Dagur - 29.03.1967, Síða 4
4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Súnar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Loforðin, sem brugðust
í RÆÐU þeirri, sem Eysteinn Jóns-
son form. Framsóknarflokksins flutti
á nýlega afstöðnu flokksþingi sagði
hann m. a.:
Það er ömurleg mynd, sem nú
blasir við eftir sjö ára viðreisn. Það
átti þó að verða öðruvísi, þegar af
stað var farið og ekki vantaði yfir-
lætið. Það var sagt að þjóðin yrði að
leggja á sig byrðar til þess að lækka
skuldirnar við útlönd og létta skulda
baggann. Nú er niðurstaðan sú, að
skuldir við útlönd að frádregnum
hinum margumtalaða gjaldeyrisvara-
sjóði eru miklu hæixi en þær voru
árið 1960, og lán til stutts tíma ineiri
en nokkru sinni.
Það átti að verða stöðugt verðlag,
eftir fyrstu hækkunarbylgjuna 1960,
og því var lýst yfir með miklu yfir-
læti, að þær ráðstafanir, sem gerðar
voru, væru allt öðru vísi en þær sem
áður höfðu tíðkazt hér á landi, því
nú væri innleitt kerfi, sem hefði í
sér fólgna varanlega lausn á verð-
bólguvandamálinu. En niðurstaðan
hefur orðið stórfelldari óðaverðbólga
en við höfum nokkurn tíma átt við
að glíma. Þannig hefur verðbólgu-
vöxturinn hér verið að minnsta kosti
þrisvar sinnum meiri en í helztu
viðskiptalöndum okkar, og hefur
þetta lamað íslenzkt atvinnulíf og
sært stórum sárum, eyðilagt margan
lífvænlegan rekstur og valdið sóun í
fjárfestingunni, sem dregur alvarleg-
an dilk á eftir sér.
Það átti að innleiða algert frelsi,
en það hafa verið lagðir á harka-
legri fjötrar í ýmsum greinum en
menn hafa áður þekkt. Nægir í því
sambandi að nefna lánsfjárhöftin al-
ræmdu og framkvæmd þeirra. Bann
við því að hefja skólabyggingar, þótt
menn standi með féð í höndunum,
og svo mætti lengi telja.
í reyndinni hefur það, sem átti að
verða algjört frelsi, orðið að stjóm-
leysi og óskapnaði.
Það átti að afnema uppbótarkerf-
ið með öllu, bæði útflutningsupp-
bætur og niðurgreiðslur, sem livora
tveggja era þættir í sama kerfinu, en
niðurstaðan hefur orðið sú, að nú
hefur verið innleitt á ný stórfellt og
flókið uppbótarkerfi til þess að fleyta
atvinnuvegunum um stundarsakir —
fram yfir kosningar, og fer miklu
meira en milljarður af ríkistekjun-
um í þetta, eins og nú er komið.
Því var lýst yfir að afnema ætti
skatta á venjulegum launatekjum, en
efndimar orðið þær, að skattar era
þyngri en nokkra sinni fyrr og marg
breytilegri og fleiri tegundir nýrra
skatta hafa verið innleiddir á síðustu
árum en nokkur dæmi era til áður.
(Framh. á bls. 7)
SAURBÆJARHREPPUR
Þegar kemur suður fyrir
Djúpadalsána, hjá Samkomu-
gerði, er komið inn í Saurbæjar
sóknina, sem nær þaðan og inn
að Kolgrímastöðum. Yztu bæ-
imir í sókninni eru Vellir vest-
ur við Djúpadalsá og Melgerði
austur við Eyjafjarðará. Norðan
við Melgerði eru Melgerðismel-
ar, þar sem setuliðið gerði flug-
völl með svo stórefldum vélum
að jörðin skalf. Við það vökn-
uðu, af værum svefni, ýmsir
vitrir ráðamenn, og datt í hug
það snjallræði, að máske mætti
nota þennan mikla kraft til að
flýta vegagerð um landið. í Mel
gerði bjó fyrr á tíð Guðmundur
Gíslason, sem þá var talinn
mestur ættfræðingur í Eyja-
firði. Næst kemur höfuðbólið
Saurbær. Talið er að Auðunn
sonur Þórólfs „smjörs“ hafi
fyrstur manna búið í Saurbæ.
Hann var tengdasonur Helga
magra. Saurbær hefir verið
prestssetur um langan aldur.
