Dagur - 26.04.1969, Blaðsíða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar hi.
SKULDIR 06
ATVIHNULEYSI
ÓLAFUR Jóhannesson sagði m. a.
svo á fundi miðstjómar Framsóknar
flokksins fyrir skömmu, um gengis-
fellinguna síðustu og erlendu skuld-
irnar:
„Eitt er víst. Gengisfellingin
bægði ekki frá hinu yfirvofandi at-
vinnuleysi. Hér varð meira atvinnu-
leysi í vetur en dæmi eru til um ára-
tugi. Og enn er hér talsvert atvinnu-
leysi, þratt fyrir ágæta vertíð. Um
það þarf ekki að fjölyrða. Þá stað-
reynd þekkja allir. Það var að mín-
um dómi óverjandi af ríkisstjórninni
að beita sér ekki í tæka tíð fyrir ráð-
stöfunum til atvinnueflingar. Á það
var henni bent hvað eftir annað. í
vantraustsumræðunum, sem fram
fóru skömmu eftir gengisfellinguna,
lét ég m. a. svo ummælt:
„Gengisfellingin er staðreynd. Frá
henni verður ekki horfið. En nú
skiptir mestu í bili, að gengislækk-
uninni sé mætt með skynsamlegum
ráðstöfunum til að draga úr kjara-
skerðingu, og þá sérstaklega hjá
þeim verst settu. Það þarf að gera
margvíslegar liliðarráðstafanir, ef
hér á að afstýra hreinu neyðar-
ástandi. Umfram allt þarf strax —
alveg strax — að gera raunhæfar ráð-
stafanir til atvinnuaukningar, ekki
aðeins í Reykjavík og nágrenni, held
ur og hvarvetna þar sem atvinnu-
leysisplágan herjar.“
Þessum ábendingum mínum og
annarra var því miður ekki sinnt.
Við afgreiðslu fjárlaga fluttu stjóm-
arandstæðingar tillögu um að verja
350 milljónum króna til atvinnu-
aukningar. Þá sameinaðist allt stjóm
arliðið um að fella þá tillögu.
Eitt er það atriði, sem hlýtur að
vera sérhverjum hugsandi manni
mikið áhyggjuefni um þessar mund-
ir. Það er skuldasöfnun þjóðarinnar
erlendis. í tíð núverandi forráða-
manna þjóðfélagsins hafa skuldir
þjóðarinnar við útlönd hækkað stór-
kostlega. Þó hefur lengst af þess tíma
ríkt hér eindæma góðæri. Þegar frá
eru skilin tvö sl. ár, má segja að
hvert árið hafi verið öðru betra,
bæði að því er varðar aflabrögð og
afurðaverð. En í sjálfu góðærinu
hefur verið safnað skuldum, hvað þá
heldur þegar liallar undan fæti. Auð
vitað hefur ýmsu þessu lánsfé verið
varið til þarflegra framkvæmda, en
allt of rniklu af því Itefur farið í
eyðslu og fyrirhyggjulausa fjárfest-
ingu. Það hefur verið stofnað til
(Framhald á blaðsíðu 5).
VALGARÐ TÍIORODÖSEN, rafmagnsveitustjóri ríkisins:
Rafmagns veitur ríkisins og rafveitumálin
RAFVEITUMÁL landsiris hafa
að undanförnu, svo sem oft
áður, verið mikið rædd í blöð-
um og manna á milli. Er það
vissulega eðlilegt, þar sem um
svo veigamikinn þátt í nútíma
þjóðskipulagi er að ræða.
Hins vegar hafa sum þessara
skrifa einkennzt mjög af þröng-
um sjónarmiðum rafveitustjóra
nokkurra lítilla bæjarrafveitna.
Raforkumál hafa, á undan-
förnum árum, þróazt í að vera
málefni allrar þjóðarinnar, og
það er að verða viðurkennt sjón
armið, í öllum menningarlönd-
um, að landsmenn eigi allir,
óháð búsetu, að búa að sömu
kjörum varðandi afnot rafork-
unnar. í stærstu menningar-
löndum Evrópu hefur samfélag
ið falið ríkinu að veita þessum
málum forstöðu, svo sem það
gerir varðandi t. d. vegi og
síma. í öðrum löndum Evrópu,
þar sem ríkið hefur ekki ennþá
tekið að fullu að sér þessi mál,
er þróunin sú að draga hinar
litlu rafveitueiningar saman í
stórar rekstrarheildir, til meiri
hagkvæmni í rekstri og til jöfn-
unar á raforkuverði í hinum
einstöku héruðum.
