Dagur - 23.10.1979, Síða 4

Útgefandi: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifstofur Tryggvabraut 12, Akureyri
Ritstjórnarsímar: 24166 og 23207
Sími auglýsinga og afgreiöslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): ERLINGUR DAVÍÐSSON
Blaðamaður: ÁSKELL ÞÓRISSON
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf
Mikilvægi
launþega-
hreyfingar
Ekki fer milli mála að launþega-
hreyfingin á ómetanlegan þátt í
þróun þjóðfélagsins í átt til mann-
úðar og réttlætis. Það er ekki síst
henni að þakka að ísienska þjóð-
félagið er sýnu minna stéttskipt en
gerist í ýmsum öðrum löndum,
sem þó telja sig máttarstólpa lýð-
ræðisins. Ihalds- og auðdrottnun-
aröflin í íslensku þjóðfélagi hafa
orðið að taka tillit til hagsmuna-
samtaka fólksins. Þau eru viður-
kennd sem áhrifaaðili í þjóðfélag-
inu og fram hjá þeim er ekki hægt
að ganga.
Hitt er annað mál að launþega-
hreyfingin hefur þróast þannig
innbyrðis að ekki er til fyrirmyndar
að öllu leyti. Innan launþega-
hreyfingarinnar eru orðnar slíkar
hagsmunaandstæður að naumast
getur verið um að ræða sameigin-
legan málefnagrundvöll hjá öllum,
sem teljast til hreyfingarinnar.
Dæmin um það efni eru deginum
Ijósari, þótt ekki sé rúm til að rekja
þau hér. Ekki dugir að neita þeirri
staðreynd að einstrengingsleg
viðhorf í launþegahreyfingunni
hafa orðið til þess að auka launa-
mun milli starfshópa og ýta undir
tilhneigingu til sérréttinda í ýms-
um starfsgreinum. Þetta er hið
mesta alvörumál, sem margir for-
ystumenn verkalýðshreyfingar-
innar gera sér grein fyrir eins og
hin þjóðkunnu ummæli Jóns
Helgasonar, formanns Einingar,
bera með sér, en hann tók svo til
orða: „í launþegahreyfingunni
gilda lögmál frumskógarins.“
Það er öllum skylt að leiða hug-
ann að slíkum ummælum, þó að
þau kunni að vera nokkuð stóryrt.
Jón Helgason er eigi að síður að
benda mönnum á ástand í laun-
þegahreyfingunni, sem er gagn-
rýnisvert og nauðsynlegt er að
bæta úr. Launþegahreyfingin á
fyrst og fremst að standa vörð um
hagsmuni láglaunafólks meðal
almennra verkamanna, iðnverka-
fólks, verslunar- og skrifstofu-
fólks, kennara og iðnaðarmanna
og annarra sem líkt eru settir.
Launþegahreyfingin á að sporna
gegn því að sérréttindaöfl festi
rætur í hreyfingunni. Hún á að
varast að verða svo umfangamikil
og „öllumgóð" að hún lendi að
lokum í klónum á sérhagsmuna-
öflunum.
Bjarni Sveinbjörnsson leik-
maður með 3 fl. hjá Þór var
markakóngur Akureyrar árið
1979. Hann skoraði að með-
altali 2,5 mörk í leik, í þeim
leikjum á vegum KRA sem
notaður voru til útreiknings á
markakóngstitlsnum. Hann
hiaut tii varðveislu farand-
bikar sem er gefin af Bíla-
leigu Akureyrar.
Á laugardaginn boðaði
KRA alla knattspyrnu-
og áhugamenn, um þá
iþrótt, til verðlaunaaf-
hendingar í Borgarbíói.
