Dagur - 10.03.1971, Blaðsíða 4

4
S

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðamiaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Afmælisgjöl
INNAN við tvo hundraðshluta
lands okkar höfum við ræktað á
ellefu öldum. Og því er eðlilegt, að
helmingur af öllu grasfóðri, sem bú-
peningur bænda notar, komi af
óræktuðu landi, án þess að þar komi
nokkuð verulegt á móti. Úthaga
gróðurinn þekur fjórða hluta eða
jafnvel aðeins fimmta hluta af flatar-
máli landsins, og er í heild rýr til
beitar og viðkvæmur vegna óhag-
stæðra vaxtarskilyrða. Gróðurinn
sjálfur þolir því ekki mjög mikla
beit og svo er jarðvegurinn víða
svo sand- og vikurborinn, að honum
hættir til að blása upp, svo að auðn-
in ein er eftir. Það hafa allir ferða-
menn séð.
Fróðir menn, svo sem Ingvi Þor-
steinsson, telja, að gróðurlendið sé
enn að dragast saman, og því er um
kennt, að helmingur liins gróna
lands sé ofbeittur, en fleira kann til
að koma. Samkvæmt gömlum og
nýjum skilningi á þessu, er þá land-
ið okkar, hið gróna og græna land,
undirstaða alls þess er lifir og hrær-
ist á okkar norðlæga landi, að
minnka. Gróðureyðingin hefur kom
ið þjóðum og menningu þeirra á
kaldan klaka, þótt margir látist ekki
skilja það. Græna beltið með strönd-
um íslands, sem teygir sig víða langt
inn í land, er fjöregg þjóðarinnar.
Sennilega hafa menn sjaldan haft af
því verulegar áhyggjur, hvort það
stækkaði eða gengi saman, nema
þegar fljótvirk eyðingaröfl, svo sem
eldgos eða sandstormur voru að
verki, og var þá jafnan fátt til vam-
ar. íslendingar hafa nú búið nær
ellefu aldir í landi sínu. Á síðustu
áratugum, og þó einkum á síðustu
árum, vex skilningur fjölmargra á
þýðingu gróðurs og gróðurvemdar.
En þrátt fyrir Sandgræðslu, Land-
vernd, skógrækt og ræktun bænd-
anna, er hið gróna land á undan-
haldi, og staðfesta rannsóknir þá
döpru niðurstöðu.
Brátt verður ellefu alda íslands-
byggðar minnzt, væntanlega í hverju
héraði og í öllum kaupstöðum. En
hver verður þá afmælisgjöfin? Hana
verðum við að gefa okkur sjálf. Sögu
aldarbær úr torfi, þjóðarbóklilaða
úr steini og vegabætur um Þingvöll,
eru vart umtalsverðir hlutir, og sízt
ástæða til að andmæla þeim. En þeir
em lausir við alla reisn, kveikja eng-
an eld hugsjóna með þjóðinni.
Enga afmælisgjöf, er þjóðin gæfi
sjálfri sér á ellefu alda byggðaafmæli
sínu, veit ég verðugri en þá, að sam-
einast til vemdar gróðri landsins og
snúa á því sviði vöm í sókn. Þar væri
verðugt verkefni þjóðliátíðamefnd-
ar. □
Ingi Tryggvason svarar nokkrum spurningum
Um íslenzku búvörurnar
INGI TRYGGVASON, kennari
og bóndi á Kárhóli hefur verið
ráðinn til þess um eins árs skeið
að annast upplýsingastarfsemi
fyrir landbúnaðinn. Dagur kom
nýlega að máli við lnga af þessu
tilefni og lagði fyrir hann nokkr
ar spurningar.
Þetta er nýtt starf hjá bænda-
samtökunum. Hver er aðaltil-
gangurinn?
Mörgum bændum finnst, að
á stétt þeirra sé hallað bæði í
orði og á borði. Oft gæti mis-
skilnings milli neytenda og
framleiðenda landbúnaðarvöru,
sem stafi m. a. af því, að aðstaða
og viðhorf bændanna sé ekki
nægilega túlkað. Aðaltilgangur-
inn með þessu starfi mínu á að
vera sá, að koma í veg fyrir og
leiðrétta misskilning og rang-
færslur, eftir því sem við verð-
ur komið, og leitast við að
svara, ef ranglega er deilt á
bændastéttina og félagasamtök
hennar.
Ýmsir tala um offramleiðslu
í landbúnaði?
