Dagur - 04.04.1989, Qupperneq 4

4 - DAGUR - Þriðjudagur 4. apríl 1989
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, S(MI: 24222
ÁSKRIFT KR. 900 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 80 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 595 KR.
RITSTJÓRI:
BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON (íþróttir),
BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
EGILL H. BRAGASON, INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON,
STEFÁN SÆMUNDSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARI: TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRÍMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Samkomulag
tíl skamms tíma
Allt bendir til þess að kjarasamningaviðræðurnar
séu komnar í strand. Það er borin von að deiluaðilar
nái samkomulagi nú til lengri tíma, því mikið ber á
milli auk þess sem tíminn er á þrotum. Fyrstu verk-
föllin koma að óbreyttu til framkvæmda á fimmtu-
dag.
Sú hugmynd fulltrúa Verkamannasambandsins
að freista þess að ná samkomulagi við ríkisstjórnina
til mjög skamms tíma til að byrja með, er líklega
eina raunhæfa tillagan sem fram hefur komið til
þessa til að afstýra vinnustöðvun. Þessi hugmynd
er fyrst og fremst til þess fallin að vinna tíma en
hún er engu að síður góðra gjalda verð. Ef VMSÍ og
ASÍ semja á þessum nötum er líklegt að BSRB og
BHMR fylgi þeirra fordæmi. Það yrði mikið fengið
með því að afstýra verkföllum nú og fá 40 daga frest
til að finna nýjan samningsgrundvöll. Ef til verkfalla
kemur verður harkan í kjaradeilunni meiri og kröfu-
gerðin óbilgjarnari. Þess vegna er mjög þýðingar-
mikið að samið verði á þessum nótum þegar í stað.
Ný efiiahagskoll-
steypa framimdan?
„Brennt barn forðast eldinn," segir máltækið. Það
virðist þó ekki gilda um okkur íslendinga þegar
efnahagsmál eru annars vegar. Verðbólgubálið hef-
ur leikið okkur grátt á undanförnum árum en við
kyndum þó alltaf undir því að nýju, þegar það er um
það bil að kulna. Á verðstöðvunartímabilinu tókst
að ná verðbólgunni niður fyrir 10% en nú sækir
óðum í gamalkunnugt far að nýju. Miklar verð-
hækkanir að undanförnu og vaxtahækkanir í kjölfar-
ið gera það að verkum að verðbólgan nálgast nú
30%. Launþegar vilja auðvitað fá kaupmáttarrýrn-
unina bætta en atvinnuvegirnir eru naumast af-
lögufærir.
Ljóst er að samningar sem fela í sér stórfelldar
launahækkanir eru óraunhæfir. Slíkir samningar eru
beinlínis ávísun á nýja efnahagskollsteypu. Við höf-
um langa reynslu af slíkri samningagerð. Hún er
síst til þess fallinn að tryggja hag launþega.
Ástæða er til að hvetja samningsaðila til að
leggja megináherslu á að tryggja þann kaupmátt
launa sem um semst. Hag launþega er best borgið
með því að ná að nýju stöðugleika í efnahagsmálin.
Verðstöðvun, vaxtalækkun og síðast en ekki síst
minnkandi atvinnuleysi eru bestu kjarabæturnar
launþegum til handa. Það er ekkert fengið með því
að semja um svo og svo mikla launahækkun sem
engin innstæða er til fyrir. BB.
Jónas Stefánsson:
Hvað er þá orðið
okkar starf?
Á hátíðis- og tyllidögum þykir
ráðamönnum fínt að geta flaggað
því hve menntakerfi okkar sé
gott og að allir hafi möguleika til
náms. Það má tína til ýmislegt
sem bendir til þess að svo sé og
mýmörg höfum við dæmin um að
vel sé að starfsfólki menntastofn-
ana og námsfólki búið. Stór og
falleg skólahús víða mjög vel
búin tækjum og hin vistlegustu,
bæði sem menntastofnanir og
sem vinnustaðir. En hitt ereinnig
til að aðbúnaður sé svo lélegur að
óviðunandi er, eflaust rámar ein-
hvern í sjónvarpsþátt þar sem
starfsaðstöðu í tilleknum fram-
haldsskóla voru gerð skil. Ég tel
mig vita að starfsfólk þessara
stofnana leggi sig fram um að
glæða stofnanirnar lífi, og til að
örva námsgleði og efla námsgetu
nemendanna og hlúa svo að því
starfi sem þar fer fram, að hver
og einn komi þaðan sem betri og
hæfari einstaklingur, til að takast
á við og aðlaga sig því samfélagi
sem bíður hans utan skólaveggj-
anna.
