Dagur - 13.03.1987, Side 4

4 - ÐAGUR - 13. mars 1987
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, SÍMI 24222
ÁSKRIFT KR. 480 Á MÁNUÐI • LAUSASÖLUVERÐ 50 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN: ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGILL BRAGASON,
EGGERT TRYGGVASON, GESTUR E. JÓNASSON,
GESTUR KRISTINSSON (Blönduósi vs. 95-4070 hs. 95-4368),
HELGA JÓNA SVEINSDÓTTIR, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR
(Húsavík vs. 41585 hs. 41529),
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON, RÚNAR ÞÓR BJÖRNSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON
(Sauöárkróki vs. 95-5960 hs. 95-5729)
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
JeiðarL
Eyðibýlastefna
eða leið út úr blindgötu
í fróðlegum greinaflokki um
landbúnaðarmál, sem Guð-
mundur Stefánsson fyrrum
hagfræðingur Stéttarsambands
bænda skrifar í Dag, rekur hann
m.a. orsakir þess vanda sem
við er að glíma í landbúnaðar-
framleiðslunni.
Þar kemur fram að fram undir
1960 og raunar lengur hafi ver-
ið skortur á ýmsum landbúnað-
arvörum hér á landi og bændur
því brýndir til að auka fram-
leiðslu sína til að unnt væri að
sinna vaxandi eftirspurn. Þegar
viðreisnarstjórnin kom til valda
voru sett lög þess efnis að ríkið
greiddi bændum í útflutnings-
bætur 10% af heildarverðmæti
landbúnaðarframleiðslunnar
og var þetta gert til að tryggja
ávallt nægjanlegt framboð
búvara og að sjálfsögðu verk-
aði þetta sem veruleg hvatning
á bændur að auka framleiðsl-
una.
Ýmsir sáu hins vegar blikur á
lofti og fljótlega komu upp
raddir í bændasamtökunum um
að kapp væri best með forsjá,
en á þær var lítið hlustað. Þó
lagði Halldór E. Sigurðsson,
þáverandi landbúnaðarráð-
herra, fram frumvarp á Alþingi
árið 1972 sem m.a. gerði ráð
fyrir að unnt væri að setja
skorður við vaxandi fram-
leiðslu, en það náði ekki fram
að ganga.
Fram til 1980 var innlendi
markaðurinn sífellt að aukast
og útflutningsmarkaðir voru
vel viðunandi. Fljótlega lækk-
aði þó verð á mjólkur- og sauð-
fjárafurðum mjög mikið á
heimsmarkaði, m.a. á okkar
bestu og traustustu mörkuð-
um, vegna mikillar offram-
leiðslu búvara í hinum vest-
ræna heimi. Jafnframt jókst
fjölbreytni búvara sem skapaði
harðnandi samkeppni, auk
þess sem framleiðniaukning í
hefðbundnum búgreinum hélt
áfram.
Lagasetning og pólitískar
ákvarðanir ráða miklu um
hvernig framleiðslan hefur
þróast. Á Alþingi var ekki
hljómgrunnur fyrir umræðu um
leiðir til að stemma stigu við
framleiðslunni. Það var ekki
fyrr en með breytingu á fram-
leiðsluráðslögunum 1978 að
leiðir opnuðust til þess. Stein-
grímur Hermannsson, sem þá
var landbúnaðarráðherra,
beitti sér fyrir lagasetningu
sem fyrir löngu var orðin tíma-
bær. Hann beitti sér einnig fyrir
því að mótuð yrði pólitísk
stefna um málefni landbúnað-
arins, þar sem markmið og leið-
ir væru skilgreind, en því miður
náði það mál ekki fram að
ganga.
