Dagur - 27.02.1981, Blaðsíða 6

MAÐUR OG UMHVERFI
Helgi Hallgrímsson
Grasflatarstefoan
Svo er margt sinnið sem skinnið,
(eða ,,Grasflatarstefnan“)
segir forn málsháttur. Heimurinn
sem við lifum í virðist í fljótu bragði
næstum óendanlega fjölbreyttur.
Tegundir dýra og jurta skipta
milljónum, hver með sín sérkenni í
útliti og háttum, og jafnvel innan
hverrar tegundar er breytileiki ein-
staklinga og hópa næsta mikill. Það
sannast ekki sízt á mannkindinni
sem skiptist í ótal mismunandi
kynkvíslir, (þjóðflokka) sem aftur.
síciptast í þjóðir og þjóðabrot og
loks eru svo einstaklingarnir með
sínum alkunna persónulega mis-
mun, sem gerir okkur fært að
þekkja einn frá öðrum, þótt við
sjáum aðeins andlitið eða heyrum
málróminn. Líffræðilega er þessi
mismunur einstaklinganna tryggð-
ur með sífellt nýrri blöndum
erfðaeiginleika við getnað hvers
einstaklings. Það er hinn „hagnýti"
tilgangur kynæzlunar ef svo má
segja. (Þetta er eiginlega það sama
og gerist við stokkun og útdeilingu
(gjöf) á spilum). Sé litið til hinnar
lífvana náttúru er breytileikinn sízt
minni. Fjölbreytni landslags er
víða svo mikil að erfitt er eða óger-
legt að lýsa henni nema helzt með
mynd eða málverki, og nær þó
hvorugt þeim fínu dráttum sem
augað skynjar, og andinn í samein-
ingu. Gróðurinn er víðast hvar
mikill og ómissandi þáttur í lands-
laginu, en fjölbreytnin í samsetn-
ingu hans er með ódæmum mikil.
(Steindór hefur reynsluna af því að
flokka hann). Ekki gefur himininn
jörðinni neitt eftir í fjölbreytileika
sínum, hvort sem litið er til hans á
skýjuðum regndegi eða um nótt al-
stirnda. Sjórinn virðist í fljótu
bragði ekki hafa mikla möguleika
til fjölbreyttni, því hann er aðeins
„saltvatn", en flestir sjómenn
munu þó hafa aðra sögu að segja.
Hið eilífa samspil vatns og veðurs
er kannske fullkomnasta hljóð-
kviða sem til er í veröldinni, og
höfðar betur til sálarfars mannsins
en flest annað.
Af þessum dæmum má vera
ljóst, að fjölbreytnin er einn af
grundvallareiginieikum náttúrunn-
ar og Iffsins, (þetta lögmál má orða
svo: Engin náttúra án fjölbreytni)
og öll framþróun jarðar og jarðlífs
virðist stefna að aukinni fjölbreytni.
Frá þessari almennu reglu er þó
ein veigamikil undantekning (eins
og frá öllum reglum), en það eru
ýmsar tiltektir og handarverk okkar
mannanna, sem þvert á móti virð-
ast stefna að aukinni einhæfingu og
fábreytileik. Flest okkar kafa sjálf-
sagt einhvemtíman á æfinni gengið
um götu í úthverfi einhverrar stór-
borgar og framkallað í huganum þá
nöturlegu mynd sem við vegfar-
andanum blasir:
Endalaus röð af húsum, báðum
megin götunnar, sem öll eru úr
sama byggingarefni (steini, múr-
steini), öll eins í lögun, jafnbreið og
jafnhá, með sams konar þökum,
setning dyra og glugga nákvæm-
lega eins, jafnvtl útihurðirnar eru
svo líkar að þær þekkjast ekki
sundur. Framan við húsin er slétt
grasflöt eða grasbelti, það eina sem
minnir á líf í þessari eyðimörk, og
stundum er þó aðeins hellulögð
gangstéttin og malbikuð gatan þar
fyrir framan. Allir drættir þessarar
myndar eru eins einfaldir og mest
má verða. Stundum furðar maður
sig reyndar á því að það skuli vera
hafðir gluggar á þessum húsum, því
strangt fram tekið er það ekki
nauðsynlegt, síðan raflýsing kom til
sögunnar. (Þar eimir eftir af
mannlegum veikleika).
