Dagur - 11.03.1972, Blaðsíða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
BÚVÖRUVERÐIÐ OG
KAUPMÁTTURINN
ÞEIR, sem stýra blöðum stjómarand
staeðinga um þessar mundir, þykjast
vera bæði undrandi og hneykslaðir
yfir liækkun, sem nú hefur ófðið á
útsöluverði búvara í sölubúðum,
Eftir skrifum þeirra að dæma mætti
ætla, að hér á landi hefði verið stöð-
ugt verðlag, og að verðhækkanil',
eins og hér hafa átt sér stað, megi því
til stórtíðinda teljast.
Á búvörum hafa orðið tvær verð-
hækkanir á þessu ári. Sú fyrri varð í
janúarmánuði og starfaði af því, að
niðurgreiðslur úr ríkissjóði voru
lækkaðar. Sú verðbreyting var með
öllu óviðkomandi því verði, sem
bændur fá fyrir framleiðslu sína,
liækkaði það hvorki eða lækkaði, en
dró úr útgjöldum ríkissjóðs.
Síðari verðhækkunin tók gildi í
byrjun marzmánaðar. Hún er bein
og útreiknuð afleiðing af hinu hækk
aða kaupgjaldi í landinu, sem átt
hefur sér stað undanfarið. Hún er
því afleiðing en ekki orsök. Margir
virðast því miður eiga erfitt með að
átta sig á því, að kauphækkun bænda
kemur aldrei fyrr en eftir á, en aldrei
fyrirfram eða samtímis öðrum kaup-
hækkunum. Þá fyrst, þegar almenn
kaupliækkun er komin í kring, er
kauphækkun bændanna reiknuð út
og ákveðin.
Fróðlegt er að atfiuga muninn á
kaupmætti t. d. almennra verka-
mannalauna, gagnvart búvöru nú og
fyrir ári síðan. Samkvæmt upplýs-
ingum frá Hagstofunni var kaup-
mátturinn rúml. 3% meiri 1. marz
sl. en hann var 1. marz 1971.
Hinn 1. marz í fyrra þurfti Dags-
brúnarmaður í fjórða launataxta,
9.93 mínútur til að vinna fyrir lieil-
hyrnu af nýmjólk, en þarf nú 8.15
mínútur. Kaupmáttur sömu launa
gagnvart óunnu kindakjöti hefur
minnkað um 6.1%, gagnvart öðru
kjöti og unnu kjöti minkkað um
0.6%, en gagnvart mjólk og mjólkur
vörum aukizt um 14.8%. Gagnvart
kartöflum minnkaði kaupmátturinn
um 32.5%. Meðaltalsaukning kaujv
máttar er 3.1%, og hér er um vegið
meðaltal að ræða, en það er það, sem
máli skiptir og þar vegur mjólkur-
verðið mest vegna hinnar miklu
notkunar. Miðað við kaupgjald eru
því búvörurnar í heild hlutfallslega
ódýrari en þær voru á sama tíma í
fyrra (3.1%). Verðhækkun búvar-
anna er útreiknað og auglýst sam-
kvæmt landslögum, sem búin eru að
vera í gildi í nálega aldarfjórðung,
og var enginn ágreiningur um það í
sex manna nefnd, að hækkanirnar
væru réttmætar og óhjákvæmilegar,
samkvæmt lögum. □
Verður Itorfið frá smíði stóru
togaranna hjá Slippstöðinni?
ÍC.*
Um það fjallar m. a. viðtal blaðsins við Stefán
Reykjalín, stjórnarformann Slippstöðvarinnar
MEÐAL stórmála á Akureyri
eru stálskipasmíðarnar, sem tvö
hundruð manns vinna við um
þessar mundir. Ennfremur hafn
armálin. Akureyringar eiga hálf
byggð hafnarmannvirki sunnan
á Oddeyri, hönnuð af Vita- og
hafnarmálaskrifstofu ríkisins,
en vegna jarðsigs var verkinu
ekki haldið áfram og endur-
hönnun fer nú fram.
Stefán Reykjalín er stjórnar-
formaður Slippstöðvarinnar h.f.,
er stálskipin smíðar og einnig
formaður hafnarstjórnar bæjar-
ins, og bað ég hann að segja les-
endum stöðu og líklega þróun
þessara tveggja stórmála, og
várð hann vinsamlega við þeim
tilmælum.
Nú hefur Slippstööin fengið
áúkið fjármagn?