Þar er torfkirkja, ein af þi-em-
ur, sem nú eru til á íslandi. í
Saurbæ er og félagsheimili, sem
Sólgarður heitir. Einna lærð-
astur presta í Saurbæ hefir ver
ið talinn séra Einar Thorlacius.
Hann var kennimaður ágætur
og vel kynntur. Séra Einar
átaldi eitt sinn Svein Sveins-
son (Sigluvíkur-Svein) fyrir
léttúð í kvennamálum. Svaraði
þá Sveinn með þessari alkunnu
vísu:
„Hreinlífis þó haldi ei grein
og höldar margt um spaugi,
ekkert minna beina bein,
býr í öskuhaugi." —
Sigfús Eldjámsson á Amar-
stöðum átti sveinbarn utan
hjónabands með 16 ára gamalli
fósturdóttur sinni. Prestur vítti
hann fyrir þetta syndsamlega
athæfi. Sigfús svaraði: „Víst er
það ljótt, en ég lét hann samt
lifa.“ Auðugastur Saurbæjar-
klerka var talinn séra Jón Aust
mann. Hann átti margar jarðir
víðsvegar. Séra Jón lét sér annt
um bamauppfræðslu. Eitt sinn
við yfirheyrslu spurði hann
dreng, sem Jón hét: „Hvað vilt
þú nú Jónki minn, gefa Guði
fyrir allar hans velgjörðir við
þig?“ Jónki hugsaði sig dálítið
um, og vildi sannarlega ekki að
gjöfin væri af lakara taginu, og
segir allkotroskinn: „Ég ætla að
gefa honum Heilagan anda.“ Þá
segir prestur: „Það er falleg
gjöf Jónki minn, en hvar ætl-
arðu að handsama hann?“ Því
gat Jónki ekki svarað.
Saurbær þótti fyrrum vildis-
brauð. Sóknin var ekki stór, og
aðeins ein kirkja í kallinu. En
Saurbæjarkirkju fylgdu sjö hjá
leigur og kirkjujarðir, auk
ítaka annarsstaðar svo sem
skógarhögg í Leyningshólum.
Einhver eigandi Leynings hafði
gefið fyrir sálu sinni, hinni
blessuðu Seselíu, dýrlingi Saur
bæjarkirkju, vænan skógi-
klæddan höfða í Leyningshól-
um, sem síðan heitir Sesselju-
höfði.
Síðasti presturinn í Saurbæ
var séra Gunnar Benediktsson.
Hann var athafnasamur fram-
kvæmdamaður um húsbygging
ar og jarðabætur. Hann var
ræðumaður góður bæði uppi í
prédikunarstólnum og eins neð
an hans. Hann tók þátt í um-
ræðum bænda um landsins
gagn og nauðsynjar, glímdi á
glímufundum og dansaði á sam
komum ungmennanna en drakk
aldrei brennivín. En svo lenti
hann á kaf í kommúnismanum,
og þar með var sögu hans lokið
í Saurbæ, og þótti öllum miður.
Nú býr í Saurbæ stórbúi, að
vísu ekki prestur en samt emb-
ættismaður: hreppstjóri Ðaníel
Sveinbjarnarson. Kona hans er
Gunnhildur Kristinsdóttir. Þau
hafa gefið samtíðinni veglega
gjöf í níu uppkomnum mann-
vænlegum börnum, en hefðu
gjaman mátt vera tíu eða fleiri
því mikið vill jafnan meira, þeg
ar um gott er að ræða.
Tveimur bæjarleiðum sunnan
urinn færzt að Saurbæ og
hreppurinn síðan verið kennd-
ur við þann bæ. Kolgrímastaðir
er fremsti bærinn í Saurbæjar-
sókn. Þar bjó um 1870 Páll Páls
son smiður góður á alla málma
og prýðisvel hagmæltur. Nú
býr enginn í bæjarhúsunum, en
jörðin nytjuð frá Skáldsstöðum.
Þar bjó seinast Steinþór Júlíus
son. —
Austan Eyjafjarðarár er
Möðruvallasóknin. Var hún um
eitt skeið, ásamt Grundarsókn,
eitt prestakall og nefnt Grund-
arþing. Yzti bærinn í sókninni
er Oxnafell, og nær sóknin það
an fram kjálkann og Sölvadal-
inn að austan og vestan, niður
fyrir Gnúpufellsháls og suður
að Æsustöðum. Öxnafell hét
til forna Yxnafell, því þar hafði
Guðmundur ríki á Möðruvöll-
um geldneyti sín.
