Dagur - 17.12.1969, Síða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
ÁVARP
LANDSSAMBAND gegn áfengis-
bölinu samþykkti á fulltrúafundi
sínum eftirfarandi ávarji til þjóðar-
innar, sem Dagur vill einnig gera að
sínum orðum í baráttunni við þenn-
an óvin allrar menningar og lífs-
hamingju, sem áfengisbölið vissulega
er. Svíar telja fræðslu um áfengis-
mál, sterkasta vopnið í baráttunni
við áfengisböl. En nýr skaðvaldur og
e. t. v. enn skæðari er nú kominn í
tízku víða um lönd og liefur þegar
náð fótfestu hér á landi, en það eru
önnur nautna- og eiturlyf. Baráttan
verður því að vera tvíþætt. En ávarp-
ið hljóðar svo:
„Áfengisbölið er eitt mesta þjóð-
félagsvandamál í öllum hinum sið-
menntaða lieimi. Nýjustu skýrslinr
erlendar sýna, að áfengisneyzlan fari
allsstaðar vaxandi og áfengisbölið í
samræmi við það.
ísland er hér engin undantekning.
Slík óheillaþróun er uggvekjandi.
En barátta gegn þessari miklu vá er
þjóðarnauðsyn, barátta, sem stefnir
að því að draga sem mest úr alvar-
legum afleiðingum þessa þjóðar-
meins með öllum tiltækum ráðum.
Viljum vér í því sambandi benda
á eftirfarandi:
1. AÐ áfengislögum og reglugerð-
um þar að lútandi sé framfylgt
trúlega.
2. AÐ fræðsla um áfengis- og bind-
indismál sé aukin í skólum lands-
ins, svo og almenn upplýsinga-
starfsemi meðal þjóðarinnar.
Sama gildi einnig um önnur
deyfi- og vanalyf.
3. AÐ fjárframlag til Gæzluvistar-
sjóðs verði hækkað mjög, þannig
að unnt verði sem fyrst, að veita
drykkjusjúku fólki þá aðstoð og
hjálp, sem lög um meðferð ölv-
aðra manna og drykkjusjúkra
gera ráð fyrir.
4. AÐ hætt verði að veita áfengi í
veizlum opinben'a stofnanna, en
það myndi leiða til breytts hugs-
unarháttar um notkun áfengis.
Hér er aðeins bent á örfá atriði
en veigamikil, sem öll miða að því
að bæta nokkuð úr því ástandi, sem
nú ríkir í áfengismálum vorum, og
firra þjóðina þeim háska, sem henni
er búin, ef ekkert er aðgert í þessum
efnum.
Vér snúum oss til þjóðarinnar og
leitum aðstoðar yðar til þess að skapa
það almenningsálit, sem getur miklu
góðu til vegar komið. Án fulltingis
almennings í landinu verður litlu
umþokað til bóta í áfengismálum
þjóðar vorrar.“ □
Fræðirit, sem fer vel úr hlaffi
EITT af þeim kærkomnu ritum,
sem mér barst í hendur í heim-
ferð okkar hjónanna til íslands
í sumar, var Eyfirðingarit 1
(1968), en það er upphafshefti
Safns til sogu Eyjafjarðar og
Akureyrarkaupstaðar, gefið út
af Amtsbókasafninu á Akur-
eyri. Þeir nafnarnir, Árni Krist
jánsson, kennari, og Árni Jóns-
son, bókavörður, sáu um prent-
un ritsins, og hafa gert það með
mikilli prýði. Allur ytri frá-
gangur ritsins er einnig hinn
ágætasti, cn Prentverk Odds
Björnssonar á Akureyri annað-
ist prentunina.
Ritið hefst á sérstaklega at-
hyglisverðri grein, „Bæjateikn-
ingai- úr Eyjafirði", eftir Árna
Kristjánsson, en hún fjallar um
húsp.teikningar þær úr Eyja-
firði framan Akureyrar, sem
Jónas Rafnar fyrrv. yfirlæknir
hefir gert, og ei-u þar jafnframt
bh-t nokkur sýnishom þeirra.
