Dagur - 06.08.1986, Qupperneq 6

6 - DAGUR - 6. ágúst 1986
6. ágúst 1986 - DAGUR - 7
„Hreint Iand getur algerlega
skipt sköpum fyrir Lslendinga“
- segir Valur Stefánsson, stöðvarstjóri einnar fullkomnustu fiskeldisstöðvar í Noregi
Eins og sjá má er stöðin ennþá í uppbyggingu. Hún á að vera fullbúin í haust.
Yalur Stefánsson er ungur
maður sem ættaður er úr
Hörgárdal. Hann hélt til Nor-
egs að læra fiskeldi og hefur
síðan gert það gott á því sviði,
er nú stöðvarstjóri fiskeldis-
stöðvar sem verið er að reisa
þar í landi og er hún ein sú fuil-
komnasta þar, en Norðmenn
eru einna fremstir á þessu sviði
í heiminum. Dagur fékk Val til
að segja aðeins frá námi sínu
og störfum.
„Ég hélt til Noregs að læra
fiskeldi haustið 1980. Par byrjaði
ég á að fara í skóla þar sem nám-
ið var bæði verklegt og bóklegt,
en það eru nokkrir svona skólar í
Noregi þar sem náminu er skipt
nokkurn veginn jafnt niður í bók-
legt og verklegt. Árið þar á eftir
fór ég í Fylkisháskólann í Bodö
og fór þar í meira bóklegt nám en
áður. Þaðan fór ég svo til
Bergen, í háskólann þar, og í
Bergen hef ég svo verið síðastlið-
in 4 ár.
Ég vann alltaf með skólanum í
fiskeldi og það átti eftir að koma
sér vel fyrir mig. Pegar ég var að
vinna að lokaverkefni við háskól-
ann í Bergen datt mér í hug að
sækja um vinnu á tveimur stöð-
um og þá kom í ljós að þeir völdu
mig fram yfir marga aðra betur
menntaða, einungis vegna reynsl-
unnar sem ég hafði aflað mér.
Síðan gerist ég stöðvarstjóri
fiskeldisstöðvar sem er í útjaðri
Bergen og er núna í fullum gangi.
Við höfum leyfi til að framleiða
eina milljón sjógönguseiða á ári
sem er það mesta sem hægt er að
fá í Noregi. Menn telja að þessi
stöð sé jafnvel sú íullkomnasta
sem verið er að byggja, og hefur
verið byggð, í Noregi. Petta á
sérstaklega við um tæknibúnað
og flutning á fiski í gegn um rör.
Þessi stöð á að vera fullgerð í
haust.“
- Þú ættir kannski að segja
okkur eitthvað um fiskeldi
almennt í Noregi.
„Norðmennirnir eru nú búnir
að vera í þessu í dálítinn tíma, ég
held að fiskeldið þar eigi sér orð-
ið um 50 ára sögu. En það eru nú
samt ekki nema u.þ.b. 10 ár síð-
an það byrjaði að blómstra og
það sem er nú að ske er að þeir
eru að byrja að fá neikvæð við-
brögð frá mörkuðum sínum
vegna hræðslu um mengun. Fólk
í Bandaríkjunum, Þýskalandi
eða hvar sem er, þetta er fólk
sem veltir því fyrir sér hvað það
er að kaupa. Ef það veit að varan
er framleidd í nágrenni kjarn-
orkustöðvar eða einhvers iðnað-
ar sem mengar þá verður það
strax neikvætt. Það hafa nú kom-
ið ansi neikvæð viðbrögð, og þá
sérstaklega frá Bandaríkjunum,
og það hefur jafnvel komið fyrir
að sendingar hafa verið stöðvað-
ar vegna þessa.
Þetta vekur mann til umhugs-
unar um að hér á íslandi höfum
við ekki súrt regn, engin kjarn-
orkuver, fáar stóriðjur og þetta
gæti komið til með að hafa mikil
og góð áhrif fyrir okkur. Þó að
við vitum að við séum ekki að
senda mengaðan fisk til fólksins
þá vita kaupendurnir ekkert um
það og ef þeir vita að þetta er
framleitt einhvers staðar nálægt
mengunarsvæðum þá verða þeir
einfaldlega hræddir við vöruna.
