Dagur - 27.04.1984, Blaðsíða 6

27. apríl 1984 - DAGUR — 7
t
i
i'
„ÞÁ VARÐ ÉG RÍKUR((
-Theodór Júlíusson, söngvari, bakari, leikari, leikstjóri og sjómaður með meiru í helgarviðtali
Myndir
og texti: GS
Sœlasta stundin
Ég byrjaði að leika með skólahljóm-
sveit þegar ég var 13 ára gamall og sá
hljómsveitarferill stóð í ein 4-5 ár.
Fyrst lék ég á trommur, en þótti víst
ekki sérlega góður á því sviði. Þess
vegna var annar fenginn til að lemja
húðirnar, en ég var skikkaður í
sönginn. Við spiluðum á skóladans-
leikjum til að byrja með, en ekki vor-
um við allir búnir að ná tilsettum aldri
þegar hljómsveitin var farin að leika á
almennum dansleikjum. Petta var á
Bítlaárunum margfrægu og ég hellti
mér út í þetta; fílaði það í botn eins og
sagt er. Og þessi ár voru stórkostleg, en
námið sat oft á hakanum vegna hljóm-
sveitarinnar.
Þegar hljómsveitarmeðlimirnir
höfðu allir náð 16 ára aldri helltum við
okkur út í sveitaballabransann. Við lék-
um í félagsheimilum víðs vegar á
Norðurlandi, en að líkindum oftast á
Ketilási og þar var oft dúndrandi stuð.
Það vildi líka hitna heldur betur í kol-
unum, því það voru aðallega Ólafsfirð-
ingar og Siglfirðingar sem sóttu staðinn
og það virtist ekki þurfa mikið til að
þessum fylkingum slægi saman.
Eitt sinn ætluðum við að halda ball á
Ketilási, en þá var hljómsveit frá Ólafs-
firði búin að festa húsið. Við hugsuðum
okkar ráð og mundum þá allt í einu eft-
ir litlu húsi í Ólafsfirði innanverðum,
sem hét og heitir sjálfsagt enn
Hringver. Við hringdum í ráðamann
hússins og hann var yfir sig hrifinn ai
hugmyndinni, enda höfðu ekki verið
haldnir dansleikir í húsinu í ein 20 ár.
Þarna varð hörkustuð; við seldum yfir
200 miða, og það var dansað inni og allt
umhverfis húsið, því gólfrými var lítið.
Að vísu var hver einasta rúða í húsinu
mölbrotin. En húsráðandanum þótti
það nú ekki tiltökumá! því hann var al-
sæll með stemmninguna og vildi endi-
lega fá okkur aftur! Það varð ekki úr,
en ljúft þótti okkur að frétta af tómu
húsi á Ketilási þetta kvöld.
Toppurinn á ferli þessarar hljóm-
sveitar, sem hét „Stormar“, var ferð
suður á land. Sælasta stundin var að
komast á sviðið í Glaumbæ. Það þótti
toppurinn þá. En hljómsveitarbransinn
var ekki arðsamur. Við lögðum metnað
okkar í að eiga góð tæki og í það fóru
allir okkar peningar og gott betur. Það
kom sér því vel fyrir mig að komast í
bakaranám hjá Steindóri Hannessyni,
yfirbakara hjá Kaupfélagi Siglfirðinga.
Hann útskrifaði mig sem bakarasvein
vorið 1969 og sama árið kvæntist ég
Guðrúnu Stefánsdóttur. Hún er einnig
Siglfirðingur og við vorum ung þegar
samband okkar hófst og það samband
höldum við enn.“
Með straubretti frá Ítalíu
- Gerðir þú þá ekkert annað með tím-
ann en kyrja bítlalög og baka brauð?
„Jú, blessaður vertu, enda þótti ég
fyrirferðarmikill á mínum uppvaxtarár-
um og mikið villidýr. Þar að auki átti ég
til að gera samborgurum mínum lífið
leitt með ótrúlegustu prakkarastrikum,
en ég held að það fari best á því að þau
falli í gleymsku. Ég var líka áhuga-
samur um knattspyrnu, var í fyrsta 6.
flokknum sem Knattspyrnufélag Siglu-
fjarðar setti á fót. Ég man eftir frægð-
arferð sem við fórum til Akureyrar til
að leika við jafnaldra okkar í KA. Við
spiluðum tvo leiki og unnum þá báða
með tveimur mörkum gegn engu.