Þar var sýnd knatt-
spyrnumynd, og Geir
Guðsteinsson formaður
KRA lýsti helstu úrslit-
um í mótum sumarsins. í
yngri flokkum voru
Þórsarar með langflesta
titla, en KA hafði betur í
meistara- og öðrum
flokki. Allir Akureyrar-
meistarar fengu verð-
launapeninga og fyrir-
liðar liðanna farandbik-
ara. Þór varð Akureyr-
armeistari í 6., 5., 4. og 3.
flokki, en KA í öðrum og
meistaraflokki. Þá urðu
Þórsarar Akureyrar-
meistarar í kvenna-
flokki. Sérstaka viður-
kenningu KRA fyrir
góðan stuðning fengu
Bjarni Bjarnason kaup-
maður, Bílaleiga Akur-
eyrar og Rafn Hjaltalín.
Elmar Geirsson var kjörinn
knattspyrnumaður Akureyr-
ar fyrir árið 1979. Hlaut hann
23 stig af 25 mögulegum í
atkvæðagreiðslu KRA.
Næstur honum að stigum var
Einar Þórhallsson með 21
stig. Þá kom Árni Stefánsson
með 16 sitg, Haraldur Har-
aldsson fékk 9 og Eiríkur
Eiríksson 4.
— Hver eru fyrstu sporin,
Bjarni?
Ég er fæddur í Gránufélags-
götu í húsi sem er á vesturhomi
Laxárgötu, en ég man fyrst eftir
mér í svokölluðu Þórhallshúsi
sem er beint á móti endanum á
Hamarstíg, en við Oddeyrargötu.
En við strákarnir kölluðum þá
götu ekki Oddeyrargötu, heldur
Kúagötu. Það var vegna þess að
af Eyrinni kom alla daga á sumrin
gömul kona neðan götuna og hún
tók með sér kýrnar, t.d. frá
Tryggva Helgasyni föður Halla
Tryggva, afa Þorsteins Hallsson-
ar. Hún rak þær upp í sveit, sem
þá var, en núna er Lundahverfið
og Pálmholt. Fyrir neðan húsið
okkar allt niður að núverandi
Útvegsbanka voru garðar og tún,
en sunnan við húsið var lítill
lækur sem nú er horfinn eins og
annað. Úr Oddeyrargötu fluttum
við niður í Brekkugötu í lítið
timburhús, sem lengi var í eigu
fósturforeldra Jóns G. Sólnes.
Það varð að víkja fyrir öðru, en
það hús átti þá, Jónas faðir Gúst-
afs rafvirkja hér í bæ en hann var
einn minn aðalfélagi og vinur,
mín fyrstu uppvaxtarár. Ég man
eftir því að við vorum einu sinni
sendir til myndasmiðs, til þess að
láta taka af okkur myndir. En
áður en það tókst þá var búið að
ganga á ýmsu. Ég var þá svo lítill
og vitlaus, að Gústa tókst fyrst í
stað ekki að hemja mig, og mér
tókst að komast í moldarbarð eða
skurð áður en myndatakan hófst
þannig að það varð að taka mig til
gagngerðrar hreingerningar. Svo
þegar við loksins komust til ljós-
myndarans, þá var ennþá erfitt að
hemja mig og tóku þeir það þá til
bragðs að segja mér það, að út úr
myndavélarauganu kæmi lítill
fugl. Þegar myndin kom var hún
lengi í minnum höfð, og var það
ég veit, til allt fram á þennan dag,
þar sem ég glápi stóreygður út úr
myndinni. Systir Gústa var
Emilía Jónasdóttir leikkona, sem
þá var orðin fullorðin stúlka og
var trúlofuð Þorsteini nokkrum
sem var rafvirki og vélstjóri.
Hann hafði farið um borð í varð-
skipið Fillu, sem hér var, og fékk
þar gefins hvolp sem var kallaður
Dáti og varð, á meðan ég var
þarna, minn aðalleikfélagi. Ann-
ars var það þannig að við fjöl-
skyldan fórum alltaf út í Ólafs-
fjörð á vorin og þar gerði pabbi út
með bróður sínum, en svo þegar
við komum aftur til Akureyrar á
haustin, þá áttum við heima
fyrstu árin, hér og þar í bænum.