Að þessu leyti eigum við mikla
möguleika og þetta þýðir að við
getum sett upp hærra verð í
Bandaríkjunum heldur en t.d.
Norðmenn. Ef við ætlum að eiga
einhverja framtíð fyrir okkur í
þessu þá verðum við hugsa um að
halda landinu hreinu. En Norð-
mennirnir halda áfram að
berjast, það er enginn vafi á því.“
- Ert þú alkominn heim núna?
„Nei, nei. Ég ætla a.m.k. að
koma þessari stöð almennilega í
gang áður en ég fer að hugsa til
hreyfings. En ég hef að undan-
förnu hitt mikið af fólki og ég
heyri að það er talsvert rætt um
möguleika til fiskeldis hér við
Eyjafjörð. Ég sé þörfina fyrir
ráðgjafaþjónustu til að byggja
upp fiskeldi á Norðurlandi og
mér finnst það spennandi hug-
mynd að setja upp slíka þjón-
ustu. Hins vegar verður tvímæla-
laust erfitt að slíta sig frá því sem
ég er að gera í Noregi.
Ég vildi gjarnan að það yrði
gerð einhver úttekt á þeirri orku
sem hér er til staðar, og þá sér-
staklega heitu vatni, því það hef-
Þama halda Valur og félagi hans á „foreldrafiski“ og mega hafa sig alla við enda er
þetta vænsta skepna. Ekki mun óalgengt að „foreldrarnir" séu stærri en þetta.
ur alveg geysilega þýðingu. Ég
veit að það finnst hér heitt vatn í
jörðu á nokkrum stöðum og
hérna má vafalaust gera eitthvað.
Okkur vantar hér hvorki kalt
vatn né sjó. Það sem vantar mest
er orkan. Ef t.d. rafmagn væri
ódýrara þá gæfi það mikla mögu-
leika. Það er líka alltaf að koma
fram fullkomnari búnaður sem
sér um að nýta hitann betur og ég
tel að með þeirri tækni sem er
fyrir hendi í dag sé hægt að
byggja nokkrar stöðvar hér við
Eyjafjörð."
- En annars staðar á landinu?
Já, t.d. mjög víða í Þingeyjar-
sýslunum. Ég var m.a. út í Axar-
firði og þar eru miklir möguleik-
ar. Þeir eru líka byrjaðir í Keldu-
hverfinu og svo er Árlax kominn
til sögunnar og það verður spenn-
andi að sjá hvernig þetta kemur
til með að ganga.“
- En hvernig standa íslending-
ar, t.d. í samanburði við Noreg.
Erum við á eftir í þessu?
„Aðstæður í Noregi eru allar
aðrar en hér. Þar er náttúruleg
aðstaða fyrir eldi í sjó alveg
Séð yfir kerin. Eins og sjá má er allt þarna mjög þrifalegt og frágangur allur góður. Þarna má finna mjög fullkomið
flutningskerfi fyrir fiskinn.
Valur stendur þarna við fullkomna stjórntölvu. Stöð þessi er svo fullkomin að hin mannlega hönd þarf sjaldan að
koma þarna nærri.
geysilega hagkvæm. En að vera
með eldi í sjó þýðir að maður er
alltaf eitthvað háður náttúru-
öflunum, maður lendir alltaf í
einhverjum árekstrum við þau,
það er ekki hægt að komast alveg
hjá því. En nú eru Norðmenn
mikið farnir að hugsa um að
byggja landstöðvar sem þýðir að
maður verður ekki lengur háður
náttúruöflunum. Á Reykjanes-
inu er einnig byrjað að byggja
matfiskeldisstöðvar á landi og ég
tel það vera framtíðina fyrir
íslendinga að byggja matfiskeld-
isstöðvar á landi þar sem fiskur-
inn er hafður í körum þar sem
maður getur stjórnað öllu og ekki
háður náttúruöflunum. Maður
getur aukið árangurinn svo
mikið. Ég á líka von á að það
verði framtíðin.
Þegar út í þetta er komið þá er
þetta farið að þarfnast mikillar
þekkingar, tæknibúnaðurinn er
farinn að skipta svo miklu máli,
enda ræður maður þarna við öll
skilyrði og þau verða því eins
hagstæð og þú vilt hafa þau. í
þannig að það er óhætt að segja
að Norðmenn séu mjög framar-
lega.“
- Er erfitt að læra fiskeldi?
