Dagur - 12.03.1987, Qupperneq 11

Guðmundur Stefánsson:
Eyðibýlastefna
eða uppbygging
Eftir að verð á búvörum kekkaði og
okkar bestu útflutningsmarkaðir
nánast lokuðust á árunum 1978-1981,
má segja að forsendur fyrir búvöru-
framleiðslu beinlínis til útflutnings
hafi brostið. Hér er þá að sjálfsögðu
fyrst og fremst átt við framleiðslu
mjólkur og kindakjöts. Útflutnings-
bætur entust enda illa og söluverð
þessara vara erlendis fór niður í 20-
30% af innanlandsverðinu.
Þegar hér var komið virtist almenn
pólitísk samstaða um það að snúa
þyrfti af þessari braut og sífellt kom
fram meiri gagnrýni á það sem kallað
var að „greiða mat ofan í útlend-
inga“. Svo virtist sem allir flokkar á
Alþingi vildu draga úr útflutnings-
bótum og sumir jafnvel fella þær nið-
ur með öllu.
Samdráttur
Það var erfitt hlutskipti sem beið
bænda. Eftir að hafa verið með öll-
um ráðum hvattir til að auka fram-
Málverka-
sýning í
Dynheimum
Laugardaginn 14. mars kl. 14.00
opnar Bjarni Einarsson sýningu í
félagsmiðstöðinni Dynheimum á
Akureyri.
Á sýningunni eru olíumálverk
og sáldþrykksmyndir unnar síð-
ustu árin í Gautaborg og á Akur-
eyri. Áður hefur Bjarni tekið
þátt í fimm samsýningum, fjórum
í Gautaborg og einni á Akureyri.
Bjarni er sjálfmenntaður í list-
inni. Hann vinnur að öllu jöfnu á
Minjasafninu á Akureyri og er
stundakennari við Myndlistaskól-
ann á Akureyri.
Sýningin verður opin 14.00-
21.00 opnunardaginn, en annars
17.00-21.00 aðra daga. Henni
lýkur sunnudaginn 29. mars.
Bókaútsala
í P.O.B.
Dagana 12., 13. og 14. þ.m. verð-
ur haldin stór bókaútsala í Prent-
verki Odds Björnssonar hf. að
Tryggvabraut 18-20. Þar verða á
boðstólum á annað hundrað
bókatitlar um margvíslegt efni.
Það sem er óvenjulegt við
þessa bókaútsölu í P.O.B. er, að
allar bækur seljast á einu verði,
sem er kr. 200,00. Af sumum eldri
titlum eru aðeins nokkrir tugir
eintaka eftir, en þetta er í fyrsta
skipti sem P.O.B. er með bóka-
útsölu.
Leiðrétting
í opnu blaðsins í gær var fjallað
um kjaradeilu HÍK og ríkisvalds-
ins. Var greinin límd upp í vit-
lausri röð. Rétt upphaf greinar-
innar er í 2. dálki, þar sem segir
„Jónas Helgason er trúnaðar-
maður kennara við MA....“.
Upphaf greinarinnar á síðan að
koma á undan millifyrirsögninni
„Missa bestu kennarana." Eru
hlutaðeigendur beðnir velvirð-
ingar á þessum mistökum. -HJS
leiðslu, bæta jarðir og byggja upp,
var blaðinu skyndilega snúið við. Nú
varð að draga úr framleiðslunni og
margir bændur áttu erfitt með að
skilja hvers vegna ekki var nú lengur
hægt að framleióa matvöru meðan
a.m.k. of stór hluti mannkyns svalt
heilu og hálfu hungri.
En samdrátturinn þýddi annað og
meira. Þeir lítrar mjólkur og þau kíló
kjöts sem framleiða mátti urðu færri
og ef fjöldi bænda við þessa fram-
leiðslu átti að vera sá sami, þá þýddi
það að kjör hvers og eins urðu að
rýrna. Þetta eru afleiðingar þess að
dregið var úr búvöruframleiðslunni
og þetta gátu allir sagt sér fyrirfram,
stjórnmálamenn, bændur og allur
almenningur í landinu.
Við bætist svo að búskaparhættir
breytast, bú stækka og ný tækni held-
ur innreið sína. Það er einfaldlega
skekkja að ímynda sér að samdrætti í
hefðbundinni búvöruframleiðslu
verði mætt með því að „skera ofan af
þeim stóru". Þó einstök bú séu e.t.v.