í Öxnafelli hafa oft búið mekt
armenn. Þar bjó 1703 Illugi
Grímsson lögréttumaður. Magn
ús hreppstjóri Árnason bjó þar
alllengi til 1896. Þar á eftir Þor-
steinn hreppstjóri Thorlacius.
Kona hans var Rósa ljósmóðir
Jónsdóttir, annáluð gáfu- og
merkiskona. Hún lærði ljósmóð
Öxnafell í Eyjafirði.
við Saurbæ er Hleiðargarður.
Þaðan er upprunnin hin vel-
þekkta Hleiðargarðs-Skotta.
Hún var á sínum yngri árum
alláberandi draugur, og oft
nokkuð gráglettin, en líka
stundum dálítið spaugileg.
Aldrei hefir hún verið kveðin
niður, og er því ekki ómögulegt
að enn kunni hún að vera á
sveimi. En ósköp er þá lítið far-
ið að kveða að henni, grey stelp
unni. í Hleiðargarði bjó alllengi
Hannes Jónsson fræðimaður.
Þar er nú tvíbýli sem löngum
áður.
Nes og Gilsá eru milli Hleið-
argarðs og Gilsárinnar. Sunnan
við hana er Gullbrekka. Senni-
lega hefir þar verið aðalsam-
komustaður sveitarinnar, fyrr á
tíð og hreppurinn því nefndur
Gullbrekkuhreppur, eða stund-
um bara Gullhreppur. En fyrir
afarlöngu hefir samkomustað-
Möðruvellir (fram) í Eyjafirði.
urfræði í Kaupmannahöfn, og
var því „sigld“, sem kallað var
þá. í Öxnafelli er fædd
Margrét Jónsdóttir Thorlacius,
„Skyggna konan“, sem Eiríkur
Sigurðsson skrifaði um tvær
bækur. Nú býr í Öxnafelli Hall
grímur Jónsson Thorlacius.
Næsti bær sunnan við Öxna-
fell er Öxnafellskot, sem nú
heitir Fellshlíð. Jörðin var löng
um lítið og lélegt kot. Þar bjó
Kristinn Ketilsson frá 1876 til
1881. Þar fæddust þeir Hall-
grímur og Sigurður Kristins-
synir, forstjórar SÍS. Með
breyttu nafni er hér nú komin
vildisbújörð með nýtízku bygg-
ingum og mikilli ræktun. Þess-
um breytingum hafa valdið ötul
ir Bárðdælingar, sem þangað
fluttu fyrir 20 árum og keyptu
kotið. Þar býr nú Jón Kristjáns
son. Amma hans, Sigrún, var
Eyfirðingur, dóttir Helgu Sigur
pálsdóttir og Þorvalds Árna-(
sonar frá Syðri-Villingadal í
Saurbæjarhreppi. Næsti bær er
Guðrúnarstaðir. Þar var prests
setur um 1700 til 1760. Prestar
þeir er þar sátu voru séra Guð
mundur Jónsson, séra Jón
Eiríksson og síðar séra Jón Jóns
son, er síðar bjó á Grund og
Gnúpufelli. Hann var faðir séra
Jóns „lærða“. Nú búa á Guð-
rúnarstöðum Jónas Ölver Sig-
urðsson og Magnúsína Einars-
dóttir. Jónas var á yngri árum
hinn röskvasti maður og þrek-
góður. Nú er hann um sjötugt
og orðinn slitinn og vinnulúinn
eftir amstur daganna. Þykir nú
óvíst hver lengur uppi stendur
Jónas eða gamli bærinn, því báð
ir hafa seigir verið.
Á Helgastöðum eru fædd og
uppalin Páll Árdal skáld og syst
urdóttir hans Kristín skáldkona
Sigfúsdóttir. Þar býr nú Guð-
mundur Guðmundsson systur-
sonur Káins, ameríska skálds-
ins vinsæla. Guðmundur hefir
fært bæinn á Helgastöðum nið-
ur fyrir brekkuna, sem hann
áður stóð á, og byggt nýjan bæ
á grundunum neðan hennar og
ræktað þar nýtt tún. Þannig
yrkir frændi Káins sín ljóð. —
Kálfagerði er rétt norðan við
túnið á Möðruvöllum. Þar kvað
Guðmundur ríki hafa haft kálfa
sína til uppeldis. Frá því fyrir
1850 og til 1872, bjó í Kálfagerði
sérkennilegur karl: Friðrik
Ólafsson, fæddur 1791. Hann
var mikill vexti og sterkur, orð
hákur raikill og ekki fínyrtur
stúridúm. Söngmaður góður og
hafði mikla og drynjandi rödd.