Hugsum okkur svo að við göng-
um úr þessu nýlega en drungalega
úthverfi inn í gamla miðbæinn. Þar
er ólíku saman að jafna. Hvert hús
hefur þar sín einkenni, sína sér-
kennilegu fegurð eða ljótleika og
þó er eitthvert heildarsamræmi yfir
öllu þessu fjölbreyta húsasafni, sem
virðist vera stráð þarna niður eins
ogaf tilviljun. Þegar betur er að gáð
gilda líka vissar reglur um form
allra húsanna, a.m.k. þau sem eru
af svipuðum aldri. Það er það sem
menn kalla stfl í byggingarlist.
Húsin eru í senn bæði lík og ólík.
Þau eru á sinn hátt eins og náttúr-
an, fjölbreytni þeirra er sýnilega af
sama toga.
Við getum einnig farið og kynnt
okkur iðnaðinn í borginni og þar
verður enn það sama uppi á ten-
ingnum. Gamli smáiðnaðurinn og
heimilisiðnaðurinn hefur þróast
upp í einhæfan stóriðnað. Hver
verksmiðja framleiðir helzt ekki
nema einn hlut, eða part úr hlut.
Þannig gengur það best segja
menn, og við fáum ekki lán út á
annað.
Niðurstaðan af mannfélags-
rannsókn okkar verður því þessi:
Andstætt náttúrunni er mannfélag-
ið fábreytt og stefnir stöðugt til
meiri einhæfingar.
ÍSLENSKIHESTURENN
á sigurgongu
Við íslendingar viljum eignast vini sem víðast og
halda sessi okkar í samfélagi þjóðanna. Bera höfuð-
ið hátt. Nú á dögum ber íslenski hesturinn hróður
okkar til sífellt fleiri landa. Enginn aflar okkur fleiri
vina.
Fyrir um það bil aldarfjórðungi hóf Búvörudeild
Sambandsins kynningu á ís-
lenska hestinum á megin-
landi Evróþu og áfram er
unnið að því verkefni,
beggja vegna Atlantshafsins. Ætlað er að um
50 þúsund útlendingar umgangist nú íslenska
hestinn.
Sigurganga hestsins okkar erlendis á sinn þátt í því
að varpa Ijóma á aðrar íslenskar útflutningsafurðir
og skapa þeim betri markaðsstöðu á erlendum vett-
vangi. (slenskur ferða-
iðnaður hefur meðal annars
notið þess ríkulega á undan-
förnum árum.
/SLAND
PFERDE
ÍSLANDS
HESTEN
ICELAND
HORSE
Samband ísl.
samvinnufélaga
Búvörudeild
Sími 28200 -Pósthólf 180
6•DAGUR
Að fenginni þessari niðurstöðu
er etv. ástæða til að spyrja: Hvaða
hlutverki gegnir fjölbreytnin í
náttúrunni og umhverfinu yfirleitt?
Sé litið á málið frá mannlegu sjón-
armiði eingöngu, myndi svarið etv.
hljóða eitthvað á þessa leið: Fá-
breytt umhverfi er leiðinlegt og
þreytandi, því að það samsvarar
ekki hugarheimi vorum, þótt það
geti samsvarað hinum líkamlegu
þörfum. Við reynum að vísu að
bæta okkur þetta upp á ýmsan hátt,
t.d. með iðkun svonefndrar listar og
fjölbreytni í húsbúnaði og klæðum,
með því að ferðast til framandi
landa o.s.frv. en ekki er víst að það
dugi til, og ekki eiga allir
jafnauðvelt með að koma slíku til
framkvæmda. Fábreytnin getur því
orsakað andlegar veilur og jafnvel
sjúkdóma.