Öllum mun vera ljóst að ekki
er nægilegt að húsnæði og tæki
séu fyrir hendi til að einhver
starfsemi geti átt sér stað. Það
þarf einnig að vera starfsfólk á
þessum stöðum, og það starfsfólk
sem kann til verka í hverju til-
viki. Engum dytti í hug að fara til
lögfræðings til að láta gera við
bílinn sinn og enginn færi heldur
til bifvélavirkja ef hann þyrfti að
stefna manni vegna samnings-
brota. Þetta er svo augljóst að
ekki þarf um að tala. Eitthvað
álíka mun einnig gilda um starfs-
fólk skólanna, það þarf að vera
sínum vanda vaxið, ella má búast
við því að afrakstur námsvinn-
unnar verði í samræmi við það
hvernig til hennar er sáð.
I fersku minni er að grunn-
skólanemendur í einu skólaum-
dæmi komu illa út á grunnskóla-
prófi. Eðlilegt væri að leitað yrði
skýringa á því hvers vegna
nemendur í einu umdæmi koma
áberandi verr út úr prófum en
nemendur annarra umdæma. Eru
til einhverjar ástæður sem við
getum fallist á að skýri þennan
mun á árangri í námi? Að
minnsta kosti tvennt vekur at-
hygli þegar skólastarf í þessu
umdæmi er skoðað. í fyrsta lagi
að hlutfall réttindalausra kennara
var 1/1, þ.e. (1 réttindalaus kenn-
ari á móti hverjum 1 með rétt-
indi), á sama tíma var þetta hlut-
fall í Reykjavík 1/18. I öðru lagi
munu vera alltíð kennaraskipti
við skólana, sem koma óneitan-
lega niður á skólastarfi.
En er nokkuð við þessum
kennaraskorti að gera, er þetta
ekki bara hluti af þeirri þróun
sem á sér stað í þjóðfélaginu? Ef
til vill er þetta óviðráðanlegt, en
einnig kann að vera að kjaramál
kennarastéttarinnar ráði ein-
hverju um hvernig komið er. Það
er ekki vansalaust að kennara
með þriggja ára háskólanám skuli
vera boðið upp á 53.000 kr. mán-
aðarlaun, og kennara með meist-
arabréf í iðngrein og 10 ára
starfsreynslu 60.000 kr. á mán-
uði. Það er engum vafa undirorp-
ið að alla jafnan hefur þetta fólk
möguleika á mun betur launuðu
starfi, en það hefur menntað sig
til þessa starfs og vill gjarnan
helga sig því. Það eru þó alltaf
einhverjir sem ekki treysta sér til
að vinna á þessuni kjörum eftir
að hafa fjárfest í menntun um
margra ára skeið. Af þeim sem
Jónas Stef'ánsson.
útskrifuðust úr K.H.Í. vorið 1987
komu aðeins 68% til kennslu það
haust. Þetta er athyglisvert þegar
haft er í huga að á milli 700 og
800 réttindalausir kennarar eru
ráðnir til kennslustarfa á hverju
hausti, þörfin er sem sagt brýn en
réttindakennarar fást ekki til
starfa.
Mig langar til að varpa fram
spurningu til þeirra sem hafa að
baki nám sem leiðir til starfsrétt-
inda. Spurningin er þessi, hvern-
ig litist ykkur á ef ekki fengist
fólk með tilskilin réttindi til að
starfa í ykkar starfsgrein, að þá
yrði ráðið fólk án tilskilinna
starfsréttinda til starfanna á
kauptaxta sem væri 10% lægri en
sá taxti sem þið eruð á, hver yrðu
viðbrögð ykkar við slíkar kring-
umstæður? Ég minnist þess að á
sjöunda áratugnum var gert mik-
ið átak innan málmiðnaðargrein-
anna hér á Akureyri á þann veg
að allir verkamenn urðu að hætta
störfum eða taka sveinspróf í við-
komandi iðngrein. Ég tel að það
hafi verið samdóma álit félaga
viðkomandi stéttarfélags að þetta
hafi verið mikið framfaraspor og
aukið samheldni og samhug inn-
an stéttarinnar.