Lagasetningin 1978 nægði
ekki til að leysa vandann. Að
vísu dróst kindakjötsfram-
leiðslan saman, en mjólkur-
framleiðslan jókst á ný. Þetta
var sú mynd sem blasti við
núverandi landbúnaðarráð-
herra. Enginn fjárhagslegur
grundvöllur var fyrir allri þess-
ari framleiðslu og fyrirsjáanlegt
að bændur yrðu fyrir meiri
skakkaföllum en áður voru
dæmi um ef ekkert yrði að gert.
Búvörulögin frá 1985 voru svar
við breyttum tímum. Þau voru
ekki slæmur kostur enda var í
rauninni enginn valkostur.
Sú stefna sem nú er fylgt í
landbúnaðarmálum er því eng-
in eyðibýlastefna, heldur er
hún leið út úr blindgötu. Ekki
kom til greina að halda áfram
að framleiða búvörur sem eng-
inn vildi greiða fyrir og leggja
þannig í kostnað sem hvorki
bændur né þjóðfélagið fengju
neitt greitt fyrir. Slíkt hefði ver-
ið algjört ábyrgðarleysi og svik
við bændur. Það hefði verið
sannkölluð eyðibýlastefna. HS
úr hugskotinu.
Auravæðing og einkavæðing
í tungu okkar eru allnokkur
samsett nafnorð sem enda á
-væðing, og af þeim leidd
sagnorð. Þannig er rafvæðing
sveitanna ekki lengur eitthvað
sem pólitíkusarnir geta lofað á
kosningafundum og svikið
síðan. Þegar svo ber undir her-
væðast þjóðirnar og vígvæðing
fylgir vitanlega í kjölfarið. Og
siðvæðing er víst eitthvað sem
Ronald Reagan er sérdeilis hrif-
inn af, enda sendi hann að sögn
vopn til siðvæddasta þjóðarleið-
toga í heimi Khomeinis erki-
klerks í íran. Nýjasta væðingin,
og sú sem nokkuð hefur verið í
fréttum að undanförnu, er svo
hin svokallaða einkavæðing.
Bankamaður með
boðskap
í Reykjavík er starfandi voða
fínn klúbbur sem nefndur er
Verslunarráð íslands (ísland
merkir þarna vitaskuld Reykja-
vík, enda draumurinn um
Singapore eða Hong Kong
norðursins ekki langt undan). A
dögunum hélt klúbbur þessi
fund, sem að verulegu leyti var
helgaður hinni nýju væðingu,
og var sjálf hátignin Davíð kon-
ungur vitaskuld meðal gesta,
enda mikill áhugamaður um
einkavæðingu samanber Borg-
arspítalann. Til þessa merka
fundar var svo sem vera ber,
boðið útlendingi sem miðla
skyldi fundarmönnum af reynslu
þeirri af einkavæðingu sem
fengist hefur í heimalandi hans.
Fyrir valinu varð bankamaður
einn úr Frankaríki, maður sem
líkast til hefur sjálfur einka-
væðst, alla vega haft til þess
bæði efni og vilja. Að sjálf-
sögðu var ekki verið að bjóða
neinum eftirlaunaþega eða inn-
fluttum verkamanni t.d. frá
Norður-Afríku, hvað þá at-
vinnuleysingja, enda næsta víst
að reynsla þeirra af einkavæð-
ingunni, þ.e. sölu opinberra
fyrirtækja til einkaaðila, venju-
lega hæstbjóðanda, hefði verið
með nokkuð öðrum hætti, og ef
til vill nokkru blendnari.
Og vitanlega flutti banka-
maðurinn úr Frankaríki
íslenska fjármálalandsliðinu
þann boðskap sem menn voru
komnir til að hlýða á. Að einka-
væðingin hefði tekist svo vel í
Frakklandi, að jafnvel kratarnir
væru orðnir henni hlynntir. Nú
kann vel að vera, að frönsku-
kunnátta þeirra sem mál banka-
mannsins túlkuðu hafi valdið
því að menn hafi misskilið það
sem hann sagði, fremur verður
það þó að teljast ólíklegt. Hitt
er öllu líklegra, að hann hafi
sjálfur einíaldlega misskilið
hugmyndafræði franskra krata.