Bæjateikningai' þessar og skýr-
ingamar, sem fylgja þeim, ei-u
unnar af frábærri nákvæmni, á
grundvelli víðtækra rannsókna,
og eru stórmerkilegar. Hefir
Jónas læiknir með þeim unnið
hið þarfasta verk og þakkar-
verðasta. Inn í grein sína, sem
er mjög vel samin, fléttar Ámi
Kristjánsson eftirmála Jónasar
læknis við teikningamar, þar
sem hann lýsir vinnubrögðum
sínum, og ber sú lýsing fagurt
vitni elju hans og vandvirkni.
Væri vel, ef aðrir fylgdu hon-
um í spor annars staðar á land-
inu meðan það er ekki með öllu
of seint.
Næst eru endurprentaðir í rit
inu „Þættir úr sögu Eyjafjarðar
á fyrri hluta nítjándu aldar“
eftir Hallgrim Hallgrímsson
mag. art., er lengi var bókavörð
ur við Landsbókasafnið, og
minnist ég hans með hlýjum
hug frá skólaámm mínum í
Reykjavík, þegar leið mín lá
eigi ósjaldan á safnið. Þessi rit-
gerð hans er prýðilega samin og
gagnfróðleg, hún gefur, eins og
Árni Kristjánsson segir í ævi-
ágripi Hallgríms, er henni fylg-
ir, „glögga þverskurðarmynd af
ástandi héraðsins í menningar-
og atvinnuefnum á mikilvægum
tímamótum, — þegar rofa tekur
fyrir dagsbrún nýrra tíma í
sögu þess og landsins alls.“ Átti
ritgerð þessi því ágætlega
heima í ritinu, en hún var upp-
haflega prentuð í Degi 1922, og
sérprentuð á Akureyri sama ár,
en mun nú, eins og Ámi bendir
á, í fárra höndum.
Kristmundur Bjarnason á
þakkir skilið fyrir grein sína
um B. A. Steincke kaupmann
(1825—1891), hinn ágæta
danska íslandsvin og mikla at-
hafnamann í þágu Akureyrar
og Eyfirðinga, en um hann fer
greinarhöf. þessum orðum í lok
hennar:
„Elzta kynslóðin við Eyja-
fjörð átti til skamms tíma endur
minningar um Steincke, og
voru allar á eina lund. Hann
hafði verið einn merkasti borg-
ari Akureyrar á 19. öldinni og
íslenzkasti Daninn.“
Grein þessi er bæði fræði-
mannleg, byggð á traustum
heimildum, og lýsir vel og af
maklegri aðdáun þessum dreng
lundaða og áhugamikla velunn
ara íslands og íslendinga.
Þá er greinin „Klár ímynd
séra Bjarna Hallssonar", eftir
dr. Kristján Eldjám, fyrrv. þjóð
minjavörð og nú forseta íslands,
hin fræðimannlegasta, eins og
vænta mátti, og fróðleg að sama
skapi. En þar lýsir höf. af mik-
illi nákvæmni mynd af séra
Bjarna Hallssyni (fæddur ná-
lægt 1613, dáinn 1697), sem varð
veitt er á Þjóðminjasafninu, en
hann var lengi prestur að Ups-
um og Grund í Eyjafirði. Rekur
dr. Kristján sögu séra Bjarna
og feril myndarinnar, og segir
meðal annars í greinarlok:
„Og einnig er það víst, að
þetta er einhver elzta mynd,
sem til er af eyfirzkum manni.
Fátækt oklíar íslendinga á
þessu sviði er mikil, þótt hún sé
skiljanleg, þegar tekið er tillit
til þess, hvers eðlis íslenzkt þjóð
félag var. Myndir af íslenzkum
mönnum frá 17. öld eru víst
ekki miklu fleiri en fingur
beggja handa, og 18. öldin er
ekki miklu burðugri, þar til
Sæmundur Hólm kemur til sög
unnar. Að frátekinni alkunnri
mynd af séra Magnúsi Olafssyni
í Laufási, sem talinn er hafa
ahzt upp í Svarfaðardal (d.
1636), er myndin af séra Bjama
Hallssyni eina myndin, sem til
er af Eyfirðingi dánum fyrir
aldamótin 1700.“
Fróðleg og skemmtileg er
grein dr. Finns Sigmundssonar,
fyrrum landsbókavarðar. „Blað
að í gömlum réttarbókum úr
Eyjafirði“, og um leið nokkur
aldarfarslýsing. Þar sem ég hefi
albnikið fjallað um kvæði skáld
klerksins Jóns Þorlákssonar,
einkum um þýðingar hans úr
ensku, las ég með sérstakri at-
hygli frásöguna um „Réttarhald
að Bægisá“.