Um mörg ár var .hann forsöngv
ari í Möðruvallakirkju. Messu-
dag einn á Möðruvöllum var
Friðrik síðbúnari til kirkjunn-
ar en venjulega, svo búið var
að syngja fyrsta vers inngöngu-
sálmsins og byijað á öðru. Þeg
ar Friðrik snarast í kirkjuna,
og er kominn inn á mitt gólf,
segir hann með þrumu rödd:
„Hvern andskotann eruð þið nú
að raula“ og byrjar þegar á
fyrsta versinu í þeirri tónhæð,
er honum líkaði. í Saurbæ var
haldinn sveitarfundur og voru
menn ekki á eitt sáttir um um-
ræðuefnið og voru umræður
orðnar allheitar. Mælti þá einn
fundarmanna að umfram allt
yrði að vera friður um þetta
mál. Sprettur þá Friðrik upp úr
sæti sínu og veður fram á gólf-
ið allfasmikill, lemur saman
hnefunum og hrópar drynjndi
röddu: „Aungvan frið, aungvan
frið, heldur sífelldan andskot-
ans djöfulsins ófrið“. Við þessi
óvæntu viðbrögð sljákkaði í
fundarmönnum, og var málefn-
ið síðan afgreitt friðsamlega. —
Nú býr í Kálfagerði snyrtilegu
búi Grétar Rósantsson. Hann er
fullkomin andstæða Friðriks
forvera síns, bæði í framkomu
og framkvæmd.
Möðruvellir í Eyjafirði hefir
frá söguöld verið stórbýli og
höfðingjasetuf. Þar bjó Guð-
mundur ríki Eyjólfsson, sem
víða getur í íslendingasögum.
Hann hafði 100 hjúa og 100 kúa.
En lítið mundi núverandi
Möðruvallabændum þykja
koma til málnytunnar úr 100
kúm Guðmundar. Fjósið var
stutt sunnan við bæinn. Þar hef
ir verið byggt ból um aldaraðir
og hét Fjósakot, þar til nú að
eigandinn Hreinn hinn Bárð-
dælski Kristjánsson hefir tekið
upp nýtt nafn og heitir nú jörð-
in Hríshóll. Þykir nú óviðeig-
andi að nefna nokkra bújörð
kot, með allri nýræktinni og
steinhúsunum nú á dögum. Á
Möðruvöllum bjó Loftur riki
Guttormsson. Hann var skáld
gott. Hjákonu átti hann sér
væna, er Ki'istín hét Oddsdótt-
ir. Við henni gat hann börn
nokkur og þótti engum tiltöku-
mál. Margt fleira stórmenna
hafa setið Möðruvelli, þó þessir
tveir hafi verið einna fyrirferða
mestir. Jörðin hefir frá önd-
verðu verið stór og glæsileg,
enda búið þar mektarbændur.
Um 1850 bjó þar Magnús Ás-
grimsson, merkur bóndi. Síðar
(1911—1935), Valdemar hrepp-
stjóri Pálsson og Guðrún Jónas
dóttir. Þá Jóhann sonur þeirra
til 1956 að hann seldi jörð og
bú. Kaupandinn var Jón
Tryggvason á Einbúa í Bárðar-
dal, og þótti hraustlega gert af
smábónda að kaupa stórbýlið.
5
Saurbæjarkirkja í Eyjafirði.
En Möðruvellir virðast ekki
hafa sett niður í höndum Jóns
og barna hans, sem nú búa á
Möðruvöllum.
Nokkru sunnan við Möðru-
velli öpnast Sölvadalurinn, aust
asta byggð Saurbæjarhrepps.
Um síðustu aldamót voru níu
byggð ból í dalnum og blóm-
legur búskapur. Um eitt skeið
voru tiltölulega flestir efna-
bændur hreppsins í Sölvadal.
