Dagur - 03.07.1968, Síða 4

4
S
Skriístofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síraar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
FORSETÍ
DR. KRISTJÁN ELDJÁRN þjóð-
minjavörður frá Tjöm í Svarfaðar-
dal hefur nú verið kjörinn forseti fs-
lands til næstu fjögurra ára og tekur
við embætti 1. ágúst n. k. Dómendur
Hæstaréttar munu afhenda honum
kjörbréf við hátíðlega athöfn í Al-
þingishúsinu. Mun hann þá vinna
embættiseið sinn, sem þjóðhöfðingi.
Þátttakan í kosningunum var mik-
il og atkvæðamunur varð meiri en
flestir höfðu búizt við. Það kom raun
ar strax í ljós er kunnugt varð um
framboð Kristjáns Eldjáms, að hann
mundi hafa meðbyr í kosningunum,
því segja mátti, að framboði hans
væri tekið með fögnuði. Höfðu marg
ir hvatt hann til framboðs, þótt
menn gerðu sér jafnframt ljóst, að
hinn frambjóðandinn, dr. Gunnar
Thoroddsen sendihena í Kaup-
mannahöfn, mundi eiga áhugasama
og kappsfulla formælendur, enda var
þar einnig um að ræða þjóðkunnan
hæfileikamann, sem þar að auki var
þaulreyndur forystumaður í stjóm-
málum og kosningabaráttu, sem vit-
að var að átti fylgi mjög margra og
áhrifaríkra flokksmanna sinna og
naut svo stuðnings ýmsra mætra
manna úr öðrum stjómmálaflokk-
um.
Meðal þeirra, sem gengu fram fyr-
ir skjöldu til að afla lionum fylgis
voru fjórir ráðherrar núverandi ríkis
stjómar, þeirra á meðal forsætisráð-
herrann, sem jafnframt er formaður
Sjálfstæðisflokksins. Og stærsta og út-
breiddasta stjórnmáladagblað lands-
ins, Moigunblaðið, lýsti einnig stuðn
ingi við dr. Gunnar Thoroddsen,
sem raunar kom flestum á óvart, þar
sem þingflokkarnir höfðu ekki tekið
afstöðu til kosninganna. En þessi
stuðningur íáðherranna, Morgun-
blaðsins og fleiri íhaldsblaða hefur
sýnilega ekki orðið Gunnari til fram
dráttar og sennilega verkað öfugt við
það, sem til var ætlast.
Þó að 24 ár séu liðin frá lýðveldis-
stofnun, hefur þjóðkjör forseta að-
eins einu sinni áður farið fram, árið
1952.1 fyrsta sinn var forseti kjörinn
af Alþingi en fimm sinnum liefur
forseti verið sjálfkjörinn. Þegar byrj-
að var að afla meðmælenda með
Gunnari Thoroddsen munu margir
hafa álitið, að um gagnframboð yrði
ekki að ræða. Hitt kom síðar í ljós,
að almenningur undi því illa, að
hefð kæmist á, að forseti væri sjálf-
kjörinn. Þjóðin vildi ekki láta fleiri
eða færri forystumenn í stjórnmálum
segja fyrir verkum um val forseta.
Þannig skapaðist sé hreyfing, sem
stóð að framboði Kristjáns Eldjárns.
(Framhald á blaðsíðu 6).
ÁTTRÆÐ
Kristín Krislinsdóllir
fyrrverandi húsfreyja í Rarnafelli
AFMÆLISKVEÐJA
ÞAÐ var gaman að koma í
Barnafell á vorin. Ég held, að
mér hafi ekki þótt eins gaman
að koma á nokkurn bæ. — Enn
í dag finn ég til fagnaðar að
koma þar, þó að nú sé bærinn í
eyði. — Gatan vestan yfir fellið
liggur enn í sínum dularfullu
krókum, mynduð af hestafótum
og kindaklaufum á liðnum öld-
um, sætramman þef af fjall-
drapa og lyngi leggur fyrir vit
þess, sem um hana fer, og lóur
og spóar fylgja honum alla leið
og skemmta honum með söng.
