700 laxar, þar upp aldir en
sleppt í göngustærð. Þeir röt-
uðu til sinna heimkynna og ein
mitt á þeirri ratvísi byggist slík
ræktun laxveiðiánna. Þetta er
hliðstætt því þegar bóndmn
rekur lömbin á fjall og fær þau
svo aftur að hausti, þroskuð og
verðmikil. Úthafið er afrétt lax
anna og þar vaxa laxarnir ótrú
lega fljótt.
í laxveiðinni verða jafnan
nokkrar sveiflur, sem allir veiði
menn kannast við og svo er um
aðrar veiðar. Skýringa leita
menn í ýmsu. Stundum bregst
laxveiði að nokkru í heilum
landshlutum, en oftar þó í ein-
stökum ám. Þessar sveiflur í
laxveiðinni hér á landi eru
nokkrar og verða menn að
sætta sig við þær. Hins vegar
getur verið um ofveiði að ræða
í einstökum ám, sem jafnan
hefnir sín.
íslendingar verða sennilega,
með vaxandi fiskirækt og vax-
andi veiðiskap, að tileinka sér
ný viðhorf til laxveiða. Verður
ekki rætt um það að sinni. En
líklegt má telja, að með vax-
andi þekkingu og eigin reynslu
á sviði fiskiræktar í ám og vötn
um, verði aukið kapp lagt á
hverskonar rannsóknir í þessu
efni, sem við það yrðu miðaðar
að nýta betur hina dýrmætu að
stöðu til að margfalda laxastofn
inn og þar með laxveiðarnar
hér á landi.
Svíar eru miklir laxveiði-
menn og leggja áherzlu á fiski-
rækt í ám og vötnum. Úr 20
eldisstöðvum slepptu þeir á
aðra millj. gönguseiðum árið
1963. Um 20% af laxastofninum
í Eystrasalti er haldið uppi með
gönguseiðasleppingum. Banda-
ríkjamenn hafa lagt ógrynni
fjár í fiskirækt og margháttað-
ar tilraunir, svo sem víðfrægt
er. Hér eru aðeins dæmi nefnd
um það, hvernig þjóðir bregð-
ast við þeim vanda, að laxa-
stofnarnir minnka af völdum
vaxandi þéttbýlis, stórra iðn-
vera o. s. frv. Vatnsmengunin
er að verða alþjóðlegt vandamál
og segir greinilega til sín á lax-
inum og raunar fleiri fiskum.
Við íslendingar erum ennþá svo
vel settir í þessu efni, að við
höfum allt að vinna í laxfiska-
ræktinni og getum hagnýtt
okkur erlenda reynslu, en erum
ekki enn í verulegri hættu með
okkar laxfiskastofna.
Þeir, sem kunnugastir eru
fiskirækt í ám og vötnum telja,
að 8—10% af laxaseiðum, sem
sleppt er í árnar í göngustærð,
þ. e. 10—15 cm. löngum, skili
sér aftur úr sjó. En beztu endur
heimturnar eru rúm 40%. En sá
lax veiddist í sænskum ám og í
Eystrasalti.
Margir aðilar keppast nú við
að kaupa laxaseiði í göngustærð
til að auka laxgengd í hinum
ýmsu veiðiám. Hér á Norður-
landi vantar eldisstöðvar til-
finnanlega, en nokkrar eru til í
landinu, einkum syðra. Þó er
eldisstöð á Sauðárkróki og í
Eyjafirði en þær mæta ekki
nema að litlu einu af eftirspurn
inni. Verð á laxaseiðum er tölu
vert hátt, en með bættum eldis-
aðferðum má efalítið lækka
framleiðslukostnaðinn. Sannast
að segja vantar tilfinnanlega
menntaða .fiskiræktarmenn og
svo undirstöðutilraunir.
Norðlendingar, sem af eigin
raun þekkja laxár og vita hvers
virði þær eru, þurfa að knýja
fast á með úrbætur í fiskirækt.
Árnar bíða og bjóða aðstöðuna
en framtakið má ekki bresta.
Hér hefur verið talað um lax
ana, en ár og vötn bjóða vissu-
lega upp á meiri fjölbreytni
nytjafiska. Auk þess virðist
fiskeldi heppilegt á óteljandi
stöðum þar sem góðir lækir eru
fyrir hendi. Raunar þarf ekki
annað en bæjarlæk og jarðýtu
til að skapa skilyrði fyrir sil-
ungsrækt. Eru þá gerðar tjarnir
og fiskar hafðir í haldi eins og
hver önnur húsdýr. Þar má
flýta mjög vexti þeirra og nýta
svo með stangveiði eða á annan
hátt. Kynntist ég einu slíku
veiðivatni eða tjörn í sumar.