í októbermánuði í haust var
mjög farið að ræða um, að ríkis-
sjóður gerðist aðili að Slippstöð-
inni á Akureyri, og að hlutafé
stöðvarinnar yrði aukið til
muna til að bæta úr rekstrar-
fjárþörfinni Fjármála- og iðn-
aðarráðherra höfðu mikinn
skilning á málinu. Þeir fengu
hingað til Akureyrar danskan
skipaverkfræðing frá Álborg
Værft, framkvæmdastjóra þar,
til a ðkynna sér stálskipasmíð-
arnar hér og gefa skýrslu um
þær til stjórnvalda.
Hvert var svo álit lians
Eftir að hann hafði skoðað
mannvirki og kynnt sér rekstur
inn, gaf hann skýrslu, þar sem
m. a. segir, að hann telji skipa-
smíðastöðina svo mikið og vel
upp byggða, að ekki megi leggja
hana niður, heldur efla hana.
Þetta var m. a. forsenda þess,
að ríkissjóður jók hlutafé sitt
verulega í fyrirtækinu, svo að
hann hefur nú meirihluta-
aðstöðu í Slippstöðinni. En
hlutafé stöðvarinnar er þannig
nú, að ríkissjóður á þar 45
millj. kr., , Akureyrarbær 30
millj. kr., KEA 5 millj. kr., Eim-
skip 2 millj. kr. og einstakling-
ar minni upphæðir.
Svo var ný stjórn kosin?
Já, ríkissjóður á fjóra fulltrúa
í henni en heimamenn þrjá. Full
trúar ríkissjóðs eru: Stefán
Reykjalín, formaður, Guðmund
ur Björnsson verkfræðingur,
Pétur Stefánsson verkfræðing-
ur og Ingólfur Árnason rafveitu
stjóri. Fulltr. heimamanna eru:
Bjarni Einarsson bæjarstjóri,
Lárus Jónsson alþingismaður og
Bjarni Jóhannesson fram-
kvæmdastjóri. Þessi stjórn tók
við störfum um síðustu áramót.
Fyrst þurfti hún að kynna sér
málefni stöðvarinnar eftir beztu
getu, en síðan að vinna að hag-
kvæmum rekstri. Geta má þess,
að af hálfu ríkissjóðs var fram
á það farið, að stjórnarformaður
yrði jafnframt starfsmaður
stöðvarinnar fyrst um sinn, og
hefur svo verið. Þarna hef ég
unnið síðan um áramótin.
Eru þér cinstök atriði í huga,
varðandi reksturinn?
Já, þau eru auðvitað mörg,
til dæmis vantar okkur vel
þjálfaðan tæknimann til að vera
ágætum en ungum tæknimönn-
um stöðvarinnar til leiðbeining-
ar. En hérlendis er vart finnan-
legur maður til þeirra starfa, í
þessari ungu starfsgrein, og
verðum við að leita fyrir okkur
erlendis í því efni.
Verkefnin?
Strax í janúar voru sjósettir
tveir fiskibátar hjá Slippstöð-
inni og aðrir tveir standa á
stokkum. Næstu verkefnin, eins
og stendur, er smíði tveggja
1000 tonna togara, sem samið
var um fyrir tveim árum síðan
við stöðina af ríkisskipaðri
smíðanefnd. Gengið var út frá
því, að Ú. A. keypti annan tog-
Stefán Reykjalín.
arann, og ef erfiðleiga gengi að
selja hinn, keypti Ú. A. hann
einnig. Nú er það svo, að verð-
lag hér á landi er óstöðugt, og
gerir það alla samkeppnis-
aðstöðu við erlendar skipasmíða
stöðvar erfiða. Samið var um
verð á þessum skipum, 165
millj. kr., fyrir tveim árum síð-
an, en þau kosta í dag um 185
millj. kr. hvort. Og reikna má
með, að þegar smíði þessara
skipa verður lokið, kosti þau
samanlagt 430 millj. kr. En þau
eiga að afhendast, hið fyrra í
desember 1973 og það síðara í
október 1974. í dag er unnt að
semja um álíka stór skip erlend-
is fyrir 160 milljónir, eða 320
milljónir króna, bæði skipin, e.
t. v. þó með eitthvað öðrum bún
aði en heimasmíðuðu skipin
áttu að hafa. Þetta er nú okkar
mikla vandamál.
Hafið þið í hyggju að hætta
við stóru togarana?