Fljótið dunar enn á flúðum sín-
um, og hátt uppi í hlíðinni mæta
manni ennþá vegvísarnir tveir,
rómur fossins og úðastrókur
hans, þar sem götuslóðarnir
leysast í sundur í Grænunum.
Fyrr en varir breiðist Barna-
fellstúnið út fyrir fótum manns,
með ávölum halla niður á bæjar
hólinn, síðan snarhallandi niður
að fljótsgljúfrinu, þar sem eyrar
rósin vex og laxinn byltir sér í
strengjum og iðuköstum. — En
þar sem bærinn stóð, er nú að-
eins gróin þúst. Þó er vatnið í
bæjarlæknum enn með sínu
gamla bragði, svalt og tært og
hressandi.
í Barnafelli er vorgott, en það
liggur afskekkt. Varla var um
að gera flutninga þangað nema
á klökkum. Og það mátti heita
engjalaus jörð. Heyskap varð að
sækja til annarra jarða um lang
an og torsóttan veg til að afla
fóðurs handa búfénu, oft á lé-
legum engjum, annað var ekki
að fá. Það var slítandi þrældóm
ur. Þar lét húsfreyjan ekki sinn
hlut eftir liggja. Hún kom á
engjarnar í Grænunum heiman
með miðdegismatinn handa karl
mönnunum, oftast með tvö
yngstu börnin með sér, stundum
ríðandi, klukkustundar ferð, en
allt eins oft gangandi, og bar þá
í báðum höndum. Síðan stóð
hún á teignum og rakaði fram
á kvöld. Hún var orðlögð ham-
hleypa til heyskaparverka. —
Þegar svo að lagt var af stað
heim að kvöldi undir rökkur,
Morgunhugleiðingar
á Akureyri 22. júní sl.
Um sólstöður sólskinslausar
á sumarsins bjarta tíma
nú fellur mjöllin að foldu,
sem fáséð og náhvít gríma
á andlit brosandi blóma;
svo beygir hún grænu stráin.
En trjálaufin hljóð og hnípin
þau hanga, sem væru dáin.
En ísinn við íslands strendur
— sá íslands bölvaldur kaldi —
nú glottir og hrósar happi
því hafið lýtur hans valdi,
og frænka hans mjöllin fagra
nú felur gróðursins veldi.
Ó skyldi ei sólin skína
í skýjarofum að kveldi?
Þá bráðnar mjöllin hin bjarta
svo blómanna vökvast rætur,
þau gleðjast og gá til veðurs,
sem gengin úr myrkri nætur.
— En ísinn við íslands sterndur
þá angrast smækkar og grætur.
Helga frá Dagverðará.
var eftir að finna kýrnar og
mjólka þær, reiða fram kvöld-
verð, hátta börnin og þvo og
dytta að plöggum heimilisfólks-
ins undir næsta dag, forugum
eftir vaðalinn á blautum engj-
um. Engir nema þeir, sem
þekkja af eigin reynd lífsbar-
áttu liðinna tíma, geta gert sér
í hugarlund, hvílíkt þrekvirki
það var að koma stórum barna-
hóp myndarlega til manns við
slíkar aðstæður á þeim erfiðu
tímum, sem þá gengu yfir. —
En þrátt fyrir langan vinnudag
og margháttaða örðugleika var
Kristín alltaf glaðbeitt og hress,
og víl fannst aldrei í hennar
munni.