Tjörn þessi var bókstaflega full
af silungi. En hann var í
smærra lagi og ekki feitur, enda
ekki um aðra fóðrun að ræða
en þá, sem eðlilegur gróður gaf.
í fiskiðnaðinum féllst til mikið
af ágætu fóðri, sem ekki er nýtt
á hagkvæmari hátt en til fisk-
eldis.
Eflaust eru veiðimenn þegar
farnir að hugleiða veiðiferðir
næsta sumar, um leið og þeir
rifja upp endurminningar frá
liðnum sumrum í sambandi við
Þorskur og rauðmagi
uppi í landsteinum
Grímsey, 28. febrúar. Hér er
iðulaus stórhríð, sér varla milli
húsa og hefur sett niður tölu-
verðan snjó í Sandvíkinni, en
víða mun hafa rifið í hvassviðr-
inu.
Ogæftir hamla sjósókninni,
en fiskur er stutt undan. Einn
Ólafsfjarðarbátur lagði linu
sína rétt framan við höfnina, í
skjóli við eyna, og fékk 2—3
tonn. Og maður lagði tvö rauð-
maganet hér rétt hjá og fékk
30 rauðmaga. Vonandi fer tíðin
að skána svo að hægt verði að
stunda veiðarnar. S. S.
Við fossinn í Selá safnast oft mikið af laxi. Nú er verið að gera þar fiskveg.
Finnlandsforseti beitir öngulinn og freistar gæfunnar í Laxá.
Veiðiþrá
Blundar í ró undir bláurn vetrarísi,
bíður þess eins, að dagur vorsins rísi,
bleikjan mín fagra, er sindrar silfurgrá.
Senn kemur vor með söngvagesti blíða,
senn vakna blórn um engi og bakka fríða,
og veiðimaður velur silungsá.
Vakir í brjósti heit en þögul þráin,
þungbrýn er vetrarnóttin leggst á skjáinn
— á næsta vori að veiða í silungsá.
Þá geng ég upp til heiða harla glaður
með hafurtask á baki — ungur maður —
greiði línu og festi flugu á.
Árniður glaður við græna bakka hjalar,
gráöndin stillt við ungahópinn talar,
en iðuköstin efldir sporðar slá.
Línan mín þýtur — lárétt ánni mætir.
Litríka flugan vatnabúann kætir.
Fast er kippt, sá fyrsti er kominn á.
Bleikjan mín fagra með flugu sér í munni
fláræði mannsins ekki varast kunni.
Girnast það flestir, sem glampar skærast á.
Árbakkann mjúka með allskyns blómastóði
aflþrota fiskur litar sínu blóði.
Villt og hörð er veiðimaansins þrá.
stangveiðar í ám og vötnum.
Margir verða að kaupa dýra
veiðidaga í góðum laxám. Aðrir
láta sér nægja silungsveiði.
Smám saman venjast menn því
að fara eftir settum reglum við
veiðiárnar. í framtíðinni verð-
ur þar eflaust þrengra á þingi
en nú er og strangari reglur
settar um veiðiaðferðir og al-
menna umgengni. En hvað sem
því líður er vonandi, að stang-
veiðiíþróttin færi sem flestum
aukna hreysti og gleði, enn-
fremur aukinn skilning á nátt-
úru landsins og meiri skilning
á þeim dásemdum, sem bundn-
ar eru þessari íþrótt í strjálbýlu
en fögru landi. Og vonandi geta
landeigendur aukið veiðihlunn
indin og þar með tekjur sínar af
veiðum eða veiðileyfum.
Stangveiðimenn á Akureyri
æfa sig nú í viku hverri í flugu
köstum innanhúss. Sýna þeir
mikinn áhuga og taka margir
þátt í þessai'i íþrótt og ná sum-
ir miklum framförum. En þegar
að því kemur í sumar að þessir
menn fara að kasta flugu í vatn,
verða þeir að glíma við margar
þær spurningar, sem ekki verða
lærðar inni í húsi. Veiðimenn
verða að hafa tilfinningu fyrir
veiðiánni, skilja eitthvað af
leyndardómum straums og
hylja og lifnaðarháttum fisk-
Falleg morgunveiði hjá Ilaganesi við Mývatn — spikfeitur urriði.
þurfa líka áð geta notið þess
jafn ríkulega að veiða -tuttug-u
sinnum minnl fiska. ,.En þá
þurfa .veiðarfærin að vera af
annai'ii gerð og við.hæfi slíks
veiðiskapar. t ‘ ...