Eins og er framleiðum við
meira af mjólk og kjöti heldur
en markaðurinn innanlands tek
ur við. Mjólkur og smjörneyzla
hefur heldur dregizt saman nú
síðustu ár, en ostaneyzla hefur
aukizt. Við stöndum ekki vel að
vígi til að framleiða mjólkur-
vörur til útflutnings. Framboð
mjólkurvara er mikið í helztu
viðskiptalöndum okkar og verð-
inu er haldið niðri með ýmsu
móti. Við seljum osta bæði til
Svíþjóðar og Bandaríkjanna.
Ostarnir þykja ágætir og eru
seldir á svipuðu verði og hér til
neytenda, en meirihluti verðs
fer í tolla og sölukostnað. Smjör
hefur verið lítt seljanlegt í
Vestur-Evrópu, en nú er þetta
að breytast. Eln verðið er allt of
lágt. Að óbreyttum aðstæðum
er ekkí annað sýnilegt en bænd
ur verði a. m. k. um sinn að
stöðva aukningu mjólkurfram-
leiðslunnar.
Nú fáum við gott verð fyrir
það dilkakjöt, sem við getum
selt í Noregi og Svíþjóð. Sví-
þjóðarsalan gaf fullt verð á síð-
astliðnu ári, enda er kjötverð
yfirleitt hátt í Svíþjóð. Aðrir
markaðir eru okkur erfiðir.
Menn mega ekki gleyma því, að
tæpast verður talað um nokk-
urt ,,heimsmarkaðsverð“ á
kjöti. Hver þjóð fyrir sig reynir
að hlú að eigin landbúnaði og
vera sjálfri sér nóg, en fáir
treysta á útflutning. Nýlega var
frá því skýrt í blöðum, að við
ættum nýlegt Evrópumet í verð
bólgu. Ör verðbólguþróun ýtir
ekki undir möguleika á útflutn-
ingi landbúnaðarvara.
En ull og gærur?
Okkur er sagt, að íslenzka ull
in sé mjög verðmæt í ýmsa
framleiðslu. Samt telja bændur
sig fá allt of lágt verð íyrir ull,
en verksmiðj urnar telja verðið
of hátt til að þær geti staðizt
samkeppni á erlendum mörkuð-
um. UUarverð var hækkað á sl.
óri og nú er verðið innanlands
ofan við heimsmarkaðsverð. ís-
lenzkar gærur eru mjög eftir-
sótt verzlunarvara og verð
þeirra tiltölulega hátt. Slæmt að
geta ekki farið að ráðum þess
góða manns, sem réði bændum
til að draga úr kjötframleiðslu,
en framleiða fleiri gærur í stað-
inn.
Hve miklu nam útflutningur
landbúnaðarvara á sl. ári?
Samkvæmt janúarhefti hag-
tíðinda þetta ár nam útflutning-
ur landbúnaðarvara rúmlega
435 millj. kr. sk ár. Er það um
156 millj. kr. lægri upphæð en
1969. Útflutningur á kjöti dróst
saman vegna vaxandi neyzlu
innanlands og minni fram-
leiðslu. Sarna er að segja um
gæruútflutninginn, en innlend-
ar sútunarverksmiðjur kaupa
nú meginhluta gæruframleiðsl-
unnar. Útflutningur loðsútaðra
skinna og ullarvara jókst úr 190
millj. kr. 1968 í 320 millj. 1970
eða um 130 millj. Á skinnaút-
flutningurinn vafalaust eftir að
vaxa ag verðmæti, því að sút-
Ingi Tryggvason.
unarverksmiðjurnar eru tæp-
ast komnar í gagnið enn. Sam-
tals nemur þetta um 755 millj.
kr., en auðvitað á iðnaðurinn
hluta af þessu verðmæti. Til
samanburðar má geta þess, að
útflutningur á nýjum og ísvörð-
um fiski öðrum en síld nam tæp
lega 720 millj. króna árið 1970.
Þó að verð það, sem fæst fyrir
sumar landbúnaðarvörur sé
lágt, munar okkur enn um 750
millj. í gjaldevri. Auk þessa
hafa svo erlendir ferðamenn
keypt verulegt magn af land-
búnaðarvörum hér á landi,
bæði mat og fatnað. Þess má
geta, að ýmiss konar afrekstur
hlunninda var fluttur út fyrir
um 17 millj. króna til viðbótar
því, sem áður ar talið.
Hvert fara svo þær landbún-
aðarvörur, sem út eru fluttar?
Dilkakjötið fór mest til Bret-
lands, Færeyja, Noregs og Sví-
þjóðar sfðasthðið ár. Nokkurt
magn fór til Danmerkur og
Vestur-Þýzkalands og smávegis
til Finnlands, HoUands og
Sviss. Engir örðugleikar eru á
því að selja dilkakjötið, en verð
ið er víðast allt of lágt. Mjólkur
og undanrennuduft fór mest til
Bretlands, kaseinið allt til Dan-
merkur og ostarnir mest til
Bandaríkjanna og Svíþjóðar.