Gagnstætt þessari þróun, og í
andstöðu við hana, hafa nú
tveir bæjarrafveitustjórar skrif
að greinar í blöðin Dag og ís-
lending 9. og 10. apríl, og er
aðaltilefni skrifa þeirra nýlega
framkomið frumvarp til laga
um Norðvesturlandsvirkjun.
Báðir eru þeir mjög vel sam-
mála um ágæti þeirra hugmynd
ar, sem bak við liggur, þ. e. að
flytja eignaraðild og alla stjórn
raforkumála inn í héruð, og
smækka þannig og hluta niður
rekstrareiningar rafveitna og
orkuvera.
Mál þetta er þó ekki svo ein-
falt og eftirsóknarvert fyrir raf-
magnsnotendur almennt og
hvað sízt í dreifbýlinu, og halda
mætti af skrifum þeirra. Það er
því full ástæða til að draga fram
ýmsa þætti málsins, bæjarraf-
veitustjórunum og þeim, sem
greinar þeirra lesa, til fróðleiks.
Raforkukerfi Rafmagnsveitn-
anna i Norðurlandskjördæmi
vestra nær að austan um 5 km.
norður fyrir Hofsós og að vést-
an til Borðeyrar í Strandasýslu.
Fyrirhugað er að auka kerfið að
austanverðu til tengingar við
línur Rafmagnsveitnanna, sem
lfggja í vesturátt frá Skeiðsfoss
virkjun og ennfremur að auka
það vestan Hrútafjarðar, í
Strandasýslu til býla í Fells-
hreppi, Óspakseyrarh'reppi og
Bæjarhreppi. Hér er því um að
ræða hagsmuni sveita utan
Húnavatns- og Skagafjarðar-
sýslna.
Á orkuveitusvæðinu, eins og
það nú er, eru rafstöðvar Raf-
magnsyeitnanna Laxárvatns-
virkjun 480 kw. vatnsafl og 1000
kw. dísilafl, Gönguskarðsár-
virkjun 1064 kw. vatnsafl og
1200 kw. dísilafl, og á Skaga-
strönd 200 kw. dísilafl. Samtals
3944 kw., en ekki 2500 kw. eins
og fram kemur í annari fyrr-
nefndra greina.
Orkuframleiðsla þessara raf-
stöðva sl. 5 ár hefur vreið úr
vatnsafli annars vegar og úr
dísilafli hins vegar, eins og neð
angerð tafla sýnir:
Ár ’64 ’65 ’66 ’67 ’68
Dísilafl 0.8 2.0 3.3 3.0 3.7
Vatnsafl 8.9 8.9 8.5 9.4 9.5
Samtals 9.7 10.9 11.8 12.4 13.2
Aðalorkuflutningslínur þ. e.
með 30 kw. spennu, eru Laxár-
vatn — Gönguskarðsárvirkjun
40.15 km. og Laxárvatn — Víði-
dalur 34.11 km. Samtals 74.26
km.
Hið nýja frumvarp gerir ráð
fyrir, að Norðvesturlandsvirkj-
un eigi aðeins hluta þessara
vinnslu- og aðalflutningskerfis,
eða Laxárvatnsvirkjun, Göngu-
skarðsárvirkjun og tengilínu
þar á milli.
Slíka skiptingu má telja
óæskilega með tilliti til heildar-
reksturs orkuvera og aðalflutn-
ingskerfa.
í frumvarpinu er gert ráð fyr
ir, að sveitarfélög sýslnanna
verði helmingseigendur að sam
eignarfyrirtækinu Norðvestur-
landsvirkjun.
Hér mun þá vera um að ræða
31 hreppsfélag, auk Sauðár-
krókskaupstaðar, og eru þá
ValgarS Thoroddsen.
ekki meðtaldir þeir 3 hreppar í
Strandasýslu, sem tengdir eru,
eða verða tengdir inn á kerfið.
Það verður ekki séð á frum-
varpinu né greinargerð, að
þessi hreppsfélög hafi gert nein-
ar samþykktir um að taka á sig
þær fjárhagslegu skuldbinding-
ar, sem felast í frumvarpinu.