En að lokum eignuðumst við
fastari samastað en þetta, og það
var í Glerárgötu 10, og mér finnst
alltaf að Glerárgatan sé gatan
mín síðan þá. Ef við tökum til við
að lýsa þeirri götu, þá var á vest-
urhorninu hús Kidda Þorvaldar,
og í kjallaranum austast var skó-
smiður er Sigurður hét. Hann
flutti seinna til Ólafsfjarðar. Hinu
megin við götuna var söðlasmið-
urinn Halldór í kjallaranum á því
húsi, ásamt Jónatan skósmið, og
þessum mönnum er munað eftir.
Já, ég man eftir Halldóri „söðla“
og skósmiðnum. Á hæðinni fyrir
ofan bjó Gísli Magnússon, sem
var skrifstofumaður hjá Jakobi
Karlssyni, Skipaafgreiðslu
Jakobs Karlssonar. Hann er faðir
Magnúsar Gíslasonar, sem er
núna útibússtjóri Landsbankans
á Akureyri. Þetta var alveg
hörkuduglegur maður, gekk allt-
af með gleraugun uppi á enninu. I
þann tíma áttu dætur hans þar
heima þ.e. Rósa sem er gift
Gunnlaugi Jóhannssyni trésmið,
og Sigríður sem er gift Júlíusi
Jónssyni þeim er vinnur í Út-
vegsbankanum. Þeir Magnús og
Finnbogi voru miklu yngri. Á efri
hæðinni í þessu húsi bjó svo
GLERÁRGATA
er gatan mín
Halldór og hans kona ásamt
Bubba Halldórs (Stefán Hall-
dórsson) og systrum hans, sú eldri
mun hafa giftst Magnúsi Bjarna-
syni. skipaeftirlitsmanni.
Norðan við hús Kidda Þor-
valdar er gult bárujárnshús með
kvisti framan á. Þarna átti heima
Kristján bóksali, og hann hafði
þama bókabúð, en gengið var inn
í þá búð að sunnan; þarna keypti
ég mér fyrstu skólabækurnar.
Norðan við þetta hús bjuggu
skemmtilegir menn svo sem þeir
Jón járnsmiður afi Bolla
Gústafssonar prests, og þarna var
járnsmiðja í þann tíð en seinna
keypti Sveinn Tómasson og Hall-
ur Helgason þessa smiðju af Jóni.
Þama var líka Georg Jónsson
„Búlli" og hann var í norðurend-
anum. Hann byggði bílskúr, og í
þeim bílskúr var geymt eitt aðal
tryllitækið á þeim tíma, en það
var Ford, vörubíll, (blæjubíll) og
þótti afskaplega fínn á þeim tíma.
Sunnan í því húsi átti heima
Snæbjörn, sá er seinna varð bif-
reiðaeftirlitsmaður á Akureyri,
faðir séra Birgis, og Þorvaldar
Snæbjörnssonar, sem er hjá Raf-
veitunni. Og ég man eftir því að,
þegar ég var um tíu ára keypti
Snæbjörn sér geysilega fallegan
bíl líklega af Pontiac gerð. Þessi
bíll var með trépilum í hjólunum
og fleira glæsilegt við hann. En
uppáhaldið var þessi Ford, sem
ég gat um, í honum fengum við að
sitja, og þá ók honum Gísli
Ólafsson núverandi yfirlögreglu-
þjónn. En um bílinn mátti segja
að hann var sérkennileg skepna,
því það var aldrei hægt að hreyfa
hann öðruvísi en að syði á hon-
um, og þegar hann var t.d. í vinnu
inni á bryggju þá þýddi ekkert að
vera að setja lokið á vatnskassann
því þar stóð alltaf strókurinn upp
af. Éinkennilegur bíll.
Dag nokkurn var kominn á
blettinn fullorðinn maður, og það
var hætt að setja Fordinn inn, því
þessi maður fór að byggja bát í
innkeyrslunni. Ég var fljótur að
kynnast þessum manni, sem var
Jón Þórðarson, faðir Sveinbjörns
Jónssonar, Ágústar Jónssonar og
þeirra bræðra. Þessi bátur var ca.