Bretar og Þjóðverjar og jafnvel
Danir kaupa þó nokkurt magn
af ostum. UU var flutt til
margra landa, en mest magn fór
til Bandaríkjanna, Póllands og
Bretlands. Saltaðar gærur fóru
aðallega til Svíþjóðar og Finn-
lands. Svíar hafa um langt
skeið keypt nær aUar gráar gær
ur héðan og búið til úr þeim
dýrindis pelsa eins og kunnugt
er. Útflutningur á gærum til
PóUands dróst mjög saman, en
Pólverjar hafa unnið íslenzkar
gærur til sölu á mörkuðum
Vestur-Evrópu og Norður-
Amerfku. Innmatur úr sauðfé
var fluttur til Bretlands fyrir
tæpai- 10 miUj. kr., húðir fóru
einkum til Svíþjóðai', Noregs og
Hollands, hreinsaðar garnir
fóru mest til Hollands og Bret-
lands, hross til margra landa en
flest til Svíþjóðar, lax og silung
ur aðallega til Svíþjóðar. Ýmsar
fleiri þjóðir keyptu landbúnað-
arvörur í smærri stíl. Loðsútuð
skinn og húðir voru flutt til 22
landa, t. d. Grænlands og
Ástralíu, en mest var flutt til
Bandaríkjanna, Finnlands og
Vestur-Þýzkalands. Ullarlopi,
band, ullarteppi og prjónavörur
úr ull voru flutt til 24 landa,
lopinn og bandið mest til Banda
ríkjanna og Danmerkur, ullar-
teppin til Sovétríkjanna og
prjónavörurnar líka lang mest
til Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna. Eins og áður segir var
útflutningur loðsútaðra skinna
og ullarvara 320 millj. króna
1970. Þetta er að vísu ekki mjög
há upphæð, en til samanburðar
má geta þess, að útflutningur
annarra íslenzkra iðnaðarvara
að undanskildum unnum sjávar
afurðum og áli, nam aðeins 200
millj. króna. Munar þar mest
um kísilgúrinn. Mér finnst
ástæða til að leggja áherzlu á,
að iðnaður sá, sem byggist á
fullvinnslu landbúnaðarvara, er
okkur mjög mikilvægur, skap-
ar veruleg' útflutningsverðmæti
og mikil verðmæti til sölu inn-
anlands. Fjöldi fólks vinnur við
ullai' og skinnaiðnað auk þeirra,
sem vinna í mjólkurbúum, kjöt
vinnslustöðvum og sláturhús-
um. Bændastéttin er orðin til-
tölulega fámenn og samkvæmt
upplýsingum hagstofunnar eru
þeir, sem vinna við landbúnað-
inn, lang tekjulægstir allra
starfshópa þjóðfélagsins á árinu
1968, og hafa þó bændur í heild
umtalsverðar tekjur af öðru en
búvöruframleiðslu. Ég gat þess
í upphafi máls míns, að bænd-
um fyndist stundum hlutur
þeirra fyrir borð borinn og
skilningur takmai'kaður á hlut-
verki þeirra í sköpun þjóðar-
verðmæta. Ég var að lesa grein
í Vikunni núna, sem er að
miklu leyti þýdd úr blaði
sænskra blaðaskólanema, sem
helgað er íslandi. Um heimildar
menn íslenzka er ekki getið.
Margt finnst þeim sænsku at-
hugavert á íslandi. Grein Vik-
unnar heitir „Sauðkindin étur
upp landið og arðinn af sjávar-
útvegnum.“ Vitnað er í þau um
mæli Nóbelsskáldsins okkai',
„að betur mundi borga sig að
leggja alla landsins bændur inn
á sjúkrahús en að styrkja bá til
að yrkja jörðina," og Gylfa Þ.
Gíslasyni er hrósað mjög sem
eina manni á landinu, sem
„þorað hefur að gagnrýna ís-
lenzkan landbúnað.“ Sam-
kvæmt áðurnefndum skýrslum
Hagstofu íslands voru brúttó-
tekjur alls bændafólks í land-
inu, þar með taldir gróðurhúsa-
bændur, og allir aðrir framleið-
endur landbúnaðarvara, alls
yfir um 1200 milljónir. Útflutn-
ingur allra landbúnaðarvara
nam rúmlega 770 milljónum.