Fyrir nokkrum dögum kom
til okkar fyrirspurn frá nýstofn
aðri Framkvæmdastofnun ríkis-
ins um það, hvort nokkur tök
væru á því, að hætt yrði við
smíði stóru togaranna tveggja
en Slippstöðin hæfi í þess stað
„raðsmíði" minni togara, sem
nú eru mest eftirsóttir, þ. e. 4—
500 tonna togarar, eða 46—47
metra löng skip, sem verið er að
semja um smíði á í Japan og á
Spáni. Ríkisstjórnin hefur nú
fengið mál þetta til meðferðar,
og það er verið ak kanna, á
hvern hátt sé unnt að hætta við
smíði stóru togaranna, og hvað
það kunni að kosta. En það er
mín sannfæring, að það væri
mjög mikilsvert að geta hafið
smíði hinna minni skipa, sem
eftir spá margra, verða mjög
eftirsótt á næstu árum, til að
veiða fyrir frystihúsin. Ræddi
ég við fjármálaráðherra, iðnað-
arráðherra og sjávarútvegsráð-
herra um öll þessi mál og sýndu
þeir málinu allir mikinn áhuga,
og breyttum verkefnum Slipp-
stöðvarinnar. Á þessu stigi máls
ins verður ekkert um það sagt,
á hvern hátt þessi mál skipast,
möguleikar verða kannaðir eins
fljótt og verða má, og liggur það
þá væntanlega innan skamms
tíma fyrir, hvort við getum, og
á hvern hátt, hætt við smíði
stóru togaranna og hafið „rað-
smíði“ minni skipanna, þá vænt
anlega allmargra. Ef skipt verð-
ur um verkefni, munum við
smíða tvo 150 tonna fiskibáta
áður en „raðsmíðin“ hefst, ef
ekki, byrjum við á stóru togur-
unum í maí.
Hvernig finnst þér að vera
allt í einu kominn í skipasmíði?
Stundum hugsa ég um það
með sjálfum mér, að það sé nú
skrýtið að ég sé nú kominn í
skipabyggingar úr húsabygging
um, og öðrum finnst það eflaust
líka. Enda var ég tregur til þess-
ara nýju starfa. En ég gerði það
aðeins vegna þess, að ég er sann
færður um, að þetta fyrirtæki,
Slippstöðin h.f., eigi mikla og
góða framtíð, og það er þá ein-
hvers um það vert, að hjálpa til,
ef ég get orðið þar að einhverju
liði. Hjá Slippstöðinni vinna
margir úrvalsmenn, sem öðlazt
hafa mikla þjálfun og þekkingu.
Hins vegar má svo eflaust finna
(Framhald af blaðsíðu 8)
þessuni félagsskap. Virðist svo,
að minkar séu hér víða í ná-
grenninu, samkvæmt síðustu
fregnum að dæma. Þyrfti að
gera sameiginlegt átak til að út-
rýma þessum leiðu dýrum, og
hafa um það samvinnu milli
bæjarins og næstu sveitarfélaga.
FRÉTTNÆMT EÐA HVAÐ?
Það mun þykja fréttnæmt þegar
lögreglan gómar mann, staðinn
að því að selja unglingum
áfengi, því að svo sjaldan ber
það við. Þó er vitað, að liópar
unglinga t. d. hér á Akureyri,
neyta áfengra drykkja viku-
lega, og allir hafa þeir fengið
áfengið á ólöglegan hátt, og
ættu margir samkvæmt því að
hljóta þann dóm, er lög segja til
um. Margir spyrja, hvernig á
Sunnudaginn 24. okt. síðastlið-
inn var opnuð sýning að Hótel
KEA á ýmsum listmunum, sem
unnir hafa verið af áhugafólki
hér á undaníörnum tæpum 2
árum. Sýningin var auglýst
bæði í útvarpi og blöðum og
þess getið að ágóðanum skyldi
varið til kaupa á einhverju tæki
fyrir sjúkrahús Akureyrar. Þeir
bjartsýnustu sem að þessu
stóðu töldu öruggt að tekjurnar
hlytu að nægja til kaupa á sjón-
varpstæki sem eins og flestum
er kunnugt er ekki til í sjúkra-
misjafnan sauð í mörgu fé, eins
og allsstaðar á fjölmennum
vinnustöðum. En segja má, að
skipasmíðarnar séu ein erfið-
asta iðngreinin, sem íslending-
ar hafi fengizt við, einkum
vegna þes hve fjölþætt hún er
og þurfa þar starfsmenn flestra
iðngreina að koma til. Ég get
ekki betur séð en að í Slipp-
stöðinni sé víða sæmilega vel
unnið og sumsstaðar ágætlega.