í hinni ítarlegu og vísinda-
legu unnu ritgerð „Athugun á
íbúadreifingu og atvinnuskipt-
ingu í Eyjafjarðarsýslu 1860—
1960“, eftir Bernharð Haralds-
son, B. A., er geysimikill og
menkilegur fróðleikur færður í
einn stað, og nær greinin vel
þeim tilgangi sínum „að lýsa
þróuninni í megindráttum".
Töflumar, sem henni fylgja,
auka drjúgum á gildi hennar.
Árni Jónsson fylgir ritinu úr
hlaði með „Fáeinum lokaorð-
um“, skilmerkilegum og tíma-
ÁRNI frá Kálfsá æviminningar,
heitir nýútkomin bók frá Prent
verki h.f., Reykjavík, en Þor-
steinn Matthíasson bjó til prent
unar. Allmargar myndir em í
þessari 150 blaðsíðna bók. En
Kálfsá sú, er hér um ræðir, er
í Ólafsfirði og þar er vettvangur
þessara æviminninga þessa
Áma Júlíusar Björnssonar, Lís-
betar Friðriksdóttur konu hans
og margra afkomenda. En þau
bjuggu 24 ár á Kálfsá, til ársins
1922 og fluttu þá niður í kaup-
staðinn. Þótt bók þessi sé um
ævi eins manns, segir hjn jafn-
framt frá þróun þessarar löng-
um afskekktu byggðar, vestan
hins illfæra Ólafsfjarðarmúla, á
60 ára tímabili.
Ilestastrákamir og dvergur-
inn eftir Ólöfu Jónsdóttur er
önnur nýkomin bók frá Prent-
verki h.f., Reykjavík, með teikn
ingum eftir Halldór Pétursson.
Bók þessi er aðeins 70 blaðsíð-
ur, en þó er það furðu margt,
sem á dagana drífur hjá sögu-
hetjunum og eitt og annað hef-
ur bókin til síns ágætis, sem
sumar bækur vantar. Hér er um
ævintýri að ræða, undirtónninn
gæddur jákvæðri afstöðu til
heilbrigðs lífs og frásögnin hpur
leg.
Prakkarinn eftir Sterling
North í þýðingu Hannesar Sig-
bærum. Skýrir hann þar frá
þörfinni á slíku riti og takmarki
Amtsbókasafnsins með útgáfu
þess; einnig hvetur hann menn
til stuðnings við ritið bæði með
sagnfræðilegu efni í það og með
öðrum hætti. Er þess að vænta,
að Eyfirðingar bregðist vel við
þeirri málaleitun. Niðurlagsorð
Árna hitta vel í mark:
„En meginþáttur þessa máls
er það, að nú verði hafizt handa
um að sinna eyfirzkri sögu,
rannsókn hennar hafin sem víð
FÁAR þjóðir hafa í svipuðum
mæli og íslendingar átt afkomu
sína og daglegan farnað undir
veðurfari til lands og sjávar, og
er því sízt að undra, þó að þetta
efni beri ósjaldan fyrst á góma
í daglegum viðræðum. Hitt
gegnir meiri furðu, hversu
fræðimenn vorir og vísinda-
menn hafa lítið sinnt veðrátt-
unni sem sérgreindu viðfangs-
efni, og er hún þó sjaldan langt
undan í annálum og öðrum
heimildum. Þegar frá er talið
rit Hannesar biskups Finnsson-
ar Um mannfækkun af hallær-
um, er það í raun fyrst með riti
Þorvalds Thoroddsen um
Árferði á íslandi í 1000 ár, að
þessu efni eru gerð markverð
skil, og þó reyndar nær einvörð
ungu frá sögulegu sjónai-miði.