Meginliluti landbúnaðarfram-
leiðslunnar fer þó til innan-
landsneyzlu. Auðvitað eru
mörg vandamál óleyst í sam-
bandi við landbúnað. En vanda
málin eru víðar falin, og grun-
ui' minn er sá, að þeir séu mai'g
ir, meira að segja í bændastétt,
sem vanmeta þátt íslenzks land
búnaðar í atvinnuþróun síðustu
áratuga. Við skulum því ekki
undrast, þótt sænskir blaða-
strákar skyggnist ekki djúpt í ís
lenzk vandamál, en um heimild
ir þeirra er vafalaust svipaða
sögu að segja og haft var eftir
Baldvini skálda: „Dýrleif í
Parti sagði mér, ég hafði áður
sagt henni,“ segir Ingi -Tryggva-
son að lokum og þakkar Dagur
svörin. □
I Landsvirkjunarmálinu Samsöngur Gígjunnar
FLUTTAR AF FRAMSÓKNARÞINGMÖNNUM
ÚR NORÐURLANDSKJÖRDÆMI EYSTRA
FYRIR Alþingi því er nú situr
liggur frumvarp um breytingu
á lögum um Landsvirkjun frá
1965,-og er aðálefni þess heim-
ild til að reisa tvæi' nýjar stór-
virkjanir í Túngnaá syðra, við
Hrauneyjarfoss og Sigöldu, sam
tals allt að 350 þús. KW_. Þeir
Gísli Guðmundsson, Ingvar
Gíslason og Stefán Valgeirsson
vilja nú láta taka nýja stefnu í
þessum málurh. Leggja þeir til,
að efni 3: gr. stjómarfrumvarps
ins verði breytt mjög verulega,
og að virkjunarheimildin verði
þannig orðuð-:
Landsvirkjun er heimilt:
1. Að reisa allt að 210 MW
raforkuver í Þjórsá við Búrfell
ásamt aðalorkuveitum.
2. Að reisa allt að 130 MW
raforkuver í Jökulsá á Fjöllum
við Dettifoss' eða raforkuver í
Skjálfandafljóti við íshólsvatn,
ásamt aðalorkuveitum, enda
liggi ekki fyrir lögleg ákvörðun
um, að Rafmagnsveitur ríkisins
eða norðlenzkur virkjunaraðili
annist þessar framkvæmdir.
3. Að reisa allt að 170 MW
raforkuver í Tungnaá við
Hrauneyjarfoss eða allt að 170
MW raforkuver í Tungnaá við
Sigöldu, ásamt aðalorkuveitum.
4. Að ráðast í áætlanir og
framkvæmdir til að tryggja það,
að sem mest -af orkunni frá
hinni nýju stórvirkjun eða stór-
virkjunum, sem ekki telst nauð
synleg til að fullnægja hinum
almenna markaði, verði notað
til hitunar húsa.
Nú tekst ekki nægilega
snemma að tryggja eðlilegt sam
hengi milli orkuframleiðslu frá
stórvirkjunum og orkunotkun-
ar, og er Landsvirkjun þá heim
ilt að reisa allt að 30 MW raf-
orkuver í Brúará við Efstadal
og ennig allt að 10 MW jarð-
gufuorkuver í Mývatnssveit, ef
bæjarstjórnir og sýslunefndir á
orkuveitusvæði Laxár óskar
þess.
Landsvirkjun er jafnframt
heimilt að gera þær ráðstafanir
á vatnasvæðum ofan virkjana
sinna samkv. 1. málsgr., sem
nauðsynlegar þykja til að
b'yggja rekstur þeirra á hverj-
um tíma. Næ heimildin m. a. til
stíflugerðar í Þórisós og Köldu-
kvísl og að veita Köldukvísl um
skurð í Þórisvatn og þaðan um
skurð í Tungnaá. Ennfremur er
Landsvirkjun heimilt að reisa
eldsneytisstöðvar þær, sem fyr-
irtækið telur rétt að koma upp.
' Þeir Gísli Guðmundsson,
Ingvar Gislason og Stefán Val-
geirsson leggja einnig til, að inn
í frumvarpið komi tvær nýjar
greinar svohljóðandi:
a. (6. gr.) Heimild í 2. og 3.
tölul. 6. gr. er bundin því skil-
yrði, að Landsvirkjun skuld-
bindi sig til, gegn tilsvarandi
hækkun ríkisábyrgðar fyrir
láni, að tengja saman með aðal-
orkuveitu raforkuverin á aust-
anverðu Norðurlandi og Suður-
landi, ef ráðherra mælir svo
fyrir og á þann hátt og á þeim
tíma, sem hann ákveður með
hæfilegum fyrirvara. Ennfrem-
ur að selja raforku á sama verði
til allra almenningsrafveitna,
sem kaupa orkuna frá aðalorku
veitum Landsvirkjunar.
b. (7. gr.) Alþingi það, er sam
þykkir lög þessi, kýs 7 manna
nefnd til þess að endurskoða
gildandi löggjöf um framleiðslu
og dreifingu raforku, og skulu
tillögur hennar lagðar fyrir Al-
þingi eigi síðar en í árslok 1972.