Varðandi þetta atriði má
benda á, að með Raforkulögum
frá 1946 var gert ráð fyrir að
sýslufélög landsins, ásamt með
Rafmagnsveitum ríkisins, tækju
þátt í rafvæðingu hinna ein-
stöku byggðarlaga. Reynt var
þá að haga málum í samræmi
við þetta lagaákvæði, en reynd-
in varð sú, að sýslufélögin voru
ófús til að taka á sig þær fjár-
hagslegu skuldbindingar, sem
þessu voru samfara, og lenti því
öll rafvæðingin í hlut Rafmagns
veitna ríkisins.
Af þessum sökum var, með
tilkomu Orkulaga, fellt úr
ákvæði um þátttöku sýslufélaga
í rafvæðingarmálunum og
munu allir aðilar hafa verið
sammála um þetta atriði.
Nokkur hætta mun vera á
því, að þátttaka hinna mörgu
sveitarfélaga, allt að 35 að tölu,
á þessu einangraða svæði, verði
jafnvel enn erfiðari í fram-
kvæmd en sýslufélaganna áður.
Frumvarpið leggur megin-
áhérzlu á virkjun Svartár sem
næsta áfanga til orkuöflunar
fyrir Skagafjarðar- og Húna-
vatnssýslur.
Rafmagnsveitur ríkisins telja
engan veginn nægilega rann-
sakað, hvaða orkuöflunarleið
eigi næst að velja, en hafa nú
í athugun á hvern hátt verði
hagkvæmast að auka raforku-
vinnslu fyrir Norðvesturland
frá innlendum orkulindum. í
því sambandi kemur til athug-
unar, auk virkjunar Svartár,
tenging við kerfi Laxárvirkjun-
ar, eða virkjun í Húnavatns-
sýslu, t. d. virkjun Víðidalsár,
sem mun verða nokkuð orku-
meiri en Svartá, eða jafnvel
j arðvarmavirk j un.
Við ákvörðun um virkjun á
svæðinu verður að taka nokk-
urt tillit til þess öryggisatriðis
að hafa orkuvinnslu á vestur-
hluta svæðisins, en segja má að
Vestur-Húnavatnssýsla sé all
afskipt í þessum efnum, svo og
áðumefnd svæði Strandasýslu.
Eins og áður er getið, er virkj-
un nú þegar í Skagafjarðar-
sýslu og önnur í Austur-Húna-
vatnssýslu. Ef litið er til
nefndra öryggisatriða einna má
telja, að virkjun Svartár sé
frekar fyrir Sauðárkrók og
Skagafjarðarsýslu, en síður fyr
ir Húnavatnssýslur og sízt
vestursýsluna.
Ef áðumefndur þáttur raf-
orkukerfis Norðvesturlands
verður slitinn úr tengslum við
heildarkerfið, með Norðvestur-
landsvirkjun, standa eftir tveir
aðilar um dreifingu og sölu, en
það er Rafveita Sauðárkróks
um sölu innan bæjarmarka
Sauðárkróks og Rafmagnsveit-
ur ríkisins á öðrum svæðum
sýslnanna. Frumvarpið gerir
ennfremur ráð fyrir, að hin ein-
stöku sveitarfélög kunni að
stofna sérstakar héraðsraf-
magnsveitur, þar sem Raf-
magnsveitur ríkisins nú annast
sölu og dreifingu, og að Norður
landsvirkjun geti um lengri eða
skemmri tíma tekið að sér rekst
ur þeirra. Þetta gæti leitt af sér
enn fleiri rekstraraðila og jafn-
vel mjög smáa, ef einstök sveit-
arfélög vildu sjálf annast dreif-
iriguna innan sinna marka.
Nú er all verulegur mismun-
ur á kostnaði við dreifingu og
sölu í þéttbýli og strjálbýli. Á
þessu svæði stendur Sauðár-
krókur bezt að vígi og þar næst
koma minni þéttbýliskjarnar,
svo sem Blönduós. Önnur svæði
kjördæmisins standa verr að
vígi. Við sundurgreiningu í
smærri rafveitueiningar verður
hætta á mismunandi raforku-
verði í hinum einstöku byggðar
lögum og stendur þá dreifbýlið
verst að vígi.
Við núverandi skipan þessara
mála er sama raforkuverð, verð
jöfnun alls staðar á landinu, þar
sem Rafmagnsveitur ríkisins
hafa á hendi dreifingu og sölu,
þ. e. í öllu dreifbýli landsins.
Hins vegar er Sauðárkrókur og
fleiri kaupstaðir utan þessa
verðjöfnunarsvæðis, því þeir
hafa sínar eigin bæjarrafveitur
og ákveða útsöluverð sitt eftir
tilkostnaði á hinu takmarkaða
dreifisvæði eins og ákvörðun
sveitarstjórnar á hverjum stað.