Um einstaka þætti veðráttunn-
ar og lögmál þau, sem þar eru
að verki, hefur fátt verið dregið
saman á einn stað, og fyrir því
má það vissulega þykja tíðind-
um sæta, að nú hefur einn af-
drifaríkasti grundvallarþáttur
þessa efnis verið tekinn til
gaumgæfilegrar meðferðar í
bók sem nefnist HAFÍSINN og
gefin er út á vegum Almenna
bókafélagsins. En rit þetta er
ekki aðeins eitt hið allramesta
og veglegasta fræðirit, sem ís-
lenzkir vísindamenn hafa í lang
an tíma staðið að, heldur skipar
það þeim í tvímœlalausa forustu
um kerfisbundnar rannsóknir á
þessu mikilsverða þekkingar-
sviði.
fússonar er svo önnur bama-
bók frá sama forlagi, endur-
minningar höfundar, er hann
m. a. lifir það ævintýri að finna
þvottabjamarunga, er síðar
verður eftiræti hans og þeirra
feðga. Og það er einmitt þessi
þvottabjörn, sem skýrður er
Prakkari.
Höfundurinn segir: Þeim,
sem ekki þykir vænt um dýr,
getur hedur ekki þótt vænt um
mennina.
Þessi saga, sem íslenzkir Ies-
endur eiga nú greiðan aðgang
að, hefur hlotið bæði frægð og
almennar vinsældir. □
ÚT ER komin nær 500 blað-
síðna bók er nefnist Saga Sauð-
árki'óks, fræðilegt ritverk eftir
Kristmund Bjamason á Sjávar-
borg, Sauðárkrókskaupstaður
gaf út, en Prentvei'k Odds
Bjömssonar á Akureyri annað-
ist prentun.
Þessi stóra og vandaða bók
nær fi-am til ái-sins 1907 og má
af því ráða, að hér er ekki látið
nægja að stikla á stóru.
Myndir ci'u á þi'iðja hundi'að
í bók þessari. En hún hefst á
lýsingu staðhátta og landnáms,
síðan segir fi'á einokun og axm-
ast og með nokki'um þrótti og
elju.
Þegar þessi saga hefur vei'ið
rannsökuð árum eða áratugum
saman, eingum við vonandi það
fjall af staði'eyndum, sem nægir
í góða sagnfræði. Þá veit ég, að
einhver ungur snillingur orðs
og anda í’æðst á fjallið og í'eisir
úr steinum þess þá höll, sem
lengi mun standa og varðveita
líf liðinna kynslóða þessarar
norðlenzku byggðar.“
Ég hefi haft mikla ánægju af
því að lesa þetta rit, og tel það
fara mjög vel úr hlaði. Um leið
minnist ég með sérstöku þakk-
læti komu okkar hjónanna á
(Fi-amhald á blaðsíðu 5)
Eins og menn rekur minni til,
var á öndvei'ðu þessu ári haldin
í Reykjavík mikil hafísráðstefna
á vegum Jax'ðfi'æðifélags ís-
lands, Jöklai'annsóknaifélags-
ins, Veðui-stofu íslands og Sjó-
rannsóknadeild Hafi-annsókna-
stofnunarinnar, og má segja að
bók þessi, HAFÍSINN, sé ái’ang
ur hennar og hafi að geyma
megin þess, er þar kom fram.
í bókinni fjalla tuttugu og þrír
innlendir fræðimenn úr ýmsxxm
gi'einuxn raunvísinda og sagn-
fræði um hafísinn, orsakir hans
og afleiðingar. í því sambandi
er m. a. fjalað um veðurfar og
hafstrauma, uppruna hafiss,
hegðun hans og ferðir, og einnig
gerð grein fyrir veðurfarssveifl
um á nox’ðui'hveli jarðar og
heimildum um bafís allt frá for
sögulegum tíma til vorra daga.
Að lokum eru hagnýt vanda-
mál, skyld hafísnum, tekin til
meðfei'ðar svo sem ísing skipa
og áhrif kólnandi veðui'fai's á
fiskigegnd og jarðargróður.
Hér er vitanlega ekki rúm til
að nefna þá mörgu fræðimenn,
sem í bók þessai'i miðla lesend-
um mikilli og nýtstáiiegri þekk
ingu á þeim efnum, sem hún
tekur til og engum íslendingi
eru óviðkomandi. í fljótu bragði
munu ýmsir hafa mest yndi af
hinum sagnfi'æðiega fi'óðleik,
sem þar er að finna, en við
miklu fleh’i, svo sem bændur og
skipstjórnaimenn, á hún samt
erm brýnna og hagnýtara
erindi.
Ritstjórn bókarinnar hafði
Markús Á Einai'sson á hendi, en
útgáfuráð skipuðu Trausti Ein-
arsson, Hlynur Sigtryggsson,
Sigurður Þói'ai'insson og Unn-
steinn Stefánsson.