„óheppilega" stór, þá eru þau ekki
mörg og mönnum má ekki súrna í
augum þó myndarlega sé búið. 400-
600 ærgilda bú er ekkert stórbú,
heldur nútímafjölskyldubú af eðli-
legri stærð.
Verðlausar jarðir
Því hefur verið haldið fram að með
þeim ráðum sem nú er beitt við fram-
leiðslustjórnun sé verið að gera
fjölda jarða verðlausar. Þetta er ekki
rétt. Það sem hefur gerst er að miðað
við það magn búvara sem unnt er að
selja er ekki nægjanlega mikið til að
unnt sé að framleiða hefðbundnar
búvörur á öllum jörðum sem til þess
hafa verið byggðar upp. Illa hýstar
jarðir með litla ræktun eiga því litla
möguleika til að þar verði hefðbund-
in búvöruframleiðsla í náinni framtíð.
Ef til vill verða þær verðlausar, en
ýmislegt er gert til að koma í veg fyr-
ir það og að því komið síðar.
Búvörulögin
Þegar búvörulögin voru samþykkt á
Alþingi árið 1985 voru þau svar við
breyttum tímum. Engin samstaða og
lítill vilji var til að halda í gömlu
framleiðsluráðslögin og því voru þau
í raun enginn valkostur. Nýju
búvörulögin voru heldur enginn
slæmur kostur. í þeim er að finna
flest þau ákvæði um kjör bænda sem
voru í gömlu lögunum, en auk þess
ákvæði uni ýmis önnur atriði sem
bændur liafa barist fyrir s.s. stað-
Guðmundur Stefánsson.
Önnur grein
greiðslu afurða og víðtækari heimild-
ir til framleiðslustjórnunar.
Samningar um ákveðið magn bú-
vara sem bændum er ábyrgst fullt
verð fyrir eru til komnir í kjölfar
nýju laganna, en reikna má með, að
bændur hefðu fengið minna magn
afurða greitt fullu verði hefðu gömlu
lögin verið í gildi.
Þar að auki er með magnsamning-
unum leitast við að koma í veg fyrir
að bændur framleiði vörur sem þeir
ekki fá neitt verð fyrir. Áður fengu
þeir ekki að vita hversu mikið magn
þeir fengju greitt fullu verði fyrr en
við uppgjör sem kom jafnvel einu ári
eftir að framleiðsluárinu lauk. Nú er
þess freistað að þessar upplýsingar
komi til bænda áður en framleiðslu-
árið hefst.
Framleiðnisjóður
Annað er mjög mikilvægt í hinum
nýju búvörulögum og það er að nú er
í fyrsta sinn veitt verulegum fjármun-
um í nýja atvinnuuppbyggingu í
sveitum. Henni er að sjálfsögðu ætl-
að að koma í stað samdráttarins í
hefðbundinni búvöruframleiðslu,
a.m.k. að hluta. Að sjálfsögðu er
ekki nægjanlegu fé veitt til þessara
hluta og þetta hefði þurft að gera
mun fyrr, en engu að st'ður er þetta
langmesta átak sem gert hefur verið
til að byggja upp sveitir í stað sam-
dráttarins.
Þær raddir hafa heyrst, að verið sé
að eyðileggja jarðir og jafnvel heil
sveitarfélög þegar framleiðnisjóður
kaupir eða leigir fullvirðisrétt af
bændum. Þetta er auðvitað mikill
misskilningur. Framleiðnisjóður er
einfaldlega að aðstoða þá bændur
sem sjá að miðað við ríkjandi
aðstæður henti jörð þeirra ekki til
hefðbundinnar framleiðslu, til að
koma eignum sínum í verð og fram-
lag framhiðnisjóðs verður einfald-
lega að skoðast sern hluti af verðmæti
jarðarinnar.
Sama gildir um framlög framleiðni-
sjóðs til búháttabreytinga. Þar er
verið að aðstoða bændur við að hefja
þann búskap sern þeir telja heppileg-
ast að stunda miðað við aðstæður.
