Dagur - 03.12.1981, Blaðsíða 4

Útgefandi: UTGÁFUFÉLAG DAGS
Skrifiitofur: Hafnarstræti 90, Akureyri
Ritstjórnarsímar: 24166 og 21180
Sími auglýsinga og afgreiðslu: 24167
Ritstjóri (ábm.): HERMANN SVEINBJÖRNSSON
Blaðamenn: Áskell Þórisson,
Gylfi Kristjánsson
Augl. og afgr.: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
Prentun: Prentverk Odds Björnssonar hf.
Leiðrétta þarf
segui-
skekkjuna
Á sama tíma og byggingaiðnaðar-
menn á Akureyri þurfa að horfa
upp á samdrátt og jafnvel
atvinnuskort á vetri komanda, er
gífurleg þensla á byggingamark-
aðinum í Reykjavík. Þar ríkir nú
slíkt blómaskeið, að menn hafa
jafnvel látið svo lítið að segja, að
ekkert munaði um að útvega öll-
um byggingaiðnaðarmönnum á
Akureyri nóg að starfa fyrir sunn-
an, því þar vantaði fólk.
Meginástæðan fyrir þessum
miklu verkefnum í byggingar-
iðnaði á höfuðborgarsvæðinu er
sú, að mjög mikið er þar af húsum
og mannvirkjum í byggingu á
vegum opinberra aðila. Nefna má
nokkrar byggingar, s.s. Þjóðar-
bókhlöðu, Útvarpshús, Seðla-
bankabyggingu og höll Fram-
kvæmdastofnunar, sem nýlega er
reyndar lokið við.
Þessi byggingarmál eru eitt
dæmi þess á hvern hátt ríkisvaldið
verður til þess að auka báknið á
höfuðborgarsvæðinu. Eins og
Fjórðungssamband Norðlendinga
hefur bent rækilega á í kjölfar út-
tektar, sem starfsmenn þess
unnu, er sífellt stærri hluta þjóð-
artekna aflað á landsbyggðinni á
sama tíma og hlutfall útgjalda
þjóðarinnar fer sívaxandi á höfuð-
borgarsvæðinu. Teknanna er afl-
að úti á landi en eytt á höfuðborg-
arsvæðinu.
Stjórnvöld vinna beint og óbeint
gegn yfirlýstri byggðastefnu með
ýmsum hætti. Að nokkru leyti er
um að ræða sjálfkrafa þróun, sem
nauðsynlegt er að sporna gegn, ef
menn á annað borð vilja að jafn-
rétti ríki meðal þegnanna, en ekki
misrétti eftir búsetu. Það gerist
t.d. nokkuð sjálfkrafa, að þegar
stofnaðir eru sjóðir eins og Fram-
kvæmdasjóður aldraðra og efnt til
sálfræðiþjónustu í skólum, svo
eitthvað sé nefnt, eru það nær
eíngöngu stærstu byggðarlögin á
höfuðborgarsvæðinu sem hafa
bolmagn til að leggja fram sinn
skerf og þar með að fá þá þjónustu
sem upphaflega var ætlað að allir
iandsmenn nytu og allir verða að
greiða til.
Þessa segulskekkju þarf að
leiðrétta, ef ekki á að villast af
markaðri leið. Ein leið tii þess er
að stórauka opinbera þjónustu-
starfsemi út um landið, auk þess
sem tryggja verður rekstraraf-
komu framleiðsluatvínnuveg-
anna, sem að lang mestum hluta
eru utan höfuðborgarsvæðisins.
Einnig þarf að efla og styrkja
þann iðnað sem fyrir hendi er, auk
þess að leita nýrra leiða í þeim
efnum.
Vilji menn koma í veg fyrir
byggðaröskun þarf að taka til
hendinni fyrr en seinna.