HAFÍSINN mun lengi verða
talinn meðal merkustu grund-
vallarrita íslenzkrar fræði-
mennsku og vísinda. Bókin er
552 bls. í stói'u broti, og auk
fjölmargra ljósmynda hefur
hún að geyma um það bil 250
skýringarkost og uppdrætti.
Hún er prentuð í Setbergi en
bundin í Félagsbókbandinu.
Torfi Jónsson sá um útlit og
teiknaði kápu. Verð til félags-
manna í AB er kr. 980.00.
(Fréttatilkynning )
arri verzlun, útgerð, samgöng-
um, landbúnaði, leiklist, sveitar
málefnum, svo eitthvað sé nefnt
af nær 30 bókarköflum.
í bók þessari er samankominn
feikna mikill fróðleikur, svo
manni virðist hann „tæmandi“
við fljótlegan yfirlestur, enda
gjörþekkir höfundur staðinn og
notar auk þess skráðar heimild-
ir á fræðimannlegan hátt.
Saga Sauðárkróks er að sjálf-
sögðu öðrum þræði saga héraðs
ins sjálfs, ómetanleg fræðibók,
er vart mun eiga sinn líka hér
á landi. Q
Þrjár bækur frá PRENTVERKIHF., Reykjavík
Veglegl rit um afdrifaríkt efni
Merkileg bók um Sauðárkrók
5
Það er ekki oft, sem maður á kost á að birta mynd af fimm ættlið-
um, svo sem þessi mynd sýnir og G. P. K. tók hér á Akureyri 30,
nóvember sl. En þann dag áttu 56 ára hjúskaparafmæli, Sigurðun
Vigfússon og Katrín Bjömsdóttir, Eyrarvegi 16, og sitja þau fremst,
en hún er áttræð um þessar mundir. S^andandi til hægri er Viglín,
dóttir þeirra hjóna, þá Inga Þórisdóttir, 2ja mánaða, Jóhanna Ragn-
arsdóttir og Katrín Ingvarsdóttir.
FRÁ BRIDGEFÉLAGI
AKUREYRAR
TVÆR umfei'ðir eru eftir í
meistai'amóti Akux-eyi'ar í
bridge og verða þær spilaðar
eftir nýjár.
Staðan er nú þessi: stig
1. Sveit Soffíu G. 85
2. —r Mikaels J. 65
3. — Guðmundar G. 64
4. — Harðar S. 63
5. — Halldói's H. 62
6. — Páls P. 16
7. — Péturs J. 13
8. — Óðins Á. 11
f 1. flokki spila þi'jár sveitir.
Efst er sveit Jóhanns G. með
121 stig, önnur sveit Ólafs Á.
með 96 stig og þriðja sveit
Gunnars Bcx-g með 76 stig. □
■ FRÆÐIRIT, SEM...
(Framhald af blaðsíðu 4)
Amtsbókasafnið á Akui'eyri sl.
sumar. Sú heimsókn var okkur
til óblandinnai' ánægju. Safn-
húsið er hið glæsilegasta og
vandaðasta, og prýðilega stað-
sett, fyrirkomulag safnsins
sjálfs og aðstaða til notkunar
þess í sama mæli hagkvæm og
aðlaðandi. Heiður og þökk sé
öllum þeim, sem þar eiga hlut
að máli. Richard Beck.
HVAÐ ER FRAMUNDAN ?
Notendum rafoi'ku frá Laxár-
virkjum hefur frá upphafi verið
ljóst að orkufi-amleiðsla þar er
hvergi næiri svo örugg sem
vera þyrfti. Enda hefur rafmagn
þaðan gjamast brugðizt þegar
mest á reyndi og sízt skyldí.
Þessir annmarkar hafa stjóm
Laxárvirkjunar vafalaust verið
ljósh'. Enda hefur vei'ið kostað
ærnu fé í tilraunir til þess að
draga úr í'ennslistruflunum
Laxár. Þessar tilraunir hafa
ekki borið nægan árangur. Og
jafnan setur að manni kvíða og
ótta við að missa rafmagnið,
þegar fi'ost herðir og hríðar
geysa.