En svo kom nýi tíminn með
bættum samgöngum, ræktun,
vélvæðingu og mjólkursamlagi
og steypti sér yfir Sölvadalinn
með miskunnarlausu brauki og
bramli. Og eins og allsstaðar
gerist í mannheimi, varð gamli
tíminn að láta undan síga, sem
þó hafði um aldaraðir, með sín-
um búnaðarháttum, fleytt
mannfólkinu yfir flúðir elds og
íss og drepsótta. Afleiðing bylt-
ingar nýja tímans varð sú, að
nú eru aðeins þrír bæir í byggð
í Sölvadal, og allir að vestan-
verðu. En upp af rústum eyði-
býlanna stígur móða minning-
anna um mæta menn og konur,
sem á sínum tíma báru með
sóma byrðar samfélagsins að
þeirra hluta, og lifðu sín sögu-
legu ævintýr. Á Björk, yzta
eyðibýlinu að austanverðu,
bjuggu um og eftir aldamótin
1800 hjónin Kristján Ólafsson
og Guðný Jónsdóttir. Þau voru
bláfátæk en sparsöm og skilvís.
Grannkona Guðnýjar, sem
öfundaði hana af hve skilvís-
lega henni tækist að skila leig-
unum, kom þeirri sögu á kreik
að Guðný ætti sér tilbera, sem
drýgði fyrir hana efnið til smjör
gerðarinnar. Útaf þessari hvik-
sögu spunnust málaferli, réttar
höld og vitnaleiðslur. Loks var
Guðný sýknuð og tilberasagan
dæmd ósönn og hindurvitni ein.
Á bæjunum þremur í Sölvadal,
sem stóðu af sér byltingaflóðið,
er nú rekinn blómlegur nýtízku
búskapur. Á fremsta bænum,
Þormóðsstöðum, búa þau hjón-
in Snæbjörn Hjálmarsson og
Laufey Guðmundsdóttir, ásamt
Þoimóði syni þeirra. Frá Þor-
móðsstöðum liggur nú bílvegur
upp á Hólafjall og þaðan suður
öræfi til Suðurlands. Þormóðs-
staðir, sem verið hefir afskekt
dalajörð, er nú á svipstundu
komin í þjóðbraut. Svona er nýi
tíminn hlálegur í háttum sínum
við Sölvadal, og hamingjan má
vita hvað hann ætlar sér með
hann að lokum. Á Draflastöðum
býr skáldbóndinn Gunnar Haf-
dal. Trúlega yrkir hann lof-
kvæði um vetrarkyrrðina og
sumargróskuna í Sölvadal, sem
í tíð Helga magra gerði einum
svínahjónum mögulegt að koma
upp 70 afkomendum, í sjálfs-
eldi, á þremur árum. Eyvindar-
staðir er falleg jörð frá náttúr-
unnar hendi og hefir ábúandinn
enn þar um bætt. Þar býr
Eiríkur Elísson frá Helgárseli í
Garðsárdal. Móðir hans var
Sigurmunda húsfrú í Helgár-
seli, greind kona og skyggn á
svipi framliðinna og fylgjur lif-
enda, svo henni kom gestkoma
sjaldan á óvart. Eiríkur á sér
lífsförunaut, sem hann fann á
öræfum Austurdals í Skaga-
firði, og presturinn skírði Jór-
unni, dóttur Hrólfs Þorsteins-
sonar á Nýjabæ í Austurdal.
Neðanundir hálsinum, sem
skilur á milli Sölvadals og Eyja
fjarðardalsins stendur Gnúpu-
fell. Það er landnámsjörð. Þar
byggði fyrstur bæ Hrólfur son-
Ur Helga magra. Kona hans var
Þórama Þórðardóttir mjóbeins.
Á söguöld bjó þar Ingjaldur
Hrólfsson. Þá var skógur all-
mikill norðan við Gnúpufell, en
er nú löngu horfinn. Á Sturl-
ungaöld bjó í Gnúpufelli Þor-
björn klukkunef, og eftir hann
Máni sonur hans. í katólskri tíð
var kirkja í Gnúpufelli. Þar
var prestur Þorsteinn Ásgríms-
son, dóttursonur Mána bónda í
Gnúpufelli. Eftir siðaskiptin
var prentsmiðja í Gnúpufelli,
en flutt þaðan að Hólum í
Hjaltadal á árunum 1591 til
1594. Talið hefir verið að fyrsta
bókin, sem prentuð var í
Gnúpufelli, væri „Summaría
yfir það Nýjatestamentið.“ Er
sú bók nú mjög torfengin og
meðal dýrustu bóka á íslandi.
í Gnúpufelli hafa búið margir
merkisbændur, sem of langt
væri hér upp að telja. Um 1670
bjó þar Halldór lögréttumaður
Hallsson „harða“, og um 1712
Ólafur hreppstjóri Pálsson, kyn
sæll og merkur maður. Frá hon
um var Einar hreppstjóri á Völl
um Ólafsson fjórði ættliður.