Og það hefur komið í ljós við
smíði nokkurra svipaðra báta,
að fæstar vinnustundir fóru í
þann síðasta, sem stöðin afhenti,
og hafa kostir „raðsmíðinnar“
MARGIR fræðimenn, innlendir
og erlendir, hafa gert tilraun til
að áætla mannfjölda á íslandi
fyrstu aldirnar eftir að landið
var fullbyggt talið. Björn M.
Olsen nefndi m. a. þessar tölur:
Árið 1905 .......... 77.520
Árið 1311 .......... 72.428
Jón Sigurðsson og Arnljótur
Olafsson, sem voru fyrr á ferð-
inni, nefndu hærri tölur, en nú
síðar hafa fræðimenn, t. d. dr.
Þorkell Jóhannesson, verið
þeirrar skoðunar, að tölur B. M.
Ó. séu helzt til háar. Ólafur
Lárusson heldur sig við 50 þús.
og færri í hallærum og drepsótt-
um. En sú var fólkstalan við
hið fyrsta manntal, sem tekið
var hér á landi, 1703.
því standi, að lögreglan gangi
ekki vasklegar fram í þessu
máli, en raun ber vitni. Svör
lögreglunnar cru margvíslcg og
verða ekki rakin hér, en hitt cr
staðreynd, að almenningsálitið
er slíkt, að þctta mál er ekki
eins auðvelt viðfangs og ætla
mætti.
MENN ERU AÐ TEMJA
Hestamenn eru að temja um
þessar mundir og má sjá margt
faiíegt liestefnið hér á Akur-
eyri. Hins vegar virðast sumir
hestamenn eltki starfi sínu vaxn
ir vegna drykkjuskapar og er
það hörmulegt, bæði vegna
sjálfra þeirra og liestanna, sem
þeir bera ábyrgð á. Þyrftu hesta
menn að hef ja hcstamcnnskuna
upp úr þessu ófrcmdarástandi
hið allra fyrsta.
húsinu og margir sem ferilvist
hafa saknað.
Nú hefur Kvennasamband
Akureyrar, er að sýningunni
stóð í haust, keypt sjónvarps-
tæki og fært Fjórðungssjúkra-
húsinu að gjöf.
Þetta er góð gjöf, en hún
minnir jafnframt á, að ekki næg
ir þetta tæki fyrir allar deildir
sjúkrahússins og er hér bent á
verðugt verkcfni fyrir fleiri
aðila, □
F. h. Kvennasambands Ak.
S.Þ.
komið þar vel í ljós, og er vert
að hafa það í huga.
Framkvæmdastjóri Slipp-
stöðvarinnar er Gunnar Ragn-
ars.
Og hvernig gengur svo í liafn
armálunum, Stefán?
Já, nýja höfnin okkar á Odd-
eyrartanga hefur valdið okkur
ýmsum vonbrigðum. Þar er nú
við svo marga örðugleika að
etja, að ég veit ekki hvort við
komumst skammlaust frá því
máli. Við hafnarstjórinn, Pétur
Bjarnason, ræddum einmitt fyr-
ir fáum dögum við Hafnarmála
skrifstofuna, sem hafði alger-
lega með hönnun nýju hafnar-
innar að gera. Nú liggja fyrir
nýjar rannsóknir á höfninni og
þeim hafnarmannvirkjum, sem
þegar er búið að -gera. Margt
nýtt hefur komið í- ljós, sem
erfitt mun að leysa.-Gildir það
bæði um bryggjuna sjálfa og
hús það, er Eimskipafélagið ætl-
ar að reisaxúð höfnina. En allir
Svo leið 18. öldin, og í byrjun
hinnar 19. var þjóðin álíka fjöl-
menn og nál. 100 árum fyrr,
heldur fámennari þó (rúml. 47
þús.).