Þetta aryggisleysi í raforku-
málum verður alltaf uggvæn-
legi'a og uggvænlegra, vegna
þess, að með hverju árinu sem
líður verðum við háðai'i rafork-
unni. Iðnaður lalur er henni
háður, heimilis og bústörf fjöl-
mörg og nær því öll húshitun.
Það er fátt í daglegu lífi okkar,
sem rafmagnið grípur ekki irm
í á einhvem hátt.
Tæpast yrði í tölum talið það
tjón, sem af hlytist, ef orku-
veitusvæði Laxár yrði með öllu
í'afmagnslaust í nokltur dægur
t. d. í stórhríðiun að vetri til.
Mér varð því mikið fagnaðar-
efni þegar fyi'stu fréttir bárust
af ráðagerðum stjómar Laxár-
vinkjunar um stóraukna raf-
orkuframleiðslu við Laxá, og í
því sambandi aðgerðir, er úti-
lokuðu íTeksturstruflanir í orku
verinu af völdum rennslistrufi-
ana í Laxá, og ég álít að svo hafi
verið með fleiri.
En fljótt kom í ljós að þessi
framkvæmd krefðist verulegra
fórna. í fyrsta lagi var augljóst
að stíflugerð í Laxá ylli það
mikilli uppistöðu í norðanverð-
um Laxái'dal, að ekki yrði eftir
þá framkvæmd búið á all mörg
um jörðum í dalnurn. Þá kom
einnig í ljós, að til þess að fram
leiða á þessum stað ódýra raf-
orku, er nægði Norðlendingiun
um nokkna framtíð, taldist nauð
syn, er fram liðu stundir að
veita til Laxár nokkru af vatni
því er fellur í Skjálfandafljót
Þarflaust er að rekja gang
þessa máls frekar, þar sem það
hefur ekkert legið í láginni.
Af hinum mesta dugnaði og
atorku hefur verið vakin mót-
mælaailda í héraðinu, gegn þess
um fyrirhuguðu framkvæmd-
um, og engin hugkvæmni til
spöruð að mála hugsanlegar af-
leiðingar þeirra sem dekkstum
litum.
Síðan gerir stjóm Laxái-virkj
unar grein fyrir sínum viðhorf-
um, og málar þá gjarnan hvítt,
það sem hinir máluðu svart.
Hvað á svo áhorfandi, sem
ekki hefur látið sefjast af áróðri
annarshvors aðilans að gera
þegar svo er deilt að staðhæfing
stendur á móti staðhæfingu en
haldgóð rök virðast víðs fjarri?
Mér virðist að í moldviðrinu
standi eftir ein óhagganleg stað
reynd, og hún er sú, að ef virkj-
„Æðikollurinn"
í Ólafsfirði
„ÆÐIKOLLURINN“ eftir L.
Holberg var frumsýndur í Tjam
arborg, Ólafsfirði laugardaginn
6. des. sl. og voru áhorfendur
furðu margir þegar þess er gætt
að sjónvarpsáhugi er nú í há-
marki enda sjónvarpið nýkom-
ið. Ráðgert er að sýna verkið í
nágrannabyggðum siðar í mán-
uðinum og hafa fleiri sýningar
hér heima.
Það er Leikfélag Ólafsfjarðar,
sem stendur að sýningum þess-
um. Leikstjóri er Kristinn G.
Jóhannsson.
Leikendur eru fast að 20 tals-
ins, en með aðalhlutverk fara:
Hanna Brynja Axelsdóttir
(Pemilla), Freydís Bemharðs-
dóttir (Magðalóna), Guðrún
Brynjólfsdóttir (Leonora) og
Þorsteinn S. Jónsson (Vielgerc-
hrei). Leiktjöld lánaði Þjóð-
leikhúsið. Q
unaráætlun verður framkvæmd
út í æsar, verður búskapur tæp
ast stundaður í Laxárdal. Víst
er það harmsefni. En er hægt að
afgreiða málið á svo einfaldan
hátt sem þann, að segja: Það
skal aldrei verða? Mér finnst
tæpast hægt að skjóta sér und-
an því að hugleiða hvað við tek
ur ef ósamkomulag héraðsbúa
og stjómar Laxárvirkjunar
verður því valdandi, að horfið
verði frá öllum fyrírætlunum
um orkuaukningu við Laxá.