Framboð og-eftirspurn hefur
verið ráðandi um leigur veiði-
ánna og er ekki um það að fást.
En í ljósi þéirrar þekkjngar,
sem fyrir liggur og vænta má,'
hljóta menn að hafa ræktunar-
möguleika ánria í huga, meira
en verið hefur. GOdir. það auð-
vitað líka iun vötn, sem stað-
bundinn fiskur er í og unnt er
að hagnýta og auka. Q
anna. Reynslan er þar oftast
eini kennarinn en misjafnlega
gengur mönnum að nema, enda
eru ámar margbreytilegar,
veðrátta og birta sjaldan eins
frá degi til dags, vatn ánna sí-
felldum breytingum undirorpið
og fiskamir sjálfir hinir mestu
duttlungaskepnur. En stangveið
in er spennandi íþrótt, oftast
dýr, en hver veiðiá og umhverfi
hennar er fyrst og fremst sér-
stæður ævintýraheimur, jafn-
vel hálfgerður helgidómur
sumra veiðimanna. Minningar
um veiðiferðir er mörgum arin,
sem yljar langan og myrkan
vetur. Einkum þeim, sem ganga
um þennan ævintýraheim með
háttvísi og virðingu og kunna
að njóta þess sem notið verður
í ríki náttúrunnar, jafnframt
veiðiskapnum.
Eftirsóknarvert er það fyrir
þá, sem á flugu veiða, að læra
að kasta línu og fara með flugu
stöng. Viðureign við tuttugu
punda lax eða enn stærri fisk
er spennandi og víst er sú veiði
falleg og verðmikil. En menn
Söngfélagið I
GÍGJAH 1
sfofnað I
KONUR á Akureyri hafa stofrt
að kvennakór, sem þær kalla
Söngfélagið Gígjan. Var stofn-
fundurinn haldinn í Lóni 12.
febrúar s.I. Á þeim fundi mættu
43 konur, en nú hafa um 57
látið skrá sig sem félaga, eftir
að auglýst var eftir söngkröft-
um.
Það var fyrir áeggjan Sigurð
ar D. Franssonar söngkennara,
að nokkrar konur, sem nutu til
sagnar hans, ákváðu að stofna
söngfélag þetta.
Blandaður kór hefur enginrt
starfað á Akureyri síðan Kant-
ötukórinn var niður lagður fyr
ir hálfum öðrum áratug. En
kvennakór var á sínum tíma
stofnaður á vegum Slysavarna-
deildar kvenna en hefur ekki
látið til sín heyra að undan-
förnu.
Kvennakórinn hefur nú ráð-
ið Jakob Tryggvason fyrir söng
stjóra en raddþjálfari er Sig-
urður D. Fransson. Stjórn kórs-
ins skipa: Björg Baldvinsdóttir
form., Lilja Hallgrímsdóttir rit-
ari og Guðlaug Hermannsdóttir
gjaldkeri. í varastjórn eru: Pet
rína Þórarinsdóttir, Hólmfríður
Jónsdóttir og Margrét Rögn-
valdsdóttir. Q
AÐALFUNDUR SJÓ-
MANNAFÉLAGSINS '
Á AÐALFUNDI Sjómannafé-
lags Akureyrar 19. febrúar var,
eftirfarandi samþykkt:
„Aðalfundur Sjómannafélaga
Akureyrar, haldimi á Akureyri
19. febrúar 1967, lýsir mótmæl-
um sínum við tillögum stjórn-
skipaðrar nefndar um rekstur
togaranna varðandi það, að lög
um um hvildartíma sjómanna á
togurum verði breytt á þann.
veg að hvíldartíminn verði
styttur frá því, sem verið hefur.
Ennfremur mótmælir fundur
inn tillögum þingmannanefndar
- um rekstrarei-fiðleika vélbáta
útvegsins (báta 45 til 120 rúml.)
— varðandi það, að rýra frá því
sem nú er, rétt sjómanna til
kaups í slysa- og veikindatil-
fellum. I
Skorar fundurinn á öll félög
og samtök sjómanna svo og
verkalýðssamtökin almennt, að
snúast til varnar og baráttu
gegn þessum og hverjum öðr-
um aðgerðum, sem fara í þá
átt að skerða í nokkru þau fé-
lagslegu réttindi, sem áunniztj
hafa á umliðmmi árum.“
Félagið á nú rúml. eina millj,
kr. eign. Stjóm félagsins skipas
Tryggvi Helgason form., Jóö
Helgason, Ólafur Daníelsson,
Hörður Frímannsson og Ragnau
Árnason. — Sjómannafélag Ab
ureyrar verður 40 ára 5. febrú-
ar á næsta ári, Q