Aldnir hafa orðið
Erlingur Davíðsson skráði
Útgefandi: Skjaldborg
Nýlega kom út 10. bindið í bókaflokknum
„Aldnir hafa orðið“. Þessi flokkur hefur
fengið ákaflega góðar viðtökur lesenda víða
um land, sem sést e.t.v. best á því að lengi vel
voru einstaka bækur uppseldar hjá Skjald-
borg. Skrásetjarinn, Erlingur Davíðsson, hef-
ur lagt á það áherslu að seiða fram það
merkasta úr lífi hvers og eins, sem fram
kemur í bókinni og tekst það mæta vel. Það
fólk, sem segir frá í þessu bindi, er allt komið
á efri ár og man vel fyrri tíð og með starfi sínu
hefur Erlingur Davíðsson lagt sitt af mörkum
til að varðveita mikinn fróðleik sem eflaust
hefði að miklu leyti glatast að öðrum kosti.
Eftirtaldir segja frá í 10. bindi: Daníel
Kristjánsson, skógarvörður á Hreðavatni,
Gísli Eiríksson frá Ámesi í Glerárhverfi,
Guðrún Sigurbjarnardóttir, fyrrum húsfreyja
á Úlfsbæ, Hanna S. Möller, símamær hjá
Sambandinu, Jón Goði Kristjánsson, Akur-
eyri, Sigurmon Hjartmannsson, stóðbóndi á
Kolkuósi, ölver Karlsson, bóndi og félags-
málamaður í Þjórsártúni.
Með þessu heiðursfólki hefur alls 70 manns
komið fram í bókaflokknum og í kynningu á
bókarkápu segir að Erlingur Davíðsson sé nú
að vinna að gerð 11. bókarinnar í þessum
flokki.
Hér er ekki rúm til að fjalla um hvern og
einn sem segir frá í 10. bindi, enda af mörgu
að taka. Yfirleitt eru frásagnimar heilsteyptar
og renna liðugt, og vist er að þeir sem þekkja
eitthvað til sögumanna og nánasta umhverfis
þeirra munu hafa mest gaman af.
Það hefur löngum loðað við Islendinga að
vilja skyggnast í fortíðina og í þessum bóka-
flokki Erlings gefst mönnum gott tækifæri til
þess. Sú staðreynd að hann velur sögumenn
ekki endilega úr „efstu þrepum“ þjóðfélags-
ins gerir bækumar enn betri en ella. „Al-
múgafólk," eins og það er kallað, hefur frá
mörgu að segja, þó ekki sé um að ræða at-
burði sem skiptu sköpum í veraldarsögunni.
Það er alltaf ánægjulegt að lesa frásagnir
hressra manna og í þeim hópi er Sigurmon
Hartmannsson og þeir sem kannast við Gísla
Eiríksson ættu hiklaust að lesa frásögn hans,
en í henni ræðir hann m.a. um hinn fræga
flutning á olíugeymum frá Siglufirði til Ak-
ureyrar. Frásögn Guðrúnar Sigurbjarnar-
dóttur er líka athyglisverð og ekki mé gleyma
Jóni Goða. Bók Erlings er góð lesning. á.þ.
Spellvirki
ný skáldsaga
eftlr Jón Dan
Út er komin hjá Almenna bóka-
félaginu ný skáldsaga eftir Jón
Dan. Nefnist hún Spellvirki og
segir frá unglingi sem lendir í
vandræðum. Bókin er kynnt
þannig:
„Ný skáldsaga eftir Jón Dan.
raunsönn, spennandi, um eitt af
brýnustu vandamálum samtímans.
Unglingur við erfiðar aðstæður
og misrétti beittur lendir í hræði-
legum vanda þegar hann missir
stjórn á sjálfum sér á örlagastund
— og fremur spellvirki.
Hvað er til ráða?
Er nóg að læra af mistökunum?
Svarið er neitandi. Sá sem þegar er
stimplaður í augum fjölmiðlanna
og fólksins á erfiðara en aðrir með
að sanna sakleysi sitt ef eitthvað illt
hendir, jafnvel þótt hann hafi
hverfi nærri komið.