Þau hjónin Kristín og maður
hennar, Benedikt Sigurðsson,
kunnu vel að taka á móti gest-
um. Þó að húsakynni væru ekki
rismikil í lágum torfbæ, og vafa
laust væri stundum þröngt í búi
hjá þeim með börnin sín sjö, var
alltaf gleðilegur viðburður að
koma þar og hverjum, sem að
garði bar, einlæglega fagnað. Ég
þáði marga góða hressingu við
borð þeirra í baðstofunni, blaut-
ur og þreyttur í fjárleitum éða
móður og sveittur af ærslaleikj-
um með sonum þeirra, sem voru
leikbræður mínir og ég hef átt
marga glaða stund með, bæði
fyrr og síðar. — Benedikt í
Barnafelli var einnig æskuvinur
minn, þótt hann væri h. u. b. 30
árum eldri en ég. Hlýja hans,
einlægni og greiðasemi var ein-
stök. Ævinlega var hann boð-
inn og búinn til að hjálpa grönn
um sínum, ef þeir þurftu að-
stoðar. Síðasta kveðja hans til
mín voru svellþæfðir vettlingar
úr tvinnuðu þelbandi, sem hann
hafði prjónað handa mér. Það
var löngu eftir það að ég var
kominn að heiman. — Svona
var hann. — Hann lézt árið
1950, þrotinn að heilsu.
Manni hlotnast margt dýrmætt
á ævinni, en fátt, sem er meira
vert en að njóta tryggðar og vin
áttu góðra og óspilltra manna.
Einlægni þeirra og alúðarhugur
er sömu ættar og ylurinn í sólar
geislanum. — Slík kynni við
mig og mitt fólk þakka ég
Kristínu í Seli og öllu hennar
skylduliði. — Hún dvelst nú í
góðri elli hjá Braga syni sínum
og konu hans, Maríu Valdimars
dóttur. Arnór sonur hennar býr
þar á næsta bæ. Elztu synirnir
tveir, Sigurður og Ingimar, eru
búsettir í Reykjavík, og sama
er að segja um dæturnar báðar,
Sigríði og Guðbjörgu, en öll
sýna þau móður sinni mikla
ræktarsemi og umhyggju. Einn
sonur þeirra Kristínar og Bene-
dikts, Þórhallur dó á tvítugs-
aldri, efnismaður og góður
drengur. —
Fundum okkar Kristínar bar
saman fyrir skömmu. Mig rak í
rogastanz, þegar hún sagðist
vera áttræð 25. júní. Það er svo
ótrúlegt, hvað hún er ungleg og
sælleg og andlega heil og hress,
sléttleit og glettin í augunum,
— rétt eins og í gamla daga,
þegar hún þandi sig með hríf-
unni í Grænunum heima og
yngsta barnið svaf á milli þúfna.
— Henni virðist svei mér ekki
hafa orðið meint af veraldar-
volkinu. — Ég sendi henni
innilega afmæliskveðju og ósk
um hamingjuríka ellidaga.
Árni Kristjánsson.
ís norðan við togarabryggjuna á Akureyri.
(Ljósm.: F. V.)
Eftirmæli vetrar og vors 1968
Þannig var veturinn 1967—
68, illur og góður til skiptis, eins
og flestir aðrir vetrar sem yfir
ísland hafa gengið, en þó var
það kannske aðaleinkenni hans,
hve hann var illur í öllum sín-
um gerðum, og ofstopafullur,
hvort sem það var í hláku eða
hríðarbyl. Þangað til hafísinn
kom. Þar kom sá sem sterkari
var honum, og meira mátti sín.
Sannaðist þar enn, að frænd-
ur eru frændum verstir
var veturinn eftir það eins og í
felum. Jafnskjótt og hafísinn
fjarlægðist hið minnsta, gægð-
ist hann fram úr fylgsni sínu, og
reyndi að gera vart við sig með
norðanstrekking og éljum, en
gáði þess þá ekki að þarmeð rak
hann ísinn aftur að landinu, og
varð þá óhjákvæmilega að kúldr
ast niður aftur, og guð einn veit
hve oft þessi saga á eftir að end
urtaka sig í sumar, því það er
eins og þeir bindi hvor annan
veturinn og ísinn, svo hvorugur
getur vikið burt frá landinu,
enda þótt aðeins geti þar annar
rikt í senn.
Lítum við nú á málin af svo-
lítið meiri alvöru, er það auð-
séð, að það er hafísinn, hinn
forni og nýi fjandi landsins,
sem mestu veldur um það
hvernig síðastliðinn vetur hefur
reynzt. Það er gamalkunnugt,
að þegar hafis er mikill nálægt
landinu, og jafnvel þótt hann sé
ekki á siglingaleiðum, og verði
annars lítið vart, veldur hann
umhleypingasamri veðráttu hér.