Þeir hafa aldrei verið því and-
vígir, að almenningur „aura-
væddist“ svo maður skapi nú
enn eitt nýyrði, meðal annars
fyrir tilstuðlan arðs af hlutabréf-
um í fyrirtækjum sem hann
starfar við, eða í gegnum það
fyrirbæri sem kalla mætti „sjálf-
rekstur", og byggist á því að
verkafólkið fái að hafa sem
mest áhrif á rekstur fyrirtækja
þeirra sem það starfar hjá, og
eignist þarafleiðandi hlut í
hagnaði þeirra. En þetta er
auravæðing, og á ekkert skylt
við þá einkavæðingu sem Versl-
unarráð er að slægjast eftir.
Hún gengur fyrst og fremst út á
það að ríki og sveitarfélög selji
hæstbjóðendum sem flest fyrir-
tæki sín. í reynd nýtur starfsfólk
þessara fyrirtækja ekki góðs af
sölunni, nema í mjög tak-
mörkuðum mæli, þar sem það
hefur sjaldnast efni á því að
bjóða í hlutabréf þau sem til
sölu eru. Hér á íslandi er mark-
aður fremur lítill þannig að oft-
ar en ekki hafa þau ríkisfyrir-
tæki sem menn vilja ólmir
einkavæða einokunaraðstöðu í
raun. Afleiðingar einkavæð-
ingarinnar verða því oftar en
ekki þær, að í stað ríkiseinok-
unar á einhverju tilteknu sviði,
kemur einokun nokkurra fjár-
sterkra fjölskyldna í Reykjavík,
oftar en ekki vernduð af engum
öðrum en hinu opinbera með
alls kyns sérleyfum og reglu-
gerðum.
Einokað okur
Einna skýrasta dæmið um
„einkavæðingu“ af þessu tagi er
vitaskuld innanlandsflugið, sem
ríkisvaldið afsalaði sér endan-
lega í hendur félags eins, í
reynd stjórnuðu af nokkrum
fjölskyldum sem svo vitaskuld
heyja grimmilega baráttu um
völd og metorð, baráttu sem
jafnvel má sjá á síðum dagblað-
anna. Að sönnu fékk annað
Reynir
Antonsson
skrifar
félag nokkra smámola af nægta-
borðum fjölskyldnanna, sem
vitaskuld höfðu hirt feitustu bit-
ana. Afleiðinguna þekkja allir.
Fargjaldaokur sem hægt er að
stunda í skjóli sérleyfis og ein-
okunar. Afsláttur fyrir efnalítið
fólk, til að mynda aldraða eða
öryrkja, er annáð hvort tak-
markaður við einstaka daga,
eða er svo nánasarlegur að hann
skiptir engu máli. Það er ekki
furða þó að frímiðafarþegarnir
vilji halda þessum rekstri í
einkaeign. Meðan hið opinbera
tryggir einokun og fargjalda-
hækkanir á færibandi þurfa
menn engu að kvíða.
Flugleiðadæmið ætti að færa
mönnum heim sanninn um það
að varlega beri að fara í einka-
væðingu á íslandi. Á lista
Verslunarráðs yfir fyrirtæki sem
æskilegt væri að einkavæða eru
mörg sem hafa einokandi að-
stöðu, sum hreinlega vegna
smæðar markaðarins. Slík fyrir-
tæki má undir enguin kringum-
stæðum selja hæstbjóðanda.
Hins vegar er engin ástæða til
að vera alfarið á móti sölu opin-
berra fyrirtækja. Hún getur
mjög oft átt rétt á sér, ekki síst
þar sem samkeppni er fyrir
hendi. Framar öðru þarf þó að
auravæða almenning, þannig að
hann geti í raun keypt hlutabréf
í fyrirtækjum þeim sem hann
vinnur hjá. Slík auravæðing
gæti án efa orðið prýðilegur
mótor fyrir efnahagslífið.