Rafveita Sauðárkróks nýtur
nú þeirrar sérstöðu að geta selt
raforkuna við lægra vei'ði en
gildir annars staðar í sýslunum.
Þetta stafar annars vegar af
ódýrari dreifingu innan þétt-
býlis og hins vegar af því að
Rafmagnsveitur ríkisins selja
Rafveitu Sauðárkróks rafork-
una undir kostnaðarverði ásamt
ýmsum öðrum bæjarrafveitum.
Til þess síðarnefnda eru
ástæður þessar:
Rafmagnsveitur ríkisins selja
raforku í heildsölu til 16 bæjar-
rafveitna í landinu, og er eitt
og saraa heildsöluverð látið
gilda til allra þeirra. Þetta heild
söluverð er hins vegar nær ein-
göngu ákveðið út frá kröfum
bæjarrafveitna á Suðvestur-
landi, sem ekki vilja sætta sig
við mikið hærra verð en Reykja
vík nýtur, en hún fær raforku
í heildsölu frá Landsvirkjun
flutta að sínum bæjardyrum, án
sérstaks reiknaðs kostnaðar við
flutning raforkunnar frá orku-
verum til bæjarmarka.
Þetta heildsöluverð, þannig
miðað við Suðvesturland, er síð
an látið gilda til annarra bæjar-
rafveitna í landinu, óháð til-
kostnaði á hverjum stað, og fá
því ýmsar bæjarrafveitur raf-
orkuna í heildsölu undir kostn-
aðarverði — þar á meðal Raf-
veita Sauðárkróks — og selja
síðan raforkuna í smásölu á
lægra verði en Rafmagnsveitur
ríkisins, sem verða að standa
undir hallarekstri orkuveranna
og aðalorkuflutningslína.
Fyrir Húnavatns- og Skaga-
fjarðarsýslur, og raunar einnig
fyrir Sauðárkrók til frambúðar,
er það meira hagsmunamál að
stuðla að einu og sama raforku-
verði í kjördæminu, frekar en
að stofna til þeirrar misjöfnun-
ar, sem óhjákvæmilega mun
sigla í kjölfar þeirrar tilhögun-
ar, sem hugsuð er með stofnun
Norðvesturlandsvirkjunai'.
Til hliðsjónar við hugmynd
ina um Norðvesturlandsvirkj-
un, hefur verið bent á Anda-
kílsárvirkjun, sem er sameign
sýslusjóðs Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu og Akranesskaup-
túns. Þess er þó að geta, að sú
virkjun hefur ekki tekið þátt í
rafvæðingu dreifbýlis í sveit-
um sýslnanna. Það hafa Raf-
magnsveitur ríkisins annazt, en
þrátt fyrir eignarhluta sýsln-
anna í virkjuninni verðleggur
hún raforkuna hærra inn á
strjálbýliskerfi sýslnanna en til
Akraness og Borgarness, auk
þess sem virkjunin tekur ekk-
ert aukagjald fyrir flutning ork
unnar til þessara tveggja kaup-
túna.
Hér er orkukaupendum mis-
munað og þéttbýlinu íviljað á
kostnað dreifbýlisins.
Eitt mjög mikilvægt mál í öll
um rafveiturekstri er öryggi
gegn truflunum og straumrofi,
en slíkt getur, sem kunnugt er,
valdið miklu tjóni við hvers
konar starfrækslu, sem háð er
raforku. Það ber því brýna
nauðsyn til, að þeir, sem starfa
við gæzlu og viðhald raforku-
mannvirkja, hafi sem víðtæk-
asta þekkingu og reynslu í þess
um efnum.
Lítið raforkufyrirtæki á mjög
erfitt með, vegna kostnaðar, að
hafa á að skipa sérhæfu starfs-
liði til þessara verka.
Rafmagnsveitui' ríkisins hafa
byggt og starfrækja 35 rafstöðv
ar og nálægt 5000 km. af há-
spennulínum víðs vegar um
landið. Staðar- og svæðismenn
í hverju héraði annast gæzlu
þessara mannvirkja, en sérþjálf
aðir menn Rafmagnsveitnanna
heimsækja á vissum fresti allar
rafstöðvar og aðaltengistöðvar
þeirra til eftirlits, viðhalds og
stillingar hinna margbrotnu
tækja, sem í stöðvunum eru.