IV2 tonn og í hann var sett vél, og
síðan var báturinn dreginn suður
í sjó. Nú, sonurinn Sveinbjörn er
nærri því sér kapítuli útaf fyrir
sig, því hann byggði bæði KEA
þ.e.a.s. stóra húsið inni á horninu,
Knarraberg o.fl. og hann stofn-
setti fyrirtæki svo sem Ofna-
smiðjuna í Rvík Iðju amboða-
verksmiðjuna, Rafha í Hafnar-
firði o.fl., o.fl.
Austan við götuna bjó þá Stef-
án járnsntiður, en þá var ekki
svona umhorfs þar, eins og þar er
nú, því Stefán átti þá heima í litla
húsinu sem er á bak við hús
Hjálpræðishersins. Þangað kom
ég oft með mömmu, og mér er
það minnisstætt hvað þar var lágt
til lofts. Þar fyrir norðan bjósvo
alveg dýrðlegur maður. Þannig
var, að þessi maður virtist vera
tveir menn, hann hét Árni og er
Valmundur vélvirkjameistari
tengdasonur hans. Árni þessi
hafði sértrúarsöfnuð, sem í var
aðeins einn maður og það var
hann sjálfur. Hann var afskap-
lega hæglátur maður, en stundum
kom hann gangandi með
kaskeitið sitt, og Biblíuna í hend-
I
I
I
I
„Gatan mín“ er að þessu sinni Glerárgata og sá
sem segir frá er Bjarni Jóhannesson, en hann er
fæddur á Akureyri árið 1921 og býr nú í
Skarðshlíð 34e. Bjarni er kvæntur Öldu Jóns-
dóttur, frá Brekku í Kaupvangssveit. Bjarni
segir hér frá götunni og íbúum hennar, en e.t.v.
fáum við hann síðar til að greina frá ýmsum |
minnisstæðum atburðum.
I
I
|
I
Bjami Jóhannesson. Mynd: h.j.
inni og þá vissum við hvað til stóð
og eltum hann upp í bæ. Norðan
við Lyngdalshúsið var lítið timb-
urhús með smá palli við dyrnar,
og þar staðnæmdist Árni, tók af
sér kaskeitið sitt og sagði síðan
vegfarendum til syndanna og dró
ekki af sér. Flestir áttu vísan
samastað sem við var talað, og
það var ekki endilega sá betri.
Þegar hann hafði lokið sér af, þá
setti hann jafnrólegur upp
kaskeitið og það var ekki hægt að
sjá á þessum manni að hann hefði
sagt nokkurn skapaðan hlut, því
svo prúður gekk hann burt. Ég
man aldrei eftir því að nokkur
andmælti honum. Hjá þeim Árna
og hans konu man ég eftir tveim
stúlkum, og önnur þeirra var Eva
Hjálmarsdóttir, sem seinna giftist
Gísla Ólafssyni yfirlögregluþjóni,
sem áður er getið.
f porti, sem var beint á móti
húsi Árna voru tvö trésmíðaverk-
stæði, og í öðru var líka útgerðar-
stöð sem Bjarni gamli bátasmiður
átti. Hitt verkstæðið átti Eggert
Stefánsson, faðir Einars Eggerts-
sonar, og hann átti heima í húsinu
sem er nú norðan við Iðnaðar-
bankann. Ég man líka þegar Jón
Sigurjónsson., sem núna er með
trésmíðaverkstæði þarna, byrjaði
að læra sitt fag á þessu verkstæði.
Þar sem Sjálfstæðishúsið er núna,
þar var uppáhalds rófugarðurinn
okkar. Hann átti ísleifur sem bjó í
húsi sem oftast var kallað fsleifs-
hús og stóð þar sem Iðnaðar-
bankinn er núna. Sonur þessa fs-
leifs var Bárður ísleifsson arkitekt
og seinna húsameistari Ríkisins.
