Dagur - 13.05.1983, Blaðsíða 7

„Þessi minning hef.ur
brennt sig svo fast í hug
minn að hún hefur fylgt
mér alla tíð og alltaf síðan
finnst mér flugnasuð feg-
urst söngva.“
„Og nú þegar ég er orðinn
gamall maður finnst mér
einhvern veginn að ég sjálf-
ur
se meir og meir eins og
hluti af þeirri náttúru sem
umlykur mig og ég kann
því afskaplega vel.“
Hjörtur E. Þórarinsson ræðir við Gunnlaug
Gíslason bónda á Sökku í Svarfaðardal
og þar átti ég heima í 20 ár á
fjölmennu heimili og í nágrenn-
inu var mjög margt af ungu
fólki á mínu reki. Það voru ágæt
ár eins og reyndar öll mín ár
hafa verið.
í Hólaskóla fór ég haustið
1919. Þá var skólastjóri þar Sig-
urður Sigurðsson frá Drafla-
stöðum. En þá um áramótin tók
hann við embætti búnaðarmála-
stjóra, en setti fyrir sig til vors
Sigurð Baldvinsson sem síðar
varð bóndi á Kornsá. Næsta ár
tók svo við skólastjórastöðunni
Páll Zóphóníasson frá Viðvík,
Svarfdælingur í föðurætt.
Svarfdælir voru fjölmennir á
Hólum á þessum árum, t.d.
voru með mér í skóla þessir:
Jón bróðir minn (síðar bóndi á
Hofi), Jóhann Jónsson frá
Jarðbrú, Halldór Hallgrímsson
á Melum, Jóhannes Þorsteins-
son frá Urðum, Björn Júlíusson
f Syðra-Garðshorni og Björn
Jónsson á Hóli (síðar bóndi í
Ölduhrygg). Ég hafði ómetan-
legt gagn af veru minni á
Hólum, bæði lærði ég mikið um
búskap og eignaðist auk þess
marga góða vini sem mér hefur
haldist á alla ævi mér til gagns
og gleði. Ýmsir þeirra eru nú
dánir, eins og nærri má geta, en
aðrir lifa enn góðu gengi. Auk
Svarfdælinganna get ég nefnt
menn eins og Guðmund Jóns-
son fyrrv. skólastjóra á Hvann-
eyri, Gunnar Árnason fyrrv.
gjaldkera Búnaðarfélags ís-
lands og Stefán Kristjánsson
frá Glæsibæ, sem allir eru við
bestu heilsu.
Ég útskrifaðist úr Hólaskóla
vorið 1921 og hélt ásamt öðrum
heim um Heljardalsheiði sem
þá var alfaraleið. Ég kynntist
Heljardalsheiði vel á þessum
árum og síðar. Ég held ég hafi
farið hana einum 17 sinnum, oft
sem fylgdarmaður með ókunn-
ugum.“
Svo fluttirðu burt úr Hofl?
„Ég var um kyrrt á Hofi
næstu árin við búskapinn hjá
föður mínum. Þá varð ég svo
frægur að fá eina 4 verknáms-
pilta frá mínum gamla skóla til
dvalar í nokkrar vikur. Áttu
þeir að læra af mér réttu aðferð-
irnar við búskapinn. Svo þið
sjáið að þessir verknemar frá
Hólum sem hér eru við æfingar-
nám í sveitinni núna eru ekki
þeir fyrstu.
Þann 29. apríl 1924 var tvö-
falt systkinabrúðkaup í Valla-
kirkju. Þá gaf sr. Stefán Krist-
insson okkur'Rósu Þorgilsdótt-
ur á Sökku saman í heilagt
hjónaband og samtímis Ara,
bróður Rósu, og Halldóru, syst-
ur mína. Við þessi tvennu hjón
hófum svo búskap á Sökku um
vorið. Því miður varð stutt í
búskap Ara, því árið eftir and-
aðist Halldóra frá nýfæddum
sýni sem hlaut nafnið Halldór."
Hvernig líkaði þér búskapur-
inn?