Þessir menn fá því meiri þjálf-
un og afla sér víðtækari þekk-
ingar á stöðvar- og línubúnaði
en hægt er að vænta að aðrir
menn hér á landi öðlist. Trufl-
anir og straumrof, vegna sjálfs
rafstöðvarrekstursins, er því
mjög fátítt fyrirbrigði hjá Raf-
magnsveitum ríkisins.
Á hverju ári verða Rafmagns
veitur ríkisins fyrir allmiklum
bilunum á línum á hinum ýmsu
svæðum landsins, bæði af of-
viðrum og ísingu. Er þá oft mik
(Framhald á blaðsíðu 2)
5

1 GULLBRÚÐHJÓNIN f
& ?
| índíana Sigurðardóftir og j
I Finnur Kristjánsson j
J Ártúni, Eyjafirði J
ÞANN 18. marz 1968 áttu hjón-
in Indíana og Finnur í Ártúni í
Eyjafirði gullbrúðkaup. Dagur-
inn var blíður og bjartur, svo
sem brúðkaupsdagar eiga að
vera, og margt vina og vanda-
manna lagði leið sína heim til
þeirra. Hjónin voru hress og
Finnur er fæddur 8. jan. 1891
á Jórunnarstöðum. Foreldrar
hans voru hjónin Kristjana
Hólmfríður Tómasdóttir frá
Holtseli og Kristján Pálsson frá
Kolgrímastöðum. Kristján dó
eftir tveggja ára hjónaband og
varð því móðurin að sjá fyrir
kát og tíminn leið fljótt í návist
þeirra, en það þekkja kunnugir
vel, því svo hefur jafnan verið á
þeirra löngu ævi. Gesturinn hef
ur þegið veitingar, alúð og við-
ræðustundir, sem ekki hafa
gleymzt og ekki er hægt að
meta. Hverjum sem leitar að
heimilismenningu, sveitamenn-
ingu, eða hvað það er kallað,
skal ráðlagt að leggja leið sína
í Ártún. Hann mundi sannfær-
ast um, að sjóndeildarhringur
getur orðið viður án mikillar
skólagöngu. Athygli og lestur
góðra bóka er þar undirstaðan.
Sá sem rennir augum yfir bóka
safn Ártúnsheimilisins, kemst
fljótt að raun um, hversu fræð-
andi það er. Það er ekki bundið
við neina ákveðna grein, nema
þá helzt sögu lands og þjóðar,
en skáldverk í bundnu og
óbundnu máli eru þar líka í há-
vegum höfð. Sem sagt, þar kenn
ir margra grasa. Hjónin og börn
þeirra eiga þarna sameiginlegt
hugðarefni.
Indíana er fædd að Leyningi
23. maí 1892. Foreldrar hennar
voru hjónin Sigrún Sigurðar-
dóttir Jóhannessonar á Gilsá og
Sigurður Sigurðsson Sigurðs-
sonar í Leyningi. Indíana var
elzt barna þeirra. Hún átti
heima í Leyningi til sjö ára
aldurs, en fluttist þá með for-
eldrum sínum að Torfufelli og
átti þar heima síðan, imz hún
sjálf varð húsfreyja. Heimilið í
Torfufelli var mjög rómað fyrir
myndarskap og gestrisni. Og
þar hef ég mesta þekkt reglu-
semi og snyrtimennsku á bónda
bæ. Indíana og systkini hennar
ólust þarna upp við glaðværð
og góða siðu, enda voru tengsl
þessarar fjölskyldu mjög náin
og innileg. Við svona heimilis-
arin er gott upp að alast og
manneskjunni mikilvægt á lífs-
leiðinni. Var því veganesti
Indíönu gott, þótt ekki væri um
að ræða aðra menntun en
örlitla barnafræðslu. Skugga-
laus hefur ævi hennar auðvitað
ekki verið, en hún segist hafa
reynt að láta þá ekki leggjast á
sál sína, bjartari hliðin hafi
ávallt orðið sér minnisstæðai'i,
enda hefur lund hennar jafnan
verið létt og leikandi.
uppeldi drengsins. Hlaut hún
það hlutskipti að vera vinnu-
kona á ýmsum stöðum. Var
Finnur stundum með henni,
stundum á öðrum bæjum, en þó
jafnan stutt á milli þeirra.
Kristjana giftist aftur árið 1904
Kristni Jónssyni, hálfbróður
fyrra manns hennar. Bjuggu
þau á Úlfá og var Finnur hjá
þeim. Haustið 1914 hóf hann
búnaðarnám á Hvanneyri og
lauk því með ágætum vitnis-
burði á tveim vetrum.