Afkomendur Einars hrepp-
stjóra eru margir í Eyjafirði,
þeirra á meðal má nefna fjóra
núverandi bændur í Saurbæjar
hreppi, þá Sigtrygg Símonarson
á Jórunnarstöðum, Tryggva Jó
hannesson í Miklagerði,
Tryggva Ólafsson á Gilsá og
Geirlaug Sigfússon í Mel-
gerði. Þeir feðgar séra Jón Jóns
son og sonur hans séra Jón
„lærði“, bjuggu báðir í Gnúpu-
felli um skeið. I lok 19. aldar
bjó í Gnúpufelli Daníel Sigfús-
son og kona hans Ingibjörg
Benediktsdóttir frá Hvassafelli.
Nokkru síðar Pálmi oddviti
Þórðarson og Auður Þorsteins-
dóttir. Nú býr í Gnúpufelli
Daníel Pálmason. Kona hans er
Ingibjörg Bjarnadóttir ættuð af
Vestfjörðum, þó ekki af svæði
vestfirzkra galdramanna, held-
ur frá Dýrafirði. Búskapur
þeirra hjóna er annálaður fyrir
snyrtimennsku. — Næst koma
Hrísar. Á fyrri prestsskaparár-
um sínum bjó á Hrísum séra
Jón Jónsson prestur til Grund-
arþinga. Hann var sonur séra
Jóns lærða í Möðrufelli. Saga
er til um það, að séra Jón hafi
flutt með sér mannshauskúpu
er hann kom frá Danmörku
1824. Átti hauskúpan að hafa
verið af vini hans einum, sem
féll í styrjöld í Danmörku. Hafi
séra Jón lagt svo fyrir að haus-
kúpan væri látin í líkkistu sína
og grafin með sér, en það lík-
lega gleymzt, og hauskúpan síð
an „jörðuð“ milli þils og veggj-
(Framhald á.blaðsíðu 7)
Kjötiðnaðarstöð KEA á Akureyri
(Framhald af blaðsiðu 1)
aði fyrir hönd bæjarins hið
mikla framtak KEA í byggingu
hinnar fullkomnu Kjötiðnaðar-
stöðvar, sem væri í samræmi
við forgöngu KEA í iðnaði höf-
uðstaðar Norðurlands á umliðn
um árum. Flutti hann síðan for
ráðamönnum KEA hamingju-
óskir sínar og bæjarstjórnar.
Kristinn Þorsteinsson deild-
arstjóri Nýlenduvörudeildar K.
E. A. tók næstur til máls og
fagnaði nýjum áfanga og þeirri
tryggingu í vöruvöndun og fjöl
breytni kjötiðnaðarvara, sem
Kjötiðnaðarstöðin skapaði. —
Hann gat þess einnig, að Ingólf
ur ráðherra hefði eitt sinn verið
starfsmaður sinnar deildar.
Minntist hann þess jafnan, er
hann heyrði ráðherrans að
góðu getið og hefði stundum
orð á, að allt væri gott frá Ný-
lenduvörudeildinni!
Guðmundur Ketilsson kjöt-
búðarstjóri lauk miklu lofsorði
á hið nýja fyrirtæki, sem bæði
gæti og mvndi í framtíðinni
framleiða betri kjötvörur en áð
ur hefðu verið hér á boðstólum,
því að íslenzka hráefnið legði
grundvöll þess, ásamt þeirri
tækni, sem nú væri fyrir hendi.
Hann minnti einnig á, að þótt
vörurnar mæltu með sér sjálf-
ar, þyrfti einnig til að koma
miklar auglýsíngar til að út-
breiða hinar nýju Akureyrar-
vörur um land allt.
Jóhann Þorkelsson héraðs-
læknir og form. heilbrigðis-
nefndar bæjarins lýsti því yfir,
að nýja Kjötvinnslustöðin svar
aði ströngustu kröfum um
hreinlæti allt. I því sambandi
minntist hann þess með þakk-
læti, hve KEA á Akureyri hefði
ætíð fullnægt vel hreinlætis-
kröfum í allri meðferð matvæla,
svo að til mikillar fyrinnyndar
væri, jafnvel til slíkrar fyrir-
myndar, að það ætti sér ekki
hliðstæðu hér á landi.