Þetta var mjög fallegt hús með
bogum yfir gluggunum, þó
gluggarnir væru svona venjulégir
ferkantaðir.
Við smápollarnir vorum ekki
sérstaklega hrifnir af rófum dags
daglega, en upp úr garðinum
hans ísleifs komu rófúr serri ékki
voru neitt venjulegar, kannski af
því að við fengum þær stundum
með vafasömum hættí í þá daga.
Og oft held ég að rófuuppskeran
hafi verið rýrari en efni stóðu til
hjá ísleifi. Þar sem þessar rófur
voru svo sérstaklega góðar, þá hef
ég aldrei verið sérstaklega sáttur
við þá ráðstöfun að byggja þarna
brennivínshús þ.e. Sjálfstæðis-
húsið, í þessum rófugarði.
Ég hef áður minnst á húsið sem
er norðan við Iðnaðarbankann,
' þar sem Eggert Stefánsson átti
heima, í vesturendanum á því
húsi áttu þá heima, sæmdarhjón
með stóran barnahóp. Það var
Árni Stefánsson og Jónína, for-
:ldrar Ingólfs rafveitustjóra,
Itefáns, og Friðfinns o.fl. en þeir
’oru á þessu svæði helstu leikfé-
agar mínir. I þetta hús var alltaf
;aman að koma og það var eins
>g að koma heim til sín, enda
nikill samgangur. Vestan við
lúsið var fallegur garður með
itlu rimlahúsi sem virtist vera
rinverskt hús með rimlaverki og
'afningsviði, og uppi á mæninum
'oru útskorin drekahöfuð. Út-
>ygging sem var norðan við húsið
lýsti kúna í kjallaranum, hænsn-
n og kalkúna. Og við Ingólfur, og
Itebbi dáleiddum þessa kalkúna í
gamla daga, og settum þá í kola-
kassa og fengum skammir fyrir.
Seinna byggði Árni verkstæði
þar sem Ignis er núna með versl-
un. En næst fyrir norðan það kom
hús númer 9, og þar bjó Haraldur
Guðmundsson, sem hafði verið
skipstjóri og stýrimaður, áður en
þetta var, en stundaði helst síld-
arsöltun o.þv.l. um þetta leiti.
Hann átti son sem var á svipuðu
reki og ég er Kjartan hét, en hann
er farinn til Noregs. (Er blaða-
maður fór fyrst út á vinnumark-
aðinn var það einmitt, þessi
Kjartan sem réð hann í vinnu í
•einu utibúa KEA á Akureyri). Á
suðurhorni Gránufélagsgötu bjó
Jónatan skósmiður og hann átti
eina dóttur, sem er Hulda kona
Jóns M. Jónssonar, JMJ. Norðan
við Jónatan bjó svo Jón Bæring
■sem ók mönnum í vögnum á
sumrin, en í „könum“ á veturna:
Þessir „kanar“ voru mjög skraut-
legir sleðar. Uppi á lofti hjá
Bæering bjó um tíma Lilja, föð-
ursystir mín en hún var móðir
Egils Sigurbjörnssonar, sem á
I þessu húsi leit Bjarni fyrst dagsins ljós í september 1921.
heima í Norðurgötu 37, og
Baldvins bróður hans. Húsið fyrir
norðan átti Konráð faðir Óla
Konn, en þeir voru báðir neta-
gerðarmenn og stofnuðu nótastöð
hér á Akureyri. Dóttir þeirra
hjóna, Konráðs og Guðlaugar,
var Svava Hjaltalín kona Friðriks
Hjaltalín, en þau eru foreldrar
Rafns Hjaltalín bæjargjaldkera.