Vorið 1920 hófu þau Indíana
og Finnur búskap á Skáldstöð-
um, það er að segja hálflend-
unni, sem þau svo keyptu
nokkrum árum síðar. Árið 1920
er sjálfsagt versta ár í manna
minnum, til þess að hefja bú-
skap. Bústofn í geypiverði, en
þá keyptu þau hann einmitt.
Sjálf áttu þau lítið, eða ekkert,
svo sem títt er um frumbýlinga.
Afurðir búsins um haustið áttu
að greiða skuldina að miklum
hluta, en þá skall á stórfellt
verðfall, sem varð upphaf að
langri kreppu. Þar með voru
ungu hjónin fjötruð í fjárhags-
örðugleikum, sem um langt
skeið komu í veg fyrir veruleg-
ar framkvæmdir á bújörð
þeirra. Árið 1936 hófu þau bygg
ingu nýbýlis á landi sínu og
nefndu Ártún. Þar hafa þau átt
heima síðan. Þau eignuðust
þrjú börn, Hjalta og Kristjönu,
sem eru heima í Ártúni og hafa
tekið við búsforráðum fyrir
nokkru. Þriðja barn þeirra, Sig
rún, er búsett á Akureyri.
Finnur hefur orðið að sinna
ýmsum félagsmálastörfum í
Saurbæjarhreppi, og gerir jafn-
vel enn, þótt nær áttræður sé.
Var hann framsækinn og ötull,
svo að sumum þótti nóg um, en
bjartsýni og framfarahugur þró
aðist með honum á námsárun-
um á Hvanneyri.
Finnur segir að sér hafi fallið
þungt, að vita um gullið, sem
gróðurmoldin hafði að bjóða, en
erfiðir þjóðfélagshættir neituðu
bændum að njóta. Að vísu var
gott til þess að hugsa, að mold-
in geymdi möguleikann til betra
lífs, en glataði honum ekki.
Hann fagnaði því heils hugar
(Framhald á blaðsíðu 2).
Samsöngur Karlakórs Akureyrar
KARLAKÓR AKUREYRAR
efndi til samsöngs í Samkomu-
húsi bæjarins á sumardaginn
fyrsta. Stjórnandi kórsins er
Guðmundur Jóhannsson og und
irleikari Dýrleif Bjarnadóttir,
en raddþjálfun hefur Sigurður
Demetz Franzson annazt. Ein-
söngvarar voru þeir Eiríkur
Stefánsson, Hreiðar Pálmason,
Ingvi Rafn Jóhannsson og Hreið
ar Aðalsteinsson. Á söngskrá
voru innlend og erlend lög eins
og það heitir, og kenndi þar
ýmissa grasa.
Karlakór Akureyrar hefur
löngum átt á að skipa góðum
söngmönnum, og nú af þessu
tilefni ber einkum að nefna
Eirík Stefánsson, sem er óvenju
góðum kostum búinn sem
sorigvari. Hefði verið ánægju-
legt að heyra hann flytja lög,
sem samboðnari væru getu
hans og góðum eiginleikum,
heldur en raun var á í þetta
sinn. Annars er það ekki ætl-
unin með þessum línum að
ræða sérstaklega frammistöðu
kórsins, þó að þar mætti stað-
næmast við ýmis atriði. Því eru
að sjálfsögðu takmörk sett,
hvers hægt er að krefjast með
sanngirni. Hér er eingöngu um
tómstundaiðju manna að ræða
og þai'f ekki að rekja þá sögu
nánar.
Eitt er þó, sem ég undrast
stórlega og get ekki stillt mig
um að nefna og það er, hvernig
menn láta sér einlægt detta í
hug að halda saman kór upp á
þær spýtur, að mannskapurinn
sé ekki allur læs á nótur. Mér
virðist þetta hljóta að jafngilda
því á sinn hátt að svífa í lausu
lofti og hafa hvergi fast land
undir fótum, enda verða nú
ýmsar „nauðlendingar“ af þess-
um sökum. Þó að ekki hljótist
ævinlega stórslys af sem betur
fer, þá fer ekki hjá því, að
þarna er veruleg hindrun. Það
myndi flýta mjög fyrir æfing-
um og þar með auka kunnáttu
og afköst kórsins, ef söngmenn-
irnir væru allir sæmilega bæna
bókarfærir á nótur, svo ekki
sé minnzt á öryggið fyrir þá
sjálfa, en sleppum því. Það er
annað, sem ekki verður undan
vikizt að ræða nánar, og það er
lagavalið. Það var vægast sagt
afleitt. Af sextán lögum á söng
skrá voru aðeins þrjú, sem
nokkur veigur var í. Af þeim
erlendu vildi ég nefna Píla-
grímakór úr óperunni Tann-
hauser eftir Richard Wagner og
„Silungurinn“ eftir Franz Schu
bert. Væri þó synd að segja, að
það lag henti vel fyrir karlakór.