Jakob Frímannsson þakkaði
að síðustu öllum komuna, fyrir
hlýjar óskir og viðurkenningar
orð.
Hér á eftir fer svo fréttatil-
kynning KEA um Kjötvinnslu-
stöð KEA á Oddeyri.
„Bygging Kjötiðnaðarstöðvar
KEA hófst haustið 1963 og var
í ársbyrjun 1967 að fullu lokið.
Byrjað var að vinna á staðnum
um miðjan október s.l.
Kaupfélag Eyfirðinga hóf rekst
ur Pylsugerðar 1934 í sambandi
við kjötbúð félagsins. Fyrir 17
árum flutti Pylsugerðin í hús-
næði það í Grófargili, er hún hef-
ir fram til þessa haft til umráða,
en mörg hin síðari ár hefur allri
starfsemi hennar þar verið svo
þröngur stakur skorinn, vegna
húsnæðisskorts og takmarkaðs
vélakosts, að hún gat hvergi
nærri fulnægt eftirspurn á flest-
um af framleiðsluvörum sínum
og því síður aukið fjölbreytni
þeirra að ráði. Var því bygging
hinnar nýju Kjötiðnaðarstöðvar
knýjandi nauðsyn til liagræðis
bæði framleiðendum og neytend-
um.
Verksmiðjubyggingin, sem er
gerð úr strengjasteypu, er 1800
fermetrar að stærð eða 10000
rúmmetrar. Byggingin er að
mestu á einni hæð, þar sem öll
vinnsla fer fram, en á efri hæð
er vélasalur fyrir loftræstingar-,
frysti- og rafmagnskerfi auk um-
búða geymslna. Öll gólf eru flísa-
lögð svo og veggir upp í 1,8 m
hæð. Allt húsnæðið er mjög bjart
og vistlegt, enda miðað'við ströng
ustu hreinlætiskröfur til mat-
vælaiðnaðar.
Allt skipulag og flestar teikn-
ingar af Kjötiðnaðarstöð KEA
eru gerðar af danska verkfræði-
fyrirtækinu N. E. Wernberg, sem
hefir um langt árabil unnið að
skipulagningu og teikningu kjöt-
iðnaðar- og matvælamiðstöðva
víða um heim, en mikið af teikn-
ingunum var síðan útfært hér á
Akureyri. Má þar einkum til-
nefna hústeikningar eftir Mikael
Jóhannesson, allt rafkerfi húss-
ins, sem var teiknað og skipulagt
af Aðalgeir Pálssyni, rafmagns-
verkfræðingi, og Magnúsi J.
Kristinssyni, rafvélavirkjameist-
ara, en hinn síðarnefndi var eft-
irlitsmaður með öllum raflögnum
fyrir hönd KEA, vatns- og gufu-
lagnateikningar frá teiknistofu
Sigurðar Thoroddsen og frum-
teikningar af lofthitunar- og
kælikerfum eftir Pétur Valdi-
marsson.
Byggingarframkvæmdir, þ. e.
allt múr- og tréverk, annaðist
Dofri h.f., Ljósgjafinn h.f. sá um
allar raflagnir, Jén A. Jónsson,
málaram., annaðist málningu
og Vélsmiðjan Oddi h.f., ásamt
Sameinuðu verkstæðunum Marz
h.f. sáu um uppsetningu allra
véla, tækja og loftræstingarkerfa
undir stjórn Péturs Valdimars-
sonar, framkvæmdastjóra, sem
og hafði tækniumsjón með veru-
legum hluta verksins. Pípulagn-
ingameistaramir Olafur Magnús-
son og Jónas Jóhannsson sáu um
vatnslagnir. Ymsir aðrir aðilar
hafa og komið við sögu bygging-
arinnar. Eftirlit fyrir kaupfélags-
ins hönd annaðist Stefán Hall-
dórsson, byggingameistari. Auk
véla úr gömlu Pylsugerðinni, er
Kjötiðnaðarstöðin búin nýjum
vélum og tækjum af fullkomn-
ustu gerð, aðallega frá Danmörku
og Þýzkalandi, og má þar nefna
hraðpakkara, pylsusprautu hakka
vél, áleggsskurðar- og „vaccum“
pökkunarvél heitreykingar- og
kaldreykingarofna auk ýmsra
niðursuðuvéla. í stöðinni er mjög
fullkomið loftræstingar- og hit-
unarkerfi, sem teiknað var og
framleitt að hluta af Nordisk
Ventilator A/S í Danmörku, auk
frysti- og kælikerfis, en mjög
rúmgott kælikerfi er í stöðinni
fyrir unnar og óunnar vörur.