Meg tillögum nefndarinnar skal
að því stefnt, að fyrirtækið
Landsvirkjun verði annaðhvort
ríkiseign eða sameign ríkisins
og þeirra sveitar- og sýslu-
félaga, er þess óska, í réttu hlut
falli við fólksfjölda, og að raf-
orka til sams konar nota verði
seld á sama verði um land allt.
ÞRIR ÖLVAÐÍR
UM síðustu helgi tók lögreglan
á Akureyri þrjá ökumenn, grun
aða urn ölvun við akstur.
Á laugardaginn var kvartað
yfir ölvuðum hestamönnum í
bænum. □
Spilakvöld um síðastliðna helgi
i ÚR BRÉFI
1 Blaðinu eru alltaf að berast
bréf, langlokur miklar um Lax-
árdeiluna, sem ekki hafa verið
nein tök á að birta vegna lengd-
ar sinnar, hvað sem annað má
um ritsmíðarnar segja. Þá er og
þess að geta, að nafnlausar
greinar hafna í bréfakörfunni,
nema bréfritari segi til nafns og
getur þá orðið samkomulags-
atriði hvort greinin birtist und-
ir nafni hans eða undir dul-
nefni.
í einu nýju bréfi frá lesanda
segir svo m. a.:
íslendingur-ísafold minnist á
nýútkomna bók Áskels Einars-
sonar frá Húsavík, „Land í mót
un.“ f umsögn blaðsins segir:
„í bókinni kemur fram ýmislegt
nýtilegt um almenna byggða-
stefnu.“ En hið skoplega við frá
sögn fsl.-ísafoldar er, hve öfund
Lárusar Jónssonar skín þar
glögglega í gegn, og hvernig
reynt er að draga úr því mikla
átaki Áskels Einarssonar, að
taka slíka bók saman um ís-
lenzk byggðamál. í blaðinu seg-
ir, að Efnahagsstofnunin hafi
látið gera „umfangsmikla könn-
un á byggðavandanum í öllu
landinu og birti niðurstöður
hennar ásamt öðru í tveim
skýrslum á árinu 1969.“ En
ekki getur blaðið þess, að Ás-
kell setur ýmsar nýjar og mark
verðar hugmyndir fram til
skilnings og lausnar byggða-
vandamálsins.
Þá segir í grein ísl.-fsafoldar,
að „flokkspólitískur átrúnaður
mengar víða hugsun höfundar-
ins,“ og nefnir sem dæmi: ,Sú
stefna er geigvænleg fyrir
smærri byggðarlög, að grund-
vallarframleiðslutækin séu í
hendi einstaklinga, sem ýmist
geta flutt þau burt eða knúið
staðaryfirvöld til að kaupa
þau.“
Er það virkilega svo, að þeir,
(L. J.?) sem leyfa sér að tala
um byggðajafnvægi af alvöru,
geti í málgagni sínu talað um
að þessi hætta, sem Áskell Ein-
arsson bendh- á og það alveg
réttilega, sé flokkspólitísk?
Við, héi' á Akureyri skiljum
vel þá hættu, sem væri því sam
fara að Ú. A. með sína fjóra
togara gæti eftir duttlungum
eins manns eða svo, flutt starf-
semina til Hafnarfjarðar. Menn
geta velt því fyrir sér, hvaða
álrrif slíkt hefði hér og hvað
þá á minni stöðum. En skiln-
ingur þehra Sjálfstæðismanna
nær auðsjáanlega ekki svona
langt.
Síðar í bréfi lesanda segir
svo:
Hvaða tökum tóku Jónas
Rafnar og Bjartmar framfara-
málin, sem þingmenn í þessu
kjördæmi? Þessi spurning virð-
ist hafa verið að bögglast fyrir
brjóstinu á þeim hjá íslendingi-
ísafold og valdið einhverjmn
ónotum, sem von er. En blaðið
reynir þó að svara þessari
áleitnu spurningu eftir beztu
getu. Það segir: „Þeim kjósend-
um, sem umfram allt vilja fá
nýja menn á þing þjóðarinnar,
sem líklegir eru til að taka ýmis
framfaramál ferskum tökum,
gefst nú kostur á að styðja Lár-
us Jónsson og Halldór" (Blön-
dal).
Einhverjum dettur nú e. t. v.