En Óli og Kristín, sem bjuggu á
neðri hæðinni, áttu dóttur sem
heitir Bella og hún var lengi með
verslunina Skemmuna. Hún gift-
ist jnúrara og mun vera flutt suð-
ur. Næst fyrir norðan þessi hús
kemur Glerárgata 10 þar sem við
áttum heima, lengst af uppvexti
mínum, eða þangað til ég fór að
búa sjálfur. Þetta hús byggði
Tryggvi Jónatansson og hafði
verkstæði niðri, en innréttaði
herbergi þar líka, og þar vorum
við í nokkur ár. Seinna flutti
Tryggvi með verkstæðið annað og
þá fengum við stærra húsnæði.
Tvö hús til viðbótar tilheyrðu
Glerárgötunni, en það var húsið
sem er næst norðan við bæjar-
skrifstofurnar, þar átti heima
Ólafur Sumarliðason, skipstjóri,
faðir Garðars, sem er á lagernum
hjá Rafveitu Akureyrar. Einnig
bjó þar um þetta leiti Sigurjón
faðir Gísla Sigurjónssonar leigu-
bílstjóra. í nyrsta húsinu sem er
þá ysta húsið við Glerárgötu
bjuggu tveir Stefánar. Annar af
þeim var faðir Hreiðars, en hann
er helmingurinn af Jennu og
Hreiðari sem eru vel þekkt. Hinn
Stefáninn átti 3 börn, son sem hét
Lúther, og tvær dætur sem hétu
Ragnheiður og Hulda. Hulda
þessi giftist Þóri Björnssyni sem
vann lengi á Gefjun, en Ragn-
heiður giftist Guðmundi Val-
grímssyni vélstjóra í Reykjavík.
I geymsluhúsi norðan við
Glerárgötu 10, en aðeins austar
voru geymdir aflóga þúfnabanar,
sem voru búnir að véra, þannig
að hlutirnir úr þeim voru þarna á
víð og dreif. Þetta var einn af
okkar aðalleikvöllum strákanna,
og þarna smíðuðum við skip úr
þessum afgöngum, með stjórn-
palli, þilfari og öllu tilheyrandi.
Eitt skorti þó á, okkur vantaði
reykháf á dallinn, og það rámaði
einhvern í það að niðri á Tanga
væri gamall aflóga reykháfur af
línuveiðara. Við fórum af stað og
fundum reykháfinn, en hann var
það mikill um sig, að við urðum
að flytja hann í þremur áföngum
uppeftir, yfir mýrar, tún, og girð-
ingar. Ekki dugði okkur þetta, því
við urðum að hafa reyk úr þess-
um reykháf. Og það var safnað
saman öllum þeim pappír sem til
náðist og honum troðið í reyk-
háfinn, og síðan var kveikt í,
þannig að þarna gaus upp mikill
reykur og neistaflug þannig að
fólk í nágrenninu varð skelkað og
klagaði okkur fyrir lögregluþjón-
inum, sem þá bjó í Lundi, þar sem
nú er Lundargata 15. Þessi lög-
regluþjónn hét Axel Ásgeirsson,
bróðir Halldórs Ásgeirssonar.
Hann kom og var nú ekki upp-
næmur, heldur ræddi í rólegheit-
um við okkur, og af þessu urðu
engin eftirköst. Af mörgum fé-
lögum mínum sem tóku þátt í
þessu, man ég helst eftir Lýð Sig-
tryggssyni, sirkusstjóra í Noregi,
Kjartani Haraidssyni sem var
ómissandi í öllu svona löguðu,
Árnasynirnir slatti af þeim, Stef-
án Aðalsteinsson fræðimaður,
Bolli Eggertsson, Snorri Sigfús-
son, Sigurður Baldursson o.fl.
o.fl.
Þannig urðu mörg ævintýr til
þarna á Eyrinni, í þá daga. Á
þeim stað þar sem nú er Eiðs-
völlurinn voru ræktaðar kartöfl-
ur, og mér er minnisstætt að á
stríðsárunum þá átti sinn kart-
(Framhald á bls. 7).
Akureyrarmeistarar Þórs f 5. flokki.
Akureyrarmeistarar Þórs í 6. flokki.
4.DAGUR
DAGUR.5