Pylsugerðin hefir, svo sem
kunnugt er, framleitt margskon-
ar tegundir af pylsum og bjúg-
um, margar tegundir af áleggi
bæði úr nýju kjöti og reyktu auk
niðursuðuvarnings. Kjötiðnaðar-
stöðin mun halda áfram allri
þessari framleiðslu og auka fjöl-
breytni hennar smátt og smátt.
En mest framleiðsluaukning er
samt fyrirhuguð á niðursuðuvör-
um, en þeirri framleiðslu hefur
ekki til þessa verið mögulegt að
sinna sem skyldi vegna slæmrar
aðstöðu. Kjötiðnaðarstöðin mun
framleiða eftirtaldar vörur nið-
urstoðnar: Bæjarabjúgu, smá-
steik, nautakjöt, kindakjöt, kjöt-
búðing, svið, steikta lifur, lifrar-
kæfu, en einnig á þessu sviði
fara fram frekari athuganir, t. d.
með niðursuðu á slátri. Mjög
hefur verið vandað til allra um-
búða t. d. niðursuðuvarnings, þ.
e. vörumiðanna, sem munu vera
með því glæsilegasta sinnar teg-
undar hér á landi. Útlit og prent-
un þeirra annaðist Prentverk
Odds Björnssonar, en um upp-
setningu þeirra sá Kristján Krist-
jánsson, forstöðumaður Teikni-
stofu POB með aðstoð ljósmynd
ara auglýsingadeildar danska
samvinnusambandsins í Kaup-
mannahöfn. Einnig sá Teikni-
stofa POB um útlit „vaccum“
umbúða o. fl. Þá mun Kjötiðn-
aðarstöðin annast dreifingu á
öllum kjötvörum, eggjum og
grænmeti til allra matvöruverzl-
ana kaupfélagsins bæði hér í
bænum og út með fi.rðinum, á
sama hátt og Pylsiígérðin áður.
Markaður Pylsugerðarinnar hef-
ur til þessa að mestu verið á
Norður- og Austurlandi en með
þeirri stórauknu framleiðslugetu,
sem nú er fyrir hendi, verður
lögð áherzla á að koma fram-
leiðsluvörum Kjötiðnaðarstöðv-
arinnar sem víðast um land.
Danskur pylsugerðar- og nið-
ursuðumeistari, Kurt Strand, hef-
ir verið ráðinn um nokkurra mán-
aða skeið sem ráðunautur um
framleiðsluaðferðir, nýjar fram-
leiðslugreinar og vörugæði. Hin
nýja Kjötiðnaðarstöð verður und
ir stjórn Hauks P. Olafsonar,
slátur- og frystihússtjóra, en
kjötiðnaðarmeistari er Einar
Sigurðsson. Starfsmenn stöðvar-
innar eru um 30 talsins.
Er þess að vænta, að með
byggingu þessarar stærstu og ný-
tízkulegustu kjötiðnaðarstöðvar
landsins, megi takast að fram-
leiða vörur á borð við það bezta,
sem framleitt er erlendis. Hér á
Akureyri höfum við jafnan við-
urkennt ágætis kjöt, hvort sem
er kindakjöt, nauta- og kálfakjöt
eða svínakjöt og með þeim véla-
kosti og húsnæði, sem nú er full-
búið, ásamt reynslu vel menntaðs
og öruggs dansks sérfræðings,
treystum vér því, að áður en
langt líður verði framleiðsluvör-
ur verksmiðjunnar komnar á
matborð alls þorra neytenda í
landinu."
- Dorga upp um ís
(Framhald af blaðsíðu 8.)
menn, heimilisfastir í hreppn-
um eru á hstum hinna ýmsu
flokka og þar á meðal feðgar
tveir, þó sinn á hvorum lista.
Var að auki er í efsta sæti eins
listans maður fæddur og uppal-
inn hér í hreppi, en búsettur nú
á Akureyri. — Ósagt skal látið
að þessu sinni, hver áhrif þetta
kann að hafa á það, hversu at-
kvæði falla hér í sveit á kjör-
degi. G. G.
Þessi mynd átti að birtast með
greininni um ungmennin, sem
fóru í boði norska Lions-um-
dæmisins til dvalar í Noregi. Á
myndinni eru Öm Þórsson og
Lilja Sigurðardóttir.