Dagur - 28.01.1989, Blaðsíða 10

10 - DAGUR - 28. janúar 1989
11
bönnuðu efna. Listinn lengist
stöðugt og sannar hugkvæmni
manna við að finna upp ný og ný
lífshættuleg efni í efnarann-
sóknastofum.
Nýjasta bragðið er það að dæla
vaxtarhormónum í líkamann, en
það er mjög erfitt að uppgötva
það við skoðun, og læknar óttast,
að í framtíðinni byggist lyfjagjöf-
in á framleiðslu á morfíni
mannslíkamans - hinu dularfulla
endorfin.
Á lista Alþjóða Ólympíu-
nefndarinnar eru nú fimm aðal-
flokkar bannaðra efna. Þessir
fimm höfuðflokkar eru: Örvandi
efni, svo sem amfetamín, koffín
og kókaín; eiturlyf, svo sem
morfín og kódeín; anabolskir
stereoídar, svo sem karlhormón-
inn testosteron; beta-blokkarar,
sem læknar nota gegn of háum
blóðþrýstingi, og loks vökvalos-
andi pillur. Auk þess fæst lyfja-
eftirlitið við sjötta flokkinn, sem
tekur m.a. til blóðdælingar og
áfengis.
Konur verða ófrjóar
og sköllóttar
eftir töku hormónalyfja
Enska slanguryrðið dope er
gjarna notað um allar þær
aðferðir, sem íþróttaiðkendur
nota til að auka keppnisgetu sína
r--------------------
Óteljandi sögusagnir eru t.d. um
konur í kraftaíþróttum, eins og
kúluvarpi og kringlukasti, sem
karlhormónum hefur verið dælt
í. Á Ólympíuleikunum í Mexíkó
1968 lýsti læknirinn, sem var í
fyrirsvari hjá Bandaríkjamönn-
um, því yfir að allir lyftinga-
mennirnir hefðu fengið vöðva-
styrkjandi lyf.
Enda þótt það sé ósannað mál,
að vöðvastyrkjandi lyf komi að
nokkru gagni, þá trúir flest
íþróttafólk því, að án þeirra sé
útilokað að komast á toppinn í
þeim greinum, sem krefjast
mikilla átaka, svo sem í lyfting-
um, sleggjukasti, glímu og jafn-
vel knattspyrnu.
Anabolisku stereóídarnir eru
skyldir karlhormóninum testost-
eron, sem hefur mjög mikil
vöðvastyrkjandi áhrif. Áhrif test-
osterons lýsa sér greinilega í hin-
um náttúruíega kraftamismun
karla og kvenna. Þess vegna not-
ar fjöldi íþróttafólks anaboliska
stereóída í von um að fá ennþá
meiri kraft í vöðvana. Sumir lík-
amsræktarmenn nota allt að þrjá-
tíu sinnum stærri skammta en
læknar gefa við sjúkdómum.
En það þarf kjark til að nota
anabolíska stereóída, svo miklar
aukaverkanir fylgja þeim. Eink-
um greiða konur þá dýru verði.
Strax eftir skamma notkun
af erlendum vetfvangi
Keppendur í íþróttum hafa
nú aðgang að fimm flokkum
lyfja, ef þeir vilja láta
lífefnafræðina stuðla að
betri árangri. Anabóliskir
steróídar efla vöðvana,
eiturlyf deyfa verki vegna
meiðsla, örvandi efni gefa
aukinn þrótt, beta-blokkar-
ar meiri einbeitni, og vökva-
losandi pillur eyða merkjum
eftir ólöglega dópun.
Með dýrum tækjabúnaði er
nú unnt að greina jafnvel
hin minnstu merki um lyfja-
notkun. Fyrir bragðið geta
ýmsir misst af gullverðlaun-
um. Af sömu ástæðum verð-
ur einnig hægt að upplýsa
orsakir margra dauðsfalla.
En þó að eftirlitið sé mikið,
finnast enn smugur til að
komast framhjá því.
Hraðar, hærra, meiri
krafta - og rneiri lyf.