Mér finnst meira en hugsan-
legt að grannar okkar hirði það
sem þeir ná til af vatnsföllum
okkar og virki í sínum heima-
hémðum, og sendi okfcur svo af
náð ögn af raforku- með „hundi“
sunnan yfir torfærasta hálendi
íslands.
Talið er, að til þess að Norður
land geti framkvæmt verulegan
hluta af eðlilegri fólksfjölgun
fjórðungsins, þurfi iðnaðurinn
að eflast að því marki að hann
geti tekið við henni. En er það
líklegt að orkufrekur iðnaður
verði staðsettur og rekinn í þess
um landshluta ef ekki er fyrir
hendi önnur raforka en hin
takmarkaða og stopula orka nú
verandi orkuvers við Laxá og
rafmagn frá Búrfelli leitt á
strengjum sunnan yfir hálend-
ið?
Getur ekki hugsast að bygg-
ing oifcuvers hér í héraði, er
framleitt gæti næga raforku á
sambærilegu verði við þá orku
sem framleidd er sunnanlands,
idíipti sköpum um þróun og við
hald byggðar hér norðan jökla?
Eru þeii' aðilar sem hér eigast
við, þ. e. stjórn Laxárvirkjunar
og svonefnd héraðsnefnd, þess
umkomnir að bera ábyrgð á því,
að allar samkomulagsumleitanir
um byggingu slíks orkuvers hér
í héraði fari út um þúfur, með
þeim afleiðingum að framtíð
þessa landshluta verði stefnt í
tvísýnu?
Ég held að það sé óvinafagn-
aður af versta tagi að magna því
lífct gjörningaveður um þetta
mál, sem gerf hefur verið.
Reykjahóli 27/11 1969
Oskar Sigtryggsson.
Gunner S. Hafdal
NOKKUR KVEÐJUORÐ
GUNNAR S. HAFDAL bóndi
og skáld andaðist í Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri 27.
nóvember sl. og var jarðsung-
inn frá Akureyrarkirkju 5. des-
ember.
Hann fæddist á Deplum í
Fljótum 15. október 1901, elzti
sonur hjónanna Sigurbjargar
Jóhannesdóttur og Sveins
Sveinssonar, er þar bjuggu þá
og síðar í Lundi í sömu sveit,
en alls voru systkinin 9. Heilsu-
leysi þjáði snemma móður hans
og einhverju af systkinunum
var komið fyrir hjá vinum og
vandamönnum af þeirri ástæðu.
Um fermingaraldur fór hinn
ungi sveinn út í heiminn til að
vinna fyrir sér og sjá um sig
sjálfur. Og þótt hann hafi ef-
laust fengið nesti og nýja skó
áður en hann lagði af stað í þá
löngu ferð, hlaut sá búnaður að
hafa takmarkazt við þröngan
efnahag. Sjálfur hefur Gunnar
sagt mér, að oft hafi hann klæð-
lítill verið og kaldur á uppvaxt-
arárum og stundum langað í
meiri mat en hann fékk.
Á ýmsum bæjum í Olafsfirði
til 1915 og síðan í Laxárdal í
S.-Þing. og við kolanám á Tjör-
nesi óx honum fiskur um hrygg
og á þeim árum eignaðist hann
marga góða vini.
Skólagangan var lítil, því
utan lítilsháttar barnafræðslu
naut hann aðeins skólavistar í
unglingaskóla Benedikts Bjöms
sonar á Húsavík einn vetur.
Árið 1922 flutti Gunnar S.
Hafdal til Akureyrar og dvaldi
þar til 1945. Hann nam skó-
srniði og hafði skóvinnustofu
um skeið, en veiktist af lungna-
bólgu og varð heilsutæpur um
tíma á eftir. Læknir hans ráð-
lagði honum þá eindregið að
hætta innisetum en stunda
mikla útivist. Lagði hann þá iðn
sína á hilluna og réðst til Raf-
veitunnar og starfaði hjá henni
í áratug við innheimtustörf. Inn
heimtustörfin kröfðust útivistar
og daglegra gönguferða og
Gunnar endurheimti heilsu
sína, en undi þessu starfi nú
efcki lengur og urðu þá þátta-
skil.
Hann hóf búskap á Hóli í
Glæsibæjarhreppi og dvaldi þar
eitt ár, en síðan á Hliðarenda og
HLöðum í sömu sveit til ársins
1952. Þá keypti hann Sörla-
tungu í Hörgárdal og bjó þar
allmörg ár en flutti þá að Dnafla
stöðum í Sölvadal í Saxn'bæjar-
hreppi, en seldi jörðina í haust,
þá vanheill orðinn.