Það er vert að vekja athygli á, að öll
fyrirgreiðsla og aðstoð framleiðni-
sjóðs við bændur er skv. óskum
þeirra sjálfra og þeint því væntanlega
til framdráttar. Vissulega kann það
að vera satt að ýmsir bændur gætu
hugsað sér annað hlutskipti. en þeir
skoða þessi mál í ljósi ríkjandi
aðstæðna og það er líka það eina
rétta.
Fækkar bændum?
Alla þcssa öld hefur bændum á ís-
landi verið að fækka. Þctta er reynd-
ar sama þróun og er í okkar ná-
grannalöndum. í sjálfu sér er mjög
líklegt að bændum haldi áfram að
fækka, rétt eins og sjómönnunt og
öðrum þeim er vinna við frumfram-
leiðslu, en þetta stafar fyrst og frenist
af því að tæknin er sífellt meir að
leysa ntannshöndina af hólmi.
Bændum við hefðbundinn búskap
mun sjálfsagt fækka eitthvað vegna
framleiðslutakmarkana, en vonandi
munu sem flestir þeirra hverfa yfir í
aðrar búgreinar. Fjölbreytni atvinnu-
lífs í sveitum þarf að aukast og þegar
hefur ýmislegt áunnist þó margt sé
enn óunnið. Ef til vill er fjöldi bænda
ekki aðalatriðið, heldur að þeir sem
12. mars 1987 - DAGUR - 11
búa í sveitunum njóti lífskjara sem
jafnast á við það sem almennt gerist.
Til að svo geti verið verður landbún-
aðurinn að halda áfram að þróast og
breytast í samræmi við þarfir þjóð-
félagsins.
Engin eyðibýlastefna
Sú stefna sem nú er fylgt í landbún-
aðarmálum er engin eyðibýlastefna.
Þvert á móti tekur hún mið af
aðstæðum og er fram sett til að koma
í veg fyrir að haldið yrði áfram þá
blindgötu sem landbúnaðarmálin
voru á vissan hátt komin í.
Ytri aðstæður og e.t.v. pólitískt
andvaraleysi valda mestu um aö
nauðsynlegt hefur reynst að beita
framleiðslutakmörkunum og fram-
leiöslustjórnunin er afleiðing þess en
ekki orsök. Ekki kom til greina að
halda áfram að framleiða búvörur
sem enginn vildi greiða fyrir og þann-
ig leggja í kostnað sem hvorki bænd-
ur né þjóðfélagið fengju neitt fyrir.
Slíkt hefði verið algjört ábyrgðar-
lcysi og svik við bændur. Það hefði
veriö sannkölluð eyðibýlastefna.
Höfundur er framkvænida-
stjóri ÍSTESS og var áður hag-
fræðingur Stéttarsambands
bænda.
Skíðaskólinn
Hlíðarfjalli
Næstkomandi mánudag
hefst framhaldsnámskeið
Kennt verður í Hjallabraut kl. 17-19 og 19-21.
Kennari: Vilhelm Jónsson.
Innritun og upplýsingar á Skíðastöðum sími 22280 og 22930
Kaffisala og söngur
Kór Barnaskóla Akureyrar verður með kaffíhlaðborð
í Alþýðuhúsinu 4. hæð (húsnæði Svartfugls)
sunnudaginn 15. mars kl. 15-17
til styrktar Færeyjaferð í maí.
Kórinn syngur nokkur lög. Einnig verður fjöldasöngur.
ATH. Aðgöngumiði gildir sem happdrættismiði.
Allirsem vilja styrkja kórinn eru hjartanlega velkomnir.
Foreldraráð.
Hrafnagilshreppur
Kjörskrá sveitarfélagsins vegna almennra kosninga
til Alþingis, sem fram eiga að fara 25. apríl 1987,
liggur frammi í félagsheimilinu Laugarborg -
(húsvörður) og hjá undirrituðum frá og með 13. mars
til 10. apríl 1987.
Kærufrestur vegna kjörskrár er til 6. apríl 1987.
12. mars 1987,
F.h. hreppsnefndar. Oddviti.
Jón Páll velur aðeins það besta,
það ættir þú líka að gera!
Nudd heílsunnar vegna
ATH. Kvöld- og helgartímar.
Ljósabekkir - Sauna - Nuddpottur - Cafetería
Opiö virka daga kl. 8.00-23.30. Helgar kl 10.00-19.00.
Opið í hádeginu.
Sjáumst hress!!! Bryndís, Kiddi, Inga og Sigga.
KA-heimilið