Pannig gætu hin ol-
ympsku einkunnarorð verið um
þessar mundir, því að á síðari
árum hefur íþróttafólkið fengið
mikinn stuðning frá lífefnafræð-
inni. I þeirri von að fá að standa
efst á verðlaunapalli er allt lagt í
sölurnar. Lyfjaeftirlitið ræður
yfir rannsóknatækjum, sem
verða sífellt fullkomnari, en eigi
að síður reyna þjálfarar og
íþróttafólk allar hugsanlegar
leiðir til að leika á eftirlitið og
komst framhjá því með lífshættu-
legar efnablöndur.
Eigi að síður bendir flest til
þess, að íþróttafólkið hefði getað
sparað sér þetta laumuspil með
lyfin, því að sannast sagna er
ekki margt sem bendir til þess, að
þessi hættulegu efni komi að
miklu gagni.
Það hafa til dærnis farið fram
vísindalegar rannsóknir, þar sem
borin voru saman áhrifin af
vöðvastyrkjandi hormónum og
einskisverðum pillum. Yfirleitt
hefur niðurstaðan orðið sú, að
ekki hefur verið greinanlegur
munur á vöðvav&xti þeirra, sem
hormónana fengu og hinna, sem
fengu áhrifalausar pillur. Áhrif
hinna vöðvastyrkjandi lyfja
reyndust þannig aðeins hafa
alvarlegar aukaverkanir.
Amfetamín og skyld örvunar-
lyf geta aftur á móti stuðlað að
auknum afrekum manna í til
dæmis sundi og hlaupum, en
aukaverkanirnar eru svefnleysi,
árásargirni, ófrelsi, breytingar á
sálarlífinu og hætta á að hjartað
hætti fyrirvaralaust starfsemi
sinni. Eigi að síður virðist margt
íþróttafólk ekki óttast það að
innbyrða lífshættulegt magn
lyfja.
Taugaróandi lyf tryggja, að bogmaðurinn geti haidið höndunum kyrrum og hitt í mark. Beta-blokkarar eru lyf, sem
eru mikið notuð í þessum tilgangi. Þau eru annars ætluð til að vinna gegn of háum blóðþrýstingi, en lyfin draga einn-
ig úr greinanlegum merkjum um taugaóstyrk, t.d. handatitringi og hjartslætti. Listhlauparar á skautum og skíða-
stökkvarar nota einnig beta-blokkara.
Sífellt fleiri dópefni eru
bönnuö
Hormónalyf (anaboliskir steroíd-
ar) eru notuð til að belgja út
vöðvana. Við æfingar og keppni
er tekið amfetamín til hressingar,
svo að líkamsræktarmaðurinn
verði vel upplagður sálarlega og
gleymi þreytunni. Og svo er tekið
morfín til að draga úr sársaukan-
um, þegar reynt er til hins ýtrasta
á vöðvana.
Þegar æfingum dagsins er
lokið, verður svo ekki hjá því
komist að taka inn sterk svefnlyf
til að ná jafnvægi eftir amfeta-
mín-inntökuna og geta sofnað.
Efnablanda vöðvaræktarmanns-
ins er aðeins lítill hluti hinna
Hormónainngjöf er ætlað að styrkja vöðvana. Fjöldi Eftir inntöku örva
íþróttakvenna hefur tekið kynhormóna til að fá stcrkari reiðamenn nota a
vöðva, en óyggjandi sannanir um árangur hafa aldrei a,y þejr nái betri á
fengist.
á fölskum forsendum með notk-
un læknislyfja eða öðrum ráðum.
Pau efni, sem í mestum mæli
tengjast þessu, eru vöðvastyrkj-
andi hormónar, hinir svonefndu
anabólisku steróídar. Þeir eru
misnotaðir í aflraunaíþróttum.
verður hörund kvenna grófara,
þeim fer að vaxa skegg, röddin
verður dýpri, hárvöxtur eykst og
tíðir verða óreglulegar. Og haldi
íþróttakona áfram misnotkun
þessara lyfja í lengri tíma, sem er
ekki óvenjulegt, fylgir ófrjósemi
Lífshættuleg lyfjanotkun íþróttamanna:
Dópið brúkað til
að vinna gullið