í hug, að helzta huggunin með
þá Bjartmar og Rafnar -sé sú,
að þeir séu að hætta. En mönn-
um gæti einnig hugkvæmst, að
aðrir væru nú líklegri til að
taka þjóð- og framfaramálin
föstum tökum, en fyrri þjónar
Bjartmars og félaga og undii'-
lægjur núverandi stjórnar-
flokka. □
UM síðustu helgi var fram hald
ið spilakvöldum Framsóknar-
félaganna, eins og áður var
ákveðið.
í Skúlagarði var spilað föstu-
daginn 5. marz. Jónas Jónsson
flutti ávarp, en Framsóknarvist
inni stjórnaði Jóhann Helgason
og var spilað á 18 borðum.
Á Raufarhöfn flutti Jónas
Jónsson einnig ávarp, en Jónas
Finnbogason stjórnaði vistinni
á 17 borðum.
Á Kópaskeri stjórnaði Barði
Þórhallsson. Spilað var á 12
'borðum. Jónas Jónsson flutti
ávarp.
í Skjólbrekku var spilað á 22
borðum og stjórnaði Jón Árni
Sigfússon, en Ingvar Gíslason
flutti ávarp.
Á Breiðumýri flutti Stefán
Valgeirsson ávarp. Sjá í frétt
frá Laugum.
Framsóknarvistinni á Húsa-
vík stjórnaði Sigtryggur Al-
bertsson. Spilað var á 25 borð-
um. Stefán Valgeirss. ávarpaði.
Á Dalvík var Framsóknarvist
in á laugardaginn og flutti Gísli
Guðmundsson þar ávarp. Sjá í
frétt frá Dalvík.
Þá er aðeins eftir að hafa
spilakvöld á Melum í Hörgái-
dal, og verður það á laugar-
daginn kl. 9. Þar mun Ingi
Tryggvason flytja ávarp.
Að þeirri samkomu lokinni
verður hægt að segja frá heild-
arverðlaunum í kjördæminu, og
væntanlega birta úrslitin í Degi
í næstu viku. □
LEIKFÉLAG Akureyrar frum-
sýnir á sunnudagskvöld fjórða
verkefni sitt þetta leikár, en
það er gamanleikurinn Tópaz
eftir Mardel Pagnol. Leikstjóri
er Jólianna Þráinsdóttir, en
Ieikmynd er eftir Arnar Jóns-
son. Þýðinguna gerði Bjami
Guðmundsson.
Tópaz. er heiðarlegur og
fátækur barnakennari, sem inn
rætir nemendum sínum þá
lexíu, að itil þess að hljóta vii'ð-
ingu i. lífinu, verði maðurinn
fyrst Qg fremst að vera heiðar-
legur.. Fyxii' heiðarleik sinn og
einfeídni er Tópaz samt rekinn
frá skóianum og lendir þá í
klóm kaupsýslumanns nokkurs,
sem notar hann sem lepp í ólög-
legu braski. Samyizkubitið læt-
ur ekfci á sér standa en smám
saman opnast, augu hans fyrir
veruleikahum- Hann tekur af-
drifamikla ákvörðun og tekst
að ná undirtökum sem nægja
til að , koma húsbónda hans á
kné, en þó á annan hátt en
vænta mátti, og ekki verður
rakið hér,
Marcel Pagnol var sjálfur
barnakennari, áður en hann
snéri sér að ritstörfum. Fyrsta
leikrit hans, sem hlaut almenn-
ar vinsældir var „Frægðarkaup
mennirnir", en Tópaz er líklega
hans frægasta leikrit. Frægast-
ur hefur Pagnol þó orðið fyrir
kvikmyndahandrit sín. Tópaz
var einnig kvikmyndaður á sín-
um tíma og lék þá hinn víð-
frægi gamanleikari Fernandel,
sem nú er nýlátinn, aðalhlut-
verkið.
Tópaz leikur Sigurður Örn
Arngrímsson, kaupsýslumann-
inn Castél-Bénac leikur Marinó
Þorsteinsson, Suzy, hjákonu
Castel-Bénac, sem lokkar Tópaz
til að taka þátt í braskinu, leik-
ur Þórey Aðalsteinsdóttir, Jón
Kristinsson leikur skólastjór-
ann og dóttur hans leikur Saga
Jónsdóttir, Tamís, vin Tópazar
í skólanum leikur Gestur Einar
Jónasson. Aðrir leikendur eru:
Þórhalla Þorsteinsdóttir, Arnar
Jónsson, Svanhildur Jóhannes-
dóttir, Helena Gunnlaugsdóttir,
Jóhanna Þráinsdóttir, Þoi'grím-
ur Gestsson, Eggert Þorleifsson
og auk þess kemur fram hópur
SÓNGFÉLAGIÐ G í G J AN
efndi til samsöngs í Borgarbíói
um síðustu helgi. Söngstjóri er
Jakob Tryggvason og undirleik
ari Þorgerður Eiríksdóttir nem-
andi í Tónlistarskóla Akur-
eyrar. Einsöngvarar með kórn-
urn voru Gunnfríður Hreiðars-
dóttir og Helga Alfreðsdóttir.