í hinni upprunalegu náttúru
gegnir fjölbreytnin auk þess öðru
og mikilvægara hlutverki. Þar er
hún einn stærsti þátturinn í hinni
eilífu baráttu lífveranna fyrir til-
veru sinni. Það liggur í augum uppi
að tegund sem er einhæf, þannig að
allir einstaklingar hennar eru
nokkurn vegin eins, og gera
nákvæmlega sömu kröfur til um-
hverfisins, er í mun meiri útrým-
ingarhættu ef umhverfið breytist
(áf einhverjum orsökum) en teg-
und sem er fjölbreytt að samsetn-
ingu, og gerir mismunandi kröfur.
Fjölbreytni tegunda og ein-
staklinga er að dómi Darvíns og
annara þróunarfræðinga það hrá-
efni sem úrval náttúrunnar vinnur
úr til að skapa nýjar tegundir.
Þannig er fjölbreytnin hvorki
meiru né minna en driffjöður
sjálfrar framþróunarinnar lífsins á
jörðinni. eða með öðrum orðum
undirstaða og grundvöllur þess.
Grasflötin, sem um var getið. er
annars merkilegt fyrirbæri og lýsir
kannske viðhorfi borgarbúans lil
náttúrunnar betur en flest annað,
enda er hana að finna svo að segja á
hverri lóð um allan hinn „sið-
menntaða" heim. Hin fullkomna
grasflöt á að vera rennislétt, og
iðjagræn sumarsem vetur. Grasið á
henni á að vera jafnt og þétt og hún
á jafnan að vera snöggslegin,
þannig að yfirborðið líkist loðnu
teppi. Þar má helzt ekki vaxa nema
ein grastegund, mosi er afar illa
séður og sóleyjar eða fíflar (að ekki
sé nú talað um heimulu) eru slitnar
upp með rótum, ef þær birtast.
Halda þarf grasinu í stöðugum vexti
með reglulegri áburðargjöf, til að
hægt sé að slá grasflötina helzt
vikulega yfir sumarið, því aðeins
með því móti helzt hún nógu slétt
og græn. (Er nokkur furða þótt
farið sé að nota gervigrasflatir úr
grænu plasti í Ameríku?).
Svo ríkjandi þáttur er grasflötin í
nútíma þjóðfélagi Vesturlanda að
kenna mætti menningu okkar við
hana og kalta grasflatarmenningu
(sbr. leirkeramenningu grísku).
Þetta er því táknrænna sem það er
hverjum mánni Ijóst að svipað við-
horf er ríkjandi hér á mörgum
sviðum þjóðlífsins. Þar skal flest
vera „klippt og skorið" og allt
jafnhátt og jafnbreitt. Skólakerfið
byrjar strax um 7 ára aldur að stýfa
ofan af þeim fáu grasstráum sem
vaxið hafa hærra en meðaltalið
jafnframt því sem reynt er að knýja
stuttgresið upp í sömu hæð með
ríkulegri „áburðargjöf" og „sól-
eyjar“ eiga þar ekki upp á pall-
borðið, nema þær hafi eiginleika
tölvunnar að geta safnað í sig
minnisatriðum. Fjölmiðlar og
skemmtiiðnaður taka við þar sem
skólanum sleppir og eiga drjúgan
þátt í að steypa alla í sama mótið.
Allar persónur sem víkja á ein-
hvern hátt frá því normala eru
settar á þar til gerðar stofnanir eða
hæli. Þann meðalmann sem gengur
• laus og fær að rækta sína grasflöt á
svo helzt að binda niður í framsæt-
inu á sínum eigin bíl, til að hann
fari sér ekki að voða. H.Hg.