Af íslenzku lögunum bar mjög
af lag Áskels Snorrasonar
„Svanasöngur á heiði“. Það er
hreinn tónn og sannferðugur í
því lagi, þótt lítið láti yfir sér.
Karlakór Akureyrar mætti
gjarnan gera meira að því að
kynna lög og raddsetningar
-Skuldir og atvinnuleysi
(Framhald af blaðsíðu 4).
skulda án nokkurrar fyrir-
hyggju, þ. á. m. lausaskulda
einkaaðila, eins og t. d.
verzlunarinnar.
Þess vegna er skuldabyrð-
in orðin ofboðsleg. Um það
bil, sem gengisfellingin var
framkvæmd var talið, að
skuldir þjóðarinnar við út-
lönd næmu 8—9 milljörðum
króna á hinu gamla gengi,
eða sem næst 12Vi milljarði
á núgildandi gengi. Það sam
svarar uin 60 þús. króna
skuld á hvert einasta manns-
barn í landinu. Árlegar af-
borganir og vextir af þess-
uin erlendu skuldum munu
nú nema rúmum 15% af
gjaldeyristekjum þjóðarinn-
ar. Það er gífurlega þung
greiðslubyrði. Og enn er
haldið áfram að taka erlend
lán, stundum kannske af
óhjákvæmilegri þörf, eins og
nú er komið. Hér hefur ver-
ið lifað á kostnað framtíðar-
innar. Hér hafa ungu kyn-
slóðinni verið bundnir bagg
ar. Byrðunum er velt yfir á
hana. Hún fær að borga.“
- LEIKFÉLAG HÚSAVÍKUR
(Framhald af blaðsíðu 8).
Músik og leiklist eru hans hjart
mjög fjölhæfur listamaður.
ans- mál, þó ég efist ekki um að
leiklistin á mest ítök í honum.
Það ér ekki á allra meðfæri, að
leika Púntila, en Sigurður
sýndi að hann er vandanum
vaxinn. Var leikur hans allur
stórsnjall, svipbrigði góð og
raddbeiting ágæt.
Ingimundur JóUsson lék
Matta vinnumann. Matti er
algjör andstæða Púntila, en
jafn vandasamt hlutverk fyrir
það. Var leikur Ingimundar
ágætur og samleikur þeirra
Púntila og Matta það bezta í
leiknum.
Frú Iðunn Steinsdóttir lék
Evu Púntila. Þetta er hættulegt
hlutverk, vegna þess, að hún
gæti horfið í skuggann af sterk-
- SANDÁ VÍRKJUÐ?~
(Framhald af blaðsíðu 1).
á þeirri leið.
Samkvæmt þeim áætlunum,
sem nú liggja fyrir, er Sandár-
virkjun fjárhagslega hagkvæm-
ari lausn á raforkumálum N.-
Þingeyinga en lína frá Laxár-
virkjun. Ó. H.
um leik þeirra Púntila og
Matta, en frúin stóð sig með
prýði og gaf ekkert eftir.
Frú Aldís Friðriksdóttir lék
Lenu matráðskonu. Þetta er
ekki stórt hlutverk, en hún
gerði meira en að leika, hún
söng milli atriða og tengdi sam
an söguþráðinn. Var frúin mjög
örugg bæði í leik og söng.
Guðný Þorgeirsdóttir lék
Finnu stofustúlku. Þetta er ný-
liði á leiksviði, en kæmi mér
ekki á óvart að þarna væru
hæfileikar.
Margir aðrir gerðu vel, þó
ekki vinnist tími til að nefna
fleiri.
Ég er ekki það kunnugur leik
máta eða leikstíl Brechts, að ég
geti dæmt um hlut leikstjórans
í þessari uppsetningu og ekki
veit ég heldur hvort beri að
þakka leikstjóra eða senumönn
um að geta komið öllum þess-
um senum fyrh' á ekki stærra
sviði, en það er kraftaverk. Þó
er ég viss um að leikstjórinn,
Erlingur Halldórsson, hefur
unnið þarna stórsigur. Ég vil
að lokum þakka Leikfélagi
Húsavíkur þennan stórhug, að
taka þetta ágæta leikhúsverk.