Og þó er ef til vill erfiðast að
losna við sitt innra víti — hræðsl-
una við það að vera það sem aðrir
halda að maður sé.
Þetta er vandi Ragnars Torfa-
sonar, aðalpersónu bókarinnar.
Er einhver lausn á honum?“
Spellvirki er 157 bls. að stærð.
Stefán Valgeirsson á kjördæmisþingi:
HEIMAMENN VERÐA AÐ
HAFA FRUMKVÆÐKÐ
IATVINNUMÁLUNUM
Stefán Valgeirsson, alþingismaður,
minnti í upphafi ræðu sinnar á kjör-
dæmisþingi framsóknarmanna á
stjórnarsáttmála rfldsstjórnarinnar og
lagði þunga áherslu á það, að í fyrsta
lagi væri stefnt að því að halda uppi
fullri atvinnu og í öðru lagi kæmi svo
niðurtalning verðbólgunnar.
Spáð var 80% en niður-
staðan er 40%
Stefán sagði að það hefði ekki átt að koma
neinum á óvart, að þessi sigling, ef svo
mætti að orði komast, yrði ekki auðveld.
Ef báðum markmiðum yrði náð myndi
hrikta einhvers staðar í öðru hvoru. Hann
sagði að þrátt fyrir spá um 80% verðbólgu
á þessu ári hefði stjórnarflokkunum tekist
að ná verðbólgunni niðúr í 40%. Atvinnu-
vegirnir væru ekki það beysnir, að þeir
þyldu meiri kostnað og verðbólguþróunin
kæmi verst niður á þeim launþegum sem
lægst hefðu launin.
„Menn eru undrandi yfir þvi, hvernig á
því geti staðið að rekstrargrundvöllur at-
vinnulífsins hefur versnað eins og raun
ber vitni. En á því er einföld skýring.
Kostnaðarhækkanir hér innanlands hafa
orðið um 35%, það sem af er árinu, en
erlendur gjaldeyrir hefur hækkað um
17-18%, þegar með er talin síðasta verð-
felling krónunnar. Verðbreytingar hafa
ekki orðið miklar á útflutningsafurðum
okkar, miðað við erlenda gjaldmiðla, en
þó heldur neikvætt þegar á heildina er
litið.“
Almenn laun eru of lág
Stefán sagði að á þessu sæist að atvinnu-
reksturinn hefði enga möguleika til að
bera neinar kostnaðarhækkanir og marg-
ar greinar væru þannig í stakk búnar, að
rekstur þeirra eftir síðustu gengisfellingu
væri rekinn öfugu meginn við strikið. „Á
hinn bóginn eru almenn laun í landinu of
lág miðað við kaupmátt þeirra, og
áhyggjuefni hvemig hægt er úr að bæta,
því kaupmátturinn verður ekki bættur
með grunnkaupshækkunum að óbreyttu
verði á erlendum mörkuðum, nema hægt
sé að lækka innlendan kostnað að ein-
hverju marki.“
Eftir að hafa rætt um fulla verðtrygg-
ingu inn- og útlána sagði Stefán:
„Reynslan er ólygnust og nú er talið að
ekki verði hjá því komist að létta fjár-
magnskostnaðinn af framleiðslunni, t.d.
að vextir af rekstrarlánum og afurðarlán-
um verði að fara ofan við 30%, annars er
voðinn vís. Það hefur sýnt sig að út-
flutningsatvinnuvegimir og samkeppnis-
iðnaðurinn einnig standa ekki á þeim
fjármagnskostnaði, sem á þeim hvílir. Og
við fleiru var varað, þegar þessi breyting
var ákveðin, sem hefur skapað meira
óréttlæti en dæmi eru um í okkar þjóð-
félagi.“ Og Stefán minnti á misræmið
milli þeirra sem hefðu byggt á allra síð-
ustu árum og væru í mörgum tilfellum í
erfiðri aðstöðu vegna lánakjara, og milli
Stefán Valgeirsson alþingismaður.