Veðurfræðilega skýrist þetta af
því, að meginskil hins hlýja
(atlantíska) lofts og kalda lofts-
ins (heimskautaloftsins) á norð
anverðu Atlantshafi fylgja oft ís
röndinni eftir, eða eru skammt
frá henni, en einmitt í þessum
skilum eru myndunarstaðir
lægðanna, og eftir skilunum
stefna lægðirnar síðan. Þannig
veldur hafísinn óvenju miklum
lægðagangi yfir eða í grennd
við landið. Lægðirnar færa þá
ýmist atlantískt, tiltölulega hlýtt
og rakt loft yfir landið, eða þær
ausa hingað heimskautalofti,
sem er í eðli sínu kalt og þurrt.
en aðstreymi þess getur þó vald
ið mikilli úrkomu, þar sem hið
raka og hlýja loft er fyrir, og
sannast það bezt í norðanáhlaup
um, eins og algeng voru í vetur.
Snjóar þá gjarnan fyrsta dag
áhlaupsins, og jafnvel fram á
annan daginn en síðan birtir
upp, enda er þá heimskauta-
loftið oi'ðið einrátt.
Leggist hafísinn hins vegar
upp að landinu, færast megin-
skilin oftast suður á bóginn með
honum, og lenda þá gjarnan
sunnan við landið, svo það verð
ur allt í haumskautaloftinu.
Fara þá lægðir oftast í austur,
sunnan við landið, og valda hér
ekki teljandi veðurbreytingum,
nema þá helzt á syðsta hluta
landsins.
Þá má segja, að á Norður- og
Austurlandi ríki góðk.ynjað
heimskautaloftslag, en það ein-
kennist af tiltölulega háum loft-
þrýstingi (Grænlenzka hæðin
eiga sér stað. Eins og áður getur
eiga lægðir mjög erfitt uppdrátt
ar í þessu loftslagi og því er
naumast heldur að vænta sterkr
ar sunnanáttar er megni að reka
ísinn burt.
Hvenær losnum við við ísinn?
Þetta er nú algeng spurning.
Auðvitað getur enginn svarað
henni með vissu, en reynslan
sýnir að hafís getur legið við
landio fram í ágústlok eða sept-
enda .............................. emberbyrjun, og samkvæmt haf
ístöflum Þorváldár Thproddsen
lá hafís við landið í ágústmán-
HELGI HALLGRÍMSSON.
SÍÐARI GREIN.
breiðist þá oft suður yfir. ís-
land), og þarafleiðandi góðviðri,
björtu og þurru með áttleysu.
Gerist þetta að vetri til er lík-
lega kalt í veðri, a. m. k. á nótt-
um og frosthörkur geta verið
miklar. Þannig var t. d. vetur-
inn 1918. Að vorinu má sólin sín
hins vegar svo mikils, að ekki
verða verulegir kuldar, og auk
þess myndast þá oft grunnt
lægðardrag í heimskautaloftinu
á Grænlandshafi, sem gerir
hæga sunnanátt á íslandi, og
það gerðist t. d. seinni hluta maí
í vor. Þetta eru því oft hin beztu
vorveður og snemmsumarsveð-
ur sem hægt er að fá á íslandi.
Þannig veldur hafísinn bæði illu
og góðu veðurfari.
Með nokkrum sanni má segja,
að þegar þetta gerist, breytist
loftslagið úr eyja- eða úthafs-
loftslagi í meginlandsloftslag,
en það gæti samsvarað því að
íslan.d flyttist frá núverandi
stað vestur til Kanada eða aust-
ur til Síberíu. Þykir mér ólík-
legt, að nokkurt annað land á
jörðunni, geti sem heild, orðið
fyrir jafn róttækum loftslags-
breytingum á einu ári, og hér
uði um 10 sinnum á síðastliðinni
öld. Yfirleitt mun gilda sú regla,
að ís, sem kemur seint á ápnu
fer einnig seint, Og líklega verð-
ur að telja, að ísinn í vetur hafi
kornið fremur seint upp að land
inu (um 1. apríl).