„Mér líkaði alla tíð vel að
vera bóndi. Sérstaklega var ég
áhugasamur um öll ræktunar-
störf, að láta tvö strá vaxa þar
sem eitt óx áður. Ég tók nú í arf
áhugann á þúfnasléttun. Það
var haft eftir tengdaföður mín-
um og fyrirrennara á Sökku,
Þorgils Þorgilssyni: „Blessuð
gerið þið ekki þúfu af leiðinu
mínu, þáð er nóg til af þýfinu
samt.“
En það var erfitt að rækta tún
á Sökku, túnstæðið er bratt og
hólótt, grýtt og fullt af upp-
sprettuveitum sem varð að ræsa
fram í lokræsum. Auðveldara
var að fást við Lambhagann, 5
ha. hrís- og lyngmóaholt upp úr
mýrunum. Þar fengum við góð-
an túnauka. En Rósa var ekki
jafnhrifin af að tapa berjamón-
um. Hún sagði að réttast væri
að höfða mál á hendur mér fyrir
tiltækið!“
Þú varst mikið í félagsmál-
um?
„Já, já, ég var meira og
minna í öllum þessum venju-
lega félagsskap hérna í sveitinni
í ein 30 ár. Þá hreinsaði ég það
allt af mér á stuttum tíma. Mér
fannst vera nóg af ungum
mönnum og efnilegum hér til að
axla byrðarnar.
Ég var í hreppsnefndinni
þrjú kjörtímabil og oddviti
hennar 8 árin fyrst eftir hreppa-
skiptinguna 1946. Ég þurfti að
hafa mjög mikil samskipti við
þá „í neðri hreppnum" þ.e. á
Dalvík eftir skiptin. Og ég verð
að segja það að mér líkaði ágæt-
lega við alla þá menn sem þar
áttu hlut að máli. Fyrsti oddviti
þeirra á Dalvík var Tryggvi
Jónsson og sfðan Jón Stefáns-
son, en fyrsti sveitarstjórinn var
Valdemar Óskarsson allt góðir
menn og sanngjarnir í viðskipt-
um.
í stjórn búnaðarfélagsins var
ég og formaður hennar þrisvar
sinnum, síðast 1955-1957. Þá
var ég lengi í stjórn sjúkrasam-
lagsins. Við stofnuðum það hér
löngu áður en það var gert að
skyldu.
En einna mesta ánægju held
ég að ég hafi haft af störfum
mínum á Framræslu- og áveitu-
félagi Svarfdæla sem við stofn-
uðum hérna í lok stríðsins. f
framhaldi af þeirri félagsstofn-
un fengum við aðra af tveim
fyrstu skurðgröfum Vélasjóðs
til að hefja skurðgröft hérna í
dalnum. Hin byrjaði sinn gröft
á fyrirhuguðu nýbýlasvæði
undir Ingólfsfjalli í Flóa. Mérer
það ógleymanlegt þegar ég
horfði á þessi nýju vinnubrögð,
þar sem einn maður með þetta
tæki í höndunum vann á við
marga tugi manna með gömlu
handverkfærunum. Þá fannst
mér ég sjá í hillingum þá bylt-
ingu í ræktunarmálum sem síð-
an er orðin að veruleika.
Að lokum má geta þess að
um skeið var ég í stjórn Búnað-
arsambands Eyjafjarðar m.a.
með Ólafi Jónssyni í Gróðrar-
stöðinni og Jakobi Karlssyni á
Akureyri.“
Hvað er þér efst í huga þegar
þú lítur yfir farinn veg?
„Ætli það sé nú ekki helst
þær miklu framfarir sem orðnar
eru í búskap og búnaði manna
hér í sveit síðan ég var að alast
upp. Það er afskaplega
skemmtilegt að hafa lifað þetta
ævintýri. Eg held að mín kyn-
slóð hafi verið mjög heppin að
vera uppi á þessum stórbrotnu
tímum.
Ég er nú sjálfur löngu hættur
búskap eins og þú veist. Þorgils
sonur minn og Olga kona hans
fóru að búa með okkur 1957.
Síðan tóku þau við öllu búinu
og nú er Gunnsteinn sonur
þeirra og Dagbjört kona hans
tekin við af þeim að hálfu.
Svona gengur lífið og það er nú
allt blessað og gott.