Árið 1924 kvæntist Gunnar
eftirlifandi eiginkonu sinni,
Önnu Sigríði Sigurjónsdóttur,
sem fædd er á Bjamastöðum í
Unadal vestur en ólst upp í
Svarfaðardal og áttu þau fimm
börn og eru tveir synir þeirra
búsettir vestan hafs.
ÆSKULÝÐSBLAÐIÐ
DESEMBERHEFTI Æskulýðs-
blaðsins, ritstjóri séra Bolli
Gústafsson, er komið út og er
jólahefti, 25 blaðsíður.
Af efni má nefna ávaipisorð
ritstjóra, þýdda jólasögu, gredn
eftir yngsta prest landsins, séra
Einar Sigurbjamarson í Ólafs-
firði, jólasögu frá Færeyjum,
ávaip séra Ingþórs Indriðason-
ar, skógræktarfræði, grein eftir
Hallgrím Þór Indriðason, Kinkj
an er krossins móðir, eftir séra
Kolbein Þorleifsson, grein um
æskulýðsfélag'ið í Grímsey,
framlialdssaga o. m. fl. Q
Árið 1934 og 1935 komu út
tvær ljóðabækur Gunnars,
Glæður I og Glæður II, en 1954
kom út þriðja Ijóðabók hans,
Milli skins og skýja. Auk þess
birtust mörg kvæði eftir hann í
blöðum og tímaritum. Og hann
átti í handriti ævisögu sína,
mikið ritverk og margt ljóða að
auki.
Það er undi'avert hve miklu
þessi bóndi, löngum einyrki,
kom í verk að rita og yrkja ög
einnig íhugunarefni, hvað það
var, sem örvaði hann til ljóða-
gerðar og ritstarfa.
Gunnar S. Hafdal var mjög
viðkvæmur og skapheitur í upp
vextinum, fann sárt til fátæktar
sinnar og lokaðra leiða til
menntunar. Brynjaði hann sig
þá kaldhæðni og leyfði aðeins
fáum vinum sínum að skyggn-
ast innfyrir, en hann þjálfaði
hugsun sina og orðsnilld, bæði í
viðræðu, Ijóði og ræðumennsku
og stóð jafnan af honum gustur
mikils geðs. Hvergi vildi hann
láta hlut sinn og fór ekki í
manngreinarálit. Honum var
Ijúfara að skipa fyrir en hlýða,
tala en hlusta, sparaði hvorki
orðkyngi eða áherzlur, og eign-
aðist auðvitað andstæðinga, en
hann var trölltryggur vinum
sínum og sat ekki hjá, ef á þá
var hallað.
Svo vai' að sjá, að Gunnar
yndi vel á gleðimótum og mann
fundum, en þó hygg ég, að þá
hafi hann átt beztar stundir, er
hann var einn með sjálfum sér
á dalajörð, í senn kóngur í riki
sínu og unnandi ósnoi'tinnar
náttúru og jafnframt auðmjúk-
ur þjónn ljóðadísarinnar, er oft
á slíkum stundum strauk hon-
um ljúft um vanga, fjarlægði
arnstur daganna, gaf honum
víða sýn og gerði anda hans
fleygan og frjálsan. Þá urðu
kvæðin til og þau beztu þeirra
bera hátt. Og ef þau kvæði eru
látin meta höfund sinn má með
sanni segja, að honum væri
ekki ofaukið á skáldabekk.
Qft leit Gunnar inn á skrif-
stofu Dags, er leið hans lá hér
um, ólgandi af skaphita og
áhuga á málefnum lands og
þjóðar, eða bann kastaði fram
stöku, jafnvel kvæði, léttur í
lund og lét gamminn geysa. En
hvort heldur sem var, var sá
gestur aldrei hálfur í huga eða
hikandi.
Þessi vökuli, stundum hrjúfi
og harðfengi dalabóndi, var
innst inni viðkvæmur maður
með heiðan bamshuga — opinn
fyrh' fegurð lífsins —. Þá var
hann skáld og þannig vil ég
geyma minningu hans í þakk-
látum huga eftir áratuga kynn-
ingu.
E. D.