„Nei, námið er ekki erfitt, en
það er hins vegar orðið mjög erf-
itt að komast í það. Það er mikið
hringt í mig og ég beðinn að
hjálpa mönnum með þetta, það
er ótrúlega mikið af íslendingum
sem vilja komast í þetta. Það eru
svona fimm til sex íslendingar
sem hafa verið þama á mínum
vegum en nú er þetta orðið það
eftirsótt að mjög erfitt er að kom-
ast inn.“
- Er eitthvað nýtt á döfinni
hjá stöðinni sem þú starfar við?
„Það em nú uppi áform um að
halda áfram byggingum þama og
fara út í aðrar tegundir af eldi.
Það er meiningin að koma þama
upp reykvinnslu og jafnvel fara
út í lúðueldi og sitthvað fleira.
Við verðum hugsanlega með
samvinnu við háskólann í Bergen
þannig að það er ýmislegt á döf-
inni sem er rætt um í dag en fyrsti
í þetta ker verður hægt að flytja fisk úr eldiskerunum með einu handtaki
eftir hinu fullkomna flutningskerfi stöðvarinnar.
Noregi líða u.þ.b. tvö ár frá því
að seiðin koma í sjóinn og til
slátrunar en í svona stöð mætti
jafnvel stytta þann tíma niður í
eitt ár. Einnig er hægt að auka
þéttleikann um helming með því
að yfirmetta vatnið súrefni.
Svona má lengi telja. Hins vegar
má nefna á móti að stofnkostnað-
ur við slíka stöð er gífurlegur.
En þekkingin, eða þekkingar-
leysið, er vandamál á íslandi.
Það er ekki nóg að hafa góðar
aðstæður, það verður einnig að
hafa góða þekkingu til að nýta
þær. Norðmenn eru mjög fram-
arlega á þessu sviði, ég hugsa
jafnvel að þeir séu fremstir í
heiminum í dag. Nú eru ráðgjaf-
ar frá Noregi að aðstoða við
byggingar fiskeldisstöðva út um
allan heim og síðan eru þjónust-
ufyrirtæki sem eru farin að mar-
kaðsfæra sig út um allan heim
áfanginn er að koma þessari stöð
í fullan gang svo við getum kom
ið frá okkur einni milljón sjó-
gönguseiða á ári. Hún verður þá
með allra stærstu stöðvum í Nor-
egi og það verður lögð mikil
áhersla á að gera hana sem full-
komnasta hvað tækniútbúnað
varðar, t.d. til þess að geta forð-
ast mengun.
Og fyrst ég minnist á það þá vil
ég leggja á það höfuðáherslu að
hreint land getur algerlega skipt
sköpum fyrir íslendinga. Ef við
ætlum að eiga einhverja mögu-
leika í framtíðinni sem fiskiþjóð,
hvort sem við erum að ræða þar
um eldisfisk eða fiskinn í sjónum,
þá verðum við að gæta þess að
halda mengun í burtu. Ef það
tekst þá held ég að íslendingar
eigi mikla möguleika í framtíð-
inni.“ JHB
Vöruskiptin við útlönd
fyrstu 6 mánuði ársins 86
í júnímánuði voru fluttar út
vörur fyrir 3.807 millj. kr. en
inn fyrir 3.603 millj. kr. fob.
Yöruskiptajöfnuðurinn í júní
var því hagstæður um 204
millj. kr. en í júnímánuði í
fyrra var halli á vöruskipta-
jöfnuðinum sem nam 163
millj. kr. á sama gengi.
Á fyrstu sex mánuðum þessa
árs voru fluttar út vörur fyrir
21.180 millj. kr. en inn fyrir
18.363 millj. kr. fob. Vöruskipta-
jöfnuðurinn fyrstu sex mánuði
ársins var því hagstæður um
2.817 millj. kr. en á sama tíma í
fyrra var 543 millj. kr. halli á
vöruskiptunum við útlönd, reikn-
að á sama gengi.