Önnur spurning, sem oft heyr
ist nú: er að renna upp nýtt
kuldatímabil, og getum-við átt
von á hafís á hverjum vetri hér
eftir?
Hér virðast jafnvel veðurfræð
ingar ekki hafa svör á reiðum
hcndum, og því mun koma fyrir
lítið að reyna að svara þessum
spumingum.
Þó langar mig að vékja hér
athygli á einu. Af áðurnefndri
hafístöf’u Þorvaldar, má greini-
léga sjá, að mestu hafísárin er
svo til aldrei ein sér (stök), held
ur eru oftast 2—3 mikil hafísár
samliggjandi, og oftast nokkur
ár með íshrafli sitt hvorum meg
in við, svo í hverjum ísárhóp
eru frá 3 til 5 ár (og stundum
jafnvel allt að 7 ár). Á milli
þessara hópa eru svo jafnan
nokkur íslítil eða íslaus ár, og
virðast þau vera í hópum af
svipuðum fjölda, oft 3—5 ár í
hóp. Lengsta tímabilið, sem
heita má að væri íslaust á öld-
inni sem leið var á árunum frá
1840—1855 og nú á þessari öld
hefur hins vegar verið íslaust
að mestu frá 1920—1965 og er
það mjög óvenjulega langur
tími. Svo virðist sem á árunum
1730—1740 hafi einnig verið lítið
um hafís við ísland, og á árun-
um 1640—60 er lítið getið um
ísa. Lengra nær þekking okkar
naumast, og er þó sennilega
hæpið að byggja mikið á þess-
um gömlu heimildum.
Samkvæmt þessu virðast vera
tvenns konar sveiflur í tíðni haf
íssins. Annars vegar stuttar
sveiflur, ef til vill um áratugur
eða svo,* og hins vegar langar
sveiflur, sem virðast falla sam-
an við aldarskiptin. Þar sem
báðar þessar sveiflur leggjast
saman verður hafísinn mestur,
þ. e. sitt hvorum megin við alda
mótin, en minnstur um miðbik
aldanna. Hugsanlegt er þó að
um fleiri sveiflur sé að ræða
t. d. 30-ára sveiflur, og gerir það
málið auðvitað flóknara. Senni-
lega eru allar þessar sveiflur
meira eða minna óreglulegar.
Nú væri gaman að athuga,
hvað ísárin eru að þessu sinni
orðin mörg. Veturinn 1956—66
var hafís fyrir öllu Norður- og
Austurlandi og hindraði sigl-
ingar um nokkurra mánaða
skeið. Hafði það ekki skeð und-
anfarna áratugi, og verður því
árið 1966 að teljast fyrsta ísárið
að þessu sinni. Veturinn 1966—
67 er einnig mikill ís fyrir Norð
urlándi, enda þótt svo æxlaðist
til að hann rak aldrei inn á firð-
ina og ekki heldur að ráði suður
með Austurströndinni. Ég held
því að árið 1967 verði að teljast
annað ísárið í röð, og árið 1968
þá það þriðja í röðinni. Sam-
kvæmt ofansögðu, eru því nokk
ur líkindi til, að næsta ár verði
lítið ísár, og alla vega má vænta
þess, að árin 1970—75 verði lítil
ísár eða jfnvel íslaus. Læt ég
svo lesendum eftir að halda
áfram ísspánni.
Að lokum má geta þess til
gamans, að árin 1566, 1766 og
1866 voru með mestu hafísárum
sem komið hafa á íslandi, sam-
kvæmt skýrslum Þorvalds, og
minnumst við svo ársins 1966,
getum við naumast sagt að ekki
sé regla í hafísnum.
En þrátt fyrir allar reglur og
útreikninga, vitum við þó með
vissu það eitt, áð hafísinn er
óútreiknanlegur og getur heim-
sótt okkur hvenær sem er og á
öllum árstíðum, nema að haust-
inu.