Knattspymuna lagði ég á hilluna þegar
ég var 16 ára gamall, en þá hafði ég þó
náð að vera einu sinni varamaður með
meistaraflokki!
Ég má heldur ekki gleyma karla-
kórnum Vísi, en til liðs við hann gekk
ég 16 ára gamall. Ég lifði það með
kórnum, að Gerhard Smith reif hann
upp og gerði að einum vinsælasta karla-
kór landsins. Við fórum vítt og breitt
um landið og alls staðar sungum við
fyrir fullu húsi, fylltum meira að segja
Austurbæjarbíó í þrígang. Toppurinn
var Frakklandsferð, til Cannes þar sem
við vorum heiðraðir fyrir best seldu
plötuna á íslandi það árið. Margir Sigl-
firðingar fóru þar í sína fyrstu og jafn-
vel síðustu utanlandsferð. Og við fór-
um víðar en til Frakklands, því við
heimsóttum einnig Mónakó og Ítalíu.
Þar komumst við á markað og það var
alveg ótrúlegt hvað mínir menn létu sig
hafa að kaupa. Einn lét sig meira að
segja hafa það að kaupa straubretti,
sem hann síðan þvældist með til Frakk-
lands og þaðan heim. En þó það þreytti
mig stundum unglinginn, að starfa með
ráðsettum mönnum í karlakór, þá sá ég
ekki eftir þeim tíma þegar upp var
staðið. Þarna var ekkert kynslóðabil
þó elstu félagarnir væru komnir um
sjötugt, og þetta var þroskandi fyrir
mig.“
Snemma beygist
krókurinn
- En Theodór, hvenær heltók Ieik-
bakterían þig?
„Ætli þessi baktería hafi ekki alltáf
lifað með mér, þó hún næði ekki yfir-
höndinni á meðan mótstöðuaflið var
sterkt. Pabbi var á kafi í leiklistinni, lék
mikið á Siglufirði, í Ólafsfirði, já og í
tvígang komst hann á fjalirnar hjá
Leikfélagi Akureyrar í Samkomuhús-
inu. í fyrra skiptið tók hann þátt í gam-
anleik sem hét „Skóli fyrir skattgreið-
endur“, en seinna lék hann Bör Börs-
son í samnefndu leikriti. Ég fékk að
þvælast með honum á æfingar pattinn
og í barnaskóla tók ég fyrst þátt í leik-
sýningum og síðar þegar ég var í gagn-
fræðaskóla. En leikfélagið á Siglufirði
lognaðist út af um leið og síldin hvarf.
Að vísu var gerð tilraun til að endur-
vekja það þegar ég var 17 ára gamall og
Bjarni Steingrímsson var fenginn til að
leikstýra. Hann var í tvær vikur á Siglu-
firði, en gafst þá upp og fór, því honum
tókst ekki að manna leikritið."
- Giftur bakari, kominn undir
tvítugt, hvað gerðist næst?
„Við ákváðum að skella okkur til
Noregs. Það þótti nú ekki sérlega gáfu-
legt, en við vorum ákveðin, og nokk-
urra mánaða gömul dóttir okkar var
ekki til að hefta förina. Þar vorum við
hálft annað ár og það var hreint óskap-
lega skemmtilegur tími. Ég vann í
„konditori" til að afla mér aukinnar
þekkingar í bakaralistinni. Við höfðum
nóg að bíta og brenna og ef við vorum
ekki búin með vikukaupið mitt daginn
fyrir útborgunardag fór kvöldið í að
borða á góðum veitingastað eða rabb
yfir könnu af öli. Þetta var dásamlega
afslappaður tími, ólíkur stressinu
hérna heima.
En heimþráin gerði vart við sig eftir
18 mánuði, ef til vill vegna þess að þá
leið að jólum í annað sinn fjarri ætt-
ingjum og vinum. Við drifum okkur
þá heim aftur og til Siglufjarðar, en ég
held að heimþráin hafi verið búin eftir
að við vorum búin að labba einn hring
umhverfis mömmu. Enda var ekki að
miklu að hverfa á Siglufirði árið 1971,
ekkert nema eymd og volæði og enga
atvinnu að fá fyrir bakara. Ég auglýsti
þá í Mogganum og fékk ein 15 atvinnu-
tilboð. Eg var allt að því búinn að ráða
mig í Glæsibæ í Reykjavík, en féllst á
að skreppa til ísafjarðar og líta á að-
stæður í gamla bakaríinu þar. Það er
ekki að orðlengja það, að Ruth
Tryggvason, sem þá var orðin ekkja og
rak bakaríið, heillaði mig upp úr
skónum og ég skrifaði undir samning
um að veita bakaríinu forstöðu. Ég
hringdi því í Guðrúnu mína til Siglu-
fjarðar og bað hana að pakka og taka
næsta skip til ísafjarðar."
Fjörmikil leiklist
á ísafirði
- Á ísafirði hellir þú þér út í leiklist-
ina?
„Já, ég var ekki búinn að vera marga
daga á lsafirði þegar ég var beðinn að
koma á æfingu hjá Litla-leikklúbbnum
með það fyrir augum að taka að mér
hlutverk. Ég var til með að koma og
kynna mér málið, en ekki leist mér á
blikuna þegar í ljós kom, að ég átti að
taka að mér aðalhlutverkið í Ærsla-
draugnum. En það varð samt úr og eft-
ir það varð ekki til baka snúið. Ég hellti
mér út í leiklistina og þá var fjörmikil
starfsemi hjá Litla-leikklúbbnum og
svo er enn. Ef ég man rétt komst
klúbburinn upp í að setja upp fimm
verk á leikári, sem mun vera einsdæmi
hjá áhugamannafélagi. Á þessum árum
var mikið að brjótast í mér, að fara í
leiklistarskólann Sál í Reykjavík og
Guðrún hvatti mig eindregið til þess.
En ég hafði ekki kjark í mér til þess að
fara út í nám og safna skuldum. Ég
ákvað því að halda mig við áhuga-
mennskuna og sætti mig fullkomlega
við það.
Við bjuggum á ísafirði í tvö ár, en
þá bauðst mér að taka á leigu bakaríið
á Siglufirði. Þá var kaupfélagið þar far-
ið á hausinn og SÍS hafði eignast brauð-
gerðina. Hana gat ég fengið leigða fyrir
smápeninga og ég stóðst ekki boðið.
Og reksturinn gekk vel í bakaríinu,
enda samkeppnin engin. Þá eignuð-
umst við peninga hjónin, aldrei þessu
vant, og svei mér þá ef ég fékk ekki
aðeins að kynnast því hvemig það er að
vera ríkur.“
- Én af hverju hætti þú þá að vera
„ríkur“?
„Já, það er von þú spyrjir, en satt
best að segja held ég að það eigi ekki
við mig að vera ríkur. Það var ekkert
leikfélag starfandi á Siglufirði þegar ég
kom þangað, en stuttu eftir heimkom-
una hóaði ég saman fólki og við stofn-
uðum leikfélag. Fyrsta sýningin var
Deleríum bubonis, sem Hörður Torfa-
son leikstýrði, og síðar setti ég upp
„Ertu nú ánægð kerling“. Ég var sem
sé komin á kaf í félagsmálin, og það var
ekki nóg með að ég væri formaður leik-
félagsins; ég tók einnig að mér for-
mennsku Knattspymufélags Siglufjarð-
ar. Endirinn varð sá, að ég tók að mér
starf æskulýðs- og íþróttafulltrúa hjá
Siglufjarðarkaupstað og gaf bakaríið
upp á bátinn, enda var það orðið gam-
alt og úrelt og SÍS vildi ekki endurnýja.
í þessu statfí var ég í tvö ár, en þá
komst ég að raun um að bæjarstarfs-
menn hafa ekki efni á að sjá fyrir fjöl-
skyldu. Þess vegna fór ég að hugsa mér
til hreyfings og þegar mér bauðst að
gerast meðeigandi í brauðgerð á Dal-
vík sló ég til. Og þar fór á sömu leið, ég
var kominn á fulla ferð með Leikfélagi
Dalvíkur áður en ég vissi af. En ég
kunni aldrei við mig á Dalvík. Þar er
ekki sami bæjarbragurinn og á ísafirði
og Siglufirði, ef til vill vegna nálægðar-
innar við Akureyri. Ég fann aldrei að
Dalvík væri sjálfstæður kaupstaður,
hann vantaði allan karakter til þess.
Þar að auki em Dalvíkingar margir
hverjir svolítið íhaldssamir og við féll-
um ekki inn í þetta samfélag. Þrátt fyrir
það eignuðumst við marga góða vini á
Dalvík. En starfið með Leikfélagi Dal-
víkur kom mér í kynni við leikara hjá
Leikfélagi Akureyrar. Það leiddi síðan
til þess að ég var fastráðinn leikari hjá
félaginu haustið 1978 eftir mikið um-
brotatímabil hjá félaginu. Þar með var
ég kominn til Akureyrar og hér er ég
enn.
Settum markið hátt
- Hvemig stendur Leikfélag Akureyr-
ar í dag?
„Það stendur vel í lok þessa leikárs,
eftir að hafa lent á botninum í lok
leikársins á undan. Þá fengu flestar
sýningar okkar lélega aðsókn og í lokin
fengum við kjaftshögg, þegar Spékopp-
ar kolféllu. Þeir vom okkar lélegasta
uppákoma fyrr og síðar. Sem betur fer
fengum við aukafjárveitingu, því ann-
ars hefði ekki verið annað til ráða en
segja upp öllu starfsfólki. Þá voru góð
ráð dýr. Útslagið var að spila djarft,
velja umfangsmikil verkefni sem ætla
mætti að féllu fólki í geð. Þetta tókst og
ef til vill hefðum við átt að reyna þetta
löngu fyrr. Það var alltaf verið að
spyrja okkur; af hverju sýnið þið ekki
söngleik. Það varð fátt um svör og ekk-
ert gert. Slfkt má ekki koma fyrir aftur.
Leikhús er fyrir fólkið og það verður að
hlusta á raddir þess. Annars fer illa.
Það dugir ekki að segja eingöngu á svið
verk sem leikararnir hafa gaman af,
enda lítið gaman að leika slík verk til
lengdar ef enginn kemur til að sjá leik-
inn. Leikfélag Akureyrar hefur fyrir
löngu sannað tilverurétt sinn sem at-
vinnuleikhús, því hér hafa verið settar
upp margar mjög góðar sýningar á
undanförnum árum, þó aðsókn hafi
verið misjöfn. En með þessum góða ár-
angri á þessu leikári held ég að okkur
hafi tekist að breyta viðhorfum fólks til
þess sem við erum að gera. Það er líka
ánægjulegt að finna að okkar starfsemi
dregur fólk til bæjarins og lyftir þar
með undir atvinnustarfsemi í bænum.“
- My Fair Lady er lykillinn að þess-
ari velgengni, ekki satt?
„Jú, það má segja það. Ég held að
Sunna Borg hafi upphaflega átt hug-
myndina að þessari sýningu í leikhús-
ráði. Mér leist ekkert á hugmyndina til
að byrja með, ég skal viðurkenna það,
en talsmenn hennar höfðu slíkan sann-
færingarkraft, að ég hreifst með. Og
allir vita hvernig til tókst.“
Annar söngleikur
- Nú hafið þið ákveðið að setja upp
annan söngleik á næsta leikári. Um
hvað fjallar hann?
„Hann fjallar um lífshlaup söngkon-
unnar Edith Piaff, sem allir miðaldra
menn ættu að muna og margir þeir
yngri hafa heillast af söng hennar af
hljómplötum. Þetta er afskaplega
sjarmerandi saga, bæði skemmtileg og
sorgleg í senn. Leikurinn byrjar þar
sem Edith er á götunni og hefur í sig og
á með því að selja blíðu sína eða
syngja. Á endanum kynnist hún klúbb-
eiganda nokkrum, sem fær hana í
prufusöng. Þar með er frægðarferill
hennar hafinn. Tónlistin í leiknum er
yndisleg og það koma fleiri söngkonur
fram en Edith Piaff, því Marlene
Dietrich lætur til sín heyra í leiknum.“
- Er þetta fjölmenn sýning?