Á árunum 1801—40 fjölgaði
um 0.48% að meðaltali á ári,
1840—60 um 0.81%, en 1860—90
fækkaði hins vegar um 0.21%
og stafaði sú fækkuh af flutn-
ingi fólks til Vesturheims. Síðan
Gísli Guðmundsson.
varð mannfjölgun á sex áratug-
um, sem hér segir að meðaltali
á ári:
1890—1901 ........ 0.92%
1901—1910 ________ . 0.91%
1910—1920 ........ 1.06%
1920—1930 ........ 1.40%
1930—1940 ...... 1.10%
Þegar fimmti tugúr þessarar
aldar var- hálfnaður hafði mann
fjölgunitt reynzt 1.4% að meðal-
tali á ári. En á árunum 1946—
50 kemst hún upp í rúml. 2%
að meðaltali, á árunum 1951—55
upp í '2.1% og árunum 1956—60
upp í 2.2%.
í árslök 1945 voru hér á landi
rúml. 129 þús. manns, en nál.
176 þús. í árslok 1960. Fjölgun
nál. 47 þús. eða rúml. 36% á 15
árum.
En á síðasta áratug, þ. e. á
árunum 1961—1970 hefir aftur
dregið úr fólksfjölguninni. Á
árunum 1961—1965 'varð fjölg-
unin ekki nema 1.8% á ári að
meðaltali og á árunum 1966—
1970 ekki nema 1.1% á ári að
meðaltali.
Á árinu 1969 varð fjölgunin
aðeins 0.6% og á árinu 1970 að-
eins 0.56%. Þetta er ekki nema
fjórði hluti þeirrar hlutfallslegu
fólksfjölgunar, sem átti sér stað
á áratugunum 1951—1960 og
þessir erfiðleikar stafa af jarð-
sigi, sem orðið hefur vart á
hafnarsvæðinu.
Margir efuðust áður um ágæti
þessa hafnarstæðis?
Já, og þess vegna hefði átt að
leggja á það enn meiri áherzlu
en gert var, að rannsaka hafnar-
stæðið áður en framkvæmdir
hófust. En rannsóknir annaðist
Hafnarmálastofnunin, eins og
áður er sagt. Fljótlega mun það
liggja fyrir, hvernig mannvirkja
gerð þessi verður leyst, sam-
kvæmt nýrri hönnun á grund-
velli nýrra rannsókna, segir
Stefán að lokum, og þakka ég
svörin.
Vikið var að því fyrr í vetur
hér í blaðinu, að Hafnarmála-
skrifstofan bæri ábyrgð á mis-
tökum þessum og hlyti því að
vera bótaskyld, og um það spurt
þá, hvort svo væri ekki. Við
þessu bárust engin svör og því
er spurningin endurtekin hér.
E. D.
hefir aldrei áður orðið svo lítil
á þessari öld.
Hvers vegna varð fólksfjölg-
unin ekki meiri en þetta á árun-
um 1969 og 1970? Þessu svara
hagskýrslur þannig, að ekki ork
ar tvímælis. Dánartala þessara
tveggja ára var hlutfallslega
svipuð og á áratugnum 1951—
1960 eða rúml. 0.7%. En útflutn
ingur fólks var mun meiri og
fæðingar mun færri en að meðal
tali á fyrrnefndum áratug.
Nokkrir fólksflutningar til
landsins og frá því eiga sér stað
ár hvert. Á áratugnum 1951—
1960 voru brottfluttir umfram
innflutta (mismunur á innfl. og
útfl.) 40—50 að meðaltali á ári.
En á árinu 1969 voru útfluttir
umfram innflutta 1315 talsins og
1564 á árinu 1970. Fólksfækkun
af völdum millilandaflutninga
var álíka há og dánartalan á
þessum tveim árum.
Sé fæðingatalan á árunum
1969 og 1970 borin saman við
áratuginn 1951—1960 kemur í
ljós að hlutfallstala fæðinga mið
að við íbúáfjölda var 2.8% að
meðaltali á fyrrnefndum áratug
en rúml. 2% að meðaltali á ár-
unum 1960—70. Fækkun fæð-
inganna gerir því heldur betur
en að vera jöfn dánartölunni.
Kemur því í ljós að fólksflutn-
ingur úr landi (umfram innflutn
ing) og fækkun fæðinga hafa
haft næstum jöfn áhrif til að
draga úr fólksfjölguninni og
fækkun fæðinganna þó heldur
meiri áhrif en útflutningurinn.
Tölurnar hér að framan segja
mikla sögu, sem ekki verður
nánar rakin hér. Hin íslenzka
smáþjóð, sem um aldaröð stóð
í stað, tók að vaxa hratt um
miðjan fimmta tug þessarar
aldar.