í hinu langa góðviðristíma-
bili vorum við farnir að trúa
því, að við værum lausir við
hann, og farnir að miða líf okk-
ar við það. Nú er hann aftur
orðinn staðreynd, sem ekki
.verður gengið framhjá en taka
vei’ður mikið tillit til, í hinni
daglegu hegðun og búskap þjóð
arinnar. Við höfum naumast
ástæðu til að æðrast, svo óend-
anlega miklu betur sem við
stöndum að vígi, en forfeður
okkar. Viðureignin við hafísinn
og duttlunga hans, ætti að vera
okkur skemmtileikur. □
Þegar ísinn lirannaðist upp á klappir og kletta á Skagaströnd í síðasta mánuði.
Skólaslil Gagnfræðaskólans á Akureyri
GAGNFRÆÐASKÓLANUM á
Akureyri var slitið 1. júní og
fór athöfnin fram í hinum nýja
hátíða- og samkomusal skól-
ans, sem tekinn var í notkun í
vetur.
í skólanum voru í vetur 720
nemendur, sem skiptust í 19
bóknámsdeildir og 7 verk-
námsdeildir. Kennarar voru 42,
29 fastakennarar og 13 stunda-
kennarar.
98 gagnfræðingar brautskráð-
ust að þessu sinni, 72 úr bók-
námsdeild og 26 úr verknáms-
deild. Hæstu einkunnir á gagn-
fræðaprófi hlutu Jóhanna Jóns-
dóttir, I. 8,06, Jóhannes Axels-
son, I. 8,06 og Ingibjörg Ant-
onsdóttir, I. 8,00.
Til landsprófs miðskóla inn-
rituðust 79 nemendur, þar af 1
utanskóla. Landspróf stóðust 58,
en 44 náðu i'éttindaeinkunn til
inngöngu í menntaskóla. Hæstu
meðaleinkunn í landsprófs-
greinum hlaut Gunnar Þórðar-
son, I. ág. 9,33. Hæstu aðal-
einkunn í skólanum á þessu
vari hlaut Hólmfríður Vignis-
dóttir, 3. bekk, I. ág. 9,28. Þau
hlutu bæði bókaverðlaun fyrir
yfirburði í námi.
Aðrir verðlaunahafar voru
þessir: Guðrún Jóhannesdóttir
hlaut farand'bikar fyrir hæstu
einkunn í islenzku á gagn-
fræðaprófi. Lionsklúbburinn
huginn verðlaunaði pilt og
stúlku fyrir beztan árangur í
stærðfræði, bókfærslu, vélritun
og ritleikni á gagnfræðaprófi.
Voru það þau Ragna Pálsdóttir
og Jóhannes Axelsson. Jólianna
Jónsdóttir fékk bókaverðlaun
frá danska kennslumálaráðu-
neytinu fyrir kunnáttu í dönsku
og Ragna Pálsdóttir, Helga Sig-
urðardóttir, Guðrún Jóhannes-
dóttir og Sesselja Steinarsdótt-
ir verðlaun frá þýzka sendiráð-
inu í Reykjavík fyrir kunnáttu
í þýzku. Þá voru þeir Jóhannes
Axelsson, umsjónarmaður skóla,
Sigbjörn Gunnarsson, formaður
skólafélagsins, Magnús Sigfús-
son og Pálmi Jakobsson verð-
launaðir fyrir forystu í félags-
málum.
Félagslíf var mjög gott í vet-
ur, en leiðbeinendur nemenda í
þeim efnum voru kennararnir
Einar Helgason og Ingólfur Ár-
mannsson. — Mörg íþróttamót
voru háð og námskeið haldin, t.
d. í myndlist, skák og bridge, og
naut skólinn þar stuðnings
æskulýðsráðs og æskulýðsfull-
trúa Akureyrar. Nokkrar mál-
fundir voru haldnir, og 2 tölu-
blöð komu út af skólablaðinu
Frosta. 10 skemmtisamkomur
voru á vetrinum, allar mjög vel
sóttar og fóru prýðilega fram.
Veglegastar voru áramótadans-
leikur, árshátíð og grímudans-
leikur.