Sigurður Demetz Franzson hef-
ur annazt raddþjálfun.
Söngfélagið Gígjan hefur
góðu heilli brugðið á það ráð
að vera nokkru fyrr á ferð með
samsöng en tíðkazt hefur. Er
það lofsverg nýbreytní frá ráðs-
lagi fyrri ára, er samsöngvar
allra kóranna í bænum hafa
dunið yfir í einni lotu á þrem
vikum.
Þess vegna skyldi enginn
undrast það, að allmörg laganna
hafa áður verið flutt á fyrri
samsöngvum kórsins. Það tek-
ur sinn tíma að æfa upp alveg
nýja söngskrá. Er það raunar
engin goðgá að endurtaka eitt
og annað, sem fengur er að
heyra. Hef ég þar einkum í
huga fyrsta hluta söngskrárinn-
ar þar sem flutt voru fjögur kór
verk, madi'igalar frá því um
1600, en þar af var einn nýæfð-
ur.
Ekki skal ég draga dul á það,
að mér virtist sem þessi verk
bæru mjög af öðrum á þessum
samsöng bæði hvað flutning
áhrærir svo og listrænt gildi.
Þessi lög eru örðug að fást við,
en ég held það sé söngfólki
mikill ávinningur að glíma við
þessa tegund kórlistar að ekki
sé nú talað um áheyréndur, sem
alltof sjaldan fá að heyra eitt-
hvað af slíku tagi. Þarna var
auðheyrilega ekki kastað hönd-
um til neins. Um hraðaval má
að sjálfsögðu deila, ég hefði kos
ið það ögn léttara og frjálslegra,
og trúlega hefði kói'inn vel ráð-
ið við það, en það seni mest er
um vert, hljómurinn var tær ög
ferskur og kunnáttan að sama
skapi örugg. Kórinn er mjög
líklegur til þess að geta tileink-
að sér það sem einskonao ser-
svið að flytja raddlist frá fyrri
öldum, og er það vissulega vero
ugt verkefni, en ekki auðvelt.
Annar hluti söngskrár saman.
stóð af innlendum og erlendum
lögum, sem kórinn hefur áðu:.'
flutt, og hlutu þau góðar uhdir-
tektir.
Mig minnir nú, að kórinn haf't
átt ýmislegt merkilegra í forun.
sínum frá fyrri samsöngvum en
þessi lög, og á ég þar bæði við
lögin sjálf velflest og íslenzku
textana. Þetta er rétt eit;
smekksatriðið, en t. d. er val á
vönduðum textum ekki hvao
sízt mikilvægt, þegar söngskra
er sett saman. Að lélegum texte
er þeim mun meiri raun sem
kórinn ber skýrar fram, og ekk i
leynir sér, að framburður kórs-
ins fer sibatnandi. Yfirleitt bei’
söngur kórsins með sér, að þaö
er unnið af alvöru og vand-
virkni, og þeir, sem iðka söny;
undir stjórn Jakobs Tryggva-
sonar fá áreiðanlega innsyn I
margþættan vanda söngs og tór:.
listarflutnings.
Síðasti hluti söngskrárínna.’
var svo helgaður Björgvin Guð'
mundssyni, og fór vel á þvi,
Hann hefði orðið áttræður ú
þessu vori, og er ekkf nem;.
sjálfsögð kurteisi, að tónsmiða:.'
hans séu nokkuð um hönd hafð-
ar af því tilefni.
í söngskrá voru prentaða:.’
þýðingar á texta madrigalanna,
og er það prýðilegt, en hver
þýddi? Slíkt langar mann ævir •
lega að vita. Þar sem þarna
voru æði margir textar á út-
lendum málum hefði þá ekkl
verið rétt að prenta með skýr-
ingar eða þýðingar, sem tiltæk-
ar kynnu að vera?
Að lokum, fer ekki að verða
tímabært að huga að stofnun
blandaðs kórs hér í þessum bæ?
Ég er öldungis forviða, hve þac)
dregst á langinn að slíkt komi
til tals. S. G.
LAX GENGUR I NIUTIU AR HER A LANDI
Gamanleikurinn Tópas frumsýndur á sunnudaginn
drengja í hlutverkum nemenda
Tópazar.