Vaxtarhraði þjóðarinnar í
hálfan annan áratug eða vel það
mun hafa verið einhver sá
mesti, sem þá var um að ræða í
heiminum í Noregi t. d. virðist
fólksfjölgunin á sama tíma. ekki
hafa verið nema ca. 1% á ári,
en hér a. m. k. 2%, eins og fyrr
var sagt.
Þetta, að þjóðinni byrjaði að
fjölga svona ört fyrir rúml. ald-
arfjórðungi, þýðir m. a. það, að
nú eru mjög fjölmennir árgang-
ar á vinnumarkaði og í skólum
landsins, einkum framhaldsskól-
um. En fólksfjöldinn í landinu
var nál. 205 þús. í árslok 1970.
Fyrir 10—12 árum mátti telja
líkur til þess, að þjóðinni fjölg-
(Framhald á blaðsíðu 6)
SMÁTT & STÓR7
Maður, líttu þér nær
Gísli Guðmundsson alþingismaður:
SMÁÞJÓÐ í ÖRUM VEXTI
LITID YFIR LÝÐRÆÐISÁR
ÍSLAND er lýðveldi og fjórða
hvert ár má með réttu kalla
„lýðræðisár" hér á landi. Geta
raunar orðið fleiri, en fjórða
hvert ár a. m. k. fara fram kosn
ingar til Alþingis. „Lýðræðis-
árið“ er óskaár þeirra 120—130
þúsund kjósenda, sem skráðir
eru í kjörskrárnar. Og ekki er
fyrir það að synja nú orðið, að
sumir láti þá stundum ráða, sem
yngri eru, því að trúin á æskuna
má sín nú víða meira en trúin
á reynsluna og gráu hárin, sem
henni fylgja.
Á þessu sama „lýðræðisári"
velja kjósendurnir sér fulltrúa
til setu á löggjafarþingi og meiri
hluti löggjafarþingsins ræður
sér ríkisstjóm. Á Alþingi eiga,
að loknum kosningum, 60 þing-
menn sæti. Eins má segja, og
kannski er það raunverulegra
orðalag, að á Alþingi sitji nú
fimm þingflokkar. í útvarpinu
hefur stærsti og minnsti flokk-
urinn sama ræðutíma, en þing-
maður, sem stendur stöðugur í
flokki síninn, hefur þar engan
ræðutíma, nema til komi leyfi
flokksins. Gangi hins vegar
tveir til þrír þingmenn úr flokki
og taki sér nýtt flokksnafn, fá
þeir ræðutíma í útvarpi og fjár
framlag úr ríkissjóði handa þess
um nýja flokki sínum og mál-
gagni hans eða málgögnum, því
að nú fá stjórnmálaflokkar og
stjórnmálablöð greiðslur af al-
mannafé, sem fyrrum hefði þótt
firn mikil, en hér skal ekki dóm-
ur á lagður.
Engu skal hér slegið föstu um
það, hver sé byrjun og endir
Æskulýðsblaðið
ÆSKULÝÐSBLAÐIÐ, 1. tölu-
blað þessa árs, er komið út. Rit-
stjóri er séra Bolli Gústavsson.
Þetta er Jesúbyltingarblað, en
um það efni, þ. e. Jesúbylting-
una, skrifar séra Arngrímur
Jónsson og þýdd er úr norsku
grein um sama efni. Þá er kápu-
myndin af berlæruðum kven-
manni og ber sú nafn Jesú stór-
um stöfum á bakinu. Auk þess
er í blaðinu grein eftir Jón A.
Jónsson, Gangir þú í guðshús
inn, greinin Olympíuleikar eftir
Rafn Hjaltalín, og sitthvað
fleira er þar að finna. □
lýðræðisárs. En í góulok í fyrra
voru einkenni lýðræðisársins
byrjuð að koma fram á Alþingi.
í árslok 1970 höfðu þar verið
samþykkt fjárlög fyrir árið
1971, 11—12 þús. millj. kr., sem
þá þóttu raunar í hærra lagi og
voru í sannleika sagt tólf sinn-
um hærri en fjárlögin, sem í
gildi voru í öndverðri „viðreisn“
fyrir 12 árum. En þegar þingið
kom aftur saman snemma árs
1971 voru kosningarnar, sem í
hönd fóru, farnar að hafa sín
áhrif þar, líkt og hinn ósýnilegi
Uranus í sólkerfinu. Þá; vóru
stjórnarvöld farin að ’kosta
kapps um að halda uppi verð-
stöðvun, því að öllum, sem eitt-.
hvað þurfa að borga, þykir mið-
ur, að verðlag hækki á því, sem
borga skal.