Nokkrir afmælisárgangar voru
viðstaddir skólaslitin og færðu
skólanum veglegar gjafir. Skúli
Flosason, málarameistari, af-
henti skólanum háa fjárupphæð
í bókasafnssjóð fyrir hönd 20
ára gagnfræðinga, frú Erla
Hrönn Ásmundsdóttir myndar-
lega peningagjöf til hljómplötu-
kaupa frá 10 ára gagnfræðing-
um og Sigurður Sigurðsson,
verzlunarmaður, talaði fyrir
hönd 5 ára gagnfræðinga, sem
gáfu skólanum forkunnarfagran
og vandaðan ræðustól. Allir
minntust ræðumenn dvalar sinn
ar í skólanum hlýjum orðum.
í lok skólaslitaatlrafnarinnar
ávarpaði skólastjórinn, Sverrir
Pálsson, brautskráða nemendur
og árnaði þeim heilla og bless-
unar. (Fréttatilkynning).
Eyjólfur að hressast
BLAÐINU hefur borizt til
eyrna, að loks hafi yfirdýralækn,
ir tekið rögg á sig og lagt þau
tilmæli fyrir landbúnaðarráð-
herra, að felldir yrðu gripir á
Moldhaugum í Glæsibæjar-
hreppi, þar sem hringormaveiki
í nautgripum kom síðast upp,
Ekki fékkst þetta þó staðfest í
gær og ekki hafði ráðherra und
irskrifað tilskipun þess efnis
hvað sem verður. Eri það væru.
vissulega gleðitíðindi, ef loksins
yrði á raunhæfan hátt snúist við
yfirvofandi hættu á landlægum
búfjársjúkdómi, þótt aðgerðir
yfirvalda hafi verið kák eitt tii.
þessa og til mikillár vansæmdar,
HVERJIR DREKKA!
ÞEGAR vitað er að íslendingar
á íslandi þamba áfenga drykki
fyrir hálfan milljarð íslenzkra
króna, er ekki ófróðlegt að gera
sér þess grein, hversu mikill
hluti þjóðarinnar gerist jafn
þorstlátur og raun ber vitni og
skýrslur sýna. — Gera má ráð
fyrir að börn til 15 ára aldurs
séu um % hluti allra lands-
manna og að þau megi senni-
lega draga frá heildinni. Annan
fimmta hluta væri hægt að
hugsa sér allra aðra bindindis-
menn. Sá ályktun þessi nálægt
lagi, skiptist þjóðin í 16 þúsund
fimm manna fjölskyldur, sem
einskis víns neyta, en 24 þús-
und 5 manna fjölskyldur, sem
reynast landi sínu svo örlátir
þegnar.
ÞEGAR gengið er um garða til
söfnunar góðum og nýtum mál-
efnum til stuðnings, er oft kveð
ið við þá lund, að margt smátt
geri eitt stórt. Safnandinn lætur
þess þá getið að 10—25 krónur,
séu þakksamlega þegnar. Þar á
móti kemur gleðin yfir að geta
látið eitthvað af hendi rakna
góðu málefni til framgangs.
góðu málefni til framgangs. —
Hinn örláti íslenzki þegn kenn-
ir annað hvort í brjósti um rík-
ið eða sjálfan sig, nema að hvort
tveggja sé, því að hver fimm
manna fjölskylda réttir ríkis-
sjóði sínum árlega kr. 20.833,00.
Hvort bruðl svo fátækrar þjóð-
ar stafai' af ræktarsemi við sitt
eigið land, eða af þorsta vegna
kuldans. Það þurfi svo oft að
taka úr sér hrollinn, eða hita-
útstreymis á velsældarárum,
skal ekkert um sagt. Þeir vita
það eflaust bezt sjálfir, þessir
þjóðræknu menn.
ANNARS hefði verið freistandi
að geta fækkað þeim þorstlátu
um tug þúsundir, eftir að hafa
hlýtt á 1. maí-þátt útvarps-
manns, samtals við gamla verka
lýðsmenn á fyrstu árum sam-
takanna. Sérstaklega minntist
einn viðmælenda kjörorða jafn-
réttishugsjónarinnai': Frelsi,
jafnrétti, bræðralag og bindindi.