hinna sem byggt hefðu upp áður en þessi
erfiðu lánakjör komu til. Um málefni
þeirra fyrrnefndu sagði Stefán orðrétt:
„Það verður að stórhækka íbúðarlánin til
þeirra, sem eru að byggja eða kaupa í
fyrsta skipti, og það verður að lengja
lánstímann frá því sem nú er.“
Helmamenn verða að vera
vel vakandl
Þá ræddi Stefán um stjórnarsáttmála rík-
isstjórnarinnar og sagði að þar mætti finna
fyrirheit um að þau byggðarlög, sem lak-
ast standa í atvinnulegu tilliti, sitji fyrir um
fyrirgreiðslu til atvinnuuppbyggingar.
„En heimaaðilar verða að hafa allar for-
ustu um slík málefni, gera stjórnvöldum
aðvart ef atvinna dregst saman og illa
horfir í því efni..Ef það er t.d. skoð-
un manna hér við Eyjafjörð, og aðrir geta
ekki hrakið það, að ótryggara atvinnu-
ástand sé hér en annarsstaðar í landinu, þá
ættum við að eiga rétt um fram alla aðra
að mínum dómi, að hér sé fyrst hafist
handa með einhverja uppbyggingu. Að
aðrir staðir séu ekki teknir á undan okkur.
En enginn þarf að halda að slfkt komi af
sjálfu sér. Heimaaðilar verða að hafa alla
forustu í slíkum málum, vera vel vakandi,
standa á þeim rétti, sem kann að vera fyrir
hendi.“
Eftir að hafa lýst yfir þeirri skoðun sinni
að ullar- og skinnaiðnaðurinn fái sömu
rekstrarskilyrði og orkufrekur iðnaður,
sagði Stefán að það væri sín trú, að ef slíkt
gerðist myndi hann þróast og að 10 árum
liðnum ætti helmingi fleira fólk að geta
starfað við ullar- og skinnaiðnað en er í
dag.
Jafnrétti kynjanna
Stefán ræddi um orkufrekan iðnað, sem
hann sagði vera neyðarkost, að minnsta
kosti sumar greinar hans, „sem þó verði
ekki ef til vill ekki komist hjá að grípa til,
ef við getum ekki með öðrum hætti haldið
uppi fullri atvinnu í landinu. En þá er ekki
sama hvar hann er staðsettur.“ Stefán
minnti á að olíubirgðir jarðarbúa væru að
ganga til þurrðar og sagði í því sambandi
að nú bæri landsmönnum að snúa sér að
því að finna heppilega lausn á að fram-
leiða sem allra mest af því brennsluefni,
sem þeir þyrftu til eigin nota. „Sú grein
orkufreks iðnaðar á að sitja fyrir öðrum
greinum hans að mínum dómi, enda er
vandséð að við getum tryggt á annan hátt
betur velferð og framtíð þjóðarinnar."
Að lokum kom Stefán inn á jafnréttis-
mál og sagði í því sambandi: „Mikil um-
ræða fer nú fram í landinu um jafnrétti
kynjanna. Sú umræða snýst þó að minnstu
leyti um það sem mestu máli skiptir til að
ná raunverulegu jafnrétti. Að minum
dómi er það atvinnumálastefnan, hvemig
sé hægt að tryggja jafnt konum sem körl-
um svipað atvinnuval og launakjör. Væri
nú ekki rétt, að velta þessum atriðum fyrir
sér og taka fullt tillit til beggja kynja,
þegar atvinnumálastefnan er mótuð. Við
getum afskrifað allt raunverulegt jafnrétti
í náinni framtíð, ef við byggjum ekki at-
vinnulífið þannig upp, að bæði kynin hafi
svipað atvinnuval og launakjör.“
4 - DAGUR - 3. desember 1981