Á þetta minnist ég hér að sam-
hugur innan stétta er nauðsyn-
legur til að árangri verði náð, sá
samhugur verður að byggjast á
því að félagar eigi sameiginlegan
bakgrunn sem þeir viðurkenna
að sé jafngildur.
Nú stefnir í að félagar í Hinu
íslenska kennarafélagi fari í
verkfall til að knýja á um bætt
kjör. Síðan 1984 hefur vart liðið
ár svo að kennarar hafi ekki
reynt að rétta hlut sinn með þeim
árangri sem að framan er lýst, og
geta þeir vart öðrurn um kennt en
sjálfum sér. Ég tel að sá sem ekki
er tilbúinn til að berjast fyrir |
kröfum sínum, geti ekki búist við
því að hannn fái einhverjar úr-
bætur. Þetta mas um umhyggju
fyrir nemendum er eðlilegt meðal
kennara, en verkfall er nú einu
sinni þannig að það kemur alltaf
niður á einhverjum. Það er hins
vegar alveg óþolandi að skóla-
starf skuli vera truflað á hverju
ári vegna óánægju og deilna um
kaup og kjör. Nemendum og
kennurum veitir ekki af starfs-
friði til að sinna sínum verkefn-
um. Það einfaldlega gengur ekki
upp að þeir sem eru önnum kafn-
ir mikinn hluta af sínum vöku-
tíma við að búa til verkefni eða
próf og fara yfir þau, eða að
safna saman eða útbúa námsefni
og koma þvr til skila, skuli þurfa
að verja miklum tíma og kröftum
á hverju ári frá námsgagnagerð-
inni til að karpa um kjör sín. Ég
minnist hér á námsgagnagerð
kennara sem er stór hluti af
þeirra heimavinnu, því að
frammistaða hins opinbera við
námsgagnagerð er slík að enginn
trúir.
Við íslendingar höfum talið
okkur búa við góða almenna
menntun, til þess þurfum við
góða kennara. Þess vegna þarf að
gera miklar kröfur til kennara um
menntun og hæfileika til að koma
þekkingunni frá sér. Þessar kröf-
ur er hins vegar ekki hægt að
setja fram nema að eðlileg umb-
un komi fyrir.
Fyrir nokkrum árum þótti eðli-
legt að þingmaður hefði sömu
laun og framhaldsskólakennari.
Nú tel ég að kennarasamtökin
ættu að stefna að samkomulagi
við launagreiðanda sinn um lang-
tímasamning t.d. til 10-15 ára,
um að á samningstímabilinu yrðu
laun kennara hækkuð árlega
þannig að lágmarkslaun kennara
yrðu að loknu samningstímabil-
inu 70% af launum þingmanna.
Síðan yrðu laun kennara bundin
breytingu á launum viðmiðunar-
aðila.
í sátt og samlyndi gætu skóla-
menn síðan einbeitt sér að öðrum
brýnum málum sem við koma
skólanum, af ýmsu er að taka í
þeim efnum sem ef til vill verður
vikið að síðar. Nú tel ég að fersk-
ari vindar blási um sali en verið
hefur undanfarin ár. Með nýjum
kjarasamningi væri hægt að
drepa framfarasóknina og ný-
sköpunina úr dróma, notum
tækifærið og stöndum einarðlega
saman um bætt kjör og betra
skólastarf. Ég vil að lokum brýna
alla þá sem láta sig skólana ein-
hverju varða, til að leggja skóla-
málaumræðunni lið.
Jónas Stefánsson.
„Við íslendingar höfum talið okkur búa við góða, almenna menntun, til þess
þarf góða kennara“, segir Jónas m.a. í grein sinni.