Þá voru líka með nýjum lög-,
um og þingsályktunum útgjöld
ríkisins aukin langt únifrám
það, sem í nýju fjárlögunúm
stóð, því að margir tilvonandi
kjósendur vildu hafa það svo.
Hins eru aftur á móti fá dæmi,
að kjósendur biðji um skatta-
hækkun og þess vegna stóðu
skattalög óbreytt þetta ár. En
eitt var það sem stuðningsflokk
ar fyrrverandi stjórnar þóttust
vissir um í góulok í fyrra: Að
mjög margir bótaþegar almanna
trygginga, myndu vera því með
mæltir, að tryggingabætur yrðú
auknar, en hins vegar myndi
hækkun iðgjalda, frá einstakl-
ingum og sveitarfélögum, ekki
njóta jafn almennrar hylli. Kom
þá þeim, er vitrastir þóttu í þá-
verandi stjórnarliði, það snjall-
ræði í hug, að setja að vísu lög
um bótahækkun almannatrygg-
inga, en láta þau ekki taka gildi
fyrr en á árinu 1972, er ekki
væri neitt lýðræðisár framund-
an. Minntust þeir þess þá, að
fyrrum hefði fólk á mjólkurlaus
um heimilum hjarað á voninni,
ef í vændum var að kýrin bæri,
og unað þá sínum hlut.
Þegar atkvæði voru talin í
júní, kom í ljós, að fyrrverandi
ríkisstjórn og ráðgjöfum hennar
hafði orðið tvennt á, sem sköp-
um réði í það sinn. Sama flokka
samsteypan var búin að vera of
lengi við völd, eða um 12;—13
ára skeið samfleytt. Marga grun
ar, og ekki að ástæðulausu, að
í skjóli þaulsættinna stjórnar-
Fréttatilkyniiing
ÞJÓÐHÁTÍÐARNEFND 1974
hefir efnt til ýmiskonar sam-
keppni með auglýsingum um
hátíðaljóð vegna 1100 ára af-
mælis íslands byggðar, hljóm-
sveitarverk af sama tilefni og
þ j óðhátíðarmerki.
Handritum að hátíðaljóðinu
eða ljóðaflokknum, sem ætlaður
er til söngs og flutnings við
hátíðahöldin, þarf að skila til
skrifstofu Alþingis fyrir 1. marz
1973, merktum Þjóðhátíð 1974.
Verðlaun eru 150 þúsund krón-
ur. Ljóðin skal senda inn undir
dulnefni og fylgi lokað umslag
merkt sama dulnefni með nafni
höfundar.
Þá hefur verið efnt til sam-
keppni urn tónverk til flutnings
við hátíðahöld á 1100 ára afmæl
inu. Tónverkið skal vera hljóm-
sveitarverk, og taki flutningur
þess eigi skemmri tíma en V2
klst. Handritum skal skila til
skrifstofu Alþingis fyrir 1. marz
1973 og skal ganga frá þeim á
sama hátt og handritum að þjóð
hátíðarljóði. Verðlaun eru 200
þúsund krónur.
Eins og kunnugt er var sam-
keppni um þjóðhátíðarmerki
framlengd, og er skilafrestur í
þeirri keppni nú til 20. marz
1972. Skal tillögum skilað til
skrifstofu Alþingis, merktum
Þjóðhátíð 1974.
Tillögu að merki skal skila í
stærðinni 10—15 cm. í þvermál.
Vélrituð greinargerð getur fylgt
tillögunni, ef menn vilja taka
fram um liti eða annað tillögum
sínum viðkomandi.
Verðlaun nema 75 þúsund
krónum fyrir bezta merkið að
mati dómnefndar.
Samtímis fer fram keppni um
3 myndskreytingar til nota á
veggskildi. Myndskreytingun-
um skal skila í sömu stærðum
og þjóðhátíðarmerki.
Verðlaun fyrir myndskreyt-
ingarnar eru 60 þúsund krónur.
Skilafrestur er sá sami og á
þjóðhátíðarmerki, þ. e. 20. marz
1972. Þjóðhátíðarmerki og teikn
ingum á að skila merktum kjör-
orði og fylgi lokað umslag
merkt sama kjörorði með nafni
höfundar. Heimilt er hverjum
þátttakenda að senda eins marg
ar tillögur og hann óskar.