Þjóðleikhúsið sýndi Tópaz
fyrir tæpum 19 árum og hlaut
leikurinn þá miklar vinsældir.
Er ekki að efa, að Tópaz mun
enn bæta, hrassa og kæta áhorf
endur sína. □
Fréttatilkynning
KVENFÉLAGIÐ Baldursbrá
þakkar bæjarbúum frábæran
stuðning við fjáraflanir þess á
síðasta ári, sem framkvæmdar
voru til styrktar Sólborgai’-
heimilinu. Gerðu þessar góðu
undirtektir félaginu kleift að
leggja fram kr. 63.700.00 til
tækjakaupa og jólaglaðnings til
vistmanna.
Ennfremur viljum við vekja
athygli á að Bergur Björnsson,
Höfðahlíð 12, stofnaði sjóð til
minningar um konu sína. Skal
honum varið til líknarmála í
Glerárhverfi. Framlög almenn-
ings í sjóð þennan yrðu þakk-
samlega þegin.
Stjórnin.
(Framhald af blaðsíðu 1)
staðinn sem stangveiðiár, tvö-
faldaðist tala stangveiðidag-
anna. Er líklegt, að þróunin
verði í þá átt vegna aukinnar
eftirspurnar stangveiðimanna.
Leigan fyrir stöngina á dag
er frá eitt þúsund kr. upp í 4—5
þús. eða jafnvel meira. Sagt er,
að útlendingar hafi í fyrra
greitt 100 dollara fyrir veiði-
leyfið yfir daginn í dýrustu án-
um, en þar mun innifalið fæði,
húsnæði og gjarnan önnur þjón
usta, t. d. fylgdarmaður a. m. k.
á sumum stöðum. Veiðleyfin
eru eitthvað hækkandi í ár,
einkum vegna eftirspurna út-
lendra manna. Seðlabankinn tel
nr sig hafa fengið 16.5 millj. kr.
í erlendum gjaldeyri fyrir veiði-
skap, og sagt er, að ekki hafi
allt komið til skila þar.
Dýrustu laxveiðiár heims eru
sagðar kosta 150 dollara, þ. e.
veiðileyfi í þeim á dag fyrir
manninn.
Hér á landi eru 82 vötn yfir
einn ferkílómeter og stærri og
er veiði í flestum þeirra, er
unnt er að auka. Þess utan eru
farin að opnast augu manna
fyrir því, að leggja þarf vegi að
veiðivötnum, hafa þar afdrep
fyrir veiðimenn og eftirlit með
veiðimönnum. Þau mál þarf að
þróa félagslega og með aðstoð
hins opihbera, svo sem veiði-
málin í landinu í heild.
En Holtamenn og Landmenn
tóku sig til og stofnuðu félag
um Veiðivötnin á sínum tíma.
Nú eru veiðar þar stundaðar
undir eftirliti til hagsbóta fyri:.’
alla aðila. Þetta getur orðið tU
fyrirmyndar. Ferðafélag íslanda
og landeigendur byggðu sér hua
við Veiðivatn og eftirlitsmaður
sér um fyrirgreiðslu og útiloka;.’
veiðiþjófa.
En rannsóknir á vötnum
landsins er nær allar ógerðax
og bíða framtíðarinnar og eru
þar mikil verkefni. Leiða verð-
ur í ljós hve mikla veiði hin
einstöku vötn þola, á hvern
hátt auðveldast er að auka stofn
inn, eða hvort hagkvæmara er
að breyta um silungstegunci
o. s. frv. Víða hagar svo tíl, að
mörg veiðivötn geta verið á
sama eftirlitssvæði, svo sem á
Arnarvatnsheiði, Skaga, Sléttu
eða Jökuldalslieiðum, svo acl
dæmi séu nefnd. Mætti þá
hugsa sér félagsskap um þessa
„vatnaklasa". Enginn veít enn-
þá yfir hve miklum a’aði eða
möguleikum, veiðivötnin bútu
En það er auðvelt að geía sé;.’
þess til, að ekki sé örðugra a'ð
rækta þau upp en laxárnar.
Menn munu nú þegar ve,a
farnir að hugsa til sumarveiða
í ám og vötnum. ísand er eití
þeirra fáu landa í veiöldinni,
sem boðið getur vaxandi veið.i
í fiskiám sínum og er það aucÞ
vitað gleðilegt. Hitt er bó enn
mikilvægara, að framtíðín virc-
ist búa yfir gífurlegum fiskt'-
ræktarmöguleikum. Árnar liafa
þegar svarað jákvætt þeim a’•
gerðum til aukinnar fiskigengd-
ar, sem unnar hafa verið. Ef-
laust svara vötnin á sama veg. í