J. Ö.
þessa merka tónlistarmanns,
sem lagði þann grunn, er kór-
inn hefur síðan staðið á.
Af efnisvali kórsins á þessum
samsöng verður naumast ráðið,
að markið sé sett sérlega hátt,
og væri það vel, ef menn vildu
nú freista þess að horfa ögn
hærra. Hér gildir nefnilega ekki
sú afsökun, að áhugamenn eigi
í hlut. Þeir eiga einmitt að tak-
ast á við góð og veigamikil tón-
verk. Gagnvart léttvægari og
innantómum verkum þarf mjög
kunnáttusamlegan og smekk-
vísan flutning, ef ekki á að
verða hreinasta raun að. Fjöl-
mörg þeirra tónverka, sem eitt-
hvert gildi hafa, þola töluvert
hnjask og standa samt fyrir
sínu. Þau rata rétta boðleið til
áheyrandans. Það má t. d. flytja
áðurnefndan Pílagrímakór
feiknalega illa til þess að menn
skynji samt ekki stærð
Wagners og skyldu söngmenn-
irnir ekki líka vaxa af glímunni
við slík verk? Svo vikið sé aft-
ur að íslenzku lögunum þá vek-
ur það furðu, að þar skuli ekki
gæta meiri fjölbreytni í vali.
Með tilliti til þess, að ekki er
sérlega mikil tónlist til, sem
samin er beinlínis fyrir karla-
kóra, væri ástæða til að kynna
það, sem íslenzk tónskáld hafa
til málanna lagt á þeim vett-
vangi. Mætti ég t. d. nefna tón-
skáld eins og Þórarin Jónsson,
Jón Nordal, Jón Ásgeirsson að
ógleymdum Jóni Leifs. Hann
hefði orðið sjötugur um þessar
mundir, ef lifað hefði, og átti að
baki sér merkilegt ævistarf. Ég
held það hefði farið vel á því, ef
kórinn hefði sungið svo sem
eins og eitt lag eftir Jón Leifs,
þótt ekki hefði verið til annars
en ná burtu sykurbragðinu, sem
óneitanlega loddi við söng-
skrána. Ég vildi a. m. k. óska
kórmönnunum þess, að þeir
neituðu sér ekki endalaust um
það að kynnast hinum sérkenni
legu og svipmiklu lögum Jóns
Leifs.
í tilefni af þessum samsöng
verður ekki hjá því komizt að
álykta sem svo, að það tónlistar
viðhorf, sem þar réð ferðinni,
sé nokkuð staðnað. Það er e. t.
v. ekki óeðlilegt. Karlakórar
geta tæpast staðið einir af sjálf-
um sér sem fullgild fyrirbæri á
tónlistarvettvangi. Til þess er
svið þeirra mikils til of þröngt.
Þá ríður einmitt á því, ef menn
vilja forðast blindgötu, að færa
sviðið út, leitast við að rækta
meðfætt tónlistarskyn og leggja
eyru að sem flestum sviðum
þessarar listar. Karlakórar hér
á landi hafa unnið gott starf,
sem þeim ber þökk fyrir, en nú
er þeirra tími liðinn. Þegar þeir
hófu göngu sína, átti fólk, sem
vildi iðka tónlist, nær engra
kosta völ. Kóramir máttu heita
eini vettvangurinn. Nú er þetta
sem kunnugt er mjög breytt, og
við þeim aðstæðum ber að snú-
ast af raunsæi. Hér er ekki átt
við það, að karlakórar hætti
starfsemi sinni. Þeir geta sem
bezt haldið áfram að syngja lag
og lag við viss tækifæri og svo
auðvitað í sinn hóp, en þeir
eiga fyrst og fremst að færa út
kvíarnar og mynda blandaða
kóra. Þar gæfust betri tækifæri
til samstarfs við hljóðfæraleik-
ara t. d. á blásturs- og strok-
hljóðfæri, og þar væru stórum
meiri möguleikar til þess að
glíma við verk, sem líkleg eru
til þess að efla tónlistarþroska
þeirra, sem hlut eiga að máli.
Að slíku verkefni ættu þeir að
einbeita sér, sem áhuga hafa á
eflingu söngmenntar hér í bæ,
Því fyrr — því betra. S. G.