Síðasta orðið, bindindi, var að
vísu framandi, en vegna endur-
tekningar orðsins, hikaði hug-
urinn, en stóð þó af sér freist-
ingu þessa. Rann líka upp fyr-
ir honum að hafa numið eitt
sinn, að verkamönnum væri
vorkunn, þótt þeir hresstu upp
á sig í vikulokin eftir aðra eins
þrælavinnu, sem félli í hlut
þeirra að inna af höndum fyrir
þjóðfélagið. Niðurstaða þessar-
ar hugleiðingar virtist rétt vera
að stéttarfélögin mundu alsak-
laus af bindindisákvæðinu. —
Ófróðlegt væri því ekki ef hægt
væri að kynnast, hvaða stéttir
það væru, sem bera hag ríkis-
sjóðs svo mjög fyrir brjósti. En
um slíkt mun tómt mál að tala.
Sennilega slegið sömu huldu á
það, sem um flest nöfn afbrota-
manna þjóðfélagsins.
EN Á þessu er til önnur hlið,
sem taka þarf með í dæmið, svo
að rétt fáist útkoman. Hún er
að sönnu ekki ómerkari fyrir
þjóðlífið. Þessa hlið málsins
mætti færa undir þann lið, sem
kallast gæti útgjaldaliðurinn.
Því að nú kemur margt til
greina, sem allt bitnar á bæði
ríkissjóði og eins þeim, sem
sækja í þessar svalalindir.
ÞEGAR sagt er frá fjármagni
því, sem áfengisneytendur láta
renna úr greipum sér beint í
ríkiskassann, heyrist þess sjald-
an eða aldrei getið, hver til-
kostnaðurinn sé. Þessi hálfi
milljarður er því í sannléika
blekking ein. Eða kostar áfeng-
ið og flutningur þess til lands-
ins ekki neitt. Eða hvað um
alla þjónustu og dreifingu út á
meðla landslýðsins? — Þarna
hljóta að koma tölur til frá-
dráttar. — En eins og manns-
líf 'verður ekki í tölum talið,
þannig verður ekki heldur skjal
lega hægt að tölusetja það tj ór.
eða ófremdarástand, sem af á-
fengisbölinu leiðir, en neyzla
áfengis er undanlátssemi við
eigin hvatir.
AÐ framan hefir verið vikið að
þeim tölulega frádrætti, sem
áfengið þarf til sín: verðlag'
þess, dreifing og þjónusta. Hitt.
sem engri tölvísi verður við
komið, en öllum, sem sjá vilja
og heyra, er fullkunnugt um,
verður a ð minnast á.
EITT sinn var áfengisneyzlu-
bann hjá þjóðinni. Þeir, sem þá
lifðu, hafa oftlega vitnað um ró
og kyrrð, sem ríkti víðs vegar
á landi hér, fangahúsin tóm og
spellvirki og óknyttir hverf-
andi. Nú er öldin önnur. Áfeng-
ismenningin, ásamt ýmissi ann-
arri menningu, hefir hertekið
% hluta þjóðarinnar. — Þess
vegna verður hún öll að gjalda
þess, að stórauka þarf löggæzlu,
fangageymslum að fjölga og
fjármagn að auka til þeirra
starfa, bílastuldir og bíla-
árekstrar færasta í aukaria með
hverju árinu og slys verða tíð-
ari, bæði af völdum ákeyrslu og
annarra atvika, þegar Bakkus
stýrir stjórnandanum, jafnvel
morð eru framin. Þá er talað
um upplausn heimila, van-
rækslu á uppeldi barna, van-
mat á siðgæði, auk margs ann-
ars, sem talið er ljóður á i'ram-
komu og háttvisi siðaðs borgara
í menningarþjóðfélagi. Sjálfsagl;
mætti leiða rök að þessu, því að
alþjóð er þetta kunnugt af:
bergmáli blaða og útvarps. —■
Þetta eru aðeins samandregna.i;
(Framhald á blaðsíðu 2). ,