Þjóðhátíðarnefnd 1974.
valda, geti þróast klíkuskapur í
ýmsum sviðum, og vilja þá helc
ur eiga á liættu, að nýjar klíkur
myndist, en að láta gömlu klík-
urnar verða svo rótfastar, af
þeim verði hvergi hnikað. Hitv
var svo það, að þjóðin gat ekk:
sætt sig við, að hafa áfram yfir
sér ríkisstjórn, sem ekki treyst:
sér til að svo stöddu, að veití
henni forystu í landhelgismál
inu, því að þá forystu vildi þióf
in fá, en ekki óákveðin ummæl:.
um að hér skyldi úr skera á ráð ■
stefnum, þegar samkomulag
næðist einhverntíma um eitt-
hvað, sem ekki væri hægt að
nefna fyrr en síðar.
í júlímánuði urðu stjórnar ■
skipti, en lýðræðisárið hélv
áfram að ganga sinn gang. Sán
ingu fylgir uppskera. Hér hefur
áður í fáum orðum verið lýst
áhrifum lýðræðisársins fyrir
kosningar. En eftir kosningai:
komu afleiðingarnar fram mef
ýmsum hætti. í kosningunun
var margs krafist og mörgu hei
ið. Á Alþingi því, er nú situi.
eða á vegum stjórnarvalda, hafa
menn svo á mörgum sviðum
haldið áfram að móta þá þróun,
sem lýðræðisárið hefur í för
með sér. Dómar um hina nýjv
stjórnarstefnu og störf hins nýje.
þings, eru auðvitað misjafnir,
eins og atkvæðagreiðslur á kjö’
degi. En í ljósi lýðræðisarsins
verður að leita skilnings á því,
sem fram fer, hvort sem mönr
um líkar betur eða verr.
Það er sagt, að 70—80% ís ■
lendinga séu launþegar eða hafi
fyrirvinnu í launþegastéttum.
Tvímælis þykir orka, hvort væn
legra sé til vinsælda, að tala
blítt við launþega, eða ung-
mentti um tvítugt, en hvort-
tveggja í tízku nú. Kjaramál eru
jafnan á dagskrá í kosningum.
Hjá því gat varla farið, aS
stjórn, er tæki við völdum eða
héldi þeim áfram á lýðræðisár-
inu, hlyti að beita sér fyrir eða
sætta sig við launahækkanir,
sem um munaði, ekki sízt þegar
svo stóð á, að utanríkisviðskipti
voru í svip hagstæð. Oskiptur
afli hefur verið illa séður á ís •
landi eftir síðari heimsstyrjöld.
Kauphækkun er þegar orðin all
mikil, en enginn þarf að halda,
að hægt hefði verið að koma í
veg fyrir kauphækkanir í vetur,
þó að gamla stjórnin hefði setio
áfram. Hún og aðrir voru búnir
að undirbúa jarðveginn og
sprettan hlaut að koma. Almenr'.
ingur trúir því kannski, með
sjálfum sér, en mun seint ját;
þá trú, að kaupgjald og verðlag;
hækki jafnan í sama hlutfalli,
enda mun þar ekki vera um fas ;
lögmál að ræða, og reynist þao
vonandi ekki í þetta sinn.
Eftir að nýja stjórnin kom ti :
valda á miðju sumri, urðu bóta-
þegar almannatrygginga pes:;
fljótt varir, að komin var mjólk-
andi kýr í fjósið, í staðinn fyri:.’
geldu kúna, sem inn kom hja
„viðreisn" um vorið, og bera
skyldi á þorra. Þess urðu menn
líka varir, að vísitölusneiðin var
betur útilátin en fyrr. Leið svo
fram til hausts og er þá komio
að Alþingi því, er nú situr. Eí:
mér veitist tækifæri til að rabba
við lesendur Dags í næstu viku,
get ég e. t. v. rifjað upp ýmis-
legt af því, sem ég hef hlustaci
á og lesið á lýðræðisárinu 197'L
—1972 og mun þá fyrst vikið a8
nýju almannatryggingum, en
síðar að fjárlögum og skattamál
um, atvinnumálum og náttúru'
vernd, rauðsokkum og listS’
mannalaunum, svo að nokkuci
sé nefnt, en af mörgu er að taka,
Lýður Lýðssou, j