Sjálfum er mér ellin ekki
þungbær. Ég hef alla tíð verið
mikið náttúrubarn. Ég hef unn-
ið lífsstarf mitt í náinni sam-
vinnu við náttúruna og ég hef
haft unun af að fylgjast með
ferli hennar vetur, sumar, vor
og haust. Og nú þegar ég er
orðinn gamall maður finnst mér
einhvern veginn að ég sjálfur
sé meir og meir eins og hluti af
þeirri náttúru sem umlykur mig
og ég kann því afskaplega vel.
Ég er nú ekki mikið gefinn
fyrir heimspekilegar vangavelt-
ur eða siðferðispredikanir. En
ég hef stundum verið að segja
við hana Rósu upp á síðkastið
að eiginlega finnist mér að inn-
takið í því sem ég hef lært af líf-
inu geti falist í þessu eina orði,
kærleikur. Kærleikur til lífsins,
kærleikur til móður náttúru,
kærleikur til samferðamann-
anna. Þetta vildi ég gjarnan
hafa fyrir boðorð.“
Samtalið varð ekki öllu
lengra þótt efnið væri raunar
nóg í heila bók. Gunnlaugur
kvartar undan því að sér finnist
elli kerling vera farin að „læsa
klónum óþarflega fast“ í sig.
Hún geri skrokkinn stirðan og
minnið brigðult. Reyndar vitum
við það að heima á Sökku fer
Gunnlaugur enn í fjósið og það
er mál manna að ekki rusli hann
þar mikið til, heldur kannski
hið gagnstæða. Og reyndar sat
hann við skriftir þegar neðan-
skráður kom í heimsóknina.
Hann játaði með nokkurri
tregðu að hann væri að punkta
niður sér til gamans minningar
frá því ævintýri sumarið 1921
þegar þeir Halldór á Melum
fóru ríðandi í skemmtiferð til
Reykjavíkur. Gaman væri að
fá þá frásögn til birtingar í
blaði.
Á meðan á samtali okkar
Gunnlaugs stóð sat Rósa á
stólnum sínum og prjónaði
sokkbol án þess að leggja orð í
belg. Ekki ætti hún nú síður
skilið að komast í blaðaviðtal
heldur en bóndi hennar. En hún
hefur ekki átt „merkisafmæli“
nýverið og kemst því ekki að að
þessu sinni. En mikið lifandi
skelfing er sú kona búin að
vinna mikil og góð verk um sína
ævidaga. Fyrir undirritaðan eru
mórauðu vettlingarnir sem
hann hefur þegið svo marga að
gjöf frá henni, tákn þeirrar
hlýju og góðvildar sem ætíð
andar frá þeirri góðu konu.
Og ósköp er það nú gott og
uppörvandi fyrir okkur sem
yngri erum, en sjáum efri árin
nálgast með sívaxandi hraða, að
fyrirhitta fólk komið á þennan
aldur sem er svona glatt í sinni
og sátt við tilveruna og svona
ánægt saman eins og þau eru
Sökkuhjón.
Hér í sveit er Gunnlaugur á
Sökku þekktur fyrir sagnafróð-
leik og frásagnarhæfileika sína.
Auk þess er hann vísnafróður í
besta lagi og sjálfur liðtækur
vísnasmiður.
Það fer því ekki illa á því að
enda þetta spjall með vísukorni
sem hann lofaði mér að heyra.
Hún lýsir vel vorhug bóndans á
Sökku og athafnaþrá meðan
starfskraftarnir voru óbilaðir.
Mín hefur löngum læknast sút
er leysir af jörðu krapa.
í hendingskasti hleyp ég út
að hjálpa guði að skapa..
!
Nú þessa dagana er snjórinn í
Svarfaðardal óðfluga að breyt-
ast í krapa sem vonandi bráðnar
senn og rennur burt af túnum
og högum. Það er von mín að
þau Sökkuhjón Gunnlaugur og
Rósa ásamt okkur öllum hinum
fái að upplifa gott og gjöfult
sumar, þrátt fyrir síðbúið.vor og
að guð og menn hjálpist að við
að skapa búsæld og bættan hag
í svarfdælskri byggð.
HEÞ.
13. maí 1983 - DAGUR - 7