Fyrstu sex mánuði ársins var
verðmæti vöruútflutningsins 14%
meira á föstu gengi en á sama
tíma í fyrra. Sjávarafurðir voru
um þrír fjórðu hlutar alls utflutn-
ingsins og voru 17% meiri en á
sama tíma í fyrra. Rétt er þó að
hafa í huga, að afurðarverð hefur
hækkað verulega á þessu sama
tímabili. Útflutningur á áli var
6% meiri en í fyrra en útflutning-
ur kísiljárns var 8% meiri en á
sama tíma í fyrra, reiknað á föstu
gengi. Útflutningsverðmæti ann-
arrar vöru var loks 1% meira en í
fyrra.
Verðmæti vöruinnflutningsins
fyrstu sex mánuði ársins var 3%
minna en á sama tíma í fyrra,
reiknað á föstu gengi. Hér skiptir
miklu, að rekstrarvöruinnflutn-
ingur álverksmiðjunnar var innan
við helmingur þess sem hann var
í fyrra á sama tíma. Verðmæti
innflutnings til stóriðju, innflutn-
ings skipa og flugvéla svo og olíu-
innflutnings, sem kemur á skýrsl-
ur fyrstu sex mánuði ársins, var
samtals 33% minna en í fyrra,
reiknað á föstu gengi.
Þessir innflutningsliðir eru
jafnan breytilegir frá einu ári til
annars, en séu þeir frátaldir reyn-
ist annar innflutningur (81% af
heildinni) hafa orðið um 8%
meiri en í fyrra, reiknað á föstu
gengi.
Halldór á dráttarvélinni.
- sagði Halldór Hlíðar frá Hlíðarenda
Á bæ í Óslandshlíðinni skammt
norðan við Sleitustaði er maður
að brasa í bíl og vélum heima við
bæ og ungur drengur á Massey-
Ferguson dráttarvél með hey-
þyrlu aftan í að snúa heyi á tún-
bletti skammt frá veginum.
Kannski hefur hann grunað í
hvers lags erindagjörðum komu-
maður var því hann var ekkert að
stöðva vélina strax, heldur keyrði
tæpan hring áður. Var sem sagt
ekkert að trana sér í blöðin.
Hann sagðist heita Halldór
Hlíðar Kjartansson og vera fjórt-
án ára frá Hlíðarenda næsta bæ
fyrir sunnan. Manninn sem
heima við bæinn var sagði hann
vera Gunnar son bóndans sem
hafði búið hérna í Stóra-Gerði
áður. En það héti bærinn og væri
búinn að vera í eyði í nokkur ár.
Þeir á Hlíðarenda heyjuðu hérna
túnin. Þetta væri það síðasta sem
heyjað yrði núna og fólkið heima
ætlaði að fara að keyra inn af
heimatúninu. En hvernig er að
vera í heyskapnum, er það ekki
fínt?
„Jú, það er alveg ágætt. Alla
vega mun betra en að vera í
skólanum. Fínt að vera laus við
hann yfir sumarið.“
- Hvar ert þú í skóla?
„Á Hofsósi. Ég fer þangað líka
í skóla í vetur.“
- En hvað gerið þið ungling-
arnir í sveitinni ykkur til skemmt-
unar yfir sumarið?
„Ja, það eru aðallega fótbolta-
æfingarnar á Hofsósi, sem eru
tvisvar í viku.“
- Þjálfar þá Árni Stefánsson
ykkur og æfið þið kannski með
þeim fullorðnu?
„Já, Árni þjálfar okkur. Nei
það eru sér æfingar fyrir okkur.“
- Er Árni búinn að kenna ykk-
ur mikið?
„Já, það held ég.“
- Hafið þið keppt eitthvað?
„Já, við kepptum við fjórða
flokk Fylkis um daginn og töpuð-
um 2-3.“
- Nú, ég held að þetta Fylkis-
lið hafi unnið stórt á Króknum.
Eruð þið svona góðir?
„Já, ég heyrði eitthvað um
það. Við erum nokkuð seigir.“
- En hvernig er það, verða
ekki töðugjöld þegar heyskapn-
um er lokið?
„Jú að sjálfsögðu," sagði Hall-
dór að lokum og gat nú haldið
áfram að snúaheyinu. Mörg tún-
in í Óslandshlíðinni eru orðin
fagurgræn aftur eftir fyrri slátt og
að því kemur að háin verði
slegin. En áður verða sjálfsagt
víðast hvar haldin töðugjöld í
sveitinni. -þá