Dagur - 08.05.1985, Blaðsíða 4

4 - ÐAGUR - 8. maí 1985
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI:. 24222
ÁSKRIFT KR. 200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 28 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GlSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRlKUR ST. EIRlKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Fjórða hver
króna í vexti
og afborganir
í ræðu sem Valur Arnþórsson, kaupfélags-
stjóri hjá Kaupfélagi Eyfirðinga flutti á aðal-
fundi félagsins ræddi hann nokkuð um stöðu
þjóðarbúsins og sagði þá m.a.:
„Innflutningur jókst mikið á árinu 1984,
þannig að aukning á útflutningstekjum dugði
ekki til þess að skapa jafnvægi í vöruskiptum
við útlönd. Þjóðin lifði þannig enn nokkuð um
efni fram og er það að sjálfsögðu mikið
áhyggjuefni að halli í viðskiptum við útlönd
leiðir til áframhaldandi skuldasöfnunar. í árs-
lok 1983 voru erlend lán orðin 60,6% af vergri
þjóðarframleiðslu og greiðslubyrði af er-
lendum lánum orðin 20,6% af útflutningstekj-
unum. Þessi hlutföll versnuðu á árinu 1984 og
nærfellt fjórða hver króna, sem aflað er í er-
lendum gjaldeyri, fer í vexti og afborganir af
erlendum lánum. Greiðslubyrði af erlendum
lánum er því meginorsök versnandi lífskjara
á íslandi, en það er fróðlegt til samanburðar
við áðurnefndar tölur, að á árinu 1979 var
greiðslubyrði af erlendum lánum 12,9% af út-
flutningstekjunum og erlend lán voru þá
34,6% af vergri þjóðarframleiðslu. Versnandi
staða í þessum efnum er meginskýring versn-
andi lífskjara.
Framleiðslan er mikil, útflutningsverðlag
tiltölulega hagstætt, en skuldirnar miklar og
soga til sín tekjurnar frá launaumslögum
landsmanna. Það er ekki vafamál að verð-
bólguholskeflan sem skall yfir síðari hluta
ársins 1984 er ein rót jafnvægisleysisins í við-
skiptum við útlönd. Vísitala framfærslukostn-
aðar hækkaði að meðaltali milli áranna 1983
og 1984 um 29,17%, en ef desember 1984 er
tekinn einn út af fyrir sig, þá hækkaði vísital-
an í þeim mánuði um 76,5% umreiknað til tólf
mánaða tímabils. Á síðustu þremur mánuð-
um ársins 1984 hækkaði framfærsluvísitalan
um 32,9% umreiknað til árshækkunar, en af
þessu má sjá þann mikla verðbólguhraða sem
varð síðari hluta ársins, eins og áður sagði.
Það hlýtur því að vera meginviðfangsefni
fyrir þjóðarbúið að jafnvægi náist og leitast
verði við að bæta kjör almennings í landinu
með aukinni framleiðslu, aukinni framleiðni
og breyttri tekjuskiptingu, þannig að kjör
hinna verr settu geti batnað án nýrrar verð-
bólguöldu," sagði Valur Arnþórsson í ræðu
sinni.
Valgerður Sverrisdóttir:
Þátttaka kvenna í
samvinnuhreyfingunni
Á aðalfundi Kaupfélags Ey-
firðinga, flutti Valgerður
Sverrisdóttir erindi um þátt-
töku kvenna í samvinnuhreyf-
ingunni, sem var aðalmál fund-
arins. Meginniðurstaða hennar
var sú að hún væri Iítil. Val-
gerður sagði síðan m.a.:
„Það hefur víða komið fram bæði
í ræðu og riti að þetta sé allt saman
konum sjálfum að kenna. Það hafi
aldrei verið neitt því til fyrirstöðu að
þær gengju í félögin og mættu á
fundum þess og tækju þátt í þeim á
sama hátt og karlar. Það er nokkuð
til í þessu, en í því tilefni vil ég segja
þetta. / fyrsta lagi hefur konum
fram til þessa a.m.k., þótt ákaflega
þægilegt að falla inn í fjöldann. Það
að mæta á fund í kaupfélaginu þar
sem fundarvanir karlar eru í svo gíf-
urlegum meirihluta, - taka þar til
máls og tjá hug sinn hefur þurft
heilmikinn kjark til að gera. / öðru
lagi krefst það tjáningarform sem
venjuleg fundarsköp fela í sér mik-
illar þjálfunar, sem því miður allt of
fáar konur hafa fengið. /þriðja lagi
er fundartími oftast sniðinn að þörf-
um karla. / fjórða iagi er ímynd
samvinnuhreyfingarinnar þannig að
hún höfðar lítt til kvenna. / fimmta
lagi er það gamla hefðin, að konan
eigi að vera heima hjá sér en ekki
eins og útspýtt hundsskinn eins og
einn ágætur samvinnumaður sagði
við mig núna um daginn. / sjötta
lagi er það konan sem gengur með
börnin og hefur þau á brjósti og á
þar af leiðandi svolítið erfiðara með
að taka þátt í félagsstörfum á stund-
um heldur en karlinn. (Mig langar í
sambandi við þennan lið að geta
þess, að ef karlar hefðu fengið
það hlutverk að ganga með börnin,
þá væri fyrir löngu búið að breyta
öllu sem viðkemur fæðingu og
brjóstagjöf, eða þá breyta formi lýð-
ræðisins innan félaga almennt,
þannig að það félli betur að þessum
séreinkennum.)