„Nei, hún er ekki eins fjölmenn og
My Fair Lady, ætli við komumst ekki af
með 12 leikara í hlutverkum og auk
þeirra verður 8 manna hljómsveit,
skipuð blásurum, píanóleikara, bassa-
leikara og harmonikuleikara. Þessi
leikgerð er bresk að uppruna og gekk
m.a. í Osló í tvö ár. Þar sáu 200 þúsund
manns sýninguna og loks var hún tekin
upp fyrir norska sjónvarpið. Þá upp-
töku sáum við og heilluðumst af.“
- Hver á að leika Edith Piaff?
„Að líkindum Hanna María Karls-
dóttir, sem er fastráðinn leikari hjá
Leikfélagi Reykjavíkur. Við höfum
legið yfir lista með nöfnum allra leikara
af kvenkyninu og Hanna María reynd-
ist álitlegust. Hún er mikill leikari og
ágætur söngvari, auk þess sem hún
kemur til með að líkjast Edith Piaff
glettilega mikið á sviðinu. Það er ekki
búið að ráða í önnur hlutverk, en við
verðum ekki í vandræðum með það,
við eigum meira að segja Marlene
Dietrich á Akureyri, en ég get ekki sagt
þér hver það er.“
- Þið hafið verið gagnrýnd fyrir að
leita „suður“ eftir leikurum, í stað þess
að leita áhugamanna meðal heima-
manna. Hvers vegna er oftast horft
suður?
„Við sem hér vinnum erum í Félagi
íslenskra leikara og samkvæmt samn-
ingi þess og Leikfélags Akureyrar er
leikhúsið skuldbundið til að nota full-
gilda félaga í FÍL í 4 hlutverk af hverj-
um 6. Og það er stefna okkar að fara
eftir þessu, því við rekurn atvinnu-
leikhús og viljum setja upp góðar sýn-
ingar. Það teljum við okkur tryggja
best með atvinnumönnum í listinni.
Þar að auki eigum við ekki svo marga
sviðsvana áhugaleikara nema þá af
eldri kynslóðinni og þeir hafa tekið
misjafnlega undir þegar til þeirra er
leitað.“
Gott samstarf við
áhugafélögin
- En er ástæðan fyrir því að við eigum
svo fáa sviðsvana áhugaleikara ekki
einmitt sú, að áhugafólk fær fá tækifæri
til að reyna sig?
„Jú, vissulega, en úr því verður ekki
bætt nema til komi áhugamannafélag í
bænum. Að mörgu leyti væri slíkt félag
æskilegt, en vegna húsnæðisskorts er
slíkt ekki mögulegt eins og er. Hins
vegar eru áhugamannafélög í sveitun-
um umhverfis Akureyri, sem við
höfum átt mjög gott samstarf við og
frá þeim höfum við fengið leikara."
- Þið viljið ekki taka lærlinga?
„Það er ekki svo auðvelt vegna
þeirra samninga sem ég sagði þér frá
áðan. Og nú er kominn sá tími, að það
verður enginn félagsmaður í FÍL nema
hafa gengið í leiklistarskóla. Það eina
sem við getum því gert er að vekja
áhuga hjá ungu fólki til að gera slíkt.“
- Þó flestir hafi lofað Ladyina og
Kardemommubæinn hefur það verið
gagnrýnt, að meiri áhersla hafi verið
lögð á leik en söng. Er það réttmæt
gagnrýni?
„Já, að einhverju leyti á hún rétt á
sér, því að í umræddum verkum er í
mörgum tilfellum um margslungin leik-
verk að ræða, sem verða ekki leyst ein-
göngu með góðum söng. Þess vegna
var lögð áhersla á leikinn, en við val í
hlutverkin höfðum við samt vissu fyrir
því að viðkomandi leikari gat sungið
þokkalega. En þetta er fyrst og fremst
spurning um þjálfun og söngþjálfun
hefur algjörlega verið vanrækt hjá
okkur, því miður. Á þessu þarf að ráða
bót.“
- Nú komu fram mörg ný andlit í
„Ladyinni“ í stadistahlutverkum. Nýt-
ist þeirra reynsla?
„Já, það vona ég, því með sýning-
unni komst á gott samstarf við Tónlist-
arskólann, dansflokk Alice og Passíu-
kórinn. Vonandi verður þarna fram-
hald á, t.d. hefur komið til tals að
stofna leikhúskór, sem æfði reglulega
og héldi síðan söngskemmtun að vori
með lögum úr vinsælum söngleikjum,
auk þess að taka þátt í sýningum félags-
ins. Ég held að félagið sé á réttri leið í
þessum efnum og vona að okkur takist
að halda stefnunni.“
- Að lokum Theodór, hvað ætlar
þú að gera í sumarfríinu?
„Ég ætla að byrja á því að fara á
leiklistarnámskeið í Osló og síðan hef
ég hug á að kynna mér Ieiklistarlíf í
Noregi og Danmörku. Síðan verður af-
slöppun, nema hvað ég vonast til að
komast einn til tvo túra með góðum
togara eins og undanfarin sumur,“
sagði Theodór Júlíusson. - GS.
6 - DAGUR - 27. apríl 1984
„Ætli það séu nokkrar
ýkjur, að okkar My Fair
Lady hafi slegið heims-
met í aðsókn, að sjálf-
sögðu ef miðað er við
fólksfjölda. Það komu
nærri 13 þúsund manns
til að sjá leikinn, sem
samsvarar því að nær
hvert mannsbarn á Ak-
ureyri hafi komið í
leikhúsið. Geri aðrir
betur og að sjálfsögðu er
ég mjög ánægður með
þessa velgengni í vetur,
ekki síst vegna þess að
ég held að leikhúsið
okkar hafi unnið sér
stærri sess í hugum
bæjarbúa, já og raunar
hjá landsmönnum
almennt. “
Það er Theodór Júlíusson sem hefur
orðið í helgarviðtali við Dag. Hann er
leikari og leikstjóri með meiru og ný-
lega var hann kosinn formaður Leikfé-
lags Akureyrar. Samkvæmt góðum og
sígildum sið var hann fyrst spurður um
uppruna og æskuár.
Náði í skottið á
síldarstúlkunum
„Ég er fæddur og uppalinn á þeim
margfræga stað, Siglufirði, sonur Júl-
íusar Júlíussonar og Svövu Baldvins-
dóttur. Síldarævintýrið stóð enn þegar
ég var að alast upp, en það var hafinn
síðasti þáttur. Ég var ekki hár í loftinu
þegar ég byrjaði að þvælast með
mömmu í síldarsöltun, en hún saltaði
hjá Hrímni. Ég reyndi að hjálpa henni
eins og ég gat og þegar ég var níu ára
gamall var eftir því tekið. Þar með var
ég ráðinn til að útdeila hringjum, gefa
merki og til annarra snúninga. Þá þótt-
ist ég nú maður með mönnum. Þarna
var ég í tvö sumur, en þegar ég var
ellefu ára réði ég mig til síldarverksmiðj-
unnar „Rauðku". Þar var ég settur í að
stjórna inntakinu, en það þótti eitt
ómerkilegasta starfið hjá verksmiðj-
unni og fólst ekki í öðru en stjórna ein-
um rofa. En við þennan rofa stóð ég
samt í heilt sumar og átti að sinna sama
embættinu næsta sumar á eftir. En þá
vildi mér það til láns, að ég var settur í
að skipa út mjöli. Það þótti mér mikill
heiður og ég gekk nærri að mér dauð-
um til að vinna mig í álit hjá verkstjór-
anum. En það tókst og ég var fastráð-
inn í mjölhúsið þau sumur sem ég átti
eftir að starfa í „Rauðku". Þar var oft
rólegt, því það var liðið að lokum síld-
arævintýrisins á Siglufirði.
En síldarævintýrið var þó ekki alveg
búið og síldarrómantíkin var ekki
dauð, að minnsta kosti ekki í Hvann-
eyrarskál. Þangað læddumst við gjarn-
an strákamir á síðkvöldum og höfðum
þá sjónauka með í farangrinum. Þar
sáum við það sem 12 ára guttum er ekki
ætlað að horfa á, en það gerði þetta
ennþá meira spennandi. Það liðu held-
ur ekki mörg ár þar til við fórum að
gera hosur okkar grænar fyrir stelpun-
um í síldarbröggunum. Þar var fjöl-
skrúðugt mannlíf, en því miður hvarf
síldin og síldarstúlkumar með.