Nú ef okkur er alvara með það að
auka þátttöku kvenna í samvinnu-
hreyfingunni, hvaða leið getum við
þá hugsanlega valið? í stefnuskrá
samvinnuhreyfingarinnar, sem við
samþykktum á Húsavík fyrir þrem-
ur árum stendur í kaflanum Starfs-
hættir og leiðir, undir lið 9, sem
heitir Jöfn féiagsleg réttindi.
„Samvinnufélögin leggja áherslu
á að allir félagsmenn njóti sömu fé-
lagslegra réttinda og aðstöðu til að
taka að sér trúnaðar- og forystustörf
innan hreyfingarinnar." (Tilvitn.
lýkur.)
Þarna höfum við það svart á hvítu
að stefnuskrá hreyfingarinnar býður
upp á virka þátttöku kvenna jafnt
sem karla.
Getur verið að ein hugsanleg leið
til úrbóta sé að efla félagsmála-
fræðslu meðal kvenna? í því sam-
bandi langar mig að kasta fram
þeirri hugmynd að komið verði á
sumarskóla að Bifröst.
Eins og mönnum er eflaust
kunnugt, þá hefur samvinnuhreyf-
ingin staðið fyrir mjög myndar-
legum og vellátnum húsmæðravik-
um að Bifröst á hverju sumri í yfir
20 ár. Nú er spurningin hvort það
er ekki kominn tími til að breyta til
og reyna að höfða til yngri kvenna
og e.t.v. líka karla og þá með félags-
málafræðslu og öðru í þeim dúr.
Víkjum nú að rekstrarhliðinni.
Konur hafa líka átt erfitt upp-
dráttar ef þær hafa kosið sér kaup-
félögin, Sambandið eða samstarfs-
fyrirtækin sem starfsvettvang. Þar
eru þær vart finnanlegar í hæstu
stöðum. Þá má telja það fullvíst að
konur almennt séu lægra launaðar
en karlar í sambærilegum störfum.
Segja má að þetta spegli aðeins það
þjóðfélagsástand sem hér er, en ég
tel að samvinnuhreyfingin, hreyfing
fjöldans, sem byggir á jafnrétti bæði
geti og verði að gera betur.
Ef fundarmenn skyldu standa
í þeirri trú, að launamál kvenna hafi
ekki áður verið til umfjöllunar á
meðal samvinnumanna, þá er ekki
svo.
Valgerður Sverrisdóttir.
Á aðalfundi Sambandsins árið
1947 flutti Elín Guðmundsdóttir til-
lögu undir liðnum önnur mál, sem
fól í sér áskorun til samvinnufélaga
að greiða konum sömu laun og
körlum fyrir sömu störf.
Nokkrar umræður urðu um til-
löguna en fundurinn afgreiddi hana
með dagskrá svohljóðandi: „í
trausti þess að samvinnufélög hagi
launagreiðslum sínum til karla og
kvenna í réttu hlutfalli við störf
þeirra og afköst telur fundurinn
ekki ástæðu til að gera um það
ályktun og tekur næsta mál á
dagskrá."
Síðan er það á aðalfundi Sam-
bandsins árið 1971 að samþykkt var
tillaga frá Öddu Báru Sigfúsdóttur
svohljóðandi: „Aðalfundur SÍS
haldinn að Bifröst dagana 6.-7. júlí
1971 beinir því til stjórnar SÍS að
hún láti kanna launakjör kvenna,
sem starfa á vegum samvinnuhreyf-
ingarinnar. Könnunin feli m.a. í sér
samanburð á launum karla og
kvenna hjá samvinnuhreyfingunni
og fyrirtækjum hennar. Jafnframt er
stjórninni falið að leitast við að
koma því til leiðar að bætt verði úr
þeim ójöfnuði sem fram kann að
koma við könnun þessa. Niður-
stöðum könnunarinnar fylgi grein-
argerð um orsakir launamismunar-
ins.“
Umræður urðu tiltölulega já-
kvæðar og var tillagan samþykkt
samhljóða. Síðan var Gunnari
Grímssyni falið að gera athugun
þessa. Hann skilaði inn könnun
sinni ásamt greinargerð til sam-
bandsstjórnar og forstjóri gerði
grein fyrir málinu með örfáum orð-
um á næsta aðalfundi.
Ég legg ekki dóm á þessa athug-
un, til þess veit ég of lítið um það
hvernig staðið var að henni. En
aðalniðurstöður voru þær, að launa-
munur var allverulegur eða 24,8%.
Á sl. hausti gerði Dagbjört
Höskuldsdóttir skoðanakönnun um
brúttómeðallaun kvenna miðað við
karla hjá 6 kaupfélögum, sem tekin
voru af handahófi. Sú könnun gaf
ótvírætt til kynna að ástandið hafði
versnað. Þessi könnun var gerð í til-
efni kaupfélagsstjórafundar í nóv-
ember sl., en á þeim fundi var staða
konunnar innan samvinnuhreyfing-
arinnar til umfjöllunar og var Dag-
björt ásamt þeirri sem hér stendur
fengin til þess að flytja erindi um
þetta mál. Nokkrar umræður urðu
og samþykkti fundurinn tillögu þess
efnis að málið yrði ekki látið niður
falla og í framhaldi af því samþykkti
stjórn Sambandsins á fundi þann 5.
mars sl. að sérmál aðalfundar Sam-
bandsins 13.-14. júní nk. yrði:
„Þátttaka kvenna í samvinnuhreyf-
ingunni." Með hliðsjón af ákvörðun
sambandsstjórnar var skipuð sér-
stök nefnd til að undirbúa umræður
um málið á deildar- og aðalfundum
félaganna og fyrir aðalfund Sam-
bandsins. Nefndin hefur komið
þrisvar saman og er formaður henn-
ar Dagbjört Höskuldsdóttir.
Það er einlæg von mín, að sú um-
fjöllun, sem mál þetta fær nú verði
til þess að konur gangi í félögin,
verði virkir félagsmenn, þeim fjölgi
í stjórnum félaganna og ekki síður í
deilda- og framkvæmdastjórastörf-
um. Og síðast en ekki síst að laun
þeirra verði leiðrétt.
Ef umfjöllun um sérmál aðalfund-
ar Sambandsins árið 1985 verður til
þess að slík breyting verði á sam-
vinnuhreyfingunni hér á landi, þá
mun velvilji kvenna í garð hreyfing-
arinnar stóraukast og með því yrði
hún sterkari og gæti þá með sanni
kallast hreyfing fjöldans.
Góðir fundarmenn!
Þetta vandamál er ekki neitt sér-
fyrirbæri hér á íslandi.
Á vegum Alþjóðasamvinnusam-
bandsins ICA er starfandi kvenna-
nefnd. f tengslum við þing ICA í
Hamborg sl. haust hélt kvenna-
nefndin ráðstefnu þar sem rætt var
um stöðu kvenna. Á þinginu var
síðan samþykkt sérstök ályktun um
réttindabaráttu kvenna þar sem
m.a. er bent á að enda þótt mikið
hafi áunnist fari því víðs fjarri að
markmiðum kvennaáratugar Samein-
uðu þjóðanna 1976-1985 hafi verið
'náð. Þá er skorað á samvinnufélög
um allan heim að reyna með öllum
tiltækum ráðum að auka hlut
kvenna í samvinnuhreyfingunni og
fjölga konum í trúnaðarstörfum.
Ég er því reglulega stolt fyrir
hönd samvinnuhreyfingarinnar á fs-
landi yfir því að þetta veigamikla
mál skuli tekið fyrir nú í lok kvenna-
áratugarins, - það sýnir það að for-
ystumenn hreyfingarinnar gera sér
grein fyrir vandanum og vilja bæta
úr, eða við hljótum að skilja það
þannig. Nú er það okkar kvennanna
að nýta þetta tækifæri til þess að
gera allt sem í okkar valdi stendur
til þess að auka áhrif okkar.
Að síðustu langar mig aftur að
vitna í stefnuskrána okkar, en þar
stendur í kaflanum Starfshættir og
leiðir undir liðnum Fjölskyldulíf.
„Samvinnuhreyfingin vill að at-
vinnulíf sé skipulagt með það í huga
að farsælt fjölskyldulíf geti þróast
og aðlagast nýjum þjóðfélagsháttum
og breyttri verkaskiptingu í þjóðfé-
laginu.